1
00:00:00,242 --> 00:00:02,171
"Mario!"

2
00:00:03,049 --> 00:00:04,810
"Oh! Na pomoc!"

3
00:00:24,591 --> 00:00:30,082
Witajcie w naszej wieloczęściowej serii filmów poświęconych rolom i reprezentacjom kobiet w grach wideo

4
00:00:30,082 --> 00:00:36,447
Będziemy analizować tu toposy, zabiegi narracyjne i wzorce powiązane z kobietami w świecie gier wideo

5
00:00:36,447 --> 00:00:39,410
z szerszej, systemowej perspektywy

6
00:00:39,410 --> 00:00:43,079
Będziemy tu krytycznie analizować wiele kultowych gier i postaci,

7
00:00:43,079 --> 00:00:46,463
ale należy pamiętać, że można, a nawet należy,

8
00:00:46,463 --> 00:00:52,672
jednocześnie czerpać przyjemność z mediów i podchodzić krytycznie do ich problematycznych lub szkodliwych aspektów.

9
00:00:52,672 --> 00:00:56,917
Zatem, bez dalszej zwłoki, zajmijmy się "Damą w opałach".

10
00:00:58,134 --> 00:01:01,259
Zacznijmy od gry, w którą nikt nigdy nie zagrał

11
00:01:01,259 --> 00:01:08,665
W roku 1999, firma "Rare" pracowała nad nową grą przeznaczoną na Nintendo 64 – Dinosaur Planet.

12
00:01:08,665 --> 00:01:14,193
Jedną z dostępnych postaci w grze była 16-letnia bohaterka o imieniu "Krystal".

13
00:01:14,193 --> 00:01:19,326
Jej zadaniem było podróżowanie w czasie, walka z prehistorycznymi potworami przy pomocy magicznej laski

14
00:01:19,326 --> 00:01:24,408
i uratowanie świata. Była silna, kompetentna i bohaterska.

15
00:01:24,408 --> 00:01:27,109
"A kimże ty jesteś?"

16
00:01:27,109 --> 00:01:28,860
"Na imię mi Krystal"

17
00:01:40,214 --> 00:01:41,820
Fajne prawda?

18
00:01:41,820 --> 00:01:44,904
Cóż, byłoby fajne, gdyby gra została wydana.

19
00:01:44,920 --> 00:01:49,720
W końcowej fazie projektu, legendarny twórca gier, Shigeru Miyamoto,

20
00:01:49,720 --> 00:01:54,766
w żartach dawał do zrozumienia, że gra ta powinna stanowić trzecią część w jego franczyzie "Star Fox".

21
00:01:54,766 --> 00:01:57,451
W ciągu dwóch lat, przy współpracy ze strony Nintendo, dopiął swego.

22
00:01:57,451 --> 00:02:03,462
Gra została tak przeprojektowana, że w roku 2002 została wydana pt. "Star Fox Adventures" na platformę Game Cube.

23
00:02:03,462 --> 00:02:08,961
W nowej odsłonie, niedoszła bohaterka Krystal została Damą w opałach,

24
00:02:08,961 --> 00:02:12,502
w której to roli spędza większą część gry, będąc uwięzioną w kryształowej pułapce

25
00:02:12,502 --> 00:02:15,699
i oczekując na ratunek ze strony nowego bohatera - Foxa McClouda.

26
00:02:15,699 --> 00:02:19,259
Animacje pierwotnie stworzone dla Krystal

27
00:02:19,259 --> 00:02:21,802
zostały przerobione pod Foxa.

28
00:02:21,802 --> 00:02:25,317
Krystal miała też nosić bardziej skąpy, seksowny strój.

29
00:02:26,470 --> 00:02:29,102
"Rany! Ona jest piękna!"

30
00:02:35,796 --> 00:02:38,072
"Co ja wyprawiam?"

31
00:02:38,072 --> 00:02:43,516
Tak. W tle gra kiczowata melodia, której zadaniem jest utwierdzenie nas w przekonaniu,

32
00:02:43,516 --> 00:02:47,824
że stała się ona obiektem pożądania, nawet jeśli znajduje się w stanie hibernacji.

33
00:02:47,824 --> 00:02:56,003
Żeby jeszcze pogorszyć sprawę, Fox używa teraz w walce jej magicznej laski aby ją uratować.

34
00:02:56,003 --> 00:02:59,173
To jak Krystal przeobraziła się z niezależnej bohaterki w

35
00:02:59,173 --> 00:03:01,516
bierną ofiarę w cudzej grze

36
00:03:01,516 --> 00:03:05,735
pokazuje jak stosowanie zabiegu Damy w opałach deprecjonuje kobiece postaci

37
00:03:05,735 --> 00:03:09,237
i odbiera im szanse na bycie niezależnymi bohaterami.

38
00:03:10,222 --> 00:03:14,947
Termin "Dama w opałach" pochodzi od francuskiego zwrotu "demoiselle en détresse".

39
00:03:14,947 --> 00:03:17,358
"Demoiselle" oznacza młodą damę,

40
00:03:17,358 --> 00:03:23,778
podczas gdy "détresse", w przybliżeniu, oznacza stan lęku lub rozpaczy spowodowany poczuciem osamotnienia, niemocy lub niebezpieczeństwa.

41
00:03:23,778 --> 00:03:27,142
Dama w opałach to zabieg narracyjny,

42
00:03:27,142 --> 00:03:30,149
w ramach którego kobieca postać stawiana jest w sytuacji zagrożenia,

43
00:03:30,149 --> 00:03:34,628
z której to sytuacji wybawić ją może tylko postać będąca mężczyzną.

44
00:03:34,628 --> 00:03:38,910
Zazwyczaj, sytuacja ta stanowi główną motywację bohatera.

45
00:03:38,910 --> 00:03:42,231
W grach wideo, efekt ten osiągany jest zwykle na drodze porwania,

46
00:03:42,231 --> 00:03:46,483
ale może też, na przykład, zostać osiągnięty poprzez petryfikację lub opętanie.

47
00:03:46,483 --> 00:03:51,490
Zgodnie z tradycją, kobieta potrzebująca pomocy jest członkiem rodziny lub ukochaną bohatera -

48
00:03:51,490 --> 00:03:56,673
księżniczki, żony, dziewczyny i siostry często wypełniają tę rolę.

49
00:03:57,458 --> 00:04:01,985
Oczywiście, topos Damy w opałach jest o co najmniej kilka tysięcy lat starszy niż gry wideo.

50
00:04:01,985 --> 00:04:06,578
Pierwsze przykłady tego toposu znajdziemy w greckim micie o Perseuszu.

51
00:04:06,578 --> 00:04:10,536
W micie tym, Andromeda ma zostać złożona w ofierze morskiemu potworowi

52
00:04:10,536 --> 00:04:14,081
po tym jak zostaje przykuta do skały naga.

53
00:04:14,081 --> 00:04:18,929
Perseusz zabija potwora, ratuje księżniczkę i dostaje ją za żonę.

54
00:04:18,929 --> 00:04:25,065
W średniowieczu, Dama w opałach była często stosowanym zabiegiem w wielu pieśn iach, legendach i baśniach.

55
00:04:25,065 --> 00:04:28,736
Ratowanie bezbronnej kobiety było często przedstawiane jako racja bytu

56
00:04:28,736 --> 00:04:33,223
(raison d'être), w romantycznych opowieściach i poezji tamtej epoki,

57
00:04:33,223 --> 00:04:38,853
gdzie błędny rycerz dowodził swej rycerskości, męstwa i cnoty.

58
00:04:38,856 --> 00:04:42,992
Na przełomie XIX i XX wieku, stawianie młodych kobiet w roli ofiary stało się ulubioną formułą

59
00:04:43,002 --> 00:04:48,752
rodzącego się amerykańskiego przemysłu filmowego ze względu na łatwość zastosowania takiego zabiegu narracyjnego.

60
00:04:48,752 --> 00:04:55,355
Słynny przykład wczesnego zastosowania tego zabieg znajdziemy w w krótkim filmie Keystone Cops z 1913 roku "arney Oldfield's Race for a Life",

61
00:04:55,356 --> 00:05:01,256
w którym to znajdziemy klasyczną scenę, w której kobieta przywiązywana do torów kolejowych przez kręcącego złośliwie wąsem łotra.

62
00:05:03,563 --> 00:05:07,426
W tym samym czasie, motyw olbrzymiej małpy porywającej krzyczącą kobietę

63
00:05:07,426 --> 00:05:11,611
zyskał znaczną popularność w różnorodnych mediach.

64
00:05:11,611 --> 00:05:15,387
Znanym przykładem jest Jane, ukochana Tarzana, która zostaje porwana przez okrutną małpę

65
00:05:15,404 --> 00:05:20,440
w powieści przygodowej "Tarzan wśród małp" Edgara Rice's Burroughsa z 1912 roku.

66
00:05:20,440 --> 00:05:24,276
W roku 1930, Walt Disney zastosował ten mem w Kreskówce z Myszką Miki

67
00:05:24,276 --> 00:05:26,237
pod tytułem "The Gorilla Mystery".

68
00:05:28,897 --> 00:05:34,787
Obraz ten został nawet wykorzystany przez armię Stanów Zjednoczonych na plakacie rekrutacyjnym w okresie I Wojny Światowej.

69
00:05:34,787 --> 00:05:38,918
Jednak dopiero w 1933 roku nastąpiły dwa wydarzenia, które 50 lat później

70
00:05:38,918 --> 00:05:45,590
sprawiły, że Dama w opałach stała się podstawą treści gier wideo jako medium.

71
00:05:45,590 --> 00:05:51,581
Pierwszym z nich było wyprodukowanie serii animowanych filmów Popeye przez Paramount Pictures.

72
00:05:51,581 --> 00:05:58,853
Formuła większości z tych krótkich filmów polegała na tym, że Popeye ratował porwaną wcześniej Oliwkę Olejek.

73
00:05:58,853 --> 00:06:05,082
Drugim, w maju tego samego roku, wytwórnia RKO pictures zaprezentowała przełomowy film pt. King Kong,

74
00:06:05,082 --> 00:06:11,116
w którym olbrzymia małpa porywa młodą kobietę i gnie próbując zachować ją dla siebie.

75
00:06:13,436 --> 00:06:16,994
Wiele lat później, w roku 1981, japońska firma Nintendo

76
00:06:16,994 --> 00:06:20,172
powierzyła młodemu twórcy o imieniu Shigeru Miyamoto

77
00:06:20,172 --> 00:06:23,802
zadanie stworzenia nowej gry zręcznościowej na rynek amerykański.

78
00:06:23,802 --> 00:06:28,264
Pierwotnie, projekt zakładał, że bohaterem gry zostanie Popeye,

79
00:06:28,264 --> 00:06:30,676
jednak kiedy Nintendo nie uzyskało do niego praw autorskich,

80
00:06:30,676 --> 00:06:36,683
Miyamoto stworzył własną, mocno inspirowaną filmem King Kong, postać.

81
00:06:39,775 --> 00:06:44,106
Bohater gry "Jump Man" miał za zadanie uratować Damę "The Lady" (Pani/Dama),

82
00:06:44,106 --> 00:06:47,157
z rąk olbrzymiej małpy.

83
00:06:47,157 --> 00:06:50,506
W późniejszych odsłonach, zmienia ona imię na "Pauline".

84
00:06:51,906 --> 00:06:56,619
Mimo, że "Donkey Kong" jest prawdopodobnie najsłynniejszą grą zręcznościową, w której spotykamy Dame w opałach,

85
00:06:56,619 --> 00:06:59,455
nie był to pierwszy przypadek, w którym Miyamoto zastosował ten zabieg.

86
00:06:59,455 --> 00:07:04,957
Dwa lata wcześniej, w roku 1977, brał udział w projektowaniu gry zręcznościowej pt. Sheriff.

87
00:07:04,957 --> 00:07:07,803
W niej, ledwo przypominający kobietę zbitek pikseli

88
00:07:07,803 --> 00:07:12,218
oznaczony jako "The Beauty" (Piękna) ma zostać uratowany przed bandą złoczyńców.

89
00:07:12,218 --> 00:07:17,848
Na koniec, bohater nagradzany jest "pocałunkiem wdzięczności" w zamian za swą odwagę.

90
00:07:17,848 --> 00:07:21,228
Kilka lat później, Miyamoto odświeżył projekt Donkey Konga.

91
00:07:21,228 --> 00:07:25,312
Pauline stała się wzorcem dla nowej Damy o imieniu Princess Toadstool,

92
00:07:25,312 --> 00:07:28,961
a "Jump Man" stał się pewnym bardzo znanym hydraulikiem.

93
00:07:39,541 --> 00:07:45,126
Księżniczka Peach jest pod wieloma względami kwintesencją Damy w opałach.

94
00:07:45,126 --> 00:07:50,506
Nieszczęsna księżniczka pojawia się w 14 głównych grach z serii platformówek Super Mario Bros

95
00:07:50,506 --> 00:07:53,093
i zostaje porwana w 13trzynastu z nich.

96
00:08:01,648 --> 00:08:05,028
Północno-amerykańska wersja Super Mario Bros 2 z roku 1988

97
00:08:05,028 --> 00:08:09,689
jest jedyną grą z serii, w której księżniczka nie zostaje porwana

98
00:08:09,689 --> 00:08:12,495
i jedyną grą, w której występuje jako grywalna postać.

99
00:08:12,495 --> 00:08:16,372
Należy jednak zauważyć, że pierwotnie nie miała być częścią serii Mario.

100
00:08:16,372 --> 00:08:20,119
Pierwotnie, miała zostać wydana w Japonii pod innym tytułem

101
00:08:20,119 --> 00:08:22,499
Yume Kōjō: Doki Doki Panic

102
00:08:22,499 --> 00:08:27,200
co w wolnym tłumaczeniu oznacza "Fabryka snów: Kołaczące ze strachu serce"

103
00:08:38,468 --> 00:08:45,926
Amerykańska filia Nintendo uważała, że Japońska edycja Super Mario Bros 2 była zbyt trudna i zbyt podobna do pierwszej części gry,

104
00:08:45,936 --> 00:08:51,226
więc przeprojektowali Doki Doki Panic tak, by Mario i Luigi mogli w niej wystąpić.

105
00:08:51,236 --> 00:08:54,907
Jednak japońska wersja miała już 4 grywalne postaci do wyboru.

106
00:08:59,260 --> 00:09:04,411
Dlatego twórcy zdecydowali, że Toad i Księżniczka Peach wypełnia dwa pozostałe miejsca

107
00:09:04,411 --> 00:09:07,801
w zamian istniejących już modeli postaci.

108
00:09:07,801 --> 00:09:12,798
Także prawdę powiedziawszy, Peach jest niejako grywalna przez przypadek.

109
00:09:12,798 --> 00:09:15,566
Miała jednak zdumiewającą umiejętność latania na krótkie dystanse,

110
00:09:15,566 --> 00:09:19,744
co było szczególnie przydatne na lodowych etapach.

111
00:09:19,744 --> 00:09:23,599
Niestety, Peach nigdy więcej nie została grywalną postacią w głównej serii tej franczyzy.

112
00:09:23,599 --> 00:09:29,249
Nawet w nowszych grach, które dają możliwość wyboru 4 postaci, jak na przykład Super Mario Bros Wii i WiiU

113
00:09:29,249 --> 00:09:32,063
Księżniczka jest wciąż wyłączona z akcji.

114
00:09:32,063 --> 00:09:34,746
Została zastąpiona przez kolejna wersje Toad

115
00:09:34,746 --> 00:09:39,698
co pozwoliło Nintendo znów wcisnąć ją w rolę Damy w opałach.

116
00:09:39,698 --> 00:09:42,158
Oczywiście, Peach pojawia się w wielu peryferyjnych grach,

117
00:09:42,158 --> 00:09:45,371
jak na przykład Mario Party, Mario Sports czy serii Mario Karts,

118
00:09:45,371 --> 00:09:50,240
a także w serii gier walki Super Smash Bros Nintendo, w której uczestniczą postaci z różnych światów Nintendo.

119
00:09:50,240 --> 00:09:55,662
Jednak wszystkie te peryferyjne gry nie stanowią części głównej serii platformówek Super Mario.

120
00:09:55,662 --> 00:10:00,157
Peach jest bohaterką jednej z nich, ale do tego przejdziemy później.

121
00:10:00,727 --> 00:10:05,077
O postaciach, które stały się Damami w opałach można myśleć w kategoriach tzw. dychotomii podmiot/przedmiot.

122
00:10:05,077 --> 00:10:09,493
Najprościej rzecz ujmując, podmioty działają, przedmioty podlegają działaniom.

123
00:10:09,493 --> 00:10:13,580
Podmiot jest bohaterem; to na nim koncentruje się fabuła

124
00:10:13,580 --> 00:10:15,349
i to on podejmuje większość działań.

125
00:10:15,349 --> 00:10:18,822
W grach wideo, jest to niemal za każdym razem grywalna postać,

126
00:10:18,822 --> 00:10:21,909
z perspektywy której poznajemy większą część fabuły.

127
00:10:21,909 --> 00:10:25,035
Stosowanie toposu Damy w opałach sprawia, że to zazwyczaj mężczyźni są podmiotami narracji,

128
00:10:25,035 --> 00:10:27,581
a kobiety relegowane są do roli przedmiotów.

129
00:10:27,581 --> 00:10:32,502
Jest to forma uprzedmiotowienia ponieważ jako przedmioty, kobiety będące Damą w opałach podlegają działaniom innych,

130
00:10:32,502 --> 00:10:39,723
zazwyczaj będąc przy tym sprowadzane do roli nagrody do zdobycia, skarbu do odnalezienia lub celu do osiągnięcia.

131
00:10:39,723 --> 00:10:43,018
Krótkie intro (wprowadzenie) do wielu klasycznych gier zręcznościowych

132
00:10:43,018 --> 00:10:47,874
utwierdza nas w przekonaniu, że kobieta jest własnością bohatera, która została mu odebrana.

133
00:11:07,738 --> 00:11:14,293
Dążenie bohatera do odzyskania swojej "własności" stanowi często wygodne uzasadnienie dla samej gry.

134
00:11:14,293 --> 00:11:17,588
W gruncie rzeczy, topos Damy w opałach nie mówi nam nic o kobietach.

135
00:11:17,588 --> 00:11:21,342
Stają się one głównym obiektem rywalizacji mężczyzn,

136
00:11:21,342 --> 00:11:23,677
przynajmniej w tradycyjnym ujęciu toposu.

137
00:11:23,677 --> 00:11:28,182
Można by rzec, że w grze patriarchatu kobiety nie są w przeciwnej drużynie,

138
00:11:28,182 --> 00:11:29,767
są one piłką.

139
00:11:29,767 --> 00:11:33,833
Możemy zatem myśleć o serii Super Mario jako o wielkiej grze toczącej się

140
00:11:33,833 --> 00:11:38,108
między Mario i Bowserem, a Księżniczka Peach występuje w niej w roli piłki.

141
00:11:42,200 --> 00:11:45,467
Ci dwaj mężczyźni przerzucają ją między sobą,

142
00:11:45,475 --> 00:11:48,709
próbując przejąć kontrole nad Damą/piłką.

143
00:11:55,126 --> 00:11:58,135
Mimo że Nintendo nie wymyśliło Damy w opałach,

144
00:11:58,135 --> 00:12:03,425
popularność formuły "uratuj księżniczkę" ustanowiła standardy dla przemysłu gier wideo.

145
00:12:03,425 --> 00:12:07,072
Topos ten stał się dla twórców gier wyjściowym zabiegiem motywującym

146
00:12:07,072 --> 00:12:11,906
ponieważ z łatwością odnosi się do niedojrzałych męskich snów o potędze

147
00:12:11,906 --> 00:12:15,107
i pozwala na zwiększenie sprzedaży wśród heteroseksualnych mężczyzn i chłopców.

148
00:12:15,107 --> 00:12:16,770
"Pomocy!"

149
00:12:16,770 --> 00:12:18,138
"Pomocy!"

150
00:12:18,138 --> 00:12:19,140
"Pomocy!"

151
00:12:19,140 --> 00:12:20,324
"Pomocy!"

152
00:12:20,324 --> 00:12:21,408
"Ratunku!"

153
00:12:21,408 --> 00:12:22,574
"Pomocy!"

154
00:12:22,574 --> 00:12:25,075
"Błagam, ratuj mnie Blade!"

155
00:12:25,075 --> 00:12:27,624
W latach 80. i 90. topos ten stał się tak popularny,

156
00:12:27,624 --> 00:12:30,409
że niemożliwe jest wymienienie wszystkich przykładów.

157
00:12:30,409 --> 00:12:33,236
Można ich znaleźć setki w platformówkach,

158
00:12:33,236 --> 00:12:35,250
przygodowych grach walki,

159
00:12:35,250 --> 00:12:36,834
strzelankach pierwszoosobowych (FPS)

160
00:12:36,834 --> 00:12:38,910
i grach RPG.

161
00:12:45,926 --> 00:12:49,428
Warto poświęcić nieco czasu na wyjaśnienie kilku nieporozumień wiążących się z tym toposem.

162
00:12:49,428 --> 00:12:53,857
Jako zabieg narracyjny, Dama w opałach często występuje wraz z innymi toposami,

163
00:12:53,857 --> 00:12:58,063
takimi jak "wyznaczona ofiara", "heroiczny ratunek" i "pocałunek wdzięczności".

164
00:12:58,063 --> 00:13:01,578
Jednak należy pamiętać, że te powiązane konwencje

165
00:13:01,578 --> 00:13:05,112
niekoniecznie składają się na topos Damy w opałach.

166
00:13:05,112 --> 00:13:09,740
Interesująca kobieta może, ale nie musi być ofiarą przez cała fabułę gry lub serii gier,

167
00:13:09,740 --> 00:13:14,076
a nasz bohater może, ale nie musi skutecznie ją uratować.

168
00:13:16,415 --> 00:13:19,551
Jedynym wymogiem wystarczającym do wpisania się w topos Damy w opałach

169
00:13:19,551 --> 00:13:23,005
jest relegowanie kobiecej postaci do stanu bezsilności,

170
00:13:23,005 --> 00:13:28,571
z której wybawić ją może, zazwyczaj, mężczyzna co pomaga rozwinąć fabułę.

171
00:13:29,344 --> 00:13:32,347
Pomówmy teraz o innej, stworzonej przez Nintendo, księżniczce.

172
00:13:32,347 --> 00:13:36,769
W roku 1986, Shigeru Miyamoto ponownie postawił na Damę w opałach

173
00:13:36,769 --> 00:13:39,780
w wydanej na platformę NES grze pt. "The Legend of Zelda".

174
00:13:39,780 --> 00:13:45,055
Była to pierwsza część jednej z najbardziej kultowych przygodowych gier akcji wszechczasów.

175
00:13:45,290 --> 00:13:46,110
"Zelda!"

176
00:13:46,110 --> 00:13:48,313
"Ciąg dalszy The Legend of Zelda."

177
00:13:48,313 --> 00:13:49,101
"Zelda!"

178
00:13:49,101 --> 00:13:52,549
"Odnajdź kryształy, uratuj księżniczkę."

179
00:13:52,549 --> 00:13:53,887
"Zelda!" * "Zelda!"

180
00:13:53,887 --> 00:13:55,888
"Zelda II: The Adventure of Link"

181
00:13:55,888 --> 00:13:58,955
"Nintendo! Teraz grasz z mocą."

182
00:13:58,955 --> 00:14:02,324
Na przestrzeni ponad 12 gier i ponad 25 lat

183
00:14:02,324 --> 00:14:07,681
wszelkie wcielenia księżniczki Zeldy były porywane, zaklinane, opętywane, zmieniane w kamień

184
00:14:07,681 --> 00:14:10,138
lub pozbawiane mocy w inny sposób.

185
00:14:31,865 --> 00:14:37,293
Zelda nigdy nie była bohaterem własnej fabuły ani też grywalną postacią w głównej serii gier.

186
00:14:37,293 --> 00:14:40,163
Jednakże, nie wszystkie Damy w opałach są sobie równe,

187
00:14:40,163 --> 00:14:46,164
a Zelda niekiedy dostaje bardziej aktywna lub istotną rolę niż jej odpowiedniczka w Grzybowym Królestwie.

188
00:14:46,164 --> 00:14:51,927
W przeciwieństwie do Peach, Zelda nie jest całkowicie zdefiniowana jako obiekt porwań Ganondorfa

189
00:14:51,927 --> 00:14:56,438
i w kilku późniejszych odsłonach gry stanowi kogoś pomiędzy Dama w opałach a pomocnikiem.

190
00:14:56,438 --> 00:15:00,826
Należy pamiętać, że Dama w opałach jako zabieg narracyjny, to sytuacja która przytrafia się kobiecej postaci,

191
00:15:00,826 --> 00:15:04,534
a niekoniecznie stan tej postaci od początku do końca fabuły.

192
00:15:04,534 --> 00:15:08,527
Od czasu do czasu może ona dostać nieco bardziej aktywną rolę

193
00:15:08,527 --> 00:15:13,198
w ułatwieniu zadania bohaterowi, zazwyczaj poprzez otwieranie drzwi, udzielanie wskazówek, dawanie bonusów

194
00:15:13,198 --> 00:15:15,951
i innych użytecznych przedmiotów.

195
00:15:15,951 --> 00:15:18,794
Taki wariant nazywam "Pomocną Damą".

196
00:15:18,794 --> 00:15:24,918
I rzeczywiście, Zelda jest w najlepszej formie jaki Sheik w grze Ocarina of Time i jako Tetra w The Wind Waker.

197
00:15:24,918 --> 00:15:29,761
W Ocarina of Time, Zelda unika schwytania przez 3/4 fabuły gry.

198
00:15:29,761 --> 00:15:33,677
Zamaskowana jako Sheik, staje się pomocnym i aktywnym uczestnikiem przygód

199
00:15:33,677 --> 00:15:36,103
i ukazana jest jako niezwykle kompetentna postać.

200
00:15:37,595 --> 00:15:43,928
Jednak, kiedy tylko przemienia się w swoją stereotypowo kobiecą postać księżniczki Zeldy

201
00:15:43,928 --> 00:15:45,856
zostaje schwytana w ciągu 3 minut.

202
00:15:45,856 --> 00:15:49,333
Naprawdę, 3 minut. Mierzyłam czas.

203
00:15:52,287 --> 00:15:55,740
Konieczność jej uratowania staje się głównym zadaniem Linka.

204
00:15:55,740 --> 00:16:00,704
Podobnie w grze Wind Waker, Tetra jest zadziornym, efektownym, młodym kapitanem pirackiego okrętu,

205
00:16:00,704 --> 00:16:06,828
ale gdy tylko okazuje się być księżniczką Zeldą i zmienia się w jej stereotypowo kobieca postać,

206
00:16:06,828 --> 00:16:10,120
dowiaduje się, że nie może dalej uczestniczyć w przygodach Linka,

207
00:16:10,120 --> 00:16:13,544
bo są one dla niej zbyty ryzykowne.

208
00:16:13,544 --> 00:16:15,392
Dostaje nakaz udania się do zamku,

209
00:16:15,392 --> 00:16:20,432
co robi, po czym jest porywana, gdy posłusznie czeka na swoim miejscu.

210
00:16:22,462 --> 00:16:25,426
Warto zauważyć, że na ostatnim etapie walki z bossem (końcowym przeciwnikiem)

211
00:16:25,426 --> 00:16:30,179
przez kilka minut pomaga Linkowi pokonać Ganondorfa, co stanowi miłą odmianę.

212
00:16:31,440 --> 00:16:36,161
Jednak w 2007 roku, kiedy Tetra pojawia się w nowym wcieleniu w The Phantom Hourglass,

213
00:16:36,161 --> 00:16:38,404
zostaje natychmiast porwana w intrze do gry.

214
00:16:38,404 --> 00:16:42,248
Później, zostaje zmieniona w kamień, a następnie ponownie porwana.

215
00:16:42,248 --> 00:16:46,500
To rozczarowujące, że mimo swego bohaterstwa, Zelda wciąż zostaje Damą w opałach.

216
00:16:46,500 --> 00:16:48,543
Odmawia się jej udziału w akcji, odpycha na bok

217
00:16:48,543 --> 00:16:51,698
i ubezwłasnowolnia się ją przynajmniej raz w każdej grze, w której się pojawi.

218
00:17:10,023 --> 00:17:15,741
Jest to główny powód, który sprawia, że topos ten jest tak problematyczny i tak szkodzi prezentacji kobiet.

219
00:17:15,741 --> 00:17:18,699
Dama w opałach nie jest po prostu synonimem "słabości".

220
00:17:18,699 --> 00:17:24,913
Odziera za to kobiece postaci z siły, nawet jeśli są pomocne lub kompetentne.

221
00:17:24,913 --> 00:17:28,969
Niezależnie od tego co wiemy na temat ich magicznych, zdolności umiejętności i innych atutów,

222
00:17:28,969 --> 00:17:34,805
ostatecznie są chwytane lub ubezwłasnowolniane w inny sposób i musza zostać uratowane.

223
00:17:34,805 --> 00:17:39,512
W gruncie rzeczy, taki zabieg narracyjny z jednej strony uprzedmiotawia kobiece postaci

224
00:17:39,512 --> 00:17:42,316
jednocześnie uprzedmiotowiając postaci męskie.

225
00:17:50,564 --> 00:17:53,521
Porównajmy Damę w opałach z archetypowym mitem bohatera,

226
00:17:53,521 --> 00:17:57,694
gdzie zdarza się, że bohater, mężczyzna, może doznać szkody,

227
00:17:57,694 --> 00:18:02,496
zostać obezwładniony lub czasowo uwięziony w trakcie swoich przygód.

228
00:18:05,418 --> 00:18:12,112
W takich sytuacjach bohater polega na swojej inteligencji, sprycie i innych umiejętnościach aby umożliwić własną ucieczkę.

229
00:18:12,112 --> 00:18:13,211
"Tak lepiej"

230
00:18:17,348 --> 00:18:20,722
Ewentualnie, wybicie dziury w ścianę też zda egzamin.

231
00:18:20,722 --> 00:18:24,097
Ostatecznie, bohater jest w stanie samemu odzyskać wolność.

232
00:18:24,097 --> 00:18:26,516
Na dobrą sprawę, pokonywanie takich przeszkód

233
00:18:26,516 --> 00:18:31,159
jest ważnym krokiem w przeobrażeniu postaci w bohatera.

234
00:18:31,159 --> 00:18:35,692
Z drugiej strony, Dama w opałach nie jest w stanie sama wydostać się z opresji

235
00:18:35,692 --> 00:18:39,118
i musi czekać na ratunek ze strony osób trzecich.

236
00:18:39,118 --> 00:18:41,782
Tym samym, te doświadczenia nie są próbą dla niej,

237
00:18:41,782 --> 00:18:45,915
a dla bohatera, który musi pokonać przeciwności losu.

238
00:18:45,915 --> 00:18:51,083
Tym samym, topos ten pozbawia kobiety, które znalazły się w tarapatach, możliwości samodzielnego uwolnienia się,

239
00:18:51,083 --> 00:18:55,378
a zatem nie pozwala im stać się archetypowym bohaterem.

240
00:18:55,794 --> 00:19:01,382
Obecnie, wiele gier retro, w których występuje Dama w opałach, jest wznawianych na współczesne platformy i urządzenia mobilne

241
00:19:01,382 --> 00:19:05,097
ponieważ wydawcy chcą zarobić na uczuciu nostalgii

242
00:19:05,097 --> 00:19:08,806
w stosunku do rozpoznawalnych postaci z gier wideo minionych lat.

243
00:19:08,806 --> 00:19:14,161
Na przykład, platformówka Segi - Sonic CD - w której napotykamy Damę w opałach - Amy Rose -

244
00:19:14,161 --> 00:19:19,149
została unowocześniona i udostępniona do pobrania na różnorodnych platformach.

245
00:19:19,611 --> 00:19:22,832
Słynne gry autorstwa Jordana Mechnera - "Karateka" i "Prince of Persia",

246
00:19:22,832 --> 00:19:26,663
pierwotnie wydane na platformę Apple II w latach 80.

247
00:19:26,663 --> 00:19:29,373
doczekały się nowych wydań w HD.

248
00:19:36,960 --> 00:19:40,054
Także wydana w roku 1983 gra "Dragon's Lair",

249
00:19:40,054 --> 00:19:45,053
w której występuje nieco postrzelona Księżniczka Daphne, została udostępniona na każdą możliwą platformę.

250
00:19:45,053 --> 00:19:47,383
"Proszę, ratuj mnie!"

251
00:19:47,383 --> 00:19:50,898
"Klatkę zamknięto na klucz"

252
00:19:50,898 --> 00:19:53,848
"który smok nosi na szyi."

253
00:19:53,848 --> 00:19:57,711
"Aby pokonać smoka, użyj magicznego miecza."

254
00:19:58,358 --> 00:20:02,584
Pamiętacie Pauline? Dame w opałach z klasycznej gry zręcznościowej "Donkey Kong"?

255
00:20:02,584 --> 00:20:04,444
Ona też została reaktywowana.

256
00:20:04,444 --> 00:20:07,707
Najpierw, w 1994, na platformę Game Boy,

257
00:20:07,707 --> 00:20:11,580
a później w serii gier Mario versus Donkey Kong na Nintendo DS.

258
00:20:11,580 --> 00:20:14,633
Każda z tych gier polega na starej, wymuszonej fabule,

259
00:20:14,633 --> 00:20:19,428
w której Pauline zostaje porwana przez wielką małpę jeszcze w czołówce gry.

260
00:20:19,428 --> 00:20:23,052
"Mario! Proszę, ratuj mnie!"

261
00:20:23,584 --> 00:20:28,582
W klasycznej już czołówce do zręcznościowej bijatyki z 1987 - "Double Dragon"

262
00:20:28,582 --> 00:20:33,276
Marian zostaje uderzona w brzuch, przerzucona przez ramię bandziora i uprowadzona.

263
00:20:33,276 --> 00:20:37,787
W niektórych wersjach, gracz może z łatwością zobaczyć jej majtki w momencie porwania.

264
00:20:38,187 --> 00:20:43,361
Gra została przerobiona, wydana i udostępniona na dziesiątki systemów w przeciągu ostatnich 25 lat

265
00:20:43,361 --> 00:20:48,435
co sprawia, że każde pokolenie graczy mogło czerpać przyjemność ze sponiewierania Marian i z jej statusu Damy w opałach.

266
00:20:48,435 --> 00:20:55,044
Ostatnio, w 2012 roku, w grze "Double Dragon Neon" gracze mogli znów podziwiać te regresywne badziewie,

267
00:20:55,044 --> 00:20:56,708
tym razem w full HD.

268
00:21:00,879 --> 00:21:06,104
Ukazywanie kobiet jako słabych, nieefektywnych i ostatecznie niekompetentnych

269
00:21:06,104 --> 00:21:11,807
przenosi się poza te postaci i gry, w których występują.

270
00:21:11,807 --> 00:21:14,768
Musimy pamiętać, że gry te nie funkcjonują w próżni.

271
00:21:14,768 --> 00:21:20,190
Są one coraz ważniejszą częścią społecznego i kulturowego ekosystemu.

272
00:21:20,190 --> 00:21:23,578
Tak naprawdę, topos ten stosowany jest w kontekście realnego świata,

273
00:21:23,578 --> 00:21:26,696
gdzie regresywne, seksistowskie poglądy są powszechne.

274
00:21:26,696 --> 00:21:31,917
Niestety znaczna część ludzi na świecie wciąż podziela seksistowski pogląd jakoby

275
00:21:31,917 --> 00:21:36,873
kobiety, jako cała grupa, muszą znajdować się pod opieką i obroną mężczyzn.

276
00:21:36,873 --> 00:21:40,168
Pogląd, zgodnie z którym kobiety są "naturalnie słabą płcią"

277
00:21:40,168 --> 00:21:45,257
jest głęboko zakorzenionym, społecznie skonstruowanym mitem, który jest oczywiście całkowicie nieprawdziwy,

278
00:21:45,257 --> 00:21:50,095
ale jest nieustannie powtarzany i umacniany w momencie gdy kobiety nieustannie przedstawiane są

279
00:21:50,095 --> 00:21:53,766
jako słabe, delikatne i wrażliwe istoty.

280
00:21:53,766 --> 00:21:57,855
Nie twierdzę, że wszystkie gry stosujące zabieg narracyjny w postaci Damy w opałach

281
00:21:57,855 --> 00:22:00,529
są automatycznie seksistowskie lub bezwartościowe.

282
00:22:00,529 --> 00:22:04,199
Jednak popkultura niezaprzeczalnie wywiera znaczny wpływ na nasze życie,

283
00:22:04,199 --> 00:22:12,495
a ciągłe korzystanie z toposu Damy w opałach normalizuje niezwykle toksyczne, protekcjonalne i paternalistyczne poglądy na temat kobiet.

284
00:22:13,141 --> 00:22:18,582
Wychowałam się na Nintendo. Byłam fanką serii Mario i Zelda przez większą część swojego życia

285
00:22:18,582 --> 00:22:23,753
i gry te zawsze będą bliskie mojemu sercu. Prawdopodobnie tyczy się to także dużej grupy innych graczy.

286
00:22:23,753 --> 00:22:28,009
Ale warto identyfikować i krytycznie analizować ich problematyczne aspekty,

287
00:22:28,009 --> 00:22:31,748
szczególnie biorąc pod uwagę rosnącą popularność tych serii

288
00:22:31,748 --> 00:22:34,750
oraz to, że występujące w nich postaci stały się kultowe.

289
00:22:34,750 --> 00:22:38,749
Na szczęście nic nie stoi na przeszkodzie by twórcy gier zmienili podejście do reprezentacji płci

290
00:22:38,749 --> 00:22:41,980
i tworzyli więcej gier, których bohaterami będą kobiety.

291
00:22:41,980 --> 00:22:47,077
Wspaniale byłoby zobaczyć Zeldę, Sheik i Tetrę w roli bohaterek w ich własnych grach.

292
00:22:47,077 --> 00:22:51,597
I nie tylko na platformę DS, myślę o tytułach na główną konsolę.

293
00:22:52,336 --> 00:22:58,286
Ustaliliśmy, że Dama w opałach to jeden z najczęściej stosowanych toposów w historii gier wideo i

294
00:22:58,286 --> 00:23:02,584
że był o kluczowy w rozwoju i popularyzacji tego medium.

295
00:23:02,584 --> 00:23:06,630
Co jednak ze współczesnymi grami? Czy cokolwiek zmieniło się w ciągu ostatnich 10 lat?

296
00:23:06,630 --> 00:23:12,218
Niebawem ukaże się część druga, w której bliżej przyjrzymy się współczesnym zastosowaniu toposu Damy w opałach.

297
00:23:12,218 --> 00:23:17,970
Przyjrzymy się mrocznym i śmiałym zwrotom akcji i zobaczymy jak konwencja ta była używana i nadużywana współcześnie.

298
00:23:17,970 --> 00:23:22,231
Następnie zobaczymy gry, których twórcy próbowali wywrócić konwencję Damy w opałach do góry nogami.

299
00:23:23,647 --> 00:23:27,158
Chciałabym podziękować wszystkim, którzy wsparli moją kampanię na platformie Kickstarter,

300
00:23:27,158 --> 00:23:31,636
i których nieostające wsparcie umożliwiło powstanie niniejszej serii filmów.