0:00:02.220,0:00:06.660
Ang Internet: Cybersecurity at Krimen

0:00:06.660,0:00:11.080
Magandang araw ako si Jenny Martin at ako ang[br]direktor ng cyber security

0:00:11.080,0:00:16.299
investigations sa Symantec. Sa ngayon[br]nagdudulot ang cybercrime ng malalaking problema para sa

0:00:16.299,0:00:22.550
lipunan nang personal, pinansiyal, at kahit na[br]sa mga usapin ng pambansang seguridad. Noon lang

0:00:22.550,0:00:26.660
nakaraang ilang taon daan-daang milyong[br]numero ng credit card ay nanakaw,

0:00:26.660,0:00:30.539
sampu-sampu ng milyon-milyong numero ng [br]Social Security at rekord sa pangangalagang pangkalusugan ay

0:00:30.539,0:00:35.360
nakompromiso, kahit na mga nuclear centrifuges[br]na na-hack, at mga walang piloto na

0:00:35.360,0:00:40.090
aerial drone ay na-hijack. Ginagawa ang lahat ng ito[br]sa pamamagitan ng pagsasamantala sa mga bulnerabilidad

0:00:40.090,0:00:45.059
sa hardware at software o mas madalas[br]sa pamamagitan ng pagsasamantala sa mga hindi sinasadyang

0:00:45.059,0:00:53.300
desisyon na ginawa ng mga tao gamit ang[br]software. Ang mga taong nakatuon sa mga cyber crime

0:00:53.300,0:00:57.600
na ito ay walang iisang profile o[br]motibasyon. Maaari itong sinuman mula sa isang

0:00:57.600,0:01:03.329
internasyonal na terorista hanggang sa isang tinedyer na nakikipagpaligsahan para sa karapatan ng pagmamayabang. Sa ngayon ang mga pinakamalaking

0:01:03.329,0:01:08.960
bansa hindi lang ang may regular na hukbo[br]pero mayroon ding cyber na hukbo na armadong mabuti. Sa

0:01:08.960,0:01:12.500
katunayan ang susunod na Digmaang Pandaigdig ay maaaring hindi paglalabanan gamit ang mga tradisyonal na armas, pero gamit ang

0:01:12.500,0:01:17.210
mga computer na ginagamit sa pagsasara ng mga pambansang panustos sa tubig, grid ng enerhiya, at

0:01:17.210,0:01:25.330
sistema ng transportasyon. Kumusta ako si Parisa at[br]ako ang Google Security Princess. Nakapagtrabaho na ako

0:01:25.330,0:01:29.540
sa maraming iba't ibang produkto[br]at maraming iba't ibang paraan upang subukan at

0:01:29.540,0:01:33.600
gawing ligtas hangga't maaari ang ating software.

0:01:33.600,0:01:36.690
Ngayon tingnan natin kung paano gumagana ang[br]cybercrime sa ilalim ng hood

0:01:36.690,0:01:41.320
Matututo tayo tungkol sa mga virus ng software,[br]atake na pagtanggi ng serbisyo, at phishing scam.

0:01:41.320,0:01:46.170
Sa biolohiya at buhay, ang isang virus ay isang[br]organismo na kumakalat sa pag-ubo,

0:01:46.170,0:01:49.130
pagbahing o pisikal na kontak.

0:01:49.130,0:01:53.370
Gumagana ang mga virus sa pamamagitan ng paglalagay ng impeksiyon sa mga selula, pag-iniksiyon ng kanilang materyal na henetiko, at

0:01:53.370,0:01:59.140
paggamit sa mga selulang iyon upang mag-replicate. Magagawa nila ang mga tao na talagang magkasakit at saka ikalat sa iba pang tao.

0:01:59.140,0:02:04.290
Gumagana ang computer virus sa katulad na paraan. Ang isang[br]virus ay isang maipapatupad na program na

0:02:04.290,0:02:10.090
nai-install, kadalasang hindi sinasadya, at pinipinsala ang gumagamit at kanilang computer. Posible rin na

0:02:10.090,0:02:16.210
kumalat ang virus mismo sa iba pang[br]computer. Ngayon paano muna nakakapasok ang virus sa

0:02:16.210,0:02:19.880
computer mo? May dalawang[br]paraan na maaaring bigyan ng impeksiyon ng isang umaatake ang computer

0:02:19.880,0:02:24.730
ng isa. Pinapainan nila ang isang biktima upang[br]i-install ang isang program na may panlilinlang tungkol sa

0:02:24.730,0:02:29.200
layunin ng programa, kaya halimbawa maraming[br]virus ay nagbabalatkayo bilang mga update sa seguridad.

0:02:29.200,0:02:35.920
Posible rin na ang software sa computer mo ay may[br]bulnerabilidad para mai-install ng umaatake ang sarili nito

0:02:35.920,0:02:39.330
nang hindi kinakailangan ang hayagang permiso.

0:02:39.330,0:02:43.590
Sa sandaling nasa computer mo ang virus maaari nitong[br]nakawin o tanggalin ang anuman sa mga file mo,

0:02:43.590,0:02:47.959
kontrolin ang iba pang program, o kahit hayaan[br]ang isa na kontrolin nang malayuan ang

0:02:47.959,0:02:50.340
computer mo.

0:02:50.340,0:02:55.830
Gamit ang mga computer virus, maaaring kunin ng mga hacker[br]ang mahigit milyong computer sa buong mundo

0:02:55.830,0:03:01.280
at saka gamitin sila bilang isang digital na hukbo, kilala sa ibang pagkakataon bilang isang botnet, upang atakehin at alisin ang mga website.

0:03:01.280,0:03:07.269
Ang uring ito ng atake ay tinatawag na[br]ipinamahaging pagtanggi ng serbisyo.

0:03:07.269,0:03:10.470
Ang isang pagtanggi ng serbisyo ay kapag kinaya [br]ng mga hacker ang isang website gamit ang napakaraming

0:03:10.470,0:03:14.840
hiling. Tinatawag namin itong ipinamahaging[br]pagtanggi-ng-serbisyo kapag nanggagaling ang atake sa maraming

0:03:14.840,0:03:16.540
computer nang minsanan.

0:03:16.540,0:03:21.950
Karamihan sa mga website ay handang tumugon sa[br]mga milyong hiling kada araw, pero patamaan mo

0:03:21.950,0:03:25.430
sila ng bilyon o trilyong hiling, na nanggagaling sa[br]iba't ibang lugar,

0:03:25.430,0:03:31.500
ang mga computer ay nao-overload at tumitigil[br]sa pagtugon. Isa pang pandaraya na ginagamit ng

0:03:31.500,0:03:35.970
mga cybercriminal ay ipadala ang malaking bilang ng spam[br]email sa pagtatangka na lokohin ang mga tao

0:03:35.970,0:03:39.110
na magbahagi ng sensitibong personal na impormasyon.

0:03:39.110,0:03:44.920
Ito ang tinatawag na phishing scam. Ang isang phishing scam ay[br]kapag nakatanggap ka ng tila

0:03:44.920,0:03:49.590
mapagkakatiwalaang email na hinihingian ka na mag-log in[br]sa account mo, pero sa pagpindot sa email

0:03:49.590,0:03:51.560
ang nagdadala sa iyo sa isang pekeng website.

0:03:51.560,0:03:55.599
Kung nag-log in ka sa anumang paraan naloko ka[br]sa pagbibigay ng password mo.

0:03:55.599,0:04:00.390
Maaari na gamitin ng mga hacker ang mga login[br]credential mo upang i-access ang mga totoong account mo

0:04:00.390,0:04:05.520
upang nakawin ang impormasyon o malamang kahit na[br]nakawin ang pera mo. Sa kabutihang palad may napakaraming

0:04:05.520,0:04:09.920
kompanya, batas at organisasyon sa pamahalaan[br]na nagtatrabaho upang gawin ang

0:04:09.920,0:04:14.750
internet na mas ligtas, pero ang mga pagsisikap na ito ay [br]hindi sapat.

0:04:14.750,0:04:18.450
Maaari mong isipin na kapag ang sistema ng computer[br]ay na-hack ang problema ay ang disenyo ng

0:04:18.450,0:04:22.860
seguridad o ang software. Siyamnapug porsiyento[br]ng oras na na-hack ang sistema

0:04:22.860,0:04:26.980
gayunpaman, ay hindi dahil sa security bug, pero dahil sa isang[br]simpleng pagkakamali na gawa ng

0:04:26.980,0:04:35.070
isang tao. Lumalabas na may mga hakbang na maaari nating[br]gamiting lahat upang protektahan ang ating sarili. Madalas

0:04:35.070,0:04:39.040
na ang mga aksiyon mo hindi lang inaapektuhan ang[br]seguridad ng sarili mong datos at computer, pero ang

0:04:39.040,0:04:41.550
seguridad ng lahat sa paaralan mo,

0:04:41.550,0:04:46.510
lugar ng trabaho, at bahay. Sa bilyon-bilyon o triyon-trilyon[br]na dolyar ang nakataya

0:04:46.510,0:04:51.590
nagiging mas matalino ang mga cybercriminal bawat taon at[br]lahat tayo ay kailangang umalinsabay.