WEBVTT

00:00:00.242 --> 00:00:02.171
"Mario!"

00:00:03.049 --> 00:00:04.810
"Oh! Na pomoc!"

00:00:24.591 --> 00:00:30.082
Witajcie w naszej wieloczęściowej serii filmów poświęconych rolom i reprezentacjom kobiet w grach wideo

00:00:30.082 --> 00:00:36.447
Będziemy analizować tu toposy, zabiegi narracyjne i wzorce powiązane z kobietami w świecie gier wideo

00:00:36.447 --> 00:00:39.410
z szerszej, systemowej perspektywy

00:00:39.410 --> 00:00:43.079
Będziemy tu krytycznie analizować wiele kultowych gier i postaci,

00:00:43.079 --> 00:00:46.463
ale należy pamiętać, że można, a nawet należy,

00:00:46.463 --> 00:00:52.672
jednocześnie czerpać przyjemność z mediów i podchodzić krytycznie do ich problematycznych lub szkodliwych aspektów.

00:00:52.672 --> 00:00:56.917
Zatem, bez dalszej zwłoki, zajmijmy się "Damą w opałach".

00:00:58.134 --> 00:01:01.259
Zacznijmy od gry, w którą nikt nigdy nie zagrał

00:01:01.259 --> 00:01:08.665
W roku 1999, firma "Rare" pracowała nad nową grą przeznaczoną na Nintendo 64 – Dinosaur Planet.

00:01:08.665 --> 00:01:14.193
Jedną z dostępnych postaci w grze była 16-letnia bohaterka o imieniu "Krystal".

00:01:14.193 --> 00:01:19.326
Jej zadaniem było podróżowanie w czasie, walka z prehistorycznymi potworami przy pomocy magicznej laski

00:01:19.326 --> 00:01:24.408
i uratowanie świata. Była silna, kompetentna i bohaterska.

00:01:24.408 --> 00:01:27.109
"A kimże ty jesteś?"

00:01:27.109 --> 00:01:28.860
"Na imię mi Krystal"

00:01:40.214 --> 00:01:41.820
Fajne prawda?

00:01:41.820 --> 00:01:44.904
Cóż, byłoby fajne, gdyby gra została wydana.

00:01:44.920 --> 00:01:49.720
W końcowej fazie projektu, legendarny twórca gier, Shigeru Miyamoto,

00:01:49.720 --> 00:01:54.766
w żartach dawał do zrozumienia, że gra ta powinna stanowić trzecią część w jego franczyzie "Star Fox".

00:01:54.766 --> 00:01:57.451
W ciągu dwóch lat, przy współpracy ze strony Nintendo, dopiął swego.

00:01:57.451 --> 00:02:03.462
Gra została tak przeprojektowana, że w roku 2002 została wydana pt. "Star Fox Adventures" na platformę Game Cube.

00:02:03.462 --> 00:02:08.961
W nowej odsłonie, niedoszła bohaterka Krystal została Damą w opałach,

00:02:08.961 --> 00:02:12.502
w której to roli spędza większą część gry, będąc uwięzioną w kryształowej pułapce

00:02:12.502 --> 00:02:15.699
i oczekując na ratunek ze strony nowego bohatera - Foxa McClouda.

00:02:15.699 --> 00:02:19.259
Animacje pierwotnie stworzone dla Krystal

00:02:19.259 --> 00:02:21.802
zostały przerobione pod Foxa.

00:02:21.802 --> 00:02:25.317
Krystal miała też nosić bardziej skąpy, seksowny strój.

00:02:26.470 --> 00:02:29.102
"Rany! Ona jest piękna!"

00:02:35.796 --> 00:02:38.072
"Co ja wyprawiam?"

00:02:38.072 --> 00:02:43.516
Tak. W tle gra kiczowata melodia, której zadaniem jest utwierdzenie nas w przekonaniu,

00:02:43.516 --> 00:02:47.824
że stała się ona obiektem pożądania, nawet jeśli znajduje się w stanie hibernacji.

00:02:47.824 --> 00:02:56.003
Żeby jeszcze pogorszyć sprawę, Fox używa teraz w walce jej magicznej laski aby ją uratować.

00:02:56.003 --> 00:02:59.173
To jak Krystal przeobraziła się z niezależnej bohaterki w

00:02:59.173 --> 00:03:01.516
bierną ofiarę w cudzej grze

00:03:01.516 --> 00:03:05.735
pokazuje jak stosowanie zabiegu Damy w opałach deprecjonuje kobiece postaci

00:03:05.735 --> 00:03:09.237
i odbiera im szanse na bycie niezależnymi bohaterami.

00:03:10.222 --> 00:03:14.947
Termin "Dama w opałach" pochodzi od francuskiego zwrotu "demoiselle en détresse".

00:03:14.947 --> 00:03:17.358
"Demoiselle" oznacza młodą damę,

00:03:17.358 --> 00:03:23.778
podczas gdy "détresse", w przybliżeniu, oznacza stan lęku lub rozpaczy spowodowany poczuciem osamotnienia, niemocy lub niebezpieczeństwa.

00:03:23.778 --> 00:03:27.142
Dama w opałach to zabieg narracyjny,

00:03:27.142 --> 00:03:30.149
w ramach którego kobieca postać stawiana jest w sytuacji zagrożenia,

00:03:30.149 --> 00:03:34.628
z której to sytuacji wybawić ją może tylko postać będąca mężczyzną.

00:03:34.628 --> 00:03:38.910
Zazwyczaj, sytuacja ta stanowi główną motywację bohatera.

00:03:38.910 --> 00:03:42.231
W grach wideo, efekt ten osiągany jest zwykle na drodze porwania,

00:03:42.231 --> 00:03:46.483
ale może też, na przykład, zostać osiągnięty poprzez petryfikację lub opętanie.

00:03:46.483 --> 00:03:51.490
Zgodnie z tradycją, kobieta potrzebująca pomocy jest członkiem rodziny lub ukochaną bohatera -

00:03:51.490 --> 00:03:56.673
księżniczki, żony, dziewczyny i siostry często wypełniają tę rolę.

00:03:57.458 --> 00:04:01.985
Oczywiście, topos Damy w opałach jest o co najmniej kilka tysięcy lat starszy niż gry wideo.

00:04:01.985 --> 00:04:06.578
Pierwsze przykłady tego toposu znajdziemy w greckim micie o Perseuszu.

00:04:06.578 --> 00:04:10.536
W micie tym, Andromeda ma zostać złożona w ofierze morskiemu potworowi

00:04:10.536 --> 00:04:14.081
po tym jak zostaje przykuta do skały naga.

00:04:14.081 --> 00:04:18.929
Perseusz zabija potwora, ratuje księżniczkę i dostaje ją za żonę.

00:04:18.929 --> 00:04:25.065
W średniowieczu, Dama w opałach była często stosowanym zabiegiem w wielu pieśn iach, legendach i baśniach.

00:04:25.065 --> 00:04:28.736
Ratowanie bezbronnej kobiety było często przedstawiane jako racja bytu

00:04:28.736 --> 00:04:33.223
(raison d'être), w romantycznych opowieściach i poezji tamtej epoki,

00:04:33.223 --> 00:04:38.853
gdzie błędny rycerz dowodził swej rycerskości, męstwa i cnoty.

00:04:38.856 --> 00:04:42.992
Na przełomie XIX i XX wieku, stawianie młodych kobiet w roli ofiary stało się ulubioną formułą

00:04:43.002 --> 00:04:48.752
rodzącego się amerykańskiego przemysłu filmowego ze względu na łatwość zastosowania takiego zabiegu narracyjnego.

00:04:48.752 --> 00:04:55.355
Słynny przykład wczesnego zastosowania tego zabieg znajdziemy w w krótkim filmie Keystone Cops z 1913 roku "arney Oldfield's Race for a Life",

00:04:55.356 --> 00:05:01.256
w którym to znajdziemy klasyczną scenę, w której kobieta przywiązywana do torów kolejowych przez kręcącego złośliwie wąsem łotra.

00:05:03.563 --> 00:05:07.426
W tym samym czasie, motyw olbrzymiej małpy porywającej krzyczącą kobietę

00:05:07.426 --> 00:05:11.611
zyskał znaczną popularność w różnorodnych mediach.

00:05:11.611 --> 00:05:15.387
Znanym przykładem jest Jane, ukochana Tarzana, która zostaje porwana przez okrutną małpę

00:05:15.404 --> 00:05:20.440
w powieści przygodowej "Tarzan wśród małp" Edgara Rice's Burroughsa z 1912 roku.

00:05:20.440 --> 00:05:24.276
W roku 1930, Walt Disney zastosował ten mem w Kreskówce z Myszką Miki

00:05:24.276 --> 00:05:26.237
pod tytułem "The Gorilla Mystery".

00:05:28.897 --> 00:05:34.787
Obraz ten został nawet wykorzystany przez armię Stanów Zjednoczonych na plakacie rekrutacyjnym w okresie I Wojny Światowej.

00:05:34.787 --> 00:05:38.918
Jednak dopiero w 1933 roku nastąpiły dwa wydarzenia, które 50 lat później

00:05:38.918 --> 00:05:45.590
sprawiły, że Dama w opałach stała się podstawą treści gier wideo jako medium.

00:05:45.590 --> 00:05:51.581
Pierwszym z nich było wyprodukowanie serii animowanych filmów Popeye przez Paramount Pictures.

00:05:51.581 --> 00:05:58.853
Formuła większości z tych krótkich filmów polegała na tym, że Popeye ratował porwaną wcześniej Oliwkę Olejek.

00:05:58.853 --> 00:06:05.082
Drugim, w maju tego samego roku, wytwórnia RKO pictures zaprezentowała przełomowy film pt. King Kong,

00:06:05.082 --> 00:06:11.116
w którym olbrzymia małpa porywa młodą kobietę i gnie próbując zachować ją dla siebie.

00:06:13.436 --> 00:06:16.994
Wiele lat później, w roku 1981, japońska firma Nintendo

00:06:16.994 --> 00:06:20.172
powierzyła młodemu twórcy o imieniu Shigeru Miyamoto

00:06:20.172 --> 00:06:23.802
zadanie stworzenia nowej gry zręcznościowej na rynek amerykański.

00:06:23.802 --> 00:06:28.264
Pierwotnie, projekt zakładał, że bohaterem gry zostanie Popeye,

00:06:28.264 --> 00:06:30.676
jednak kiedy Nintendo nie uzyskało do niego praw autorskich,

00:06:30.676 --> 00:06:36.683
Miyamoto stworzył własną, mocno inspirowaną filmem King Kong, postać.

00:06:39.775 --> 00:06:44.106
Bohater gry "Jump Man" miał za zadanie uratować Damę "The Lady" (Pani/Dama),

00:06:44.106 --> 00:06:47.157
z rąk olbrzymiej małpy.

00:06:47.157 --> 00:06:50.506
W późniejszych odsłonach, zmienia ona imię na "Pauline".

00:06:51.906 --> 00:06:56.619
Mimo, że "Donkey Kong" jest prawdopodobnie najsłynniejszą grą zręcznościową, w której spotykamy Dame w opałach,

00:06:56.619 --> 00:06:59.455
nie był to pierwszy przypadek, w którym Miyamoto zastosował ten zabieg.

00:06:59.455 --> 00:07:04.957
Dwa lata wcześniej, w roku 1977, brał udział w projektowaniu gry zręcznościowej pt. Sheriff.

00:07:04.957 --> 00:07:07.803
W niej, ledwo przypominający kobietę zbitek pikseli

00:07:07.803 --> 00:07:12.218
oznaczony jako "The Beauty" (Piękna) ma zostać uratowany przed bandą złoczyńców.

00:07:12.218 --> 00:07:17.848
Na koniec, bohater nagradzany jest "pocałunkiem wdzięczności" w zamian za swą odwagę.

00:07:17.848 --> 00:07:21.228
Kilka lat później, Miyamoto odświeżył projekt Donkey Konga.

00:07:21.228 --> 00:07:25.312
Pauline stała się wzorcem dla nowej Damy o imieniu Princess Toadstool,

00:07:25.312 --> 00:07:28.961
a "Jump Man" stał się pewnym bardzo znanym hydraulikiem.

00:07:39.541 --> 00:07:45.126
Księżniczka Peach jest pod wieloma względami kwintesencją Damy w opałach.

00:07:45.126 --> 00:07:50.506
Nieszczęsna księżniczka pojawia się w 14 głównych grach z serii platformówek Super Mario Bros

00:07:50.506 --> 00:07:53.093
i zostaje porwana w 13trzynastu z nich.

00:08:01.648 --> 00:08:05.028
Północno-amerykańska wersja Super Mario Bros 2 z roku 1988

00:08:05.028 --> 00:08:09.689
jest jedyną grą z serii, w której księżniczka nie zostaje porwana

00:08:09.689 --> 00:08:12.495
i jedyną grą, w której występuje jako grywalna postać.

00:08:12.495 --> 00:08:16.372
Należy jednak zauważyć, że pierwotnie nie miała być częścią serii Mario.

00:08:16.372 --> 00:08:20.119
Pierwotnie, miała zostać wydana w Japonii pod innym tytułem

00:08:20.119 --> 00:08:22.499
Yume Kōjō: Doki Doki Panic

00:08:22.499 --> 00:08:27.200
co w wolnym tłumaczeniu oznacza "Fabryka snów: Kołaczące ze strachu serce"

00:08:38.468 --> 00:08:45.926
Amerykańska filia Nintendo uważała, że Japońska edycja Super Mario Bros 2 była zbyt trudna i zbyt podobna do pierwszej części gry,

00:08:45.936 --> 00:08:51.226
więc przeprojektowali Doki Doki Panic tak, by Mario i Luigi mogli w niej wystąpić.

00:08:51.236 --> 00:08:54.907
Jednak japońska wersja miała już 4 grywalne postaci do wyboru.

00:08:59.260 --> 00:09:04.411
Dlatego twórcy zdecydowali, że Toad i Księżniczka Peach wypełnia dwa pozostałe miejsca

00:09:04.411 --> 00:09:07.801
w zamian istniejących już modeli postaci.

00:09:07.801 --> 00:09:12.798
Także prawdę powiedziawszy, Peach jest niejako grywalna przez przypadek.

00:09:12.798 --> 00:09:15.566
Miała jednak zdumiewającą umiejętność latania na krótkie dystanse,

00:09:15.566 --> 00:09:19.744
co było szczególnie przydatne na lodowych etapach.

00:09:19.744 --> 00:09:23.599
Niestety, Peach nigdy więcej nie została grywalną postacią w głównej serii tej franczyzy.

00:09:23.599 --> 00:09:29.249
Nawet w nowszych grach, które dają możliwość wyboru 4 postaci, jak na przykład Super Mario Bros Wii i WiiU

00:09:29.249 --> 00:09:32.063
Księżniczka jest wciąż wyłączona z akcji.

00:09:32.063 --> 00:09:34.746
Została zastąpiona przez kolejna wersje Toad

00:09:34.746 --> 00:09:39.698
co pozwoliło Nintendo znów wcisnąć ją w rolę Damy w opałach.

00:09:39.698 --> 00:09:42.158
Oczywiście, Peach pojawia się w wielu peryferyjnych grach,

00:09:42.158 --> 00:09:45.371
jak na przykład Mario Party, Mario Sports czy serii Mario Karts,

00:09:45.371 --> 00:09:50.240
a także w serii gier walki Super Smash Bros Nintendo, w której uczestniczą postaci z różnych światów Nintendo.

00:09:50.240 --> 00:09:55.662
Jednak wszystkie te peryferyjne gry nie stanowią części głównej serii platformówek Super Mario.

00:09:55.662 --> 00:10:00.157
Peach jest bohaterką jednej z nich, ale do tego przejdziemy później.

00:10:00.727 --> 00:10:05.077
O postaciach, które stały się Damami w opałach można myśleć w kategoriach tzw. dychotomii podmiot/przedmiot.

00:10:05.077 --> 00:10:09.493
Najprościej rzecz ujmując, podmioty działają, przedmioty podlegają działaniom.

00:10:09.493 --> 00:10:13.580
Podmiot jest bohaterem; to na nim koncentruje się fabuła

00:10:13.580 --> 00:10:15.349
i to on podejmuje większość działań.

00:10:15.349 --> 00:10:18.822
W grach wideo, jest to niemal za każdym razem grywalna postać,

00:10:18.822 --> 00:10:21.909
z perspektywy której poznajemy większą część fabuły.

00:10:21.909 --> 00:10:25.035
Stosowanie toposu Damy w opałach sprawia, że to zazwyczaj mężczyźni są podmiotami narracji,

00:10:25.035 --> 00:10:27.581
a kobiety relegowane są do roli przedmiotów.

00:10:27.581 --> 00:10:32.502
Jest to forma uprzedmiotowienia ponieważ jako przedmioty, kobiety będące Damą w opałach podlegają działaniom innych,

00:10:32.502 --> 00:10:39.723
zazwyczaj będąc przy tym sprowadzane do roli nagrody do zdobycia, skarbu do odnalezienia lub celu do osiągnięcia.

00:10:39.723 --> 00:10:43.018
Krótkie intro (wprowadzenie) do wielu klasycznych gier zręcznościowych

00:10:43.018 --> 00:10:47.874
utwierdza nas w przekonaniu, że kobieta jest własnością bohatera, która została mu odebrana.

00:11:07.738 --> 00:11:14.293
Dążenie bohatera do odzyskania swojej "własności" stanowi często wygodne uzasadnienie dla samej gry.

00:11:14.293 --> 00:11:17.588
W gruncie rzeczy, topos Damy w opałach nie mówi nam nic o kobietach.

00:11:17.588 --> 00:11:21.342
Stają się one głównym obiektem rywalizacji mężczyzn,

00:11:21.342 --> 00:11:23.677
przynajmniej w tradycyjnym ujęciu toposu.

00:11:23.677 --> 00:11:28.182
Można by rzec, że w grze patriarchatu kobiety nie są w przeciwnej drużynie,

00:11:28.182 --> 00:11:29.767
są one piłką.

00:11:29.767 --> 00:11:33.833
Możemy zatem myśleć o serii Super Mario jako o wielkiej grze toczącej się

00:11:33.833 --> 00:11:38.108
między Mario i Bowserem, a Księżniczka Peach występuje w niej w roli piłki.

00:11:42.200 --> 00:11:45.467
Ci dwaj mężczyźni przerzucają ją między sobą,

00:11:45.475 --> 00:11:48.709
próbując przejąć kontrole nad Damą/piłką.

00:11:55.126 --> 00:11:58.135
Mimo że Nintendo nie wymyśliło Damy w opałach,

00:11:58.135 --> 00:12:03.425
popularność formuły "uratuj księżniczkę" ustanowiła standardy dla przemysłu gier wideo.

00:12:03.425 --> 00:12:07.072
Topos ten stał się dla twórców gier wyjściowym zabiegiem motywującym

00:12:07.072 --> 00:12:11.906
ponieważ z łatwością odnosi się do niedojrzałych męskich snów o potędze

00:12:11.906 --> 00:12:15.107
i pozwala na zwiększenie sprzedaży wśród heteroseksualnych mężczyzn i chłopców.

00:12:15.107 --> 00:12:16.770
"Pomocy!"

00:12:16.770 --> 00:12:18.138
"Pomocy!"

00:12:18.138 --> 00:12:19.140
"Pomocy!"

00:12:19.140 --> 00:12:20.324
"Pomocy!"

00:12:20.324 --> 00:12:21.408
"Ratunku!"

00:12:21.408 --> 00:12:22.574
"Pomocy!"

00:12:22.574 --> 00:12:25.075
"Błagam, ratuj mnie Blade!"

00:12:25.075 --> 00:12:27.624
W latach 80. i 90. topos ten stał się tak popularny,

00:12:27.624 --> 00:12:30.409
że niemożliwe jest wymienienie wszystkich przykładów.

00:12:30.409 --> 00:12:33.236
Można ich znaleźć setki w platformówkach,

00:12:33.236 --> 00:12:35.250
przygodowych grach walki,

00:12:35.250 --> 00:12:36.834
strzelankach pierwszoosobowych (FPS)

00:12:36.834 --> 00:12:38.910
i grach RPG.

00:12:45.926 --> 00:12:49.428
Warto poświęcić nieco czasu na wyjaśnienie kilku nieporozumień wiążących się z tym toposem.

00:12:49.428 --> 00:12:53.857
Jako zabieg narracyjny, Dama w opałach często występuje wraz z innymi toposami,

00:12:53.857 --> 00:12:58.063
takimi jak "wyznaczona ofiara", "heroiczny ratunek" i "pocałunek wdzięczności".

00:12:58.063 --> 00:13:01.578
Jednak należy pamiętać, że te powiązane konwencje

00:13:01.578 --> 00:13:05.112
niekoniecznie składają się na topos Damy w opałach.

00:13:05.112 --> 00:13:09.740
Interesująca kobieta może, ale nie musi być ofiarą przez cała fabułę gry lub serii gier,

00:13:09.740 --> 00:13:14.076
a nasz bohater może, ale nie musi skutecznie ją uratować.

00:13:16.415 --> 00:13:19.551
Jedynym wymogiem wystarczającym do wpisania się w topos Damy w opałach

00:13:19.551 --> 00:13:23.005
jest relegowanie kobiecej postaci do stanu bezsilności,

00:13:23.005 --> 00:13:28.571
z której wybawić ją może, zazwyczaj, mężczyzna co pomaga rozwinąć fabułę.

00:13:29.344 --> 00:13:32.347
Pomówmy teraz o innej, stworzonej przez Nintendo, księżniczce.

00:13:32.347 --> 00:13:36.769
W roku 1986, Shigeru Miyamoto ponownie postawił na Damę w opałach

00:13:36.769 --> 00:13:39.780
w wydanej na platformę NES grze pt. "The Legend of Zelda".

00:13:39.780 --> 00:13:45.055
Była to pierwsza część jednej z najbardziej kultowych przygodowych gier akcji wszechczasów.

00:13:45.290 --> 00:13:46.110
"Zelda!"

00:13:46.110 --> 00:13:48.313
"Ciąg dalszy The Legend of Zelda."

00:13:48.313 --> 00:13:49.101
"Zelda!"

00:13:49.101 --> 00:13:52.549
"Odnajdź kryształy, uratuj księżniczkę."

00:13:52.549 --> 00:13:53.887
"Zelda!" * "Zelda!"

00:13:53.887 --> 00:13:55.888
"Zelda II: The Adventure of Link"

00:13:55.888 --> 00:13:58.955
"Nintendo! Teraz grasz z mocą."

00:13:58.955 --> 00:14:02.324
Na przestrzeni ponad 12 gier i ponad 25 lat

00:14:02.324 --> 00:14:07.681
wszelkie wcielenia księżniczki Zeldy były porywane, zaklinane, opętywane, zmieniane w kamień

00:14:07.681 --> 00:14:10.138
lub pozbawiane mocy w inny sposób.

00:14:31.865 --> 00:14:37.293
Zelda nigdy nie była bohaterem własnej fabuły ani też grywalną postacią w głównej serii gier.

00:14:37.293 --> 00:14:40.163
Jednakże, nie wszystkie Damy w opałach są sobie równe,

00:14:40.163 --> 00:14:46.164
a Zelda niekiedy dostaje bardziej aktywna lub istotną rolę niż jej odpowiedniczka w Grzybowym Królestwie.

00:14:46.164 --> 00:14:51.927
W przeciwieństwie do Peach, Zelda nie jest całkowicie zdefiniowana jako obiekt porwań Ganondorfa

00:14:51.927 --> 00:14:56.438
i w kilku późniejszych odsłonach gry stanowi kogoś pomiędzy Dama w opałach a pomocnikiem.

00:14:56.438 --> 00:15:00.826
Należy pamiętać, że Dama w opałach jako zabieg narracyjny, to sytuacja która przytrafia się kobiecej postaci,

00:15:00.826 --> 00:15:04.534
a niekoniecznie stan tej postaci od początku do końca fabuły.

00:15:04.534 --> 00:15:08.527
Od czasu do czasu może ona dostać nieco bardziej aktywną rolę

00:15:08.527 --> 00:15:13.198
w ułatwieniu zadania bohaterowi, zazwyczaj poprzez otwieranie drzwi, udzielanie wskazówek, dawanie bonusów

00:15:13.198 --> 00:15:15.951
i innych użytecznych przedmiotów.

00:15:15.951 --> 00:15:18.794
Taki wariant nazywam "Pomocną Damą".

00:15:18.794 --> 00:15:24.918
I rzeczywiście, Zelda jest w najlepszej formie jaki Sheik w grze Ocarina of Time i jako Tetra w The Wind Waker.

00:15:24.918 --> 00:15:29.761
W Ocarina of Time, Zelda unika schwytania przez 3/4 fabuły gry.

00:15:29.761 --> 00:15:33.677
Zamaskowana jako Sheik, staje się pomocnym i aktywnym uczestnikiem przygód

00:15:33.677 --> 00:15:36.103
i ukazana jest jako niezwykle kompetentna postać.

00:15:37.595 --> 00:15:43.928
Jednak, kiedy tylko przemienia się w swoją stereotypowo kobiecą postać księżniczki Zeldy

00:15:43.928 --> 00:15:45.856
zostaje schwytana w ciągu 3 minut.

00:15:45.856 --> 00:15:49.333
Naprawdę, 3 minut. Mierzyłam czas.

00:15:52.287 --> 00:15:55.740
Konieczność jej uratowania staje się głównym zadaniem Linka.

00:15:55.740 --> 00:16:00.704
Podobnie w grze Wind Waker, Tetra jest zadziornym, efektownym, młodym kapitanem pirackiego okrętu,

00:16:00.704 --> 00:16:06.828
ale gdy tylko okazuje się być księżniczką Zeldą i zmienia się w jej stereotypowo kobieca postać,

00:16:06.828 --> 00:16:10.120
dowiaduje się, że nie może dalej uczestniczyć w przygodach Linka,

00:16:10.120 --> 00:16:13.544
bo są one dla niej zbyty ryzykowne.

00:16:13.544 --> 00:16:15.392
Dostaje nakaz udania się do zamku,

00:16:15.392 --> 00:16:20.432
co robi, po czym jest porywana, gdy posłusznie czeka na swoim miejscu.

00:16:22.462 --> 00:16:25.426
Warto zauważyć, że na ostatnim etapie walki z bossem (końcowym przeciwnikiem)

00:16:25.426 --> 00:16:30.179
przez kilka minut pomaga Linkowi pokonać Ganondorfa, co stanowi miłą odmianę.

00:16:31.440 --> 00:16:36.161
Jednak w 2007 roku, kiedy Tetra pojawia się w nowym wcieleniu w The Phantom Hourglass,

00:16:36.161 --> 00:16:38.404
zostaje natychmiast porwana w intrze do gry.

00:16:38.404 --> 00:16:42.248
Później, zostaje zmieniona w kamień, a następnie ponownie porwana.

00:16:42.248 --> 00:16:46.500
To rozczarowujące, że mimo swego bohaterstwa, Zelda wciąż zostaje Damą w opałach.

00:16:46.500 --> 00:16:48.543
Odmawia się jej udziału w akcji, odpycha na bok

00:16:48.543 --> 00:16:51.698
i ubezwłasnowolnia się ją przynajmniej raz w każdej grze, w której się pojawi.

00:17:10.023 --> 00:17:15.741
Jest to główny powód, który sprawia, że topos ten jest tak problematyczny i tak szkodzi prezentacji kobiet.

00:17:15.741 --> 00:17:18.699
Dama w opałach nie jest po prostu synonimem "słabości".

00:17:18.699 --> 00:17:24.913
Odziera za to kobiece postaci z siły, nawet jeśli są pomocne lub kompetentne.

00:17:24.913 --> 00:17:28.969
Niezależnie od tego co wiemy na temat ich magicznych, zdolności umiejętności i innych atutów,

00:17:28.969 --> 00:17:34.805
ostatecznie są chwytane lub ubezwłasnowolniane w inny sposób i musza zostać uratowane.

00:17:34.805 --> 00:17:39.512
W gruncie rzeczy, taki zabieg narracyjny z jednej strony uprzedmiotawia kobiece postaci

00:17:39.512 --> 00:17:42.316
jednocześnie uprzedmiotowiając postaci męskie.

00:17:50.564 --> 00:17:53.521
Porównajmy Damę w opałach z archetypowym mitem bohatera,

00:17:53.521 --> 00:17:57.694
gdzie zdarza się, że bohater, mężczyzna, może doznać szkody,

00:17:57.694 --> 00:18:02.496
zostać obezwładniony lub czasowo uwięziony w trakcie swoich przygód.

00:18:05.418 --> 00:18:12.112
W takich sytuacjach bohater polega na swojej inteligencji, sprycie i innych umiejętnościach aby umożliwić własną ucieczkę.

00:18:12.112 --> 00:18:13.211
"Tak lepiej"

00:18:17.348 --> 00:18:20.722
Ewentualnie, wybicie dziury w ścianę też zda egzamin.

00:18:20.722 --> 00:18:24.097
Ostatecznie, bohater jest w stanie samemu odzyskać wolność.

00:18:24.097 --> 00:18:26.516
Na dobrą sprawę, pokonywanie takich przeszkód

00:18:26.516 --> 00:18:31.159
jest ważnym krokiem w przeobrażeniu postaci w bohatera.

00:18:31.159 --> 00:18:35.692
Z drugiej strony, Dama w opałach nie jest w stanie sama wydostać się z opresji

00:18:35.692 --> 00:18:39.118
i musi czekać na ratunek ze strony osób trzecich.

00:18:39.118 --> 00:18:41.782
Tym samym, te doświadczenia nie są próbą dla niej,

00:18:41.782 --> 00:18:45.915
a dla bohatera, który musi pokonać przeciwności losu.

00:18:45.915 --> 00:18:51.083
Tym samym, topos ten pozbawia kobiety, które znalazły się w tarapatach, możliwości samodzielnego uwolnienia się,

00:18:51.083 --> 00:18:55.378
a zatem nie pozwala im stać się archetypowym bohaterem.

00:18:55.794 --> 00:19:01.382
Obecnie, wiele gier retro, w których występuje Dama w opałach, jest wznawianych na współczesne platformy i urządzenia mobilne

00:19:01.382 --> 00:19:05.097
ponieważ wydawcy chcą zarobić na uczuciu nostalgii

00:19:05.097 --> 00:19:08.806
w stosunku do rozpoznawalnych postaci z gier wideo minionych lat.

00:19:08.806 --> 00:19:14.161
Na przykład, platformówka Segi - Sonic CD - w której napotykamy Damę w opałach - Amy Rose -

00:19:14.161 --> 00:19:19.149
została unowocześniona i udostępniona do pobrania na różnorodnych platformach.

00:19:19.611 --> 00:19:22.832
Słynne gry autorstwa Jordana Mechnera - "Karateka" i "Prince of Persia",

00:19:22.832 --> 00:19:26.663
pierwotnie wydane na platformę Apple II w latach 80.

00:19:26.663 --> 00:19:29.373
doczekały się nowych wydań w HD.

00:19:36.960 --> 00:19:40.054
Także wydana w roku 1983 gra "Dragon's Lair",

00:19:40.054 --> 00:19:45.053
w której występuje nieco postrzelona Księżniczka Daphne, została udostępniona na każdą możliwą platformę.

00:19:45.053 --> 00:19:47.383
"Proszę, ratuj mnie!"

00:19:47.383 --> 00:19:50.898
"Klatkę zamknięto na klucz"

00:19:50.898 --> 00:19:53.848
"który smok nosi na szyi."

00:19:53.848 --> 00:19:57.711
"Aby pokonać smoka, użyj magicznego miecza."

00:19:58.358 --> 00:20:02.584
Pamiętacie Pauline? Dame w opałach z klasycznej gry zręcznościowej "Donkey Kong"?

00:20:02.584 --> 00:20:04.444
Ona też została reaktywowana.

00:20:04.444 --> 00:20:07.707
Najpierw, w 1994, na platformę Game Boy,

00:20:07.707 --> 00:20:11.580
a później w serii gier Mario versus Donkey Kong na Nintendo DS.

00:20:11.580 --> 00:20:14.633
Każda z tych gier polega na starej, wymuszonej fabule,

00:20:14.633 --> 00:20:19.428
w której Pauline zostaje porwana przez wielką małpę jeszcze w czołówce gry.

00:20:19.428 --> 00:20:23.052
"Mario! Proszę, ratuj mnie!"

00:20:23.584 --> 00:20:28.582
W klasycznej już czołówce do zręcznościowej bijatyki z 1987 - "Double Dragon"

00:20:28.582 --> 00:20:33.276
Marian zostaje uderzona w brzuch, przerzucona przez ramię bandziora i uprowadzona.

00:20:33.276 --> 00:20:37.787
W niektórych wersjach, gracz może z łatwością zobaczyć jej majtki w momencie porwania.

00:20:38.187 --> 00:20:43.361
Gra została przerobiona, wydana i udostępniona na dziesiątki systemów w przeciągu ostatnich 25 lat

00:20:43.361 --> 00:20:48.435
co sprawia, że każde pokolenie graczy mogło czerpać przyjemność ze sponiewierania Marian i z jej statusu Damy w opałach.

00:20:48.435 --> 00:20:55.044
Ostatnio, w 2012 roku, w grze "Double Dragon Neon" gracze mogli znów podziwiać te regresywne badziewie,

00:20:55.044 --> 00:20:56.708
tym razem w full HD.

00:21:00.879 --> 00:21:06.104
Ukazywanie kobiet jako słabych, nieefektywnych i ostatecznie niekompetentnych

00:21:06.104 --> 00:21:11.807
przenosi się poza te postaci i gry, w których występują.

00:21:11.807 --> 00:21:14.768
Musimy pamiętać, że gry te nie funkcjonują w próżni.

00:21:14.768 --> 00:21:20.190
Są one coraz ważniejszą częścią społecznego i kulturowego ekosystemu.

00:21:20.190 --> 00:21:23.578
Tak naprawdę, topos ten stosowany jest w kontekście realnego świata,

00:21:23.578 --> 00:21:26.696
gdzie regresywne, seksistowskie poglądy są powszechne.

00:21:26.696 --> 00:21:31.917
Niestety znaczna część ludzi na świecie wciąż podziela seksistowski pogląd jakoby

00:21:31.917 --> 00:21:36.873
kobiety, jako cała grupa, muszą znajdować się pod opieką i obroną mężczyzn.

00:21:36.873 --> 00:21:40.168
Pogląd, zgodnie z którym kobiety są "naturalnie słabą płcią"

00:21:40.168 --> 00:21:45.257
jest głęboko zakorzenionym, społecznie skonstruowanym mitem, który jest oczywiście całkowicie nieprawdziwy,

00:21:45.257 --> 00:21:50.095
ale jest nieustannie powtarzany i umacniany w momencie gdy kobiety nieustannie przedstawiane są

00:21:50.095 --> 00:21:53.766
jako słabe, delikatne i wrażliwe istoty.

00:21:53.766 --> 00:21:57.855
Nie twierdzę, że wszystkie gry stosujące zabieg narracyjny w postaci Damy w opałach

00:21:57.855 --> 00:22:00.529
są automatycznie seksistowskie lub bezwartościowe.

00:22:00.529 --> 00:22:04.199
Jednak popkultura niezaprzeczalnie wywiera znaczny wpływ na nasze życie,

00:22:04.199 --> 00:22:12.495
a ciągłe korzystanie z toposu Damy w opałach normalizuje niezwykle toksyczne, protekcjonalne i paternalistyczne poglądy na temat kobiet.

00:22:13.141 --> 00:22:18.582
Wychowałam się na Nintendo. Byłam fanką serii Mario i Zelda przez większą część swojego życia

00:22:18.582 --> 00:22:23.753
i gry te zawsze będą bliskie mojemu sercu. Prawdopodobnie tyczy się to także dużej grupy innych graczy.

00:22:23.753 --> 00:22:28.009
Ale warto identyfikować i krytycznie analizować ich problematyczne aspekty,

00:22:28.009 --> 00:22:31.748
szczególnie biorąc pod uwagę rosnącą popularność tych serii

00:22:31.748 --> 00:22:34.750
oraz to, że występujące w nich postaci stały się kultowe.

00:22:34.750 --> 00:22:38.749
Na szczęście nic nie stoi na przeszkodzie by twórcy gier zmienili podejście do reprezentacji płci

00:22:38.749 --> 00:22:41.980
i tworzyli więcej gier, których bohaterami będą kobiety.

00:22:41.980 --> 00:22:47.077
Wspaniale byłoby zobaczyć Zeldę, Sheik i Tetrę w roli bohaterek w ich własnych grach.

00:22:47.077 --> 00:22:51.597
I nie tylko na platformę DS, myślę o tytułach na główną konsolę.

00:22:52.336 --> 00:22:58.286
Ustaliliśmy, że Dama w opałach to jeden z najczęściej stosowanych toposów w historii gier wideo i

00:22:58.286 --> 00:23:02.584
że był o kluczowy w rozwoju i popularyzacji tego medium.

00:23:02.584 --> 00:23:06.630
Co jednak ze współczesnymi grami? Czy cokolwiek zmieniło się w ciągu ostatnich 10 lat?

00:23:06.630 --> 00:23:12.218
Niebawem ukaże się część druga, w której bliżej przyjrzymy się współczesnym zastosowaniu toposu Damy w opałach.

00:23:12.218 --> 00:23:17.970
Przyjrzymy się mrocznym i śmiałym zwrotom akcji i zobaczymy jak konwencja ta była używana i nadużywana współcześnie.

00:23:17.970 --> 00:23:22.231
Następnie zobaczymy gry, których twórcy próbowali wywrócić konwencję Damy w opałach do góry nogami.

00:23:23.647 --> 00:23:27.158
Chciałabym podziękować wszystkim, którzy wsparli moją kampanię na platformie Kickstarter,

00:23:27.158 --> 00:23:31.636
i których nieostające wsparcie umożliwiło powstanie niniejszej serii filmów.