WEBVTT

00:00:00.913 --> 00:00:03.110
Ben bir beyin cerrahıyım

00:00:03.134 --> 00:00:07.462
ve bugün, benim gibilerinin sizlere
ihtiyacı olduğunu söylemek için buradayım.

00:00:07.829 --> 00:00:10.187
Birkaç dakika içinde size
nedenini söyleyeceğim.

NOTE Paragraph

00:00:10.187 --> 00:00:14.287
Fakat ilk önce size
bir hastamdan bahsedeyim.

00:00:14.311 --> 00:00:16.954
Yaklaşık 50 yaşlarında bir kadındı,

00:00:16.978 --> 00:00:19.025
genel olarak iyi bir durumdaydı

00:00:19.049 --> 00:00:21.437
fakat göğüs kanseri tedavisi için

00:00:21.461 --> 00:00:24.688
zaman zaman hastaneye girip çıkıyordu.

00:00:25.768 --> 00:00:28.641
Boyun fıtığı vardı

00:00:28.665 --> 00:00:32.339
ve bu, ona sağ koluna kadar yayılan

00:00:32.363 --> 00:00:34.307
bir türden acı veriyordu.

00:00:35.085 --> 00:00:37.847
Meslektaşlarıma danışmadan önce 
MR'ına baktığımda

00:00:37.847 --> 00:00:40.166
ameliyat olmasını
teklif etmeyi kararlaştırdım.

00:00:40.411 --> 00:00:44.852
Bu tarz boyun operasyonları standarttır
ve çabuk biterler.

00:00:45.279 --> 00:00:46.890
Ancak bazı riskler vardır.

00:00:46.914 --> 00:00:49.064
Buradan bir kesik açarsınız

00:00:49.088 --> 00:00:53.025
soluk borusunun ve yemek borusunun
üzerinden dikkatle geçersiniz

00:00:53.331 --> 00:00:56.568
ve şah damarı kesmemeye çalışırsınız.

NOTE Paragraph

00:00:56.568 --> 00:00:57.568
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:00:57.879 --> 00:01:00.117
Mikroskobu getirirsiniz,

00:01:00.141 --> 00:01:02.514
diski ve sinir köklerindeki sarkıntıyı

00:01:02.538 --> 00:01:04.428
omuriliğe zarar vermeden

00:01:04.428 --> 00:01:06.421
sinirlere yalnızca milimetreler varken

00:01:06.421 --> 00:01:08.209
çıkartmaya çalışırsınız.

00:01:08.625 --> 00:01:11.085
Olabilecek en kötü şey
omuriliğin zarar görmesidir.

00:01:11.109 --> 00:01:15.267
Bunun sonucunda boyundan aşağısının
tamamen felç olduğu görülebilir.

NOTE Paragraph

00:01:16.673 --> 00:01:19.205
Bunları hastama anlattığımda
sessizliğe büründü.

00:01:19.229 --> 00:01:20.436
Bir süre sonra,

00:01:20.460 --> 00:01:24.244
hem benim için hem de kendisi için
aşırı kararlı birkaç kelime dile getirdi.

00:01:25.887 --> 00:01:29.391
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

00:01:29.391 --> 00:01:30.611
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:01:32.101 --> 00:01:35.034
Tam orada o an ne fark etmiştim
biliyor musunuz?

00:01:35.418 --> 00:01:36.568
Gerekli değildi.

00:01:37.561 --> 00:01:40.585
Aslına bakarsanız bu kadın gibi
hastalarım geldiklerinde

00:01:40.609 --> 00:01:43.085
ameliyatı önermeme eğiliminde oluyorum.

00:01:43.665 --> 00:01:45.798
Peki bu sefer değişen şey neydi?

00:01:47.153 --> 00:01:50.555
Bu sarkıntı çok hassastı.

00:01:51.089 --> 00:01:54.054
Henüz hastam konsültasyon odasına
girmeden önce

00:01:54.054 --> 00:01:58.030
hakikaten kendimi sinir köklerindeki
sarkıntıyı dışarı çekerken görebiliyordum.

00:01:58.030 --> 00:02:00.747
Kabul etmeliyim ki 
onu ameliyat etmek istiyordum.

00:02:01.359 --> 00:02:03.232
Ameliyat etmek için can atıyordum yahu!

00:02:03.256 --> 00:02:06.825
Ne de olsa ameliyat etmek
işimin en eğlenceli tarafıydı.

NOTE Paragraph

00:02:06.825 --> 00:02:09.205
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:02:10.538 --> 00:02:12.728
Bence hissettiklerimi anlıyorsunuz.

00:02:12.752 --> 00:02:17.817
Mimar komşum, oturup bir şeyler çizmeyi
ve ev dizayn etmeyi sevdiğini söylüyor.

00:02:18.117 --> 00:02:21.730
Parayı ödeyen müşterisiyle 
ev hakkında konuşurken

00:02:21.730 --> 00:02:24.496
müşterisinin ev üzerinde
bazı kısıtlamalar yapmasındansa

00:02:24.496 --> 00:02:26.494
tüm gün ev çizmeyi tercih ederdi herhalde.

00:02:27.073 --> 00:02:28.608
Yine de her mimar gibi

00:02:28.608 --> 00:02:31.132
cerrahların da hastaların gözlerine bakıp

00:02:31.132 --> 00:02:33.997
ameliyatın kişi için iyi mi kötü mü

00:02:33.997 --> 00:02:36.865
olduğuna karar vermeleri gerekir.

00:02:37.994 --> 00:02:40.004
Bu kulağa kolay bir şeymiş gibi gelebilir.

00:02:40.004 --> 00:02:42.329
Bir de istatistiklere bakalım.

NOTE Paragraph

00:02:44.009 --> 00:02:47.107
Bademcikler boğazınızın
ardında bulunan iki topakçıktır.

00:02:47.419 --> 00:02:49.569
Cerrahi müdahele ile alınabilirler

00:02:49.593 --> 00:02:51.649
buna da bademcik ameliyatı denir.

00:02:51.673 --> 00:02:54.954
Gördüğünüz grafik
Norveç'teki bazı bölgelerin

00:02:55.004 --> 00:02:57.427
bademcik ameliyatlarının
oranını gösteriyor.

00:02:57.451 --> 00:03:02.883
Gözünüze ilk çarpan şey, çocuğunuzun 
Trondheim bölgesine oranla

00:03:02.883 --> 00:03:07.158
Finnmark bölgesinde
bademcik ameliyatı olma şansının

00:03:07.158 --> 00:03:08.900
iki kat daha fazla olduğu olacaktır.

00:03:08.900 --> 00:03:11.613
İki bölgedeki belirtiler de aynı.

00:03:12.196 --> 00:03:14.069
Hiç fark olmamalı ama var.

NOTE Paragraph

00:03:14.759 --> 00:03:16.211
Bu da bir başka grafik.

00:03:16.235 --> 00:03:18.603
Menisküs, dizleri dengede tutmaya yarar,

00:03:18.603 --> 00:03:20.683
genellikle futbol gibi sporlar esnasında

00:03:20.707 --> 00:03:23.107
aniden yırtılabilir ya da parçalanabilir.

00:03:23.625 --> 00:03:26.861
Burada gördüğünüz şey
bu sakatlığın ameliyat oranı.

00:03:27.354 --> 00:03:31.125
Møre og Romsdal'daki ameliyat oranının

00:03:31.149 --> 00:03:34.834
Stavanger'dekinin beş katı
olduğunu görüyoruz.

00:03:35.427 --> 00:03:36.775
Beş katı.

00:03:37.133 --> 00:03:38.418
Bu nasıl oluyor?

00:03:38.418 --> 00:03:39.944
Møre og Romsdal'daki futbolcular

00:03:39.944 --> 00:03:43.443
ülkenin başka yerlerindeki futbolculardan
daha mı hileli oynuyor dersiniz?

NOTE Paragraph

00:03:43.443 --> 00:03:44.603
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:03:44.995 --> 00:03:46.145
Muhtemelen hayır.

00:03:46.948 --> 00:03:48.818
Buna bazı bilgiler ekledim.

00:03:49.292 --> 00:03:50.862
Şu an ekranda gördüğünüz

00:03:50.862 --> 00:03:53.578
açık maviler devlet hastanelerinde
uygulanan işlemleri

00:03:53.578 --> 00:03:56.886
ve açık yeşiller özel kliniklerde
uygulanan işlemleri gösteriyor.

00:03:56.886 --> 00:04:01.627
Møre og Romsdal'daki özel kliniklere
oldukça rağbet olmuş gibi görünüyor.

00:04:02.363 --> 00:04:03.736
Bu bize ne gösteriyor peki?

00:04:03.760 --> 00:04:07.696
Hastalara bakması için doktorlara
ekonomik motivasyon verilmiş olabilir.

00:04:08.522 --> 00:04:09.672
Bu kadarla sınır değil.

NOTE Paragraph

00:04:11.577 --> 00:04:14.484
Son zamanlarda yapılan bir araştırma

00:04:14.484 --> 00:04:18.709
normal bir fizyoterapi ile
diz ameliyatları arasında

00:04:18.709 --> 00:04:20.363
hiçbir fark olmadığını gösteriyor.

00:04:20.387 --> 00:04:27.366
Demek ki az önce gösterdiğim grafikteki
çoğu ameliyat önlenebilirmiş,

00:04:27.366 --> 00:04:28.862
Stavanger'da bile.

00:04:29.785 --> 00:04:32.222
Size ne demeye çalışıyorum öyleyse?

00:04:32.246 --> 00:04:38.501
Dünyadaki çoğu hastalığın
belirtileri standart olsa bile

00:04:38.501 --> 00:04:42.792
lüzumsuz tedavi seçenekleri oldukça fazla

00:04:42.843 --> 00:04:44.676
özellikle Batı dünyasında.

00:04:45.572 --> 00:04:48.748
Bazı insanlar ihtiyaçları olan
tedaviyi alamıyorlar

00:04:49.493 --> 00:04:55.400
fakat o insanlardan daha fazlası da 
gerektiğinden çok tedavi alıyor.

NOTE Paragraph

00:04:56.649 --> 00:04:59.434
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

00:04:59.458 --> 00:05:02.450
Yalnızca bir defa bu soruyu aldım.

00:05:02.474 --> 00:05:06.332
Meslektaşlarım daha önce bu soruyu
hiç duymadıklarını söylüyorlar.

00:05:07.431 --> 00:05:08.669
Bir de şöyle düşünelim,

00:05:08.669 --> 00:05:11.764
bu soruyu bir doktora soracak olsanız

00:05:11.788 --> 00:05:14.088
ne sıklıkla "hayır" kelimesini
duyarsınız sizce?

00:05:14.487 --> 00:05:16.196
Araştırmacılar bunu inceledi

00:05:16.220 --> 00:05:19.864
ve nereye giderseler gitsinler
"hayır" oranının aynı olduğunu gördüler.

00:05:20.188 --> 00:05:21.895
Oran da %30.

00:05:21.919 --> 00:05:25.886
Bu demek oluyor ki doktorunuz,
önerdiği her on şeyden üçünde

00:05:25.910 --> 00:05:33.129
size tamamen gereksiz bir şey öneriyor.

00:05:34.545 --> 00:05:37.434
Bunun nedeninin ne olduğunu
iddia ediyorlar biliyor musunuz?

00:05:38.117 --> 00:05:39.267
Hasta baskısı.

00:05:40.832 --> 00:05:42.165
Yani bir başka deyişle, siz.

00:05:42.943 --> 00:05:44.943
Siz, bir şeyler yapılmasını istiyorsunuz.

NOTE Paragraph

00:05:46.665 --> 00:05:49.061
Bir arkadaşım tıbbi
bir tavsiye için bana gelmişti.

00:05:49.085 --> 00:05:50.437
Sporla uğraşan bir çocuktu,

00:05:50.437 --> 00:05:53.815
kışın kros kayağı yapar

00:05:53.839 --> 00:05:55.545
yazın da koşardı.

00:05:55.569 --> 00:05:59.569
Yavaş koşu yaptığında sırtında
derin bir acı hissettiğini söyledi.

00:05:59.593 --> 00:06:02.216
Acısı koşuyu bıraktıracak derecede
çoğalmıştı hatta.

00:06:03.053 --> 00:06:06.357
Muayene ettim, sorular sordum

00:06:06.381 --> 00:06:09.515
ve anladım ki büyük ihtimalle
omurgasının alt tarafında

00:06:09.539 --> 00:06:11.606
dejenere olmuş disk vardı.

00:06:12.087 --> 00:06:14.450
Her kasıldığında acı veriyordu.

00:06:16.165 --> 00:06:18.513
Koşu yerine yüzmeye başlamıştı.

00:06:18.537 --> 00:06:20.038
Yapacak bir şey yoktu

00:06:20.062 --> 00:06:23.016
bu yüzden ona "Egzersizlerin hakkında
daha seçici olmalısın,

00:06:23.016 --> 00:06:26.397
bazı aktiviteler senin için iyi,
bazıları kötü olabilir."

00:06:27.574 --> 00:06:28.568
Cevabı şuydu:

00:06:29.897 --> 00:06:31.789
"Sırtımdan MR çektirmek istiyorum."

00:06:33.737 --> 00:06:35.587
"Neden MR çekirmek istiyorsun?"

00:06:36.097 --> 00:06:39.266
"İş sigortam sayesinde
ücretsiz çektirebilirim."

00:06:39.807 --> 00:06:44.396
"Yapma ya," dedim. Sonuçta arkadaşımdı.
"asıl sebebi bu olamaz."

00:06:44.594 --> 00:06:49.816
"Sırtımın ne kadar kötü bir durumda
olduğunu görmek iyi olacak."

00:06:51.094 --> 00:06:54.128
"Ne zamandan beri çekilen MR'ları
yorumluyorsun sen?" dedim.

NOTE Paragraph

00:06:54.172 --> 00:06:55.732
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:06:56.137 --> 00:07:00.009
"Bana inan, taramaya falan
ihtiyacın yok senin."

00:07:00.780 --> 00:07:02.533
"Ama yani," dedi

00:07:02.557 --> 00:07:05.478
bir süre sonra devam etti,
"ya kansersem?"

NOTE Paragraph

00:07:06.287 --> 00:07:07.287
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:07:08.097 --> 00:07:09.897
Taramasını aldı, tabii ki.

00:07:10.907 --> 00:07:14.071
İş sigortası sayesinde
meslektaşlarımdan birini gördü,

00:07:14.295 --> 00:07:17.936
o da dejenere olmuş diskten
ve yapacak bir şey olmadığından bahsetti;

00:07:18.220 --> 00:07:21.805
arkadaşımın yüzmeye devam etmesi
ve koşuyu bırakması gerektiğini söyledi.

00:07:23.686 --> 00:07:26.264
Bir zaman sonra arkadaşımla
karşılaştım ve bana dedi ki

00:07:26.264 --> 00:07:28.454
"En azından bunun ne olduğunu
artık biliyorum."

NOTE Paragraph

00:07:28.795 --> 00:07:30.644
Size bir soru sorayım o zaman.

00:07:30.644 --> 00:07:34.574
Bu odadaki semptomları aynı olan herkes
MR çektirseydi ne olurdu?

00:07:34.732 --> 00:07:40.752
Ya da Norveç'teki ara sıra
sırtı ağrıyan herkes MR çektirseydi?

00:07:42.061 --> 00:07:45.673
MR sırası bekleyen hasta sayısı 
dört katına çıkardı, belki daha da fazla

00:07:46.180 --> 00:07:51.095
ve siz belki de gerçekten kanser olan
birinin sırasını almış olurdunuz.

00:07:51.919 --> 00:07:55.491
O yüzden iyi bir doktor bazen hayır der

00:07:55.515 --> 00:07:58.968
ancak anlayışlı bir hasta da bazen


00:07:58.968 --> 00:08:02.542
teşhis konulma ya da tedavi edilme
imkânını geri çevirir.

NOTE Paragraph

00:08:04.782 --> 00:08:08.083
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

00:08:08.472 --> 00:08:11.789
Bu soruyu sormak
size zor geliyor olabilir.

00:08:12.377 --> 00:08:14.366
Aslına bakarsanız 50 yıl öncesine kadar

00:08:14.366 --> 00:08:16.653
bu soruyu sormak kabalık sayılırdı.

NOTE Paragraph

00:08:16.820 --> 00:08:17.820
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:08:17.987 --> 00:08:21.719
Doktor sizin hakkınızda
ne karar verdiyse o olurdu.

00:08:23.353 --> 00:08:26.153
Şu an pratisyen doktor olan
bir meslektaşım

00:08:26.153 --> 00:08:29.908
küçük bir kızken verem hastalığının
tedavi edilmesi için altı aylığına

00:08:29.908 --> 00:08:31.367
bir sağlıkevine gönderilmiş.

00:08:31.367 --> 00:08:33.364
Bu onun için dehşet verici bir travmaymış.

00:08:33.703 --> 00:08:36.044
Büyüdüğünde öğrenmiş ki

00:08:36.068 --> 00:08:39.609
verem hastalığı için yaptırdığı
tüm testler negatif çıkmış.

00:08:40.403 --> 00:08:43.942
Doktoru onu yanlış bir şüphe yüzünden
sağlıkevine göndermiş.

00:08:44.419 --> 00:08:48.823
Kimse doktora karşı çıkmaya
ne cesaret etmiş ne de bunu düşünmüş.

00:08:49.268 --> 00:08:50.668
Ebeveynleri bile.

NOTE Paragraph

00:08:51.506 --> 00:08:54.752
Günümüzde, Norveç sağlık bakanı

00:08:54.776 --> 00:08:58.156
hasta sağlık hizmetleri
hakkında konuşuyor.

00:08:58.680 --> 00:09:03.546
Hasta, ne yapılması gerektiği hakkında
doktora danışmak zorunda.

00:09:04.340 --> 00:09:06.181
Bu büyük bir ilerleme.

00:09:06.205 --> 00:09:09.586
Fakat bu sizin üzerinize de
oldukça çok sorumluluk yüklüyor.

00:09:09.919 --> 00:09:12.660
Ön koltuğa doktorunuzla oturmalısınız

00:09:12.660 --> 00:09:15.297
ve nereye gitmeniz gerektiği hakkında
fikirleşmelisiniz.

NOTE Paragraph

00:09:15.420 --> 00:09:18.607
Öyleyse bir daha muayenehanede
bulunduğunuzda

00:09:18.607 --> 00:09:20.896
sizden doktorunuza
şu soruyu sormanızı istiyorum:

00:09:20.920 --> 00:09:23.983
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

00:09:24.315 --> 00:09:26.624
Bahsettiğim kadın hastam gibi vakalarda

00:09:26.648 --> 00:09:28.958
cevabım hayır olurdu

00:09:28.982 --> 00:09:31.649
ama bazen ameliyat etmek de
gerekli olabilir.

NOTE Paragraph

00:09:32.165 --> 00:09:36.886
"Peki ameliyatın riskleri ne?"

00:09:37.488 --> 00:09:42.942
Hastaların %5-10'u
acılarının kötüleştiğini söylüyor.

00:09:43.427 --> 00:09:45.941
Hastaların %1-2'sinin yaralarında ise

00:09:45.941 --> 00:09:48.180
enfeksiyon ya da kanama oluyor

00:09:48.180 --> 00:09:51.030
bunun sonucunda ise yeniden
ameliyat olmaları gerekiyor.

00:09:52.069 --> 00:09:55.656
Hastaların %0,5'inde 
kalıcı ses kısıklığı görülüyor

00:09:55.680 --> 00:09:59.794
ve bir kısmı kollarında
hatta bacaklarını kullanmada

00:09:59.794 --> 00:10:01.867
işlevsizlik görülüyor.

NOTE Paragraph

00:10:03.163 --> 00:10:05.615
"Doktor, başka seçenekler var mı?"

00:10:06.131 --> 00:10:09.509
Evet var, dinlenin
ve bir süre fizyoterapi alın.

00:10:09.533 --> 00:10:11.559
Bu sizi belki de tamamen iyileştirir.

NOTE Paragraph

00:10:13.105 --> 00:10:15.835
"Hiçbir şey yapmazsam ne olur?"

00:10:15.859 --> 00:10:17.034
Bunu önermiyoruz

00:10:17.058 --> 00:10:20.089
ama yapmazsanız bile
küçük bir ihtimal iyileşme şansınız var.

00:10:21.002 --> 00:10:22.152
Dört tane soru.

00:10:22.780 --> 00:10:24.297
Basit sorular.

00:10:24.321 --> 00:10:28.678
Bunları, bize yardım edecek
bir alet çantası gibi görün.

00:10:28.702 --> 00:10:30.313
Bu gerçekten gerekli mi?

00:10:30.337 --> 00:10:32.130
Riskler neler?

00:10:32.154 --> 00:10:33.710
Başka seçenekler de var mı?

00:10:33.734 --> 00:10:36.894
Hiçbir şey yapmazsam ne olur?

00:10:37.334 --> 00:10:41.381
Bu soruları, doktorunuz
sizi MR çektirmeye göndermek istediğinde,

00:10:41.381 --> 00:10:43.674
reçeteye antibiyotik yazdığında

00:10:43.674 --> 00:10:45.777
ya da ameliyat önerdiğinde sorun.

NOTE Paragraph

00:10:46.282 --> 00:10:48.180
Araştırmalardan öğrendiğimiz kadarıyla

00:10:48.180 --> 00:10:51.204
her beş kişiden biri, yani %20'si,

00:10:51.228 --> 00:10:54.139
ne yapılması gerektiği hakkındaki
fikirlerini değiştiriyorlar.

00:10:54.624 --> 00:11:01.376
Bunu yaparak sadece hayatınızı 
kolaylaştırmayacak, daha iyi yapmayacak

00:11:01.376 --> 00:11:03.866
aynı zamanda tüm sağlık sektörünün

00:11:03.866 --> 00:11:06.852
sizin kararınızdan
faydalanmasını sağlayacaksınız.

NOTE Paragraph

00:11:07.330 --> 00:11:08.766
Teşekkür ederim.

00:11:08.636 --> 00:11:12.126
(Alkışlar)