1
00:00:00,913 --> 00:00:03,110
Ben bir beyin cerrahıyım

2
00:00:03,134 --> 00:00:07,462
ve bugün, benim gibilerinin sizlere
ihtiyacı olduğunu söylemek için buradayım.

3
00:00:07,829 --> 00:00:10,187
Birkaç dakika içinde size
nedenini söyleyeceğim.

4
00:00:10,187 --> 00:00:14,287
Fakat ilk önce size
bir hastamdan bahsedeyim.

5
00:00:14,311 --> 00:00:16,954
Yaklaşık 50 yaşlarında bir kadındı,

6
00:00:16,978 --> 00:00:19,025
genel olarak iyi bir durumdaydı

7
00:00:19,049 --> 00:00:21,437
fakat göğüs kanseri tedavisi için

8
00:00:21,461 --> 00:00:24,688
zaman zaman hastaneye girip çıkıyordu.

9
00:00:25,768 --> 00:00:28,641
Boyun fıtığı vardı

10
00:00:28,665 --> 00:00:32,339
ve bu, ona sağ koluna kadar yayılan

11
00:00:32,363 --> 00:00:34,307
bir türden acı veriyordu.

12
00:00:35,085 --> 00:00:37,847
Meslektaşlarıma danışmadan önce 
MR'ına baktığımda

13
00:00:37,847 --> 00:00:40,166
ameliyat olmasını
teklif etmeyi kararlaştırdım.

14
00:00:40,411 --> 00:00:44,852
Bu tarz boyun operasyonları standarttır
ve çabuk biterler.

15
00:00:45,279 --> 00:00:46,890
Ancak bazı riskler vardır.

16
00:00:46,914 --> 00:00:49,064
Buradan bir kesik açarsınız

17
00:00:49,088 --> 00:00:53,025
soluk borusunun ve yemek borusunun
üzerinden dikkatle geçersiniz

18
00:00:53,331 --> 00:00:56,568
ve şah damarı kesmemeye çalışırsınız.

19
00:00:56,568 --> 00:00:57,568
(Gülüşmeler)

20
00:00:57,879 --> 00:01:00,117
Mikroskobu getirirsiniz,

21
00:01:00,141 --> 00:01:02,514
diski ve sinir köklerindeki sarkıntıyı

22
00:01:02,538 --> 00:01:04,428
omuriliğe zarar vermeden

23
00:01:04,428 --> 00:01:06,421
sinirlere yalnızca milimetreler varken

24
00:01:06,421 --> 00:01:08,209
çıkartmaya çalışırsınız.

25
00:01:08,625 --> 00:01:11,085
Olabilecek en kötü şey
omuriliğin zarar görmesidir.

26
00:01:11,109 --> 00:01:15,267
Bunun sonucunda boyundan aşağısının
tamamen felç olduğu görülebilir.

27
00:01:16,673 --> 00:01:19,205
Bunları hastama anlattığımda
sessizliğe büründü.

28
00:01:19,229 --> 00:01:20,436
Bir süre sonra,

29
00:01:20,460 --> 00:01:24,244
hem benim için hem de kendisi için
aşırı kararlı birkaç kelime dile getirdi.

30
00:01:25,887 --> 00:01:29,391
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

31
00:01:29,391 --> 00:01:30,611
(Gülüşmeler)

32
00:01:32,101 --> 00:01:35,034
Tam orada o an ne fark etmiştim
biliyor musunuz?

33
00:01:35,418 --> 00:01:36,568
Gerekli değildi.

34
00:01:37,561 --> 00:01:40,585
Aslına bakarsanız bu kadın gibi
hastalarım geldiklerinde

35
00:01:40,609 --> 00:01:43,085
ameliyatı önermeme eğiliminde oluyorum.

36
00:01:43,665 --> 00:01:45,798
Peki bu sefer değişen şey neydi?

37
00:01:47,153 --> 00:01:50,555
Bu sarkıntı çok hassastı.

38
00:01:51,089 --> 00:01:54,054
Henüz hastam konsültasyon odasına
girmeden önce

39
00:01:54,054 --> 00:01:58,030
hakikaten kendimi sinir köklerindeki
sarkıntıyı dışarı çekerken görebiliyordum.

40
00:01:58,030 --> 00:02:00,747
Kabul etmeliyim ki 
onu ameliyat etmek istiyordum.

41
00:02:01,359 --> 00:02:03,232
Ameliyat etmek için can atıyordum yahu!

42
00:02:03,256 --> 00:02:06,825
Ne de olsa ameliyat etmek
işimin en eğlenceli tarafıydı.

43
00:02:06,825 --> 00:02:09,205
(Gülüşmeler)

44
00:02:10,538 --> 00:02:12,728
Bence hissettiklerimi anlıyorsunuz.

45
00:02:12,752 --> 00:02:17,817
Mimar komşum, oturup bir şeyler çizmeyi
ve ev dizayn etmeyi sevdiğini söylüyor.

46
00:02:18,117 --> 00:02:21,730
Parayı ödeyen müşterisiyle 
ev hakkında konuşurken

47
00:02:21,730 --> 00:02:24,496
müşterisinin ev üzerinde
bazı kısıtlamalar yapmasındansa

48
00:02:24,496 --> 00:02:26,494
tüm gün ev çizmeyi tercih ederdi herhalde.

49
00:02:27,073 --> 00:02:28,608
Yine de her mimar gibi

50
00:02:28,608 --> 00:02:31,132
cerrahların da hastaların gözlerine bakıp

51
00:02:31,132 --> 00:02:33,997
ameliyatın kişi için iyi mi kötü mü

52
00:02:33,997 --> 00:02:36,865
olduğuna karar vermeleri gerekir.

53
00:02:37,994 --> 00:02:40,004
Bu kulağa kolay bir şeymiş gibi gelebilir.

54
00:02:40,004 --> 00:02:42,329
Bir de istatistiklere bakalım.

55
00:02:44,009 --> 00:02:47,107
Bademcikler boğazınızın
ardında bulunan iki topakçıktır.

56
00:02:47,419 --> 00:02:49,569
Cerrahi müdahele ile alınabilirler

57
00:02:49,593 --> 00:02:51,649
buna da bademcik ameliyatı denir.

58
00:02:51,673 --> 00:02:54,954
Gördüğünüz grafik
Norveç'teki bazı bölgelerin

59
00:02:55,004 --> 00:02:57,427
bademcik ameliyatlarının
oranını gösteriyor.

60
00:02:57,451 --> 00:03:02,883
Gözünüze ilk çarpan şey, çocuğunuzun 
Trondheim bölgesine oranla

61
00:03:02,883 --> 00:03:07,158
Finnmark bölgesinde
bademcik ameliyatı olma şansının

62
00:03:07,158 --> 00:03:08,900
iki kat daha fazla olduğu olacaktır.

63
00:03:08,900 --> 00:03:11,613
İki bölgedeki belirtiler de aynı.

64
00:03:12,196 --> 00:03:14,069
Hiç fark olmamalı ama var.

65
00:03:14,759 --> 00:03:16,211
Bu da bir başka grafik.

66
00:03:16,235 --> 00:03:18,603
Menisküs, dizleri dengede tutmaya yarar,

67
00:03:18,603 --> 00:03:20,683
genellikle futbol gibi sporlar esnasında

68
00:03:20,707 --> 00:03:23,107
aniden yırtılabilir ya da parçalanabilir.

69
00:03:23,625 --> 00:03:26,861
Burada gördüğünüz şey
bu sakatlığın ameliyat oranı.

70
00:03:27,354 --> 00:03:31,125
Møre og Romsdal'daki ameliyat oranının

71
00:03:31,149 --> 00:03:34,834
Stavanger'dekinin beş katı
olduğunu görüyoruz.

72
00:03:35,427 --> 00:03:36,775
Beş katı.

73
00:03:37,133 --> 00:03:38,418
Bu nasıl oluyor?

74
00:03:38,418 --> 00:03:39,944
Møre og Romsdal'daki futbolcular

75
00:03:39,944 --> 00:03:43,443
ülkenin başka yerlerindeki futbolculardan
daha mı hileli oynuyor dersiniz?

76
00:03:43,443 --> 00:03:44,603
(Gülüşmeler)

77
00:03:44,995 --> 00:03:46,145
Muhtemelen hayır.

78
00:03:46,948 --> 00:03:48,818
Buna bazı bilgiler ekledim.

79
00:03:49,292 --> 00:03:50,862
Şu an ekranda gördüğünüz

80
00:03:50,862 --> 00:03:53,578
açık maviler devlet hastanelerinde
uygulanan işlemleri

81
00:03:53,578 --> 00:03:56,886
ve açık yeşiller özel kliniklerde
uygulanan işlemleri gösteriyor.

82
00:03:56,886 --> 00:04:01,627
Møre og Romsdal'daki özel kliniklere
oldukça rağbet olmuş gibi görünüyor.

83
00:04:02,363 --> 00:04:03,736
Bu bize ne gösteriyor peki?

84
00:04:03,760 --> 00:04:07,696
Hastalara bakması için doktorlara
ekonomik motivasyon verilmiş olabilir.

85
00:04:08,522 --> 00:04:09,672
Bu kadarla sınır değil.

86
00:04:11,577 --> 00:04:14,484
Son zamanlarda yapılan bir araştırma

87
00:04:14,484 --> 00:04:18,709
normal bir fizyoterapi ile
diz ameliyatları arasında

88
00:04:18,709 --> 00:04:20,363
hiçbir fark olmadığını gösteriyor.

89
00:04:20,387 --> 00:04:27,366
Demek ki az önce gösterdiğim grafikteki
çoğu ameliyat önlenebilirmiş,

90
00:04:27,366 --> 00:04:28,862
Stavanger'da bile.

91
00:04:29,785 --> 00:04:32,222
Size ne demeye çalışıyorum öyleyse?

92
00:04:32,246 --> 00:04:38,501
Dünyadaki çoğu hastalığın
belirtileri standart olsa bile

93
00:04:38,501 --> 00:04:42,792
lüzumsuz tedavi seçenekleri oldukça fazla

94
00:04:42,843 --> 00:04:44,676
özellikle Batı dünyasında.

95
00:04:45,572 --> 00:04:48,748
Bazı insanlar ihtiyaçları olan
tedaviyi alamıyorlar

96
00:04:49,493 --> 00:04:55,400
fakat o insanlardan daha fazlası da 
gerektiğinden çok tedavi alıyor.

97
00:04:56,649 --> 00:04:59,434
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

98
00:04:59,458 --> 00:05:02,450
Yalnızca bir defa bu soruyu aldım.

99
00:05:02,474 --> 00:05:06,332
Meslektaşlarım daha önce bu soruyu
hiç duymadıklarını söylüyorlar.

100
00:05:07,431 --> 00:05:08,669
Bir de şöyle düşünelim,

101
00:05:08,669 --> 00:05:11,764
bu soruyu bir doktora soracak olsanız

102
00:05:11,788 --> 00:05:14,088
ne sıklıkla "hayır" kelimesini
duyarsınız sizce?

103
00:05:14,487 --> 00:05:16,196
Araştırmacılar bunu inceledi

104
00:05:16,220 --> 00:05:19,864
ve nereye giderseler gitsinler
"hayır" oranının aynı olduğunu gördüler.

105
00:05:20,188 --> 00:05:21,895
Oran da %30.

106
00:05:21,919 --> 00:05:25,886
Bu demek oluyor ki doktorunuz,
önerdiği her on şeyden üçünde

107
00:05:25,910 --> 00:05:33,129
size tamamen gereksiz bir şey öneriyor.

108
00:05:34,545 --> 00:05:37,434
Bunun nedeninin ne olduğunu
iddia ediyorlar biliyor musunuz?

109
00:05:38,117 --> 00:05:39,267
Hasta baskısı.

110
00:05:40,832 --> 00:05:42,165
Yani bir başka deyişle, siz.

111
00:05:42,943 --> 00:05:44,943
Siz, bir şeyler yapılmasını istiyorsunuz.

112
00:05:46,665 --> 00:05:49,061
Bir arkadaşım tıbbi
bir tavsiye için bana gelmişti.

113
00:05:49,085 --> 00:05:50,437
Sporla uğraşan bir çocuktu,

114
00:05:50,437 --> 00:05:53,815
kışın kros kayağı yapar

115
00:05:53,839 --> 00:05:55,545
yazın da koşardı.

116
00:05:55,569 --> 00:05:59,569
Yavaş koşu yaptığında sırtında
derin bir acı hissettiğini söyledi.

117
00:05:59,593 --> 00:06:02,216
Acısı koşuyu bıraktıracak derecede
çoğalmıştı hatta.

118
00:06:03,053 --> 00:06:06,357
Muayene ettim, sorular sordum

119
00:06:06,381 --> 00:06:09,515
ve anladım ki büyük ihtimalle
omurgasının alt tarafında

120
00:06:09,539 --> 00:06:11,606
dejenere olmuş disk vardı.

121
00:06:12,087 --> 00:06:14,450
Her kasıldığında acı veriyordu.

122
00:06:16,165 --> 00:06:18,513
Koşu yerine yüzmeye başlamıştı.

123
00:06:18,537 --> 00:06:20,038
Yapacak bir şey yoktu

124
00:06:20,062 --> 00:06:23,016
bu yüzden ona "Egzersizlerin hakkında
daha seçici olmalısın,

125
00:06:23,016 --> 00:06:26,397
bazı aktiviteler senin için iyi,
bazıları kötü olabilir."

126
00:06:27,574 --> 00:06:28,568
Cevabı şuydu:

127
00:06:29,897 --> 00:06:31,789
"Sırtımdan MR çektirmek istiyorum."

128
00:06:33,737 --> 00:06:35,587
"Neden MR çekirmek istiyorsun?"

129
00:06:36,097 --> 00:06:39,266
"İş sigortam sayesinde
ücretsiz çektirebilirim."

130
00:06:39,807 --> 00:06:44,396
"Yapma ya," dedim. Sonuçta arkadaşımdı.
"asıl sebebi bu olamaz."

131
00:06:44,594 --> 00:06:49,816
"Sırtımın ne kadar kötü bir durumda
olduğunu görmek iyi olacak."

132
00:06:51,094 --> 00:06:54,128
"Ne zamandan beri çekilen MR'ları
yorumluyorsun sen?" dedim.

133
00:06:54,172 --> 00:06:55,732
(Gülüşmeler)

134
00:06:56,137 --> 00:07:00,009
"Bana inan, taramaya falan
ihtiyacın yok senin."

135
00:07:00,780 --> 00:07:02,533
"Ama yani," dedi

136
00:07:02,557 --> 00:07:05,478
bir süre sonra devam etti,
"ya kansersem?"

137
00:07:06,287 --> 00:07:07,287
(Gülüşmeler)

138
00:07:08,097 --> 00:07:09,897
Taramasını aldı, tabii ki.

139
00:07:10,907 --> 00:07:14,071
İş sigortası sayesinde
meslektaşlarımdan birini gördü,

140
00:07:14,295 --> 00:07:17,936
o da dejenere olmuş diskten
ve yapacak bir şey olmadığından bahsetti;

141
00:07:18,220 --> 00:07:21,805
arkadaşımın yüzmeye devam etmesi
ve koşuyu bırakması gerektiğini söyledi.

142
00:07:23,686 --> 00:07:26,264
Bir zaman sonra arkadaşımla
karşılaştım ve bana dedi ki

143
00:07:26,264 --> 00:07:28,454
"En azından bunun ne olduğunu
artık biliyorum."

144
00:07:28,795 --> 00:07:30,644
Size bir soru sorayım o zaman.

145
00:07:30,644 --> 00:07:34,574
Bu odadaki semptomları aynı olan herkes
MR çektirseydi ne olurdu?

146
00:07:34,732 --> 00:07:40,752
Ya da Norveç'teki ara sıra
sırtı ağrıyan herkes MR çektirseydi?

147
00:07:42,061 --> 00:07:45,673
MR sırası bekleyen hasta sayısı 
dört katına çıkardı, belki daha da fazla

148
00:07:46,180 --> 00:07:51,095
ve siz belki de gerçekten kanser olan
birinin sırasını almış olurdunuz.

149
00:07:51,919 --> 00:07:55,491
O yüzden iyi bir doktor bazen hayır der

150
00:07:55,515 --> 00:07:58,968
ancak anlayışlı bir hasta da bazen


151
00:07:58,968 --> 00:08:02,542
teşhis konulma ya da tedavi edilme
imkânını geri çevirir.

152
00:08:04,782 --> 00:08:08,083
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

153
00:08:08,472 --> 00:08:11,789
Bu soruyu sormak
size zor geliyor olabilir.

154
00:08:12,377 --> 00:08:14,366
Aslına bakarsanız 50 yıl öncesine kadar

155
00:08:14,366 --> 00:08:16,653
bu soruyu sormak kabalık sayılırdı.

156
00:08:16,820 --> 00:08:17,820
(Gülüşmeler)

157
00:08:17,987 --> 00:08:21,719
Doktor sizin hakkınızda
ne karar verdiyse o olurdu.

158
00:08:23,353 --> 00:08:26,153
Şu an pratisyen doktor olan
bir meslektaşım

159
00:08:26,153 --> 00:08:29,908
küçük bir kızken verem hastalığının
tedavi edilmesi için altı aylığına

160
00:08:29,908 --> 00:08:31,367
bir sağlıkevine gönderilmiş.

161
00:08:31,367 --> 00:08:33,364
Bu onun için dehşet verici bir travmaymış.

162
00:08:33,703 --> 00:08:36,044
Büyüdüğünde öğrenmiş ki

163
00:08:36,068 --> 00:08:39,609
verem hastalığı için yaptırdığı
tüm testler negatif çıkmış.

164
00:08:40,403 --> 00:08:43,942
Doktoru onu yanlış bir şüphe yüzünden
sağlıkevine göndermiş.

165
00:08:44,419 --> 00:08:48,823
Kimse doktora karşı çıkmaya
ne cesaret etmiş ne de bunu düşünmüş.

166
00:08:49,268 --> 00:08:50,668
Ebeveynleri bile.

167
00:08:51,506 --> 00:08:54,752
Günümüzde, Norveç sağlık bakanı

168
00:08:54,776 --> 00:08:58,156
hasta sağlık hizmetleri
hakkında konuşuyor.

169
00:08:58,680 --> 00:09:03,546
Hasta, ne yapılması gerektiği hakkında
doktora danışmak zorunda.

170
00:09:04,340 --> 00:09:06,181
Bu büyük bir ilerleme.

171
00:09:06,205 --> 00:09:09,586
Fakat bu sizin üzerinize de
oldukça çok sorumluluk yüklüyor.

172
00:09:09,919 --> 00:09:12,660
Ön koltuğa doktorunuzla oturmalısınız

173
00:09:12,660 --> 00:09:15,297
ve nereye gitmeniz gerektiği hakkında
fikirleşmelisiniz.

174
00:09:15,420 --> 00:09:18,607
Öyleyse bir daha muayenehanede
bulunduğunuzda

175
00:09:18,607 --> 00:09:20,896
sizden doktorunuza
şu soruyu sormanızı istiyorum:

176
00:09:20,920 --> 00:09:23,983
"Doktor, bu gerçekten gerekli mi?"

177
00:09:24,315 --> 00:09:26,624
Bahsettiğim kadın hastam gibi vakalarda

178
00:09:26,648 --> 00:09:28,958
cevabım hayır olurdu

179
00:09:28,982 --> 00:09:31,649
ama bazen ameliyat etmek de
gerekli olabilir.

180
00:09:32,165 --> 00:09:36,886
"Peki ameliyatın riskleri ne?"

181
00:09:37,488 --> 00:09:42,942
Hastaların %5-10'u
acılarının kötüleştiğini söylüyor.

182
00:09:43,427 --> 00:09:45,941
Hastaların %1-2'sinin yaralarında ise

183
00:09:45,941 --> 00:09:48,180
enfeksiyon ya da kanama oluyor

184
00:09:48,180 --> 00:09:51,030
bunun sonucunda ise yeniden
ameliyat olmaları gerekiyor.

185
00:09:52,069 --> 00:09:55,656
Hastaların %0,5'inde 
kalıcı ses kısıklığı görülüyor

186
00:09:55,680 --> 00:09:59,794
ve bir kısmı kollarında
hatta bacaklarını kullanmada

187
00:09:59,794 --> 00:10:01,867
işlevsizlik görülüyor.

188
00:10:03,163 --> 00:10:05,615
"Doktor, başka seçenekler var mı?"

189
00:10:06,131 --> 00:10:09,509
Evet var, dinlenin
ve bir süre fizyoterapi alın.

190
00:10:09,533 --> 00:10:11,559
Bu sizi belki de tamamen iyileştirir.

191
00:10:13,105 --> 00:10:15,835
"Hiçbir şey yapmazsam ne olur?"

192
00:10:15,859 --> 00:10:17,034
Bunu önermiyoruz

193
00:10:17,058 --> 00:10:20,089
ama yapmazsanız bile
küçük bir ihtimal iyileşme şansınız var.

194
00:10:21,002 --> 00:10:22,152
Dört tane soru.

195
00:10:22,780 --> 00:10:24,297
Basit sorular.

196
00:10:24,321 --> 00:10:28,678
Bunları, bize yardım edecek
bir alet çantası gibi görün.

197
00:10:28,702 --> 00:10:30,313
Bu gerçekten gerekli mi?

198
00:10:30,337 --> 00:10:32,130
Riskler neler?

199
00:10:32,154 --> 00:10:33,710
Başka seçenekler de var mı?

200
00:10:33,734 --> 00:10:36,894
Hiçbir şey yapmazsam ne olur?

201
00:10:37,334 --> 00:10:41,381
Bu soruları, doktorunuz
sizi MR çektirmeye göndermek istediğinde,

202
00:10:41,381 --> 00:10:43,674
reçeteye antibiyotik yazdığında

203
00:10:43,674 --> 00:10:45,777
ya da ameliyat önerdiğinde sorun.

204
00:10:46,282 --> 00:10:48,180
Araştırmalardan öğrendiğimiz kadarıyla

205
00:10:48,180 --> 00:10:51,204
her beş kişiden biri, yani %20'si,

206
00:10:51,228 --> 00:10:54,139
ne yapılması gerektiği hakkındaki
fikirlerini değiştiriyorlar.

207
00:10:54,624 --> 00:11:01,376
Bunu yaparak sadece hayatınızı 
kolaylaştırmayacak, daha iyi yapmayacak

208
00:11:01,376 --> 00:11:03,866
aynı zamanda tüm sağlık sektörünün

209
00:11:03,866 --> 00:11:06,852
sizin kararınızdan
faydalanmasını sağlayacaksınız.

210
00:11:07,330 --> 00:11:08,766
Teşekkür ederim.

211
00:11:08,636 --> 00:11:12,126
(Alkışlar)