0:00:00.000,0:00:02.000
Роден сум во Ден Бош,

0:00:02.000,0:00:05.000
место според кое сликарот Хиеронимус Бош се нарекол себеси.

0:00:05.000,0:00:07.000
Од секогаш бев позитивно наклонет кон овој сликар

0:00:07.000,0:00:10.000
кој живеел и работел во 15-от век.

0:00:10.000,0:00:12.000
Она што е интересно за него во однос на моралот

0:00:12.000,0:00:15.000
е дека тој живеел во време кога влијанието на религијата исчезнувало,

0:00:15.000,0:00:17.000
а тој пак се прашувал, мислам,

0:00:17.000,0:00:19.000
што ќе се случи со општеството

0:00:19.000,0:00:22.000
доколку не постои религија или доколку има помалку религија.

0:00:22.000,0:00:25.000
И така тој ја насликал познатата слика, "Градината на Земските Задоволства,"

0:00:25.000,0:00:27.000
која што од некои беше интерпретирана

0:00:27.000,0:00:29.000
дека го претставува човештвото пред Гревот,

0:00:29.000,0:00:32.000
или дека е човештвото без никаков Грев.

0:00:32.000,0:00:34.000
Веројатно се прашувате,

0:00:34.000,0:00:37.000
што ќе се случеше доколку не го вкусевме овошјето на знаењето,

0:00:37.000,0:00:40.000
и каков морал ќе имавме ?

0:00:40.000,0:00:42.000
Многу подоцна, како студент,

0:00:42.000,0:00:44.000
отидов во многу различна градина,

0:00:44.000,0:00:47.000
зоолошка градина во Арнхем

0:00:47.000,0:00:49.000
каде што чуваме шимпанза.

0:00:49.000,0:00:51.000
Ова сум јас во младоста со бебе шимпанзо.

0:00:51.000,0:00:54.000
(Смеа)

0:00:54.000,0:00:56.000
Таму открив

0:00:56.000,0:00:59.000
дека шимпанзата се многу гладни за моќ и воедно напишав книга за тоа.

0:00:59.000,0:01:02.000
Во тоа време, фокусот на многуте истражувања врз животни

0:01:02.000,0:01:04.000
беше кон агресијата и натпреварувањето.

0:01:04.000,0:01:06.000
Насликав цела слика за животинското царство,

0:01:06.000,0:01:08.000
вклучувајќи го и човештвото,

0:01:08.000,0:01:10.000
која вели дека длабоко во нас ние сме натпреварувачи,

0:01:10.000,0:01:12.000
ние сме агресивни,

0:01:12.000,0:01:15.000
сите ние сме заинтересирани само за нашата корист.

0:01:15.000,0:01:17.000
Ова е промоцијата на мојата книга.

0:01:17.000,0:01:19.000
Не сум сигурен колку шимпанзата ја разбраа,

0:01:19.000,0:01:22.000
но со сигурност беа заинтересирани за книгата.

0:01:24.000,0:01:26.000
Додека работев

0:01:26.000,0:01:28.000
и ја проучував моќта и доминацијата

0:01:28.000,0:01:30.000
и агресијата и така натаму,

0:01:30.000,0:01:33.000
открив дека шимпанзата се помируваат после борбите.

0:01:33.000,0:01:36.000
Овде гледате двајца мажјаци кои имале борба.

0:01:36.000,0:01:39.000
Завршиле горе на дрвото, и еден од нив му подава рака на другиот.

0:01:39.000,0:01:42.000
Неколку секунди подоцна откако ги сликав, тие дојдоа во крошната на дрвото

0:01:42.000,0:01:44.000
каде што се бакнаа и прегрнаа еден со друг.

0:01:44.000,0:01:46.000
Ова е многу интересно бидејќи

0:01:46.000,0:01:49.000
во тоа време сè се вртеше околу натпреварувањето и агресијата,

0:01:49.000,0:01:51.000
и затоа ова немаше никаква смисла.

0:01:51.000,0:01:53.000
Она што е важно дали победуваш или губиш.

0:01:53.000,0:01:55.000
Но, зошто би се помириле после борба?

0:01:55.000,0:01:57.000
Тоа нема никаква смисла.

0:01:57.000,0:02:00.000
Бонобоата вака го прават тоа. Бонобоата прават сè со секс.

0:02:00.000,0:02:02.000
Исто така се помируваат преку секс.

0:02:02.000,0:02:04.000
Меѓутоа принципот е ист.

0:02:04.000,0:02:06.000
Принципот е дека имате

0:02:06.000,0:02:08.000
важна врска

0:02:08.000,0:02:10.000
која што е оштетена од конфилкт,

0:02:10.000,0:02:12.000
а вие мора да направите нешто во врска со тоа.

0:02:12.000,0:02:14.000
Целото мое мислење за животинското царство,

0:02:14.000,0:02:16.000
тука вклучувајќи ги и луѓето,

0:02:16.000,0:02:18.000
започна да се менува во тоа време.

0:02:18.000,0:02:20.000
Го имаме ова гледиште

0:02:20.000,0:02:22.000
во политичката наука, економијата, социјалните науки,

0:02:22.000,0:02:24.000
филозофијата, а тоа е дека

0:02:24.000,0:02:26.000
човек на човека е волк.

0:02:26.000,0:02:29.000
Значи нашата фундаментална природа е мрачна.

0:02:29.000,0:02:32.000
Мислам дека е многу неправедна слика за волкот.

0:02:32.000,0:02:34.000
Волкот е всушност,

0:02:34.000,0:02:36.000
многу кооперативно животно.

0:02:36.000,0:02:38.000
Поради тоа многумина од вас имате кучиња по дома,

0:02:38.000,0:02:40.000
кое што пак ги има сите тие карактеристики.

0:02:40.000,0:02:42.000
Исто така е многу неферски спрема човештвото,

0:02:42.000,0:02:46.000
бидејќи човештвото е всушност многу повеќе кооперативно и сочувствително

0:02:46.000,0:02:48.000
за разлика од она што се смета.

0:02:48.000,0:02:50.000
Така почнав да се интересирам за овие работи

0:02:50.000,0:02:52.000
и да ги проучувам кај другите животни.

0:02:52.000,0:02:54.000
Ова се столбовите на моралноста.

0:02:54.000,0:02:58.000
Ако го прашате некого, "На што се базира моралноста?"

0:02:58.000,0:03:00.000
овие се двата фактори кои секогаш се појавуваат.

0:03:00.000,0:03:02.000
Едниот е реципрочноста,

0:03:02.000,0:03:05.000
а со него е поврзано чувството на правда.

0:03:05.000,0:03:07.000
Другиот е емпатијата и сочувството.

0:03:07.000,0:03:10.000
Човечката моралноста е повеќе од ова,

0:03:10.000,0:03:12.000
но ако ги отстраните овие два столба,

0:03:12.000,0:03:14.000
сепак нема да остане многу.

0:03:14.000,0:03:16.000
Тие се апсолутно важни.

0:03:16.000,0:03:18.000
Да ви дадам неколку примери овде.

0:03:18.000,0:03:20.000
Ова е многу стара снимка од Јеркс Центарот за Примати

0:03:20.000,0:03:23.000
каде што ги тренираат шимпанзата како да соработуваат.

0:03:23.000,0:03:26.000
Ова е веќе пред околу сто години кога

0:03:26.000,0:03:29.000
се правеа експерименти за соработката.

0:03:29.000,0:03:32.000
Овде имате две млади шимпанза кои имаат кутија, а кутијата

0:03:32.000,0:03:35.000
е премногу тешка за само едното шимпанзо да ја влече.

0:03:35.000,0:03:37.000
И се разбира, има храна на кутијата.

0:03:37.000,0:03:39.000
Инаку тие не би влечеле толку силно.

0:03:39.000,0:03:41.000
Така тие се обидуваат да ја довлечат кутијата.

0:03:41.000,0:03:43.000
Можете да видите дека се синхронизирани.

0:03:43.000,0:03:46.000
Можете да видите дека работат заедно, влечат во исто време.

0:03:46.000,0:03:49.000
Тоа е веќе голема предност во однос на многу други животни

0:03:49.000,0:03:51.000
кои не би биле способни да го прават тоа.

0:03:51.000,0:03:53.000
Сега ќе добиете многу поинтересна слика, бидејќи

0:03:53.000,0:03:56.000
сега едно од двете шимпанза е нахрането.

0:03:56.000,0:03:58.000
Значи едното од нив повеќе не го интересира

0:03:58.000,0:04:01.000
задачата.

0:04:01.000,0:04:04.000
(Смеа)

0:04:08.000,0:04:13.000
(Смеа)

0:04:19.000,0:04:22.000
(Смеа)

0:04:35.000,0:04:38.000
Погледнете што ќе се случи на крајот од ова.

0:04:41.000,0:04:43.000
(Смеа)

0:04:52.000,0:04:54.000
Во основа тој зема сè.

0:04:54.000,0:04:57.000
(Смеа)

0:04:57.000,0:04:59.000
Има два интересни дела за ова.

0:04:59.000,0:05:01.000
Едниот е дека шимпанзото од десно

0:05:01.000,0:05:03.000
има целосно разбирање дека му треба партнер --

0:05:03.000,0:05:05.000
значи има потполно разбирање за потребата од соработка.

0:05:05.000,0:05:08.000
Вториот дел е дека партнерот има волја да соработува

0:05:08.000,0:05:10.000
и покрај тоа што тој не е заинтересиран за храната.

0:05:10.000,0:05:13.000
Зошто е така? Веројатно е поврзано со реципрочноста.

0:05:13.000,0:05:15.000
Всушност постојат многу докази кај приматите и другите животни

0:05:15.000,0:05:17.000
дека тие возвраќаат на услугите.

0:05:17.000,0:05:19.000
Значи тој за возврат ќе добие услуга

0:05:19.000,0:05:21.000
во одреден период од иднината.

0:05:21.000,0:05:23.000
Тој е начинот на кој сето ова функционира.

0:05:23.000,0:05:25.000
Ја направивме истата задача со слонови.

0:05:25.000,0:05:28.000
Со слонови, многу е опасно да се работи со слонови.

0:05:28.000,0:05:30.000
Друг проблем со слоновите е

0:05:30.000,0:05:32.000
дека не можете да направите апарат кој

0:05:32.000,0:05:34.000
ќе биде доволно тежок за еден слон.

0:05:34.000,0:05:36.000
Веројатно можете да направите,

0:05:36.000,0:05:38.000
меѓутоа ќе биде прилично лесен и кревок.

0:05:38.000,0:05:40.000
Она што направивме во овој случај --

0:05:40.000,0:05:43.000
овие истражувања ги правиме во Тајланд со Џош Плотник --

0:05:43.000,0:05:46.000
имаме апарат околу кој има јаже, едно јаже.

0:05:46.000,0:05:48.000
Ако влечете на оваа страна од јажето,

0:05:48.000,0:05:50.000
јажето изчезнува на другата страна.

0:05:50.000,0:05:53.000
Значи потребни се два слона да го земат и да го повлечат во исто време.

0:05:53.000,0:05:55.000
Инаку ништо нема да се случи

0:05:55.000,0:05:57.000
и јажето само ќе изчезне.

0:05:57.000,0:05:59.000
Првата снимка што ќе ја видите

0:05:59.000,0:06:01.000
е како два слона кои се ослободени заедно

0:06:01.000,0:06:03.000
пристигнуваат кај апаратот.

0:06:03.000,0:06:06.000
Апаратот е на лево со храна на истиот.

0:06:06.000,0:06:09.000
Тие доаѓаат заедно, пристигнуваат заедно,

0:06:09.000,0:06:11.000
го земаат јажето заедно и заедно го влечат.

0:06:11.000,0:06:14.000
Всушност е прилично едноставно за нив.

0:06:15.000,0:06:17.000
Еве ги.

0:06:24.000,0:06:26.000
Еве како го влечат јажето.

0:06:26.000,0:06:28.000
Но, сега ќе направиме да биде потешко.

0:06:28.000,0:06:30.000
Бидејќи целта на овој експеримент е да

0:06:30.000,0:06:32.000
видиме колку добро ја разбираат соработката.

0:06:32.000,0:06:35.000
Дали ја разбираат онолку добро како и шимпанзата, на пример?

0:06:35.000,0:06:37.000
Она што правиме во следниот чекор

0:06:37.000,0:06:39.000
е, го ослободуваме едниот слон пред другиот,

0:06:39.000,0:06:41.000
а тој слон треба да биде доволно паметен за

0:06:41.000,0:06:43.000
да остане таму, да чека и да не го влече јажето --

0:06:43.000,0:06:46.000
бидејќи ако го повлече, тоа ќе изчезне и тестот ќе заврши.

0:06:46.000,0:06:48.000
Сега овој слон прави нешто нелегално

0:06:48.000,0:06:50.000
на кое што ние не го учевме.

0:06:50.000,0:06:52.000
Меѓутоа ова го покажува неговото разбирање,

0:06:52.000,0:06:55.000
бидејќи тој ја става неговата голема нога на јажето,

0:06:55.000,0:06:57.000
стои на јажето и го чека другиот слон,

0:06:57.000,0:07:00.000
а другиот ќе ја заврши целата работа место него.

0:07:00.000,0:07:03.000
Ова го нарекуваме паразитизам.

0:07:03.000,0:07:05.000
(Смеа)

0:07:05.000,0:07:08.000
Но, ова ја покажува интелигенцијата што ја поседуваат слоновите.

0:07:08.000,0:07:11.000
Тие развија неколку вакви алтернативни техники, а кои

0:07:11.000,0:07:14.000
што ние сметаме дека не се нужно потребни.

0:07:14.000,0:07:19.000
Сега другиот слон доаѓа и тој

0:07:19.000,0:07:22.000
ќе го повлече.

0:07:38.000,0:07:41.000
Сега гледајте го другиот. Другиот не заборава да јаде, се разбира.

0:07:41.000,0:07:45.000
(Смеа)

0:07:45.000,0:07:47.000
Ова беше соработката, реципрочноста.

0:07:47.000,0:07:49.000
Сега нешто за емпатијата.

0:07:49.000,0:07:51.000
Емпатијата е главната тема на моето истражување.

0:07:51.000,0:07:53.000
Емпатијата има два вида на квалитет.

0:07:53.000,0:07:56.000
Едниот дел е разбирањето. Ова е една вообичаена дефиниција:

0:07:56.000,0:07:58.000
способноста за разбирање и споделување на чувствата на другите.

0:07:58.000,0:08:00.000
И емоционалниот дел.

0:08:00.000,0:08:02.000
Значи емпатијата во основа има два канала.

0:08:02.000,0:08:04.000
Едниот е телесниот канал.

0:08:04.000,0:08:06.000
Ако зборувате со тажна личност,

0:08:06.000,0:08:09.000
тогаш ќе завземете тажен израз и тажен став,

0:08:09.000,0:08:11.000
и дур да трепнете станувате тажни.

0:08:11.000,0:08:14.000
Тоа е еден вид телесен канал на емоционалната емпатија,

0:08:14.000,0:08:16.000
кој што го поседуваат многу животни.

0:08:16.000,0:08:18.000
Вашето просечно куче исто така го има тоа.

0:08:18.000,0:08:20.000
Всушност поради тоа луѓето чуваат цицачи во домот,

0:08:20.000,0:08:22.000
а не желки или змии или нешто такво кое што

0:08:22.000,0:08:24.000
не поседува таков вид на емпатија.

0:08:24.000,0:08:26.000
Исто така постои когнитивниот канал,

0:08:26.000,0:08:28.000
кое што се однесува на превземањето на нечија друга перспектива.

0:08:28.000,0:08:30.000
Тоа е повеќе ограничено.

0:08:30.000,0:08:32.000
Има неколку животни -- мислам дека слоновите и мајмуните го можат тоа --

0:08:32.000,0:08:35.000
но има многу малку животни кои го можат тоа.

0:08:35.000,0:08:37.000
Значи, синхронизацијата,

0:08:37.000,0:08:39.000
која е дел од целиот тој емпатски механизам

0:08:39.000,0:08:41.000
е многу стара во животинското царство.

0:08:41.000,0:08:43.000
Кај луѓето, се разбира, тоа можеме да го истражуваме

0:08:43.000,0:08:45.000
преку заразата од зевање.

0:08:45.000,0:08:47.000
Луѓето зеваат тогаш кога другите зеваат.

0:08:47.000,0:08:49.000
Тоа е поврзано со емпатијата.

0:08:49.000,0:08:51.000
Ги активира истите области од мозокот.

0:08:51.000,0:08:53.000
Исто така, знаеме дека луѓето кои лесно се заразуваат од зевање

0:08:53.000,0:08:55.000
имаат високо ниво на емпатија.

0:08:55.000,0:08:57.000
Луѓето кои имаат проблем со емпатијата, како децата со аутизам,

0:08:57.000,0:08:59.000
кај нив не се јавува зараза од зевање.

0:08:59.000,0:09:01.000
Значи е поврзано.

0:09:01.000,0:09:04.000
Тоа го проучуваме кај нашите шимпанза со тоа што им прикажуваме анимирана глава.

0:09:04.000,0:09:06.000
Токму тоа гледате горе-лево,

0:09:06.000,0:09:08.000
анимирана глава што се прозева.

0:09:08.000,0:09:10.000
Шимпанзото го гледа тоа,

0:09:10.000,0:09:13.000
вистинско шимпанзо кое гледа во компјутерски екран

0:09:13.000,0:09:16.000
на кој ги пуштаме овие анимации.

0:09:20.000,0:09:22.000
(Смеа)

0:09:22.000,0:09:24.000
Значи, заразата од зевање

0:09:24.000,0:09:26.000
со која веројатно сите сте запознаени --

0:09:26.000,0:09:29.000
и можеби ќе почнете сега да зевате сите --

0:09:29.000,0:09:32.000
е нешто што го споделуваме со другите животни.

0:09:32.000,0:09:35.000
Тоа е поврзано со целиот тој телесен канал за синхронизација

0:09:35.000,0:09:37.000
врз кој се базира емпатијата

0:09:37.000,0:09:40.000
и кој што во основа е универзален кај цицачите.

0:09:40.000,0:09:43.000
Исто така ги истражуваме и посложените експресии. Ова е утеха.

0:09:43.000,0:09:46.000
Ова е машко шимпанзо кое изгубило борба и кое што вреска,

0:09:46.000,0:09:48.000
а младото доаѓа и ја става раката околу него

0:09:48.000,0:09:50.000
и го смирува.

0:09:50.000,0:09:53.000
Тоа е утеха. Многу е слична на човечката утеха.

0:09:53.000,0:09:56.000
Утешното однесување,

0:09:56.000,0:09:58.000
е поттикнато од емпатијата.

0:09:58.000,0:10:01.000
Всушност, начин за проучување на емпатијата кај децата

0:10:01.000,0:10:03.000
е да му кажете на член од семејството да глуми демек е вознемирен,

0:10:03.000,0:10:05.000
а потоа да гледате што прави детето.

0:10:05.000,0:10:07.000
Тоа е поврзано со емпатијата,

0:10:07.000,0:10:10.000
и токму таква експресија бараме да видиме.

0:10:10.000,0:10:13.000
Неодамна објавивме експеримент за кој можеби имате слушнато.

0:10:13.000,0:10:16.000
Се работи за алтруизмот и шимпанзата

0:10:16.000,0:10:18.000
каде што прашањето е, дали шимпанзата се грижат

0:10:18.000,0:10:20.000
за добросостојбата на некој друг?

0:10:20.000,0:10:22.000
Со декади се претпоставуваше

0:10:22.000,0:10:24.000
дека само луѓето го можат тоа,

0:10:24.000,0:10:27.000
дека само луѓето се грижат за добросостојбата на некој друг.

0:10:27.000,0:10:29.000
Направивме еден многу едноставен експеримент.

0:10:29.000,0:10:32.000
Го направивме со шимпанза кои живеат во Лоуренсвил,

0:10:32.000,0:10:34.000
во станицата во Јеркс.

0:10:34.000,0:10:36.000
На овој начин живеат.

0:10:36.000,0:10:39.000
Ги повикуваме во соба и правиме експерименти со нив.

0:10:39.000,0:10:41.000
Во овој случај, ставивме две шимпанза едно до друго.

0:10:41.000,0:10:44.000
едното има кофа полна со жетони, а жетоните имаат различни значења.

0:10:44.000,0:10:47.000
Едниот вид на жетон го храни само партнерот што избира,

0:10:47.000,0:10:49.000
другиот вид на жетон ги храна двајцата.

0:10:49.000,0:10:52.000
Ова истражување го направивме со Вики Хорнер.

0:10:53.000,0:10:55.000
Овде ги гледате двата обоени жетони.

0:10:55.000,0:10:57.000
Значи имаат полна кофа од истите тие жетони.

0:10:57.000,0:11:00.000
Мораат да изберат една од двете бои.

0:11:00.000,0:11:03.000
Ќе видите како оди тоа.

0:11:03.000,0:11:06.000
Значи, ако ова шимпанзо го направи себичниот избор,

0:11:06.000,0:11:09.000
во овој случај тоа е црвениот жетон,

0:11:09.000,0:11:11.000
тој треба да ни го даде на нас.

0:11:11.000,0:11:14.000
Ние го земаме, го ставаме на маса на која се наоѓаат двете награди во храна,

0:11:14.000,0:11:17.000
но овој случај само шимпанзото од десно добива храна.

0:11:17.000,0:11:19.000
Она од лево си заминува бидејќи веќе знае дека ова

0:11:19.000,0:11:22.000
не е добар тест за нејзе.

0:11:22.000,0:11:24.000
Следниот е просоцијалниот жетон.

0:11:24.000,0:11:27.000
Оној што го прави изборот -- ова е интересниот дел овде --

0:11:27.000,0:11:29.000
за оној кој го прави изборот,

0:11:29.000,0:11:31.000
нема некое значење.

0:11:31.000,0:11:34.000
Сега таа ни дава просоцијален жетон и двете шимпанза се нахранети.

0:11:34.000,0:11:37.000
Значи, шимпанзото кое го прави изборот секогаш добива награда.

0:11:37.000,0:11:39.000
Значи нема било какво значење.

0:11:39.000,0:11:41.000
Оттука, претпоставка е дека ќе избира на слепо.

0:11:41.000,0:11:43.000
Но, она што најдовме

0:11:43.000,0:11:45.000
е дека тие ги преферираат про-социјалните жетони.

0:11:45.000,0:11:48.000
Ова е 50 процентната линија, тоа е случајното очекување.

0:11:48.000,0:11:51.000
И особено ако партнерот го привлече вниманието кон себе, тие бираат повеќе.

0:11:51.000,0:11:54.000
И ако партнерот изврши притисок врз нив --

0:11:54.000,0:11:57.000
ако партнерот почне да плука вода и да ги заплашува --

0:11:57.000,0:12:00.000
тогаш изборите опаѓаат.

0:12:00.000,0:12:02.000
Како да велат,

0:12:02.000,0:12:04.000
"ако не се однесуваш примерно, нема да бидам просоцијален денес."

0:12:04.000,0:12:06.000
Токму ова се случува без партнер,

0:12:06.000,0:12:08.000
кога нема партнер кој седи таму.

0:12:08.000,0:12:10.000
Откривме дека шимпанзата навистина се грижат

0:12:10.000,0:12:12.000
за добро-состојбата на некој друг --

0:12:12.000,0:12:15.000
особено, ова се други членови од нивната група.

0:12:15.000,0:12:18.000
Последниот експеримент кој што сакам да го споменам

0:12:18.000,0:12:20.000
е нашата студија за правдата.

0:12:20.000,0:12:23.000
Ова стана многу позната студија.

0:12:23.000,0:12:25.000
Денеска се спроведени уште повеќе,

0:12:25.000,0:12:27.000
бидејќи откако ја спроведовме оваа пред 10 години,

0:12:27.000,0:12:29.000
истата стана многу позната.

0:12:29.000,0:12:31.000
Таа ја спроведовме со мајмуните капучини.

0:12:31.000,0:12:34.000
Ќе ви го покажам првиот експеримент кој го направивме.

0:12:34.000,0:12:37.000
Неодамна беше направен со кучиња, со птици

0:12:37.000,0:12:39.000
и со шимпанза.

0:12:39.000,0:12:43.000
Но, ние со Сара Броснан започнавме со мајмуни капучини.

0:12:43.000,0:12:45.000
Она што направивме

0:12:45.000,0:12:47.000
е ставивме два мајмуни капучини еден до друг.

0:12:47.000,0:12:49.000
Повторно, овие животни, тие живеат во група, се знаат меѓусебно.

0:12:49.000,0:12:52.000
Ги земаме од групата, ги ставаме во комора за тестирање.

0:12:52.000,0:12:54.000
Тука има една многу едноставна задача

0:12:54.000,0:12:56.000
што треба да ја исполнат.

0:12:56.000,0:12:59.000
Ако и на двајцата им дадете краставица за задачата,

0:12:59.000,0:13:01.000
двата мајмуни еден до друг,

0:13:01.000,0:13:03.000
со задоволство ќе го прават ова 25 пати последователно.

0:13:03.000,0:13:07.000
Значи краставицата, иако според мене е само вода, но

0:13:07.000,0:13:10.000
краставицата им е сосем доволна.

0:13:10.000,0:13:13.000
Но, ако му дадете на партнерот грозје --

0:13:13.000,0:13:15.000
преференцијата на храна кај моите мајмуни капучини

0:13:15.000,0:13:18.000
прецизно коренспондира со цените во супермаркетите --

0:13:18.000,0:13:21.000
ако им дадете грозје -- многу подобра храна --

0:13:21.000,0:13:24.000
тогаш создавате нееднаквост помеѓу нив.

0:13:24.000,0:13:26.000
Значи тоа е експериментот што го спроведовме.

0:13:26.000,0:13:29.000
Неодамна го снимавме со нови мајмуни кои никогаш не ја вршеле задачата,

0:13:29.000,0:13:31.000
мислејќи дека можеби тие ќе имаат посилна реакција,

0:13:31.000,0:13:33.000
а тоа се испостави дека е точно.

0:13:33.000,0:13:35.000
Оној на лево е мајмунот кој што добива краставица.

0:13:35.000,0:13:38.000
Оној од десно го добива грозјето.

0:13:38.000,0:13:40.000
Оној што добива краставица,

0:13:40.000,0:13:42.000
забележете дека првото парче краставица е сосема во ред.

0:13:42.000,0:13:45.000
Првото парче го јаде.

0:13:45.000,0:13:48.000
Потоа гледа како другиот добива грозје, и ќе видите што се случува.

0:13:48.000,0:13:51.000
Таа ни дава камен на нас. Тоа е задачата.

0:13:51.000,0:13:54.000
А, ние и даваме парче од краставица и таа го јаде.

0:13:54.000,0:13:57.000
Дргиот треба да ни даде камен.

0:13:57.000,0:14:00.000
Токму тоа и го прави.

0:14:00.000,0:14:03.000
Потоа добива грозје и го јаде.

0:14:03.000,0:14:05.000
Другиот го гледа тоа.

0:14:05.000,0:14:07.000
Сега ни дава камен,

0:14:07.000,0:14:10.000
и повторно, добива краставица.

0:14:12.000,0:14:27.000
(Смеа)

0:14:27.000,0:14:30.000
Го тестира каменот од ѕидот.

0:14:30.000,0:14:32.000
Треба да ни го даде на нас.

0:14:32.000,0:14:35.000
И повторно добива краставица.

0:14:37.000,0:14:41.000
(Смеа)

0:14:43.000,0:14:47.000
Во основа сега го гледате протестот на Вол Стрит.

0:14:47.000,0:14:50.000
(Смеа)

0:14:50.000,0:14:53.000
(Аплауз)

0:14:53.000,0:14:55.000
Да ви кажам --

0:14:55.000,0:14:57.000
имам уште две минути, да ви кажам една интересна приказна за ова.

0:14:57.000,0:14:59.000
Оваа студија стана многу позната

0:14:59.000,0:15:01.000
и добивме многу коментари,

0:15:01.000,0:15:03.000
особено од антрополози, економисти,

0:15:03.000,0:15:05.000
филозофи.

0:15:05.000,0:15:07.000
На нив не им се допаѓаше ова воопшто.

0:15:07.000,0:15:10.000
Бидејќи веќе имаа одлучено во нивните умови, верувам,

0:15:10.000,0:15:12.000
дека правдата е многу сложена работа.

0:15:12.000,0:15:14.000
и дека животните не можат да ја имаат.

0:15:14.000,0:15:16.000
Дури еден филозоф ни напиша дека е

0:15:16.000,0:15:19.000
невозможно за мајмуните да имаат чувство за правда

0:15:19.000,0:15:22.000
бидејќи правдата била измислена за време на Француската Револуција.

0:15:22.000,0:15:24.000
(Смеа)

0:15:24.000,0:15:27.000
Еден друг напиша цело поглавје

0:15:27.000,0:15:31.000
велејќи дека тој би поверувал дека е некако поврзано со правдата

0:15:31.000,0:15:33.000
доколку оној мајмун кој го добива грозјето го одбие истото.

0:15:33.000,0:15:35.000
Интересно е што Сара Броснан,

0:15:35.000,0:15:37.000
која го правеше ова со шимпанзата,

0:15:37.000,0:15:39.000
имаше неколку комбинации на шимпанза

0:15:39.000,0:15:42.000
каде, навистина, оној кој го добива грозјето го одбиваше истото се

0:15:42.000,0:15:44.000
додека другиот не добие исто така грозје.

0:15:44.000,0:15:47.000
Значи доаѓаме многу блиску до човечкото чувство за правда.

0:15:47.000,0:15:51.000
Мислам дека филозофите треба да ја ревидираат својата филозофија.

0:15:51.000,0:15:53.000
Да резимирам.

0:15:53.000,0:15:55.000
Верувам дека постои еволуирана моралност.

0:15:55.000,0:15:57.000
Мислам дека моралноста е многу повеќе од ова за што зборував,

0:15:57.000,0:16:00.000
но би била невозможна без овие состојки кои ги наоѓаме

0:16:00.000,0:16:02.000
кај другите примати,

0:16:02.000,0:16:04.000
а тоа се емпатијата и утехата,

0:16:04.000,0:16:07.000
про-социјалните тенденции, реципрочноста и чувството за правда.

0:16:07.000,0:16:10.000
Работиме на овие поединечни прашања

0:16:10.000,0:16:13.000
за да видиме дали можеме да ја создадеме моралноста одоздола па нагоре,

0:16:13.000,0:16:15.000
без притоа да ги вклучуваме Бог и религијата,

0:16:15.000,0:16:18.000
и да видиме како да дојдеме до еволуирана моралност,

0:16:18.000,0:16:21.000
Ви благодарам на вашето внимание.

0:16:21.000,0:16:30.000
(Аплауз)