1
00:00:00,913 --> 00:00:02,390
Ja sam neurohirurg,

2
00:00:03,134 --> 00:00:07,462
i ovde sam danas kako bih vam rekao
da ljudi kao ja trebaju vašu pomoć.

3
00:00:08,119 --> 00:00:10,143
Kroz nekoliko sekundi ću vam reći i kako.

4
00:00:10,167 --> 00:00:14,287
Pre svega, dozvolite mi da počnem
sa pričom o jednom mom pacijentu.

5
00:00:14,311 --> 00:00:16,954
Reč je o ženi u šestoj deceniji života,

6
00:00:16,978 --> 00:00:19,025
generalno dobrog zdravlja,

7
00:00:19,049 --> 00:00:21,437
ali je nekoliko puta dolazila u bolnicu

8
00:00:21,461 --> 00:00:24,678
zbog lečenja raka dojke.

9
00:00:25,768 --> 00:00:28,641
Sada je imala vratnu diskus herniju

10
00:00:28,665 --> 00:00:32,339
koja je izazivala
intenzivan bol koji se širio

11
00:00:32,363 --> 00:00:34,307
kroz njenu desnu ruku.

12
00:00:35,061 --> 00:00:37,823
Gledajući njenu magnetnu rezonancu,
pre konsultacija,

13
00:00:37,847 --> 00:00:39,716
odlučio sam da joj predložim operaciju.

14
00:00:40,411 --> 00:00:45,242
Operacije vrata kao što je ova
su standardizovane i brze,

15
00:00:45,279 --> 00:00:46,890
ali nose određeni rizik.

16
00:00:46,914 --> 00:00:49,064
Napravite rez ovde,

17
00:00:49,088 --> 00:00:51,945
secirate pažljivo pored dušnika,

18
00:00:51,969 --> 00:00:53,307
jednjaka,

19
00:00:53,331 --> 00:00:56,568
i pokušate da ne razrežete
unutrašnju karotidnu arteriju.


20
00:00:56,592 --> 00:00:57,855
(Smeh)

21
00:00:57,879 --> 00:01:00,117
Onda uzmete mikroskop,

22
00:01:00,141 --> 00:01:02,514
i pažljivo uklonite disk i prolaps

23
00:01:02,538 --> 00:01:03,728
kanala nervnog korena,

24
00:01:03,752 --> 00:01:05,871
bez oštećenja živca i nervnog korena

25
00:01:05,895 --> 00:01:08,609
koji leži samo nekoliko milimetara ispod.

26
00:01:08,625 --> 00:01:11,085
Najgori scenario je da se ošteti nerv,

27
00:01:11,109 --> 00:01:15,267
što može dovesti
do paralize od vrata nadole.

28
00:01:16,623 --> 00:01:19,205
Dok sam objašnjavao ovo
pacijentkinji, ona je zaćutala.

29
00:01:19,229 --> 00:01:20,436
Nakon nekoliko trenutaka,

30
00:01:20,460 --> 00:01:24,244
izgovorila je nekoliko veoma
presudnih reči i za mene i za nju:

31
00:01:25,887 --> 00:01:29,371
„Doktore, da li je to stvarno neophodno?”

32
00:01:29,395 --> 00:01:30,883
(Smeh)

33
00:01:32,101 --> 00:01:35,394
Znate šta sam shvatio, upravo tu i tada?

34
00:01:35,418 --> 00:01:36,748
Nije bilo neophodno.

35
00:01:37,561 --> 00:01:40,585
U stvari, kad primim pacijenta
kao što je ova žena,

36
00:01:40,609 --> 00:01:43,085
obično ne savetujem operaciju.

37
00:01:43,665 --> 00:01:45,798
Šta me je nateralo da to učinim tada?

38
00:01:47,153 --> 00:01:48,805
Vidite,

39
00:01:48,829 --> 00:01:51,065
ova hernija je bila tako delikatna,

40
00:01:51,089 --> 00:01:54,780
da sam bukvalno mogao da vidim sebe
kako je izvlačim iz korena nervnog kanala,

41
00:01:54,804 --> 00:01:57,280
pre nego što je ušla u ordinaciju.

42
00:01:57,907 --> 00:02:01,327
Priznajem, želeo sam da je operišem.

43
00:02:01,359 --> 00:02:03,232
Želeo sam da izvršim operaciju na njoj.

44
00:02:03,256 --> 00:02:06,873
Operacija je, na kraju krajeva,
najzabavniji deo mog posla.

45
00:02:06,897 --> 00:02:09,531
(Smeh)

46
00:02:10,538 --> 00:02:12,728
Mislim da možete da shvatite to osećanje.

47
00:02:12,752 --> 00:02:16,633
Moj komšija arhitekta kaže
da on voli samo da sedi, crta

48
00:02:16,657 --> 00:02:18,093
i dizajnira kuće.

49
00:02:18,117 --> 00:02:19,770
On bi radije to radio po ceo dan,

50
00:02:19,770 --> 00:02:23,406
nego da razgovara
sa klijentom koji plaća za kuću,

51
00:02:23,430 --> 00:02:26,374
koji bi mogao čak da mu stavi
ograničenja na to šta da uradi.

52
00:02:27,073 --> 00:02:28,348
Ali kao i svaki arhitekta,

53
00:02:28,372 --> 00:02:31,358
svaki hirurg treba da pogleda
svog pacijenta u oči

54
00:02:31,382 --> 00:02:32,847
i da zajedno sa pacijentom

55
00:02:32,871 --> 00:02:36,865
odluči šta je najbolje
za osobu koja se operiše.

56
00:02:38,264 --> 00:02:39,684
To možda zvuči lako.

57
00:02:39,708 --> 00:02:42,449
Ali pogledajmo neke statističke podatke.

58
00:02:44,009 --> 00:02:47,397
Krajnici su dva ispupčenja
u pozadini vašeg grla.

59
00:02:47,419 --> 00:02:49,569
Mogu se hirurški odstraniti,

60
00:02:49,593 --> 00:02:51,649
i to se zove tonzilektomija.

61
00:02:51,673 --> 00:02:55,974
Ovaj grafikon pokazuje
stopu operacija krajnika u Norveškoj,

62
00:02:55,998 --> 00:02:57,427
u različitim regionima.

63
00:02:57,451 --> 00:03:01,133
Ono što vas može iznenaditi
je da su duplo veće šanse

64
00:03:01,157 --> 00:03:04,688
da vaše dete - zato što je reč o deci -

65
00:03:04,712 --> 00:03:08,830
ima operaciju krajnika
u Finmarku nego u Trondhajmu.

66
00:03:08,862 --> 00:03:11,103
Indikacije su iste u oba regiona.

67
00:03:12,196 --> 00:03:14,732
Ne bi trebalo da bude razlike,
ali ona postoji.

68
00:03:14,759 --> 00:03:16,211
Evo još jednog grafikona.

69
00:03:16,235 --> 00:03:18,403
Meniskus pomaže da se učvrsti koleno

70
00:03:18,427 --> 00:03:20,683
i može biti pokidan
ili izrazito izlomljen,

71
00:03:20,707 --> 00:03:23,107
obično tokom bavljenja sportom
kao što je fudbal.

72
00:03:23,625 --> 00:03:26,861
Ono što vidite ovde
je stopa operacija tog stanja.

73
00:03:27,354 --> 00:03:31,125
Vidite da je stopa operacije
u Mere og Romsdalu

74
00:03:31,149 --> 00:03:34,834
pet puta veća od stope
operacije u Stavangeru.

75
00:03:35,427 --> 00:03:37,125
Pet puta.

76
00:03:37,135 --> 00:03:38,418
Kako je to moguće?

77
00:03:38,442 --> 00:03:40,424
Da li igrači u Mere og Romsdalu

78
00:03:40,448 --> 00:03:42,599
igraju prljavije nego igde u zemlji?

79
00:03:42,623 --> 00:03:44,265
(Smeh)

80
00:03:44,815 --> 00:03:45,965
Verovatno ne.

81
00:03:47,109 --> 00:03:49,268
Sada sam dodao neke informacije.

82
00:03:49,292 --> 00:03:51,442
Ovo što vidite su procedure izvedene

83
00:03:51,466 --> 00:03:53,498
u državnim bolnicama, svetlo plavo,

84
00:03:53,522 --> 00:03:56,506
i u privatnim klinikama, svetlo zeleno.


85
00:03:56,530 --> 00:03:59,880
Dosta je aktivnosti na privatnim klinikama

86
00:03:59,904 --> 00:04:02,337
u Mere og Romsdalu, zar ne?

87
00:04:02,363 --> 00:04:03,736
Šta nam to govori?

88
00:04:03,760 --> 00:04:07,696
Moguća ekonomska motivacija
da se pacijent leči.

89
00:04:08,522 --> 00:04:09,672
Ima tu još toga.

90
00:04:11,577 --> 00:04:15,340
Nedavno istraživanje je pokazalo
da razlika u efektu lečenja

91
00:04:15,364 --> 00:04:18,815
između obične fizikalne terapije
i operacije kolena

92
00:04:18,839 --> 00:04:20,363
ne postoji.

93
00:04:20,387 --> 00:04:24,142
Što znači da se većina izvedenih operacija

94
00:04:24,166 --> 00:04:26,372
sa grafikona koji sam pokazao

95
00:04:26,396 --> 00:04:29,047
mogla izbeći, čak i u Stavangeru.

96
00:04:29,785 --> 00:04:32,222
Šta pokušavam da vam kažem ovim?

97
00:04:32,246 --> 00:04:37,371
Iako je, širom sveta,
većina simptoma za lečenje

98
00:04:37,395 --> 00:04:38,561
standardizovana,

99
00:04:38,585 --> 00:04:42,879
postoje brojne nepotrebne varijacije
u odlukama lečenja,

100
00:04:42,903 --> 00:04:44,736
posebno na zapadu.

101
00:04:45,572 --> 00:04:48,748
Neki ljudi ne dobijaju lečenje
koje im je potrebno,

102
00:04:49,493 --> 00:04:52,556
ali još veći deo vas

103
00:04:52,580 --> 00:04:54,167
dobija i previše lečenja.

104
00:04:56,649 --> 00:04:59,434
„Doktore, da li je to stvarno neophodno?”

105
00:04:59,458 --> 00:05:02,450
Samo sam jednom čuo to pitanje
u celoj svojoj karijeri.

106
00:05:02,474 --> 00:05:06,492
Moje kolege kažu da nikada
nisu čuli te reči od pacijenta.

107
00:05:07,431 --> 00:05:08,999
Ako to pogledamo sa druge strane,

108
00:05:09,029 --> 00:05:12,044
koliko često mislite da ćete
od doktora dobiti „ne” kao odgovor,

109
00:05:12,054 --> 00:05:13,578
kada postavite ovakvo pitanje?

110
00:05:14,487 --> 00:05:16,196
Istraživači su se bavili ovim,

111
00:05:16,220 --> 00:05:18,973
i došli do iste stope „ne”

112
00:05:18,997 --> 00:05:20,164
gde god bi otišli.

113
00:05:20,188 --> 00:05:21,895
A to iznosi oko 30 procenata.

114
00:05:21,919 --> 00:05:25,886
Što znači, tri od deset puta,

115
00:05:25,910 --> 00:05:29,449
vaš doktor vam prepiše ili predloži nešto

116
00:05:29,473 --> 00:05:32,147
što je potpuno nepotrebno.

117
00:05:34,545 --> 00:05:37,434
Znate šta navode kao razlog za to?

118
00:05:38,117 --> 00:05:39,267
Pritisak pacijenata.

119
00:05:40,832 --> 00:05:42,165
Drugim rečima, vas.

120
00:05:42,943 --> 00:05:44,943
Vi želite da se nešto uradi.

121
00:05:46,665 --> 00:05:49,061
Prijatelj mi se obratio
radi medicinskog saveta.

122
00:05:49,085 --> 00:05:50,237
On je sportista,

123
00:05:50,261 --> 00:05:53,815
dosta praktikuje skijaško trčanje
u zimskom periodu,

124
00:05:53,839 --> 00:05:55,545
a u letnjem periodu trči.

125
00:05:55,569 --> 00:05:59,569
Sada je imao jak bol u leđima
kad god bi otišao na trčanje.

126
00:05:59,593 --> 00:06:01,786
Toliko da je morao da prestane da trči.

127
00:06:03,053 --> 00:06:06,357
Pregledao sam ga, temeljno ispitao,

128
00:06:06,381 --> 00:06:09,515
i otkrio sam da verovatno ima
degenerisan disk

129
00:06:09,539 --> 00:06:11,436
u donjem delu kičme.

130
00:06:12,087 --> 00:06:14,450
Kada god bi se izvio, bolelo je.

131
00:06:16,165 --> 00:06:18,513
Već je počeo sa plivanjem umesto trčanja,

132
00:06:18,537 --> 00:06:20,038
ništa se tu nije moglo raditi,

133
00:06:20,062 --> 00:06:22,196
pa sam mu rekao: „Moraš biti izbirljiviji

134
00:06:22,220 --> 00:06:23,537
kada je reč o vežbanju.

135
00:06:23,561 --> 00:06:25,164
Neke aktivnosti su dobre za tebe,

136
00:06:25,188 --> 00:06:26,418
a neke nisu.”

137
00:06:27,665 --> 00:06:28,957
Njegov odgovor je bio:

138
00:06:29,919 --> 00:06:31,719
„Želim da mi se uradi MR leđa.”

139
00:06:33,776 --> 00:06:35,155
„Zašto bi želeo MR?”

140
00:06:36,236 --> 00:06:39,036
„Mogu ga dobiti besplatno
kroz osiguranje sa posla.”

141
00:06:39,807 --> 00:06:42,926
„Ma, hajde,” rekao sam -
ipak je on bio moj prijatelj.

142
00:06:42,950 --> 00:06:44,832
„To nije stvarni razlog.”

143
00:06:44,856 --> 00:06:49,356
„Mislim da će biti dobro
da se vidi koliko loše izgleda.”

144
00:06:51,094 --> 00:06:54,039
„Kad si ti to počeo da tumačiš
MR snimke?”, pitao sam.

145
00:06:54,063 --> 00:06:56,113
(Smeh)

146
00:06:56,137 --> 00:06:57,989
„Veruj mi.

147
00:06:58,026 --> 00:07:00,086
Neće ti trebati skeniranje.”

148
00:07:00,780 --> 00:07:02,533
„Pa,” rekao je,

149
00:07:02,557 --> 00:07:05,828
i nakon pauze nastavio:
„mogao bi biti rak.”

150
00:07:05,869 --> 00:07:08,073
(Smeh)

151
00:07:08,097 --> 00:07:09,897
Dobio je skeniranje, naravno.

152
00:07:10,907 --> 00:07:12,541
Kroz osiguranje sa posla,

153
00:07:12,565 --> 00:07:14,439
otišao je do jednog mog kolege,

154
00:07:14,459 --> 00:07:16,756
koji mu je rekao za degenerisani disk,

155
00:07:16,780 --> 00:07:18,196
da tu nema šta da se radi,

156
00:07:18,220 --> 00:07:21,605
da treba da nastavi sa plivanjem
i da prestane da trči.

157
00:07:24,196 --> 00:07:27,050
Nakon određenog vremena,
ponovo sam ga sreo i on mi je rekao:

158
00:07:27,050 --> 00:07:28,687
„Bar sad znam šta mi je.”

159
00:07:28,712 --> 00:07:30,331
Da vas pitam nešto.

160
00:07:30,355 --> 00:07:34,474
Šta bi bilo da ste svi vi ovde
sa istim simptomima išli na MR?

161
00:07:34,498 --> 00:07:37,188
Šta bi bilo kada bi svi ljudi u Norveškoj

162
00:07:37,212 --> 00:07:40,822
išli na magnetnu rezonancu
zbog povremenih bolova u leđima?

163
00:07:42,061 --> 00:07:46,153
Lista čekanja za MR bi bila
četiri puta duža, možda čak i više.

164
00:07:46,180 --> 00:07:48,945
Vi biste zauzeli mesto na toj listi

165
00:07:48,969 --> 00:07:51,132
nekome ko stvarno ima rak.

166
00:07:51,919 --> 00:07:55,491
Dobar doktor nekad kaže „ne”,

167
00:07:55,515 --> 00:07:59,864
ali i razuman pacijent
takođe nekada odbije

168
00:07:59,888 --> 00:08:02,542
mogućnost dijagnostikovanja ili lečenja.

169
00:08:04,782 --> 00:08:08,443
„Doktore, da li je to stvarno potrebno?”

170
00:08:08,472 --> 00:08:12,349
Znam da to može biti teško pitanje.

171
00:08:12,377 --> 00:08:14,396
U stvari, ako se vratite 50 godina unazad,

172
00:08:14,396 --> 00:08:16,653
to se čak smatralo nepristojnim.

173
00:08:16,677 --> 00:08:17,799
(Smeh)

174
00:08:17,823 --> 00:08:20,269
Ako je doktor odlučio
šta će raditi sa vama,

175
00:08:20,293 --> 00:08:21,627
to ste i radili.

176
00:08:23,574 --> 00:08:25,819
Moja koleginica, sada lekar opšte prakse,

177
00:08:25,843 --> 00:08:30,184
je kao dete poslata
u lečilište za tuberkulozu,

178
00:08:30,208 --> 00:08:31,367
na šest meseci.

179
00:08:31,391 --> 00:08:33,688
To je bila grozna trauma za nju.

180
00:08:33,703 --> 00:08:36,044
Kasnije je, kao odrasla, saznala

181
00:08:36,068 --> 00:08:39,609
da su njeni testovi na tuberkolozu
bili sve vreme negativni.

182
00:08:40,403 --> 00:08:44,402
Doktor ju je poslao tamo samo
na osnovu pogrešne sumnje.

183
00:08:44,419 --> 00:08:49,243
Niko nije smeo, niti čak pomislio,
da mu se suprotstavi.

184
00:08:49,268 --> 00:08:50,668
Čak ni njeni roditelji.

185
00:08:51,506 --> 00:08:54,752
Danas, norveški ministar zdravlja

186
00:08:54,776 --> 00:08:58,656
govori o zdravstvenoj usluzi pacijenata.

187
00:08:58,680 --> 00:09:03,296
Pacijent bi trebalo da dobije savet
od doktora šta treba da radi.

188
00:09:04,340 --> 00:09:06,181
Ovo je veliki napredak.

189
00:09:06,205 --> 00:09:09,906
U isto vreme prebacuje
više odgovornosti na vas.

190
00:09:09,919 --> 00:09:12,836
Morate da sednete sa svojim doktorom

191
00:09:12,860 --> 00:09:15,407
i da počnete deliti odluke
o tome šta raditi.

192
00:09:15,420 --> 00:09:18,983
Dakle, sledeći put kada se budete
našli u doktorskoj ordinaciji,

193
00:09:19,007 --> 00:09:20,896
želim da pitate:

194
00:09:20,920 --> 00:09:24,283
„Doktore, da li je to stvarno neophodno?”

195
00:09:24,315 --> 00:09:26,624
U slučaju moje pacijentkinje,

196
00:09:26,648 --> 00:09:28,958
odgovor bi bio „ne”,

197
00:09:28,982 --> 00:09:31,649
ali operacija bi takođe
mogla biti opravdana.

198
00:09:32,165 --> 00:09:36,886
„Doktore, koji su rizici
vezani za ovu operaciju?”

199
00:09:37,488 --> 00:09:43,392
Pa, pet od deset procenata pacijenata
će imati povećane simptome bola.

200
00:09:43,427 --> 00:09:45,141
Jedan do dva procenta pacijenata

201
00:09:45,165 --> 00:09:48,180
imaće infekciju rane
ili čak ponovno krvarenje,

202
00:09:48,204 --> 00:09:50,604
koje može dovesti do ponovne operacije.

203
00:09:52,069 --> 00:09:55,656
Takođe, 0,5 procenata pacijenata
ima trajnu promuklost,

204
00:09:55,680 --> 00:09:57,474
a nekolicina, ali ipak nekoliko njih,

205
00:09:57,498 --> 00:10:02,047
će imati smanjenu pokretljivost
u rukama, pa čak i nogama.

206
00:10:03,163 --> 00:10:06,095
„Doktore, ima li drugih opcija?”

207
00:10:06,131 --> 00:10:09,509
Da, odmor i fizikalna terapija
nakon određenog vremena

208
00:10:09,533 --> 00:10:11,559
mogu dovesti do potpunog ozdravljenja.

209
00:10:13,105 --> 00:10:15,835
„Šta će se desiti ako ništa ne uradim?”

210
00:10:15,859 --> 00:10:17,034
To nije preporučljivo,

211
00:10:17,058 --> 00:10:20,089
ali čak i tad, postoji mala šansa
da ćete ozdraviti.

212
00:10:21,002 --> 00:10:22,152
Četiri pitanja.

213
00:10:22,780 --> 00:10:24,297
Jednostavna pitanja.

214
00:10:24,321 --> 00:10:28,678
Razmišljajte o njima kao o vašem
novom setu za pomoć doktorima.

215
00:10:28,702 --> 00:10:30,313
Da li je to stvarno neophodno?

216
00:10:30,337 --> 00:10:32,130
Koji su rizici?

217
00:10:32,154 --> 00:10:33,710
Da li postoje druge opcije?

218
00:10:33,734 --> 00:10:37,304
Šta će se desiti ako ništa ne preduzmem?

219
00:10:37,334 --> 00:10:41,381
Postavite ih kada doktor želi
da vas pošalje na MR,

220
00:10:41,405 --> 00:10:43,698
kada vam prepiše antibiotik

221
00:10:43,722 --> 00:10:46,265
ili predloži operaciju.

222
00:10:46,282 --> 00:10:48,050
Ono što znamo na osnovu istraživanja

223
00:10:48,050 --> 00:10:51,204
je da će jedno od vas pet,
znači, 20 procenata,

224
00:10:51,228 --> 00:10:53,989
promeniti svoje mišljenje
o pitanju toga šta će učiniti.

225
00:10:54,624 --> 00:10:59,430
Time ne samo da ćete
svoj život učiniti lakšim,

226
00:10:59,430 --> 00:11:01,552
i verovatno boljim,

227
00:11:01,576 --> 00:11:03,532
nego će i ceo zdravstveni sistem

228
00:11:03,556 --> 00:11:06,616
imati koristi od vaše odluke.

229
00:11:07,354 --> 00:11:08,536
Hvala vam.

230
00:11:08,560 --> 00:11:12,246
(Aplauz)