1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Tôi là một người kể chuyện

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,000
Và tôi muốn kể cho bạn nghe một vài câu chuyện của riêng tôi

3
00:00:05,000 --> 00:00:10,000
về cái mà tôi gọi là "Sự nguy hiểm của những câu chuyện phiến diện"

4
00:00:10,000 --> 00:00:14,000
Tôi lớn lên trong khuôn viên của một trường đại học ở miền Đông Nigeria.

5
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
Mẹ tôi bảo rằng tôi bắt đầu đọc sách lúc hai tuổi,

6
00:00:17,000 --> 00:00:22,000
mặc dù tôi nghĩ bốn thì nghe có vẻ hợp lý hơn.

7
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
Thế nên tôi biết đọc sớm. Và những cái tôi đọc

8
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
là những cuốn sách cho thiếu nhi từ Anh và Mỹ.

9
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
Tôi cũng là một người viết sớm.

10
00:00:30,000 --> 00:00:34,000
Và khoảng 7 tuổi, khi tôi bắt đầu viết

11
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
những câu chuyện bằng bút chì với tranh minh họa bằng chí màu

12
00:00:36,000 --> 00:00:39,000
mà người mẹ tội nghiệp của tôi luôn bị ép đọc,

13
00:00:39,000 --> 00:00:43,000
Tôi viết lại chính xác những câu chuyện mà mình đang đọc.

14
00:00:43,000 --> 00:00:48,000
Tất cả những nhân vật của tôi đều là da trắng và mắt xanh

15
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
Họ chơi với tuyết.

16
00:00:50,000 --> 00:00:52,000
Họ ăn táo.

17
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
(Tiếng cười)

18
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
Và họ nói nhiều về thời tiết

19
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
Đẹp làm sao khi cuối cùng cũng có chút nắng.

20
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
(Tiếng cười)

21
00:01:00,000 --> 00:01:03,000
Lúc đó, điều đó xảy ra mặc dù tôi sống tại Nigeria.

22
00:01:03,000 --> 00:01:07,000
Tôi chưa bao giờ rời Nigeria cả.

23
00:01:07,000 --> 00:01:10,000
Chúng tôi không có tuyết. Chúng tôi ăn xoài.

24
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
Và chúng tôi cũng chẳng bao giờ nói về thời tiết,

25
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
bởi vì chẳng cần phải làm như thế.

26
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
Nhân vật của tôi uống nhiều bia gừng

27
00:01:17,000 --> 00:01:19,000
bởi vì những nhân vật trong những cuốn truyện Anh mà tôi đọc

28
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
cũng uống bia gừng

29
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
mà tôi cũng chẳng bận tâm tôi có biết bia gừng là gì không.

30
00:01:24,000 --> 00:01:25,000
(Tiếng cười)

31
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
Và nhiều năm sau đó, I vẫn thèm muốn đến tột cùng

32
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
được nếm xem thử bia gừng vị thế nào.

33
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
Nhưng đó lại là một câu chuyện khác.

34
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Cái được phản ánh ở đây, tôi nghĩ,

35
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
là chúng ta rất dễ bị tác động và chi phối khi chúng ta

36
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
đối mặt với một câu chuyện,

37
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
đặc biệt khi còn là những đứa trẻ con.

38
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
Bởi tất cả những thứ tôi đọc đều là sách

39
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
về những người ngoại quốc,

40
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
tôi đã tin rằng trong sách,

41
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
như thể trong chính bản chất của chúng, luôn phải có những người ngoại quôc,

42
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
và phải viết về những thứ mà

43
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
bản thân tôi không hề biết đến.

44
00:01:55,000 --> 00:01:59,000
Lúc ấy, nhiều điều thay đổi khi tôi phát hiện ra những cuốn sách về Châu Phi.

45
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
Không có sẵn nhiều sách như vậy. Và chúng cũng không phải

46
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
dễ mà tìm được như những cuốn sách ngoại kia.

47
00:02:03,000 --> 00:02:07,000
Nhưng nhờ những nhà văn như Chinua Achebe và Camara Laye

48
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
tôi cảm nhận được sự thay đổi trong cảm quan của mình

49
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
về văn học.

50
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
Tôi nhận ra những người như tôi,

51
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
những người con gái với nước da màu sô-cô-la,

52
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
và mái tóc xoăn không thể thắt kiểu đuôi ngựa,

53
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
cũng có thể sống trong văn học.

54
00:02:20,000 --> 00:02:24,000
Tôi bắt đầu viết về những thứ mà tôi thực sự biết đến.

55
00:02:24,000 --> 00:02:28,000
Bất giờ, tôi yêu những quyển sách từ Anh và Mỹ mà tôi đã đọc.

56
00:02:28,000 --> 00:02:32,000
Chúng khơi gợi trí tưởng tượng. Chúng mở ra những thế giới mới cho tôi.

57
00:02:32,000 --> 00:02:34,000
Nhưng một hậu quả không ngờ đến

58
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
chính là tôi không hề biết những người như tôi

59
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
có thể tồn tại trong văn học.

60
00:02:38,000 --> 00:02:42,000
Vì vậy, việc khám phá ra những nhà văn châu Phi đã cho tôi một cái ơn:

61
00:02:42,000 --> 00:02:45,000
Nó đã giúp tôi tránh khỏi câu chuyện phiến diện

62
00:02:45,000 --> 00:02:47,000
về những cuốn sách.

63
00:02:47,000 --> 00:02:50,000
Tôi đến từ một gia đình bình thường, trung lưu ở Nigeria.

64
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
Bố tôi là một giáo sư.

65
00:02:52,000 --> 00:02:55,000
Mẹ tôi là một nhà quản lý.

66
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
Và như một chuyện bình thường, chúng tôi cũng có

67
00:02:58,000 --> 00:03:03,000
những người giúp việc đến từ những làng quê lân cận.

68
00:03:03,000 --> 00:03:07,000
Và vào năm tôi lên tám, nhà chúng tôi có một thằng bé giúp việc mới.

69
00:03:07,000 --> 00:03:09,000
Tên cậu ta là Fide.

70
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
Điều duy nhất mẹ nói với tôi về cậu ta

71
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
là nhà cậu ta nghèo lắm.

72
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Mẹ tôi cho nhà cậu ta khoai lang và gạo

73
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
và quần áo cũ.

74
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
Và khi tôi không ăn hết phần cơm tối của mình, mẹ tôi hay bảo

75
00:03:22,000 --> 00:03:27,000
"Ăn hết đi! Con không biết là những người như nhà của Fide không có gì để ăn sao? "

76
00:03:27,000 --> 00:03:31,000
Và tôi cảm thấy vô cùng thương tiếc cho gia đình của Fide.

77
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Và rồi một buổi sáng thứ 7, chúng tôi đến thăm làng của cậu ta.

78
00:03:34,000 --> 00:03:38,000
Và mẹ cậu đã cho tôi thấy một cái rỗ trang trí hoa văn rất đẹp.

79
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
được làm từ cây cọ nhuộm, mà anh trai cậu mới vừa làm.

80
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Tôi hoàn toàn sửng sốt.

81
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
Chưa bao giờ tôi nghĩ rằng một ai đó trong gia đình cậu

82
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
có thể thực sự làm ra một cái gì đó.

83
00:03:49,000 --> 00:03:52,000
Tất cả những gì tôi nghe về họ là họ nghèo lắm,

84
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
và tôi hoàn toàn không thể nhận ra ở họ

85
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
một cái gì khác ngoài cái nghèo.

86
00:03:57,000 --> 00:04:01,000
Câu chuyện phiến diện của tôi về họ chính là cái nghèo.

87
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
Nhiều năm sau, tôi vẫn ngẫm nghĩ điều đó khi tôi rời khỏi Nigeria

88
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
để học đại học ở Mỹ.

89
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
Tôi đã 19 tuổi lúc đó.

90
00:04:08,000 --> 00:04:12,000
Bạn cùng phòng của tôi hoàn toàn sốc khi gặp tôi.

91
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
Cô ấy hỏi tôi học tiếng Anh ở đâu mà có thể nói lưu loát như vậy,

92
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
và tỏ ra bối rối khi tôi nói rằng Nigeria

93
00:04:17,000 --> 00:04:22,000
là một nước nói tiếng Anh.

94
00:04:22,000 --> 00:04:26,000
Cô ấy ngỏ ý muốn nghe những gì mà cô ấy gọi là "âm nhạc bộ lạc"

95
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
và sau đó thì rất thất vọng

96
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
khi tôi mở nhạc Mariah Carey.

97
00:04:30,000 --> 00:04:33,000
(Tiếng cười)

98
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
Cô ấy nghĩ rằng tôi không biết

99
00:04:35,000 --> 00:04:38,000
dùng bếp.

100
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
Cái đáng nói chính là : cô ấy đã cảm thấy thương hại tôi

101
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
thậm chí trước khi cô ấy gặp tôi.

102
00:04:42,000 --> 00:04:46,000
Cách đối xử mặc định mà cô ấy dành cho tôi - một người châu Phi,

103
00:04:46,000 --> 00:04:50,000
có thể nói là một sự kẻ cả, có ý tốt, và đầy lòng thương tiếc.

104
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
Cô ấy có một câu chuyện phiến diện về châu Phi.

105
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
Một câu chuyện chỉ kể về thảm họa.

106
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
Trong cái câu chuyện ấy, không có chỗ

107
00:04:58,000 --> 00:05:02,000
cho những người châu Phi giống cô ấy, ở bất kì điểm nào.

108
00:05:02,000 --> 00:05:05,000
Không có chỗ cho những cảm xúc phức tạp hơn là lòng thương hại.

109
00:05:05,000 --> 00:05:09,000
Không có chỗ cho sự kết giao như những con người bình đẳng.

110
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
Tôi phải nói rằng trước khi tôi đến Mỹ, tôi không hề nghĩ mình

111
00:05:11,000 --> 00:05:14,000
là một người châu Phi.

112
00:05:14,000 --> 00:05:17,000
Nhưng ở Mỹ, hễ Châu Phi được nhắc đến, người ta lại nhìn về tôi.

113
00:05:17,000 --> 00:05:21,000
Mà không hề biết rằng có những nói như Namibia tôi chẳng hề biết.

114
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
Nhưng tôi thực sự đón nhận bản sắc mới này.

115
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
Giờ đây, tôi có thể thừa nhận rằng mình là một người châu Phi.

116
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
Mặc dù tôi vẫn thấy hơi bực mình khi

117
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
Châu Phi được nhắc đến như một đất nước.

118
00:05:30,000 --> 00:05:34,000
Một chuyện xảy ra gần đây nhất, không có nó thì chuyến bay của tôi

119
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
từ Lagos cách đây 2 ngày sẽ thật tuyệt vời, đó là khi

120
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
có một lời thông báo trên chuyến bay Virgin

121
00:05:38,000 --> 00:05:43,000
về công tác từ thiện ở "Ấn Độ, Châu Phi và các nước khác".

122
00:05:43,000 --> 00:05:44,000
(Tiếng cười).

123
00:05:44,000 --> 00:05:48,000
Vì vậy sau vài năm ở Mỹ, tôi - một người Châu Phi

124
00:05:48,000 --> 00:05:52,000
thấy thông cảm cho cách cư xử của bạn cùng phòng với tôi.

125
00:05:52,000 --> 00:05:55,000
Nếu tôi không lớn lên ở Nigeria, và nếu tất cả những gì tôi biết về Châu Phi

126
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
đều bắt nguồn từ những hình ảnh quen thuộc,

127
00:05:57,000 --> 00:06:00,000
tôi cũng sẽ nghĩ đến Châu Phi như một nơi của

128
00:06:00,000 --> 00:06:04,000
những cảnh đẹp, những con vật xinh xắn,

129
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
những con người khó hiểu

130
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
cứ chém giết nhau một cách vô nghĩa, chết vì cái nghèo và vì AIDS.

131
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
không thể cất lên tiếng nói của chính mình,

132
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
và luôn ngồi chờ

133
00:06:14,000 --> 00:06:17,000
một người da trắng tốt bụng đến cứu vớt.

134
00:06:17,000 --> 00:06:19,000
Tôi cũng sẽ nhìn người Châu Phi theo cái cách mà tôi

135
00:06:19,000 --> 00:06:23,000
đã nhìn gia đình của Fide khi tôi còn nhỏ.

136
00:06:23,000 --> 00:06:27,000
Tôi nghĩ câu chuyện phiến diện về Châu Phi nói cho cùng thì bắt nguồn từ văn học Phương Tây.

137
00:06:27,000 --> 00:06:29,000
Đây là một trích dẫn từ

138
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
một tác phẩm của một Thương nhân từ Luân Đôn tên là John Locke,

139
00:06:32,000 --> 00:06:35,000
người đã đi tàu đến Tây Phi năm 1561

140
00:06:35,000 --> 00:06:40,000
và đã giữ lại những ghi chép đấy ấn tượng về chuyến đi này.

141
00:06:40,000 --> 00:06:42,000
Sau khi gọi người Châu Phi da đen

142
00:06:42,000 --> 00:06:44,000
là "những con quái vật không có nhà,"

143
00:06:44,000 --> 00:06:48,000
ông ấy viết "Chúng nó cũng là những kẻ không đầu,

144
00:06:48,000 --> 00:06:53,000
mọc miệng và hai mắt từ ngực."

145
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Bây giờ, mỗi lần đọc lại, tôi vẫn thấy buồn cười.

146
00:06:55,000 --> 00:06:59,000
Và bất kì ai cũng phải thán phục sức tưởng tượng của John Locke.

147
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
Nhưng cái đáng nói về tác phẩm của ông là

148
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
nó đã đánh dấu sự bắt đầu

149
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
của một cách thức kể chuyện về Châu Phi ở Phương Tây

150
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
Một cái cách nói về Châu Phi hạ Sahara như một nơi đầy những tiêu cực

151
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
đầy xung đột và tăm tối,

152
00:07:11,000 --> 00:07:15,000
đầy những con người mà, trong ngôn từ của nhà thơ tài ba,

153
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
Rudyard Kipling,

154
00:07:17,000 --> 00:07:20,000
là những kẻ "nửa người, nửa quỷ."

155
00:07:20,000 --> 00:07:23,000
Và vì thế, tôi nhận ra rằng người bạn cùng phòng từ Mỹ

156
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
chắc hẳn suốt cuộc đời của cô ấy

157
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
được thấy và nghe nhiều dị bản

158
00:07:27,000 --> 00:07:29,000
của chỉ một câu chuyện phiến diện ấy,

159
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
như một thầy giáo

160
00:07:31,000 --> 00:07:36,000
có một lần đã bảo tôi rằng tiểu thuyết của tôi không ra "chất Châu Phi"

161
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Bấy giờ, tôi hoàn toàn đồng ý là có rất nhiều điều

162
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
không ổn trong cuốn tiểu thuyết,

163
00:07:40,000 --> 00:07:44,000
và đúng là nó trục trặc ở một số chỗ.

164
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
Nhưng tôi hoàn toàn không hề tưởng tượng là nó lại không thể

165
00:07:46,000 --> 00:07:49,000
đạt được cái gọi là Chất Châu Phi.

166
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
Thật ra là tôi cũng chẳng biết

167
00:07:51,000 --> 00:07:54,000
cái Chất Châu Phi ấy là gì

168
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
Thầy nói với tôi rằng nhân vật của tôi

169
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
quá sức giống thầy -

170
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
một người đàn ông trí thức thuộc tầng lớp trung lưu.

171
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
Những nhân vật trong truyện biết lái xe.

172
00:08:02,000 --> 00:08:05,000
Họ không chết đói.

173
00:08:05,000 --> 00:08:09,000
VÌ thế nên họ không phải là những người Châu Phi thực thụ.

174
00:08:09,000 --> 00:08:12,000
Nhưng tôi cũng phải nói thêm chút xít là tôi cũng cảm thấy mình đáng trách

175
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
khi nói đến những Câu chuyện phiến diện.

176
00:08:15,000 --> 00:08:19,000
Vài năm trước, tôi có từ Mỹ sang Mê-hi-cô chơi.

177
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
Chính trường ở Mỹ lúc đó vô cùng căng thẳng.

178
00:08:21,000 --> 00:08:25,000
Và đã có nhiều cuộc tranh luận về vấn đề nhập cư.

179
00:08:25,000 --> 00:08:27,000
Và, như người Mỹ thường hay nghĩ,

180
00:08:27,000 --> 00:08:30,000
đặc tính di cư chỉ có ở người Mê-hi-cô.

181
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
Có vô số những câu chuyện về người Mê-hi-cô

182
00:08:32,000 --> 00:08:34,000
những con người

183
00:08:34,000 --> 00:08:36,000
lừa đảo các dịch vụ y tế,

184
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
trốn chui trốn lũi ngang dọc biên giới,

185
00:08:38,000 --> 00:08:42,000
để rồi bị bắt ngay tại đó, kiểu vậy.

186
00:08:42,000 --> 00:08:46,000
Tôi vẫn nhớ ngày đầu tiên ở Guadalajara, lúc dạo bộ,

187
00:08:46,000 --> 00:08:48,000
tôi nhìn thấy người ta đi làm,

188
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
cuộn bánh ngô ở chợ,

189
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
hút thuốc, cười đùa.

190
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
Tôi nhờ cái cảm giác ban đầu đầy bất ngờ

191
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
Và rồi lòng tôi tràn đầy sự xấu hổ.

192
00:08:59,000 --> 00:09:02,000
Tôi nhận ra tôi bị ảnh hưởng nặng nề

193
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
bởi truyền thông trong cách nhìn nhận người Mê-hi-co

194
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
với tôi, họ đã trở thành

195
00:09:06,000 --> 00:09:09,000
những kẻ nhập cư đáng khinh bỉ.

196
00:09:09,000 --> 00:09:11,000
Tôi đã tin vào một câu chuyện phiến diện như vậy về người Mê-hi-cô

197
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
và tôi cảm thấy không thể xấu hổ hơn nữa vì chính bản thân mình.

198
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
Và đó chính là cái cách một câu chuyện phiến diện được sinh ra,

199
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
kể về cả một dân tộc chỉ ở một nét đó,

200
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
chỉ một nét duy nhất,

201
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
kể đi kể lại.

202
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
và rồi tất cả về họ chỉ được xem có chừng đó.

203
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
Khi nói về câu chuyện phiến diện,

204
00:09:28,000 --> 00:09:31,000
không thể không nhắc đến quyền lực.

205
00:09:31,000 --> 00:09:33,000
Có một từ trong tiếng Igbo

206
00:09:33,000 --> 00:09:35,000
mà tôi luôn nghĩ đến mỗi khi nói đến

207
00:09:35,000 --> 00:09:38,000
quyền lực trên thế giời này, đó là từ "nkali".

208
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
Đó là một danh từ, dịch thoáng ra có nghĩa là

209
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
"đứng trên một ai đó".

210
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Cũng giống như kinh tế và chính trường,

211
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
những câu chuyện cũng được quyết định

212
00:09:48,000 --> 00:09:51,000
bởi nguyên tắc nkali.

213
00:09:51,000 --> 00:09:53,000
Những câu chuyện được kể ra làm sao, ai kể

214
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
kể vào lúc nào, bao nhiêu câu chuyện được kể,

215
00:09:56,000 --> 00:10:00,000
hoàn toàn tùy thuộc vào quyền lực.

216
00:10:00,000 --> 00:10:03,000
Quyền lực không chỉ là khả năng kể một câu chuyện về một ai đó,

217
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
mà còn là khả năng biến nó thành câu chuyện mặc định về một ai đó.

218
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
Nhà thơ Palestine Mourid Barghouti viết

219
00:10:09,000 --> 00:10:12,000
nếu bạn muốn phỉ báng một dân tộc,

220
00:10:12,000 --> 00:10:15,000
cách đơn giản nhất là hãy kể một câu chuyện về họ,

221
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
và bắt đầu với từ "Thứ hai là".

222
00:10:18,000 --> 00:10:22,000
Bắt đầu câu chuyện với cung tên của người Mỹ bản địa,

223
00:10:22,000 --> 00:10:25,000
chứ không phải việc người Anh đến Châu Mỹ,

224
00:10:25,000 --> 00:10:28,000
bạn sẽ có một câu chuyện hoàn toàn khác biệt.

225
00:10:28,000 --> 00:10:30,000
Bắt đầu câu chuyện bằng

226
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
sự thất bại của người cầm quyền ở Châu Phi,

227
00:10:32,000 --> 00:10:36,000
chứ không phải sự đô hộ đè lên Châu phi,

228
00:10:36,000 --> 00:10:40,000
bạn cũng sẽ có một câu chuyện hoàn toàn khác biệt.

229
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
Gần đây tôi có diễn thuyết ở một trường đại học

230
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
có một học sinh nói với tôi rằng

231
00:10:44,000 --> 00:10:46,000
thật là xấu hổ

232
00:10:46,000 --> 00:10:49,000
khi tất cả đàn ông Nigeria là những kẻ chỉ biết đánh đập

233
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
giống như nhân vật cha trong cuốn tiểu thuyết tôi viết.

234
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
Tôi mới nói với cậu ta rằng tôi cũng từng đọc một cuốn sách

235
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
tên là "Bệnh nhân tâm thần người Mỹ" --

236
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
(Tiếng cười)

237
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
và cũng thật xấu hổ

238
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
khi những thanh niên người Mỹ lại là những kẻ giết người hàng loạt.

239
00:11:03,000 --> 00:11:07,000
(Tiếng cười)

240
00:11:07,000 --> 00:11:13,000
(Tiếng vỗ tay)

241
00:11:13,000 --> 00:11:16,000
Bấy giờ, rõ ràng là tôi đang nói trong một tâm trạng hơi bực bội.

242
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
(Tiếng cười)

243
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
Tôi sẽ chẳng bao giờ nghĩ rằng

244
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
chỉ vì tôi đọc một cuốn sách

245
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
viết về một kẻ giết người hàng loạt,

246
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
thì hắn ta sẽ trở thành hình tượng chung

247
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
cho tất cả người Mỹ.

248
00:11:28,000 --> 00:11:31,000
Thực ra thì không phải là vì tôi là một người giỏi hơn bạn sinh viên kia,

249
00:11:31,000 --> 00:11:34,000
mà bởi vì sức ảnh hưởng lớn về kinh tế cũng như văn hóa của Mỹ,

250
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
tôi được nghe nhiều câu chuyện về nước Mỹ.

251
00:11:36,000 --> 00:11:40,000
Tôi được đọc truyện của Tyler và Updike và Steinbeck và Gaitskill.

252
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
Tôi không có một câu chuyện phiến diện về nước Mỹ.

253
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
Vài năm trước, khi tôi được học là nhà văn

254
00:11:46,000 --> 00:11:50,000
phải có một tuổi thơ thật dữ dội

255
00:11:50,000 --> 00:11:52,000
để có thể thành công,

256
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
tôi ngẫm nghĩ không biết làm sao mà tôi có thể sáng tác

257
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
những thứ vô cùng tồi tệ mà cha mẹ tôi đã gây ra cho tôi.

258
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
(Tiếng cười)

259
00:11:58,000 --> 00:12:02,000
Nhưng thật ra thì tôi có một tuổi thơ vô cùng hạnh phúc,

260
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
đầy tiếng cười và tình yêu thương, trong một gia đình gắn bó khăn khít.

261
00:12:05,000 --> 00:12:09,000
Nhưng tôi cũng có những người ông chết trong trại tị nạn.

262
00:12:09,000 --> 00:12:13,000
Anh họ của tôi Polle chết vì không được chăm sóc y tế đàng hoàng.

263
00:12:13,000 --> 00:12:16,000
Một người bạn thân nhất của tôi, Okoloma, chết trong một tai nạn máy bay

264
00:12:16,000 --> 00:12:19,000
bởi vì xe cứu hỏa không chở đủ nước.

265
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
Tôi lớn lên dưới nhà nước độc tài quân sự áp bức

266
00:12:22,000 --> 00:12:24,000
xem thường giáo dục,

267
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
vì thế nên thỉnh thoảng bố mẹ tôi cũng không được trả lương.

268
00:12:27,000 --> 00:12:31,000
Và bởi vậy, khi còn nhỏ, tôi cũng chứng kiến mứt không còn trên bàn ăn,

269
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
rồi đến bơ,

270
00:12:33,000 --> 00:12:36,000
rồi bánh mì cũng trở nên quá đắt đỏ,

271
00:12:36,000 --> 00:12:39,000
rồi sữa chỉ được bán giới hạn.

272
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
Và trên hết, một nỗi sợ chính trị thường trực

273
00:12:42,000 --> 00:12:46,000
ám ảnh cuộc sống của chúng tôi.

274
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
Tất cả những câu chuyện này làm nên tôi ngày hôm nay.

275
00:12:48,000 --> 00:12:52,000
Nhưng nếu bạn chỉ cứ chăm chăm vào những chuyện thị phi

276
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
thì bạn sẽ thấy đời tôi thật xoàng,

277
00:12:55,000 --> 00:12:57,000
và bỏ qua nhiều câu chuyện khác

278
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
mà đã làm nên cái tôi hôm nay.

279
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Những câu chuyện phiến diện tạo ra những khuôn mẫu.

280
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
Và vấn đề với những khuôn mẫu

281
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
không phải là chúng không đúng,

282
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
mà là chúng không đầy đủ.

283
00:13:09,000 --> 00:13:13,000
Chúng khiến một câu chuyện bất kì thành một câu chuyện duy nhất.

284
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
Hiển nhiên, Châu Phi là nơi đầy thàm họa,

285
00:13:15,000 --> 00:13:19,000
Có những thảm họa khủng khiếp như việc cưỡng bức hàng loạt kinh hãi ở Công-gô.

286
00:13:19,000 --> 00:13:21,000
và những vấn đề đáng buồn như việc

287
00:13:21,000 --> 00:13:26,000
có đến 5000 người cùng đăng kí một vị trí công việc tại Nigeria.

288
00:13:26,000 --> 00:13:29,000
Nhưng cũng có những câu chuyện khác không phải về thảm họa.

289
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
Và việc kể những câu chuyện đó rất quan trọng, thật sự quan trọng.

290
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Tôi vẫn luôn cảm thấy chúng ta hoàn toàn không thể

291
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
hiểu đúng được một vùng đất hay một con người

292
00:13:38,000 --> 00:13:42,000
nểu chúng ta không tìm hiểu tất cả những câu chuyện về vùng đất ấy, con người ấy.

293
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
Hậu quả của một câu chuyện phiến diện

294
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
đó là: nó lấy đi lòng tự trọng ở con người.

295
00:13:48,000 --> 00:13:52,000
Nó khiến chúng ta khó có thể nhận ra sự bình đẳng giữa người với người.

296
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
Nó xoáy sâu vào sự khác biệt giữa chúng ta,

297
00:13:55,000 --> 00:13:57,000
hơn là sự tương đồng.

298
00:13:57,000 --> 00:13:59,000
Sẽ như thế nào nếu trước khi tôi đến Mê-hi-cô

299
00:13:59,000 --> 00:14:03,000
tôi đã theo dõi cuộc tranh luận về đề tài nhập cư từ cả hai phía,

300
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
Mĩ và Mê-hi-cô?

301
00:14:05,000 --> 00:14:09,000
Sẽ như thế nào nếu mẹ nói với chúng tôi rằng nhà của Fide nghèo

302
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
và rất chăm chỉ?

303
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Sẽ như thế nào nếu chúng tôi có một đài truyền hình Châu Phi

304
00:14:13,000 --> 00:14:17,000
phát sóng những câu chuyện khác nhau về Châu Phi đến toàn thế giới?

305
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
Như nhà văn Nigeria Chinua Achebe vẫn hay gọi

306
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
"sự cân bằng giữa những câu chuyện."

307
00:14:22,000 --> 00:14:25,000
Sẽ như thế nào nếu bạn cùng phòng của tôi biết đến Nhà xuất bản người Nigeria

308
00:14:25,000 --> 00:14:27,000
Mukta Bakaray,

309
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
một người đàn ông đặc biệt bỏ việc ở ngân hàng

310
00:14:29,000 --> 00:14:32,000
để thực hiện giấc mơ của mình và khởi nghiệp với một trung tâm xuất bản?

311
00:14:32,000 --> 00:14:36,000
Bấy giờ, người ta hay nghĩ người Nigeria không đọc sách văn học.

312
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
Ông không đồng ý. Ông thấy rằng

313
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
ai cũng có thể đọc, và sẽ đọc

314
00:14:40,000 --> 00:14:44,000
nếu sách văn học có giá cả vừa phải và luôn có sẵn cho họ.

315
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
Không lâu sau khi ông xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tiên của tôi

316
00:14:47,000 --> 00:14:50,000
tôi đã đến đài truyền hình ở Lagos để tham gia một cuộc phỏng vấn

317
00:14:50,000 --> 00:14:53,000
và một người phụ nữ làm nghề đưa tin ở đó đã đến gần tôi và nói

318
00:14:53,000 --> 00:14:56,000
"Tôi thích truyện của cô lắm. Nhưng tôi không thích cái kết.

319
00:14:56,000 --> 00:14:59,000
Bây giờ cô hãy viết thêm một cuốn nữa đi, chắc chắn là phải như vậy ..."

320
00:14:59,000 --> 00:15:02,000
"Tiếng cười"

321
00:15:02,000 --> 00:15:05,000
Và cô ấy tiếp tục bảo tôi phải viết cái gì trong tập tiếp theo.

322
00:15:05,000 --> 00:15:08,000
Lúc đó, tôi không chỉ sung sướng, mà còn rất cảm động.

323
00:15:08,000 --> 00:15:11,000
Đây là một người phụ nữ, cũng như bao người Nigeria dân dã bình thường,

324
00:15:11,000 --> 00:15:14,000
những người không được cho đọc sách.

325
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
Cô ấy không chỉ đọc cuốn sách, mà còn giữ nó riêng cho mình,

326
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
và cảm thấy phải nói cho tôi nghe

327
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
cái gì nên viết trong tập sau.

328
00:15:21,000 --> 00:15:25,000
Và sẽ ra sao nếu bạn cùng phòng của tôi biết một người bạn tên là Fumi Onda,

329
00:15:25,000 --> 00:15:28,000
một người phụ nữa mạnh mẽ gây dựng một chương trình truyền hình tại Lagos,

330
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
và quyết tâm kể lại những câu chuyện mà chính chúng tôi đang cố gắng quên đi?

331
00:15:31,000 --> 00:15:35,000
Sẽ ra sao nếu bạn cùng phòng của tôi được biết một ca phẩu thuật tim

332
00:15:35,000 --> 00:15:38,000
được tiến hành tại bệnh viện Lagos tuần trước?

333
00:15:38,000 --> 00:15:42,000
Sẽ ra sao nếu bạn ấy biết về âm nhạc đương đại ở Nigeria?

334
00:15:42,000 --> 00:15:45,000
Những con người tài năng hát tiếng Anh và tiếng bồi,

335
00:15:45,000 --> 00:15:47,000
và tiếng Igbo, Yoruba và cả Ijo,

336
00:15:47,000 --> 00:15:51,000
hòa quyện trong nét nhạc của Jay-Z hay Fela

337
00:15:51,000 --> 00:15:54,000
rồi Bob Marley hay thậm chí ông cha của họ.

338
00:15:54,000 --> 00:15:56,000
Sẽ ra sao nếu bạn của tôi biết về một nữ luật sư

339
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
người gần đây có đến toàn án Nigeria

340
00:15:58,000 --> 00:16:00,000
để phản đối một điều luật kì cục

341
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
yêu cầu người phụ nữ phải xin phép chồng

342
00:16:03,000 --> 00:16:06,000
trước khi làm lại hộ chiếu?

343
00:16:06,000 --> 00:16:09,000
Sẽ ra sao nếu bạn ấy biết về Nollywood,

344
00:16:09,000 --> 00:16:13,000
đầy những con người sáng tạo dựng nên những bộ phim dù không có những kĩ xảo hiện đại?

345
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
Những bộ phim quá sức nổi tiếng

346
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
có thể được xem như ví dụ tiêu biểu nhất

347
00:16:17,000 --> 00:16:20,000
cho những con người Nigeria dùng chính những thứ họ làm ra.

348
00:16:20,000 --> 00:16:23,000
Sẽ ra sao nếu bạn ấy biết về người bện tóc tài năng có đầy mơ ước

349
00:16:23,000 --> 00:16:27,000
vừa khởi nghiệp bằng việc bán các múi tóc nối?

350
00:16:27,000 --> 00:16:29,000
hay về hàng triệu những người Nigeria khác

351
00:16:29,000 --> 00:16:31,000
cũng khởi nghiệp và đôi lúc thất bại,

352
00:16:31,000 --> 00:16:35,000
nhưng vẫn ấp ủ ước mơ của mình?

353
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
Mỗi lần về nhà, tôi lại đối mặt với

354
00:16:37,000 --> 00:16:40,000
những thứ luôn khiến người Nigeria chúng tôi chạnh lòng:

355
00:16:40,000 --> 00:16:43,000
cơ sở hạ tầng tồi tàn, chính phủ thối nát,

356
00:16:43,000 --> 00:16:46,000
Nhưng cũng chính nhờ tài năng và sự nhiệt huyết, những con người kia vẫn sống

357
00:16:46,000 --> 00:16:49,000
bất chấp chính quyền

358
00:16:49,000 --> 00:16:51,000
hơn là chịu đựng nó.

359
00:16:51,000 --> 00:16:54,000
Tôi mở một lớp dạy viết ở Lagos vào mỗi mùa hè.

360
00:16:54,000 --> 00:16:57,000
Và tôi hoàn toàn bị ấn tượng bởi rất nhiều người đăng kí tham gia,

361
00:16:57,000 --> 00:17:00,000
rất nhiều người háo hức học viết,

362
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
học cách kể chuyện.

363
00:17:02,000 --> 00:17:05,000
Ông chủ xuất bạn truyện cho tôi và tôi cũng đã xây dựng một tổ chức phi lợi nhuận

364
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
tên là Farafina Trust.

365
00:17:07,000 --> 00:17:10,000
Và chúng tôi luôn ao ước được xây dựng những thư viện mới

366
00:17:10,000 --> 00:17:12,000
và bảo trì những thư viện cũ,

367
00:17:12,000 --> 00:17:15,000
và phát sách đến các trường công

368
00:17:15,000 --> 00:17:17,000
không có một chút gì trong thư viện của họ,

369
00:17:17,000 --> 00:17:19,000
và cũng tổ chức rất rất nhiều lớp dạy

370
00:17:19,000 --> 00:17:21,000
đọc và viết,

371
00:17:21,000 --> 00:17:24,000
cho tất cả những ai mong muốn được kể những câu chuyện của chúng ta.

372
00:17:24,000 --> 00:17:26,000
Những câu chuyện rất quan trọng.

373
00:17:26,000 --> 00:17:28,000
Thật sự quan trọng.

374
00:17:28,000 --> 00:17:32,000
Có những câu chuyện được dùng để bôi nhọ và phỉ báng

375
00:17:32,000 --> 00:17:36,000
Nhưng cũng có nhưng câu chuyện để bồi đắp, để cảm hóa lòng người.

376
00:17:36,000 --> 00:17:39,000
Có những câu chuyện làm tổn thương lòng tự tôn của cả một dân tộc.

377
00:17:39,000 --> 00:17:44,000
Nhưng cũng có những câu chuyện chữa lành đi lòng tự tôn bị tổn thương ấy.

378
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
Nhà văn người Mỹ Alice Walker viết thư gửi

379
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
những người họ hàng miền nam

380
00:17:48,000 --> 00:17:50,000
đã dời đến phương bắc.

381
00:17:50,000 --> 00:17:52,000
Bà giới thiệu họ một cuốn sách

382
00:17:52,000 --> 00:17:55,000
về cuộc sống miền nam nơi họ đã bỏ lại đằng sau.

383
00:17:55,000 --> 00:17:59,000
"Họ ngồi quanh, tự minh đọc sách,

384
00:17:59,000 --> 00:18:05,000
hay lắng nghe tôi đọc, và sự bình yên chốn thiên đường như quay trở lại."

385
00:18:05,000 --> 00:18:08,000
Tôi muốn kết thúc bằng lời này:

386
00:18:08,000 --> 00:18:11,000
Khi chúng ta từ bỏ một câu chuyện phiến diện,

387
00:18:11,000 --> 00:18:14,000
khi chúng ta nhận ra rằng sẽ chẳng bao giờ có một câu chuyện phiến diện

388
00:18:14,000 --> 00:18:16,000
về một miền đất nào đi nữa,

389
00:18:16,000 --> 00:18:18,000
là khi chúng ta tìm lại chốn thiên đường.

390
00:18:18,000 --> 00:18:20,000
Cảm ơn.

391
00:18:20,000 --> 00:18:28,000
(Tiếng vỗ tay)