1
00:00:01,436 --> 00:00:02,864
"Yıldızlararası" filminde

2
00:00:02,864 --> 00:00:06,791
süper büyük kara deliğe yakından bakalım.

3
00:00:06,791 --> 00:00:08,814
Parlak gazın zeminine karşı kurulmuş olan

4
00:00:08,838 --> 00:00:10,956
kara deliğin büyük çekimi kuvveti

5
00:00:10,980 --> 00:00:12,415
ışığı halka şeklinde büker.

6
00:00:12,439 --> 00:00:14,548
Buna rağmen, bu gerçek bir fotoğraf değil

7
00:00:14,572 --> 00:00:16,358
bilgisayar grafik uygulamasıdır -

8
00:00:16,382 --> 00:00:20,242
kara deliğin nasıl görülebileceğine
dair artistik bir yorumlama.

9
00:00:20,401 --> 00:00:21,567
Yüz yıl önce,

10
00:00:21,591 --> 00:00:25,192
Albert Einstein kendi teorisi olan
izafiyet teorisini ilk defa yayımladı.

11
00:00:25,216 --> 00:00:26,655
Ondan sonraki yıllarda

12
00:00:26,679 --> 00:00:29,652
bilim adamları teoriyi destekleyen
birçok kanıt sundular.

13
00:00:29,676 --> 00:00:32,760
Fakat bu teoriden tek
çıkarım yapılıyor, kara delik

14
00:00:32,784 --> 00:00:35,134
hâlen direkt olarak gözlemlenmedi.

15
00:00:35,158 --> 00:00:38,364
Kara deliğin nasıl görünebileceğine
dair bazı düşüncelerimiz olsa da

16
00:00:38,388 --> 00:00:40,967
daha önce bir fotoğrafı hiç çekilmedi.

17
00:00:41,191 --> 00:00:45,470
Buna rağmen, bunun sonunda
değişebileceğini bilmek sizi şaşırtabilir.

18
00:00:45,494 --> 00:00:49,658
Önümüzdeki birkaç yıl içerisinde 
kara deliğe ait ilk fotoğrafı görebiliriz.

19
00:00:49,682 --> 00:00:53,640
İlk resmi almak uluslararası
bilim adamları takımına,

20
00:00:53,664 --> 00:00:55,231
dünya büyüklüğünde teleskopa

21
00:00:55,255 --> 00:00:58,087
ve son fotoğrafı bir araya getirecek
algoritmaya düşecektir.

22
00:00:58,111 --> 00:01:01,639
Bugün size kara deliğin gerçek fotoğrafını
gösteremeyecek olmama rağmen

23
00:01:01,663 --> 00:01:05,334
ilk resmi almayı içeren çabalara
kısa bir bakış atmanızı

24
00:01:05,334 --> 00:01:06,561
sağlamak istiyorum.

25
00:01:07,477 --> 00:01:08,914
Benim adım Katie Bouman

26
00:01:08,938 --> 00:01:11,504
ve MIT'te PhD öğrencisiyim.

27
00:01:11,528 --> 00:01:14,275
Bir bilgisayar laboratuvarında,
fotoğraf ve videolarla

28
00:01:14,275 --> 00:01:16,877
gören bilgisayarlar üzerine çalışıyorum.

29
00:01:16,901 --> 00:01:19,063
Astronom olmamama rağmen

30
00:01:19,087 --> 00:01:21,742
mevcut projeye nasıl katkıda bulunduğumu

31
00:01:21,742 --> 00:01:23,299
size göstermek istiyorum.

32
00:01:23,323 --> 00:01:26,154
Eğer bu akşam parlak şehir
ışıklarının ötesine çıkarsanız,

33
00:01:26,178 --> 00:01:28,614
samanyolunun şaşırtıcı 
görüntüsünü görmek için

34
00:01:28,638 --> 00:01:30,131
yeterince şanslı olabilirsiniz.

35
00:01:30,155 --> 00:01:32,617
Milyonlarca yıldızın ötesine 
yakınlaştırma yapabilirseniz,

36
00:01:32,641 --> 00:01:36,396
samanyolunun kalbine
doğru 26.000 ışık yılı,

37
00:01:36,420 --> 00:01:39,941
en sonunda tam merkezdeki
yıldız kümesine ulaşacağız.

38
00:01:39,965 --> 00:01:43,171
Tüm galaktik toz bulutunun
ötesini kızıl ötesi teleskopla

39
00:01:43,195 --> 00:01:47,062
gözetleyen astronomlar bu
yıldızları 16 yıldır izliyorlar.

40
00:01:47,086 --> 00:01:50,675
Fakat onların görmediği,
bunun en muhteşem şey olması.

41
00:01:50,699 --> 00:01:53,765
Bu yıldızlar görünmeyen bir
objenin etrafında dönüyor gibi.

42
00:01:53,789 --> 00:01:55,682
Bu yıldızların yolunu izleyerek

43
00:01:55,696 --> 00:01:58,260
astronomlar, bu harekete sebep olan şeyin,

44
00:01:58,260 --> 00:02:02,607
yeterince küçük ve ağır, büyük bir
kara delik olduğu sonucuna vardılar-

45
00:02:02,607 --> 00:02:04,365
ışık dâhil, yanına çok yaklaşan

46
00:02:04,365 --> 00:02:07,857
herhangi bir şeyi içine çekebilecek
yoğunlukta olan bir obje.

47
00:02:08,275 --> 00:02:11,570
Eğer biz daha ötesine yakınlaştırma
yapabilseydik ne olurdu?

48
00:02:11,570 --> 00:02:15,867
Böyle bir şeyi görmek mümkün mü,
tanım olarak, görmek imkânsız mı?

49
00:02:16,499 --> 00:02:19,937
Peki, eğer biz radyo dalga
boylarında yakınlaştırma yapabilseydik,

50
00:02:19,937 --> 00:02:22,429
kara deliğin etrafında
sıkışmış sıcak plazmanın

51
00:02:22,429 --> 00:02:25,634
çekimsel mercekleşmesi oluşan
bir ışık halkası görmeyi beklerdik.

52
00:02:25,881 --> 00:02:27,141
Diğer bir deyişle,

53
00:02:27,165 --> 00:02:30,336
karanlık bir alan yaratan
parlak materyaller

54
00:02:30,360 --> 00:02:32,106
zeminine gölge oluşturuyor.

55
00:02:32,106 --> 00:02:35,495
Bu aydınlık halka çekim kuvvetinin,
ışığın dahi kaçamayacağı kadar büyük

56
00:02:35,495 --> 00:02:39,569
olduğu yerdeki kara deliğin
çevresindeki sınırları açığa çıkarır.

57
00:02:39,583 --> 00:02:42,692
Einstein denklemi bu halkanın
şeklini ve büyüklüğünü tahmin eder,

58
00:02:42,692 --> 00:02:45,754
bu sebeple bunun resmini çekmek
sadece mükemmel olmayacak,

59
00:02:45,778 --> 00:02:48,646
ayrıca denklemin, kara delikteki
olağanüstü durumlarda

60
00:02:48,646 --> 00:02:50,886
geçerliliğinin doğrulanmasına
yardım edecektir.

61
00:02:50,910 --> 00:02:53,468
Buna rağmen, bu kara delik 
bizden çok uzakta ki

62
00:02:53,492 --> 00:02:56,590
dünyadan bu halka
olağanüstü küçük görülüyor

63
00:02:56,614 --> 00:03:00,204
-ayın üzerindeki portakal gibi.

64
00:03:00,758 --> 00:03:03,582
Bu durum fotoğrafının çekilmesini 
çok zorlaştırmaktadır.

65
00:03:04,645 --> 00:03:05,947
Sebebi nedir?

66
00:03:06,512 --> 00:03:09,700
Peki, bunların hepsi basit
bir denkleme indirgeniyor.

67
00:03:09,724 --> 00:03:12,140
Difraksiyon olarak adlandırılan
fenomen nedeniyle,

68
00:03:12,164 --> 00:03:16,119
görebileceğimiz küçük objeler
için temel limitler vardır.

69
00:03:16,789 --> 00:03:20,461
Bu yönetici denklem, çok çok
küçük görmek için teleskobumuzu

70
00:03:20,485 --> 00:03:23,016
çok çok büyük yapmamız gerektiğini söyler.

71
00:03:23,016 --> 00:03:26,165
Fakat, dünyadaki en büyük teleskopla dahi,

72
00:03:26,189 --> 00:03:28,608
ayın yüzeyini resmetmek için

73
00:03:28,632 --> 00:03:30,830
gerekli çözünürlüğe yaklaşamadık.

74
00:03:30,854 --> 00:03:34,471
Aslında, burada size ayın dünyadan 
çekilen en yüksek çözünürlüklü

75
00:03:34,495 --> 00:03:35,892
fotoğrafını gösteriyorum.

76
00:03:35,916 --> 00:03:38,473
Yaklaşık olarak 13.000 piksel.

77
00:03:38,497 --> 00:03:42,547
ve her bir piksel 1,5 milyondan
fazla portakal içermektedir.

78
00:03:43,396 --> 00:03:45,368
Yani, ayın üzerindeki her bir portakalı

79
00:03:45,392 --> 00:03:48,157
ve ilave olarak bizim
kara deliği görmek için

80
00:03:48,181 --> 00:03:50,395
ne kadar büyük bir
teleskoba ihtiyacımız var?

81
00:03:50,419 --> 00:03:52,759
Büyük hesaplar yaparak,
bu, dünya büyüklüğünde

82
00:03:52,783 --> 00:03:56,363
teleskoba ihtiyacınız olduğunu kolayca
hesaplayabileceğinizi ortaya koyuyor.

83
00:03:56,444 --> 00:03:57,248
(Gülüşme)

84
00:03:57,248 --> 00:03:59,375
Eğer dünya büyüklüğünde
teleskop yapabilirsek

85
00:03:59,375 --> 00:04:02,574
kara deliğin ufuk sınırını gösteren 
bu belirgin ışık halkasını

86
00:04:02,574 --> 00:04:04,317
ancak fark etmeye başlayabiliriz.

87
00:04:04,431 --> 00:04:06,973
Bu fotoğraf bilgisayardaki
grafik görüntülerinde

88
00:04:06,973 --> 00:04:09,003
gördüğümüz tüm detayları içermese de,

89
00:04:09,003 --> 00:04:11,952
kara deliğin yakın çevresine 
güvenle ilk bakışı atmamıza

90
00:04:11,976 --> 00:04:13,903
imkân verecektir.

91
00:04:14,487 --> 00:04:16,100
Yine de, hayal ettiğiniz gibi,

92
00:04:16,124 --> 00:04:19,518
dünya boyutunda Single-Dish (Tek Tabaka) 
teleskop yapımı imkânsızdır.

93
00:04:19,592 --> 00:04:21,659
Fakat, Mick Jagger'ın
ünlü şarkısındaki gibi

94
00:04:21,683 --> 00:04:23,474
"Her zaman her istediğini alamazsın,

95
00:04:23,498 --> 00:04:25,685
fakat bazen denersen, istediğini almanın

96
00:04:25,709 --> 00:04:26,924
yolunu bulabilirsin."

97
00:04:26,948 --> 00:04:29,412
Dünyanın tüm teleskopları
birbirine bağlayarak,

98
00:04:29,436 --> 00:04:32,974
"Event Horizon Teleskop"u olarak
adlandırılan uluslararası işbirliği

99
00:04:32,998 --> 00:04:36,107
kara deliğin ufuk sınırının
büyüklüğünü çözebilecek

100
00:04:36,131 --> 00:04:38,008
yapıda dünya büyüklüğünde

101
00:04:38,008 --> 00:04:39,415
sanal teleskop yaratabiliyor.

102
00:04:39,415 --> 00:04:43,302
Bu teleskop ağı gelecek yıl 
kara deliğin ilk fotoğrafını

103
00:04:43,326 --> 00:04:44,721
çekmek için planlandı.

104
00:04:45,165 --> 00:04:48,503
Dünya çapındaki herbir
teleskop beraber çalışıyor.

105
00:04:48,527 --> 00:04:51,239
Atomik saat ile birbirlerine bağlandılar.

106
00:04:51,263 --> 00:04:53,920
Herbir yerdeki araştırma ekipleri binlerce

107
00:04:53,944 --> 00:04:56,616
terabayt veri toplayarak ışığı donduruyor.

108
00:04:56,930 --> 00:05:01,947
Bu veri daha sonra tam burada 
Massachusett'de işlemden geçiriliyor.

109
00:05:01,971 --> 00:05:03,765
Peki, bu nasıl çalışıyor?

110
00:05:03,789 --> 00:05:07,046
Hatırlayın, eğer galaksinin ortasında
kara delik görmek istiyorsak

111
00:05:07,046 --> 00:05:10,198
bu dünya büyüklüğünde teleskop
yapmamız gerekmektedir.

112
00:05:10,222 --> 00:05:13,904
Bir saniye, dünya büyüklüğünde
teleskop yapmış gibi davranalım.

113
00:05:14,144 --> 00:05:16,463
Bu biraz dünyayı büyük
dönen kocaman bir disko

114
00:05:16,463 --> 00:05:18,170
topuna dönüştürmeye benzeyecektir.

115
00:05:18,594 --> 00:05:20,794
Herbir ayna ışık toplayacak

116
00:05:20,818 --> 00:05:23,415
ki daha sonra biz bunları 
bir araya getirelim.

117
00:05:23,439 --> 00:05:26,100
Buna rağmen, biz bunları
birçoğunu attık dersek,

118
00:05:26,124 --> 00:05:27,806
sadece elimizde birkaç tane kalır.

119
00:05:28,120 --> 00:05:30,997
Hâlâ bunları bir araya
getirmeye çalışabiliriz,

120
00:05:31,021 --> 00:05:33,014
fakat şimdi çok fazla delik var.

121
00:05:33,038 --> 00:05:37,161
Kalan bu aynalar teleskoplarımızın
yerlerini temsil eder.

122
00:05:37,435 --> 00:05:41,514
Bu, fotoğraf elde etmek için
oldukça küçük sayı da ölçümlerdir.

123
00:05:41,538 --> 00:05:45,376
Fakat, sadece birkaç teleskop
konumundan ışık toplamamıza rağmen

124
00:05:45,400 --> 00:05:48,637
Dünya dönerken, diğer yeni
ölçümleri görmeye başlarız.

125
00:05:48,707 --> 00:05:52,666
Diğer bir değişle, disko topunun döndüğü
gibi, bu aynalar konumlarını değiştiriyor

126
00:05:52,690 --> 00:05:55,589
ve biz resmin değişik parçalarını 
gözlemlemeye başlıyoruz.

127
00:05:55,613 --> 00:05:59,631
Geliştirdiğimiz bu resim algoritması,
altta yatan kara delik resmini yeniden

128
00:05:59,655 --> 00:06:02,688
kurmak için disko topundaki 
boşlukları doldurur.

129
00:06:02,712 --> 00:06:05,348
Dünyada her yerde konuşlanmış
teleskobumuz olsa idi,

130
00:06:05,372 --> 00:06:07,237
yani, tam bir disko topu olsa idi

131
00:06:07,257 --> 00:06:08,621
bu çok önemsiz olurdu.

132
00:06:08,645 --> 00:06:11,967
Buna rağmen, sadece birkaç örnek
görüyoruz ve bu nedenle

133
00:06:11,991 --> 00:06:14,379
bizim teleskop ölçümlerimiz
ile tam olarak tutarlı

134
00:06:14,403 --> 00:06:17,367
sonsuz sayıda olası resim var.

135
00:06:17,391 --> 00:06:20,521
Buna rağmen, tüm resimler eşit yapılmadı.

136
00:06:20,689 --> 00:06:21,951
Bu resimlerden bazıları,

137
00:06:21,951 --> 00:06:25,331
diğerlerine nazaran resim olduğunu
düşündüğümüz şeyler gibi görünüyor.

138
00:06:25,331 --> 00:06:28,553
Kara deliğin ilk resminin
alınmasındaki benim rolüm

139
00:06:28,577 --> 00:06:31,313
mümkün olan en makul resmi 
bulacak ve aynı zamanda

140
00:06:31,313 --> 00:06:34,105
teleskop ölçülerine uyduracak 
algoritmayı dizayn etmektir.

141
00:06:34,627 --> 00:06:38,669
Olay yeri incelemecinin, yüz yapısına
ilişkin kendi bilgilerini kullanarak

142
00:06:38,693 --> 00:06:42,207
resmin parçalarını birleştirmek
için kısıtlı tanımlama kullanması gibi

143
00:06:42,231 --> 00:06:45,696
geliştirdiğim bu resim algoritması da
evrende madde gibi görünen resme

144
00:06:45,696 --> 00:06:49,892
bizi yönlendirmesi için bizim kısıtlı 
teleskop verilerini kullanmaktadır.

145
00:06:49,916 --> 00:06:53,567
Bu algoritmayı kullanarak,
seyrek ve gürültülü veriden


146
00:06:53,591 --> 00:06:55,771
resmi bir araya getirebiliriz.

147
00:06:55,795 --> 00:06:58,398
Burada, evrenin merkezindeki 
kara deliğe doğru

148
00:06:58,398 --> 00:07:01,735
teleskobumuzu doğrultmuş
gibi yaptığımızdaki taklit veriyi

149
00:07:01,735 --> 00:07:04,460
kullanarak yapılan örnek
rekonstrüksiyonu gösteriyorum.

150
00:07:04,824 --> 00:07:06,943
Bu yalnızca bir taklit olmasına rağmen,

151
00:07:06,943 --> 00:07:09,083
bu tür bir rekonstrüksiyon
bize umut veriyor,

152
00:07:09,083 --> 00:07:12,846
eninde sonunda kara deliğin güvenilir 
bir şekilde ilk resmini alacağız

153
00:07:12,870 --> 00:07:15,625
ve bundan, çemberin
büyüklüğüne karar vereceğiz.

154
00:07:16,118 --> 00:07:19,317
Algoritmanın detayları hakkında
devam etmek istememe rağmen,

155
00:07:19,341 --> 00:07:21,515
şanslısınız ki, bunun için zamanım yok.

156
00:07:21,539 --> 00:07:24,130
Evrenimizin neye benzediğini,
nasıl tanımladığımıza

157
00:07:24,130 --> 00:07:26,996
ve yeniden inşa etmek ve 
sonuçlarımızı doğrulamak için

158
00:07:27,020 --> 00:07:30,136
bunu nasıl kullandığımıza dair
kısa bir fikir vermek istiyorum.

159
00:07:30,380 --> 00:07:33,490
Teleskobumuzun ölçümlerini
mükemmel şekilde açıklayan

160
00:07:33,490 --> 00:07:35,219
sonsuz sayıda resim olduğundan

161
00:07:35,219 --> 00:07:37,894
bir şekilde bunların arasından
seçim yapmak zorundayız..

162
00:07:37,918 --> 00:07:40,346
Ne kadar kara delik resmine benzediği 


163
00:07:40,346 --> 00:07:42,674
çerçevesinde resimleri
sıralayarak bunu yapıyoruz

164
00:07:42,674 --> 00:07:44,910
ve en muhtemel olanı seçiyoruz.

165
00:07:45,250 --> 00:07:47,669
Peki, bununla tam olarak
neyi kastediyorum?

166
00:07:47,809 --> 00:07:51,030
Bize Facebook'ta bir resmin ne kadar
ihtimalle görüneceğini anlatan

167
00:07:51,030 --> 00:07:53,047
modeli yapmak için çalışıyoruz diyelim.

168
00:07:53,071 --> 00:07:54,772
Muhtemelen modelden,

169
00:07:54,796 --> 00:07:58,017
birinin bu gürültü resmini sola
koymuş olmasını biraz ihtimal dışı

170
00:07:58,017 --> 00:08:00,270
ve birinin sağdakine
benzer özçekim koymasının

171
00:08:00,270 --> 00:08:02,154
olası olduğunu söylemesini isteriz.

172
00:08:02,178 --> 00:08:03,817
Ortadaki resim flu,

173
00:08:03,841 --> 00:08:06,350
gürültü resmi ile
kaşılaştırıldığında Facebook'ta

174
00:08:06,350 --> 00:08:07,648
görecek olmamıza rağmen

175
00:08:07,648 --> 00:08:10,462
özçekim ile kaşılaştırıldığında
muhtemelen daha az göreceğiz.

176
00:08:10,462 --> 00:08:13,162
Fakat kara delikten gelen
resme sıra geldiğinde

177
00:08:13,186 --> 00:08:16,688
gerçek bir muamma ile karşılaştık:
Kara deliği daha önce hiç görmemiştik.

178
00:08:16,712 --> 00:08:19,003
Bu durumda, kara delik nasıl bir şey

179
00:08:19,027 --> 00:08:21,739
ve kara deliğin yapısı hakkında
neyi farz kabul etmeliyiz?

180
00:08:21,739 --> 00:08:24,621
"Yıldızlararası"ndaki kara delik
resmi gibi yapmış olduğumuz

181
00:08:24,645 --> 00:08:26,999
simulasyondaki resimleri
kullanmayı deneyebiliriz,

182
00:08:26,999 --> 00:08:30,137
fakat eğer bunu yaparsak bu,
önemli problemlere sebep olabilir.

183
00:08:30,161 --> 00:08:33,541
Eğer Einstein'nin teorileri
tutmasaydı ne olurdu?

184
00:08:33,565 --> 00:08:37,276
Hâlâ ne olduğu hakkında kesin fotoğrafı 
yeniden ortaya çıkartmak istiyoruz.

185
00:08:37,550 --> 00:08:40,921
Eğer Einstein'in denklemini bizim
algoritmamız içinde çok ısıtırsak

186
00:08:40,945 --> 00:08:43,700
ne görmek istiyorsak onu göreceğiz.

187
00:08:43,724 --> 00:08:45,824
Diğer bir deyişle, evrenimizin merkezinde

188
00:08:45,824 --> 00:08:48,667
koca bir fil olabilmesi opsiyonunu
açık bırakmak istiyoruz.

189
00:08:48,671 --> 00:08:50,028
(Gülüşme)

190
00:08:50,052 --> 00:08:53,041
Değişik tipteki resimler
farklı özelliklere sahiptir.

191
00:08:53,065 --> 00:08:57,003
Kolayca kara delik similasyon resmiyle
bizim her gün dünyadan aldığımız resim

192
00:08:57,003 --> 00:08:58,913
arasındaki farkı söyleyebiliriz.

193
00:08:58,937 --> 00:09:02,041
Çok fazla tek tipte resmin
özelliklerini empoze etmeksizin

194
00:09:02,065 --> 00:09:05,554
resmin neye benzediğini bizim
algoritmamıza söylemeye ihtiyacımız var.

195
00:09:05,865 --> 00:09:07,758
Bu işi halletmeye çalışmanın bir yolu


196
00:09:07,782 --> 00:09:10,678
değişik çeşitteki resimlerin
özelliklerini empoze etmek

197
00:09:10,678 --> 00:09:12,952
ve varsaydığımız resmin tipinin

198
00:09:12,952 --> 00:09:15,302
rekonstrüksiyonumuzu
nasıl etkilediğini görmek.

199
00:09:15,712 --> 00:09:19,203
Eğer tüm resim tipleri birbirine
çok benzeyen resimler üretirse

200
00:09:19,227 --> 00:09:21,284
biz daha güvenilir
olmaya başlayabiliriz ki

201
00:09:21,308 --> 00:09:25,281
bizim yaptığımız resim varsayımları
bu resimden çok fazla sapmaz.

202
00:09:25,505 --> 00:09:28,495
Dünyadaki 3 ayrı eskiz ressamına

203
00:09:28,519 --> 00:09:31,215
aynı tanımlamayı vermek gibi bir şey.

204
00:09:31,539 --> 00:09:34,399
Eğer hepsi birbirine benzeyen
yüzler çiziyorlarsa

205
00:09:34,423 --> 00:09:37,966
onların kendi kültürel önyargılarını
resme empoze etmediklerinden

206
00:09:37,966 --> 00:09:39,476
emin olmaya başlayabiliriz.

207
00:09:39,880 --> 00:09:43,195
Değişik resim özelliklerini empoze 
etmeyi denememizin bir yolu

208
00:09:43,219 --> 00:09:45,660
mevcut resmin parçalarını kullanmaktır.

209
00:09:46,214 --> 00:09:48,374
Yani, geniş bir resim koleksiyonu alırız

210
00:09:48,398 --> 00:09:51,116
ve bunları küçük resim
parçalarına ayırırız.

211
00:09:51,140 --> 00:09:55,425
Her bir resim parçasını yapbozun
bir parçası gibi değerlendirebiliriz.

212
00:09:55,449 --> 00:09:59,401
Genelde parçaları bir araya getirmek için
görünen yapboz parçalarını kullanırız

213
00:09:59,401 --> 00:10:01,943
ki bu parçalar bizim teleskop
ölçeğimize uymaktadır.

214
00:10:03,040 --> 00:10:06,783
Değişik tipteki resimler farklı
yapboz parçası setlerine sahiptir.

215
00:10:06,807 --> 00:10:11,593
Peki farklı yapboz parçası setini resmi
yeniden oluşturmak için kullandığımızda

216
00:10:11,593 --> 00:10:13,767
fakat aynı veriyi aldığımızda ne olur?

217
00:10:13,791 --> 00:10:18,557
Kara deliğin resim simülasyon
yapboz parçaları ile başlayalım

218
00:10:18,581 --> 00:10:20,172
Peki, bu mantıklı görünüyor.

219
00:10:20,196 --> 00:10:22,890
Kara deliğin benzemesini 
umduğumuz şekilde görünüyor.

220
00:10:22,914 --> 00:10:26,247
Ama sadece kara deliğin simülasyon
resimlerini sağladığımız için mi

221
00:10:26,247 --> 00:10:27,445
bunu elde ettik ?

222
00:10:27,469 --> 00:10:29,999
Haydi kara deliğe ailt olmayan 
astronomik nesnelerden

223
00:10:29,999 --> 00:10:32,012
diğer yapboz parçalarının
setini deneyelim.

224
00:10:32,832 --> 00:10:35,004
Peki. Benzer şekilde
görünen resmi elde ettik.

225
00:10:35,004 --> 00:10:37,400
Günlük resimlerden elde
edilen parçalar nasıl olur?

226
00:10:37,400 --> 00:10:39,879
Kendi şahsi kameranla
çektiğin resimler gibi.

227
00:10:41,312 --> 00:10:43,427
Güzel, aynı resmi görüyoruz.

228
00:10:43,451 --> 00:10:46,817
Aynı resmi farklı yapboz parçaları 
setinden elde ettiğimizde

229
00:10:46,841 --> 00:10:48,887
daha güvenilir olmaya başlayabiliriz

230
00:10:48,911 --> 00:10:50,877
ki yaptığımız resim kabulü,

231
00:10:50,901 --> 00:10:53,822
çok fazla aldığımız son
resimle karşıtlık oluşturmaz.

232
00:10:53,846 --> 00:10:57,099
Yapabileceğimiz diğer bir şey
günlük resimlerden türetilende

233
00:10:57,123 --> 00:10:59,612
olduğu gibi aynı set
yapboz parçalarını almak

234
00:10:59,636 --> 00:11:03,236
ve onları birçok farklı resim kaynağını
yeniden inşa için kullanmaktır.

235
00:11:03,260 --> 00:11:04,601
Bu nedenle similasyonumuzda

236
00:11:04,601 --> 00:11:08,330
kara deliği, evrenin merkezindeki file
benzer günlük resimlerde olduğu gibi

237
00:11:08,354 --> 00:11:12,203
astronomik olmayan kara delik nesnelere
benziyormuş gibi değerlendiriyoruz.

238
00:11:12,227 --> 00:11:15,395
En alttaki algoritma sonuçlarımız 
en üstteki simülasyonumuzun

239
00:11:15,419 --> 00:11:17,515
gerçek resmiyle benzer göründüğünde,

240
00:11:17,539 --> 00:11:20,345
algoritmamızda daha güvenilir
olmaya başlayabiliriz.

241
00:11:20,909 --> 00:11:22,776
Burada gerçekten vurgulamak istediğim,

242
00:11:22,800 --> 00:11:23,908
tüm bu resimler

243
00:11:23,908 --> 00:11:27,578
kişisel kameranızla çektiğiniz 
fotoğraflar gibi olan günlük fotoğrafların

244
00:11:27,578 --> 00:11:29,933
parçalarının bir araya
getirilmesiyle oluşturuldu.

245
00:11:29,957 --> 00:11:33,233
Bu nedenle daha önce
görmediğimiz kara delik resmi

246
00:11:33,257 --> 00:11:37,200
her an gördüğümüz insanların, binaların,
ağaçların, kedilerin ve köpeklerin

247
00:11:37,224 --> 00:11:39,863
resimlerinin bir araya
getirilmesiyle oluşturulabilir.

248
00:11:39,863 --> 00:11:43,358
Bu tarz bir fotoğraflama düşüncesi,
ilk kara delik resmimizi çekmemizi


249
00:11:43,358 --> 00:11:45,281
bizim için mümkün kılabilir

250
00:11:45,305 --> 00:11:47,752
ve inşallah bilim adamlarının günlük 


251
00:11:47,776 --> 00:11:50,197
bazda dayandığı teoriyi doğrulayacağız.

252
00:11:50,221 --> 00:11:53,879
Fakat, çalışma ayrıcalığına eriştiğim 
araştırma takımım olmasaydı

253
00:11:53,879 --> 00:11:56,175
bunun gibi çalışan 
resimleme fikrini edinmek

254
00:11:56,199 --> 00:11:58,086
hiçbir zaman gerçekleşemezdi.

255
00:11:58,110 --> 00:12:01,853
Herhangi bir astronomi alt yapım 
olmadan bu projeye başlamama rağmen,

256
00:12:01,853 --> 00:12:05,401
bu eşsiz işbirliğinin daha ilk kara delik
resminde sonuç verebilmesiyle

257
00:12:05,401 --> 00:12:07,814
başardığımız şey beni hâlen şaşırtıyor.

258
00:12:08,354 --> 00:12:10,796
Fakat "Event Horizon Telescope"
gibi büyük projeler

259
00:12:10,820 --> 00:12:15,364
disiplinler arası uzman farklı insanların 
masaya getirilmesi nedeniyle başarılıdır.

260
00:12:15,472 --> 00:12:19,398
Biz, aynı potada eriyen astronom, fizikçi,
matematikçi ve mühendisleriz.

261
00:12:19,458 --> 00:12:22,012
Bu, imkânsız olduğu
düşünülen şeyi başarmak için

262
00:12:22,036 --> 00:12:24,889
eninde sonunda yapılacak olan şeydir.

263
00:12:24,913 --> 00:12:27,169
İlk bakışta kara delik
kadar gizemli gelse de

264
00:12:27,193 --> 00:12:31,909
sizi dışarı çıkmaya, bilimin sınırlarının
genişletilmesine yardım etmeye

265
00:12:31,909 --> 00:12:33,214
davet ediyorum.

266
00:12:33,238 --> 00:12:34,412
Teşekkür ederim

267
00:12:34,436 --> 00:12:36,833
(Alkış)