Otobanda yol alıyorsunuz ve bir anda sonsuz sıralı stop lambaları ötede görünüyor. Kaza yok, trafik ışıkları yok, hız limitinde bir değişiklik yok ya da yol daralmıyor. Peki neden bu kadar trafik var? Trafik görünür bir sebep olmadan durma noktasına geldiğinde buna aldatıcı trafik sıkışıklığı deniyor. Aldatıcı trafik sıkışıklığı acil bir hadise, bu kontrolden çıkan ve parçalarının toplamından büyük olan bir hareket. Fakat buna rağmen, sıkışıklıkları örnek olarak alabiliriz, hatta onları şekillendiren prensipleri de anlayabiliriz ve gelecekte bu tür bir trafiği engellemeye düşündüğünüzden daha çok yaklaşabiliriz. Aldatıcı trafik sıkışıklığının ortaya çıkması için yolda çok fazla araba olması gerekir. Bu, ille de çok fazla sayıda arabanın şeritten kolayca geçmesi anlamına gelmez, en azından her sürücü, diğer sürücülere nazaran aynı hızda gitmeyip aynı alanı bırakmadığında böyle olur. Böyle yoğun ama akıcı olan bir trafikte, trafik sıkışıklığına yol açan olaylar dizisini başlatmak için ufacık bir rahatsızlık yeterli. Diyelim ki bir sürücü hafifçe frene bastı. Ardından gelen her sürücü frene biraz daha sert basacak, böylece, yol boyunca arkada yer alan arabalara da yayılan stop lambaları dalgası oluşacak. Bu dur kalk dalgaları, otoban boyunca kilometrelerce sürebilir. Az yoğun olan yoldaki arabalarla trafik kolayca akar çünkü şerit değiştiren ya da yavaşlama eğilimindeki şahsi araçların verdiği küçük rahatsızlıklar diğer sürücülerin uyumuyla sönümlenir. Fakat yoldaki arabaların sayısı kritik yoğunluğu bir kez aştığında arabalar birbirlerine genellikle 35 metre uzaklıkta duruyor olurlar, böylece sistemin hareketi çarpıcı biçimde değişir. Dinamik dengesizlik açığa çıkmaya başlar, bunun anlamı, küçük rahatsızlıkların güçlenmesidir. Dinamik dengesizlik, aldatıcı trafik sıkışıklığına özel bir şey değildir, ayrıca yağmur damlalarından, kum tepeciklerinden, bulut dağılımlarından ve daha birçok şeyden de sorumludur. Dengesizlik, pozitif geri bildirim döngüsüdür. Kritik yoğunluğun üzerindeki her ekstra araç yol üzerinde verilen bir noktanın içinden geçerek saniyedeki araba sayısını düşürür. Bu, dolayısıyla yolun bir bölümünden çıkmak için şehir içi zincirleme kaza olma süresini uzattığı anlamına gelir, bu da araç yoğunluğunu daha çok arttırır ve sonunda trafiğin dur kalk hâline gelmesine yol açar. Sürücüler trafik sıkışıklığından çok uzakta ve önceden fren yapmaları gerektiğini fark etmeye yatkın değillerdir, bu da çarpışmadan kaçınmak için daha sert fren yapmalarıyla sonuçlanır. Bu, fren dalgasını araçtan araca değişerek güçlendirir. Dahası, sürücüler durgunluktan çıkmak için süratle hızlanmaya meyillidir, yani arabayı ortalama bir trafik akışından daha hızlı sürmeyi denerler. Sonra, yine fren yapmak zorunda kalırlar, sonunda daha çok dur kalk bir trafiğe sebep olan bir başka geri bildirim döngüsü oluştururlar. Her iki durumda da, sürücüler trafiği daha kötüleştirirler çünkü yolun ilerisindeki trafik durumlarını iyi algılayamazlar. Bağlantılı araçlardan yol sensörlerine kadar ilerideki trafik durumlarına dair verilerle donanmış olan arabalar, aldatıcı trafiği, gerçek zamanlı olarak etkisiz hâle getirebilirler. Bu araçlar genel akışın ortalama hızıyla eşleşen sabit bir hızı ve güvenliği sürdürürler ve trafik dalgalarının oluşumunu engellerler. Hâlihazırda trafik dalgası olan durumlarda, otomatik araç bunu öngörüp ve insan bir sürücüye nazaran daha kademeli olarak erkenden fren yapar ve dalganın gücünü düşürür. Bu durum çok fazla sürücüsüz aracı kapsamaz. Son bir deney, her 20 insan sürücüye karşılık, bir sürücüsüz arabanın trafik dalgalarını azaltmak ve engellemek için yeterli olduğunu ortaya koydu. Trafik sıkışıklıkları sadece her gün olan bir sıkıntı değildir, ölümcül olayların, boşa gitmiş kaynakların ve gezegeni tehdit eden kirliliğin temel sebepleridir. Fakat yeni teknoloji, bu modelleri azaltmaya yardımcı olabilir, yollarımızı daha güvenli, günlük seyahatlerimizi daha etkili hâle getirebilir ve havayı temizleyebilir. Bir sonraki sefer trafikte sıkışıp kaldığınızda diğer sürücülerin ille de haince araba kullanmaları gerekmediğini ama sadece ilerideki trafikten haberdar olmadıklarını ve buna göre araba sürmeleri gerektiğini bu video size hatırlatmaya yardımcı olabilir.