1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Opowiadam historie.

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,000
Podzielę się z wami opowieściami

3
00:00:05,000 --> 00:00:10,000
na temat "niebezpieczeństwa jednej historii".

4
00:00:10,000 --> 00:00:14,000
Dorastałam na kampusie we wschodniej Nigerii

5
00:00:14,000 --> 00:00:17,000
Mama mówi, że jako dwulatka już czytałam

6
00:00:17,000 --> 00:00:22,000
ale pewnie miałam wtedy cztery lata.

7
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
Zaczęłam czytać wcześnie,

8
00:00:24,000 --> 00:00:27,000
brytyjskie i amerykańskie książki dla dzieci.

9
00:00:27,000 --> 00:00:30,000
Zaczęłam też wcześnie pisać.

10
00:00:30,000 --> 00:00:34,000
Około siódmego roku życia

11
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
pisałam opowiadania, ilustrowane kredkami,

12
00:00:36,000 --> 00:00:39,000
które moja biedna mama musiała czytać.

13
00:00:39,000 --> 00:00:43,000
Pisałam takie historie jakie czytałam.

14
00:00:43,000 --> 00:00:48,000
Bohaterowie byli biali i niebieskoocy,

15
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
bawili się w śniegu,

16
00:00:50,000 --> 00:00:52,000
jedli jabłka,

17
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
(Śmiech)

18
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
często rozmawiali o pogodzie

19
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
i o tym jak fajnie, że wyszło słońce.

20
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
(Śmiech)

21
00:01:00,000 --> 00:01:03,000
Mimo tego, że mieszkałam w Nigerii

22
00:01:03,000 --> 00:01:07,000
i nigdy nie byłam poza jej granicami.

23
00:01:07,000 --> 00:01:10,000
Nie mieliśmy śniegu. Jedliśmy owoce mango

24
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
i nigdy nie rozmawialiśmy o pogodzie,

25
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
ponieważ nie było takiej potrzeby.

26
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
Moje bohaterowie pili dużo imbirowego piwa,

27
00:01:17,000 --> 00:01:19,000
jak postacie z książek, które czytałam.

28
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
Oni też pili imbirowe piwo.

29
00:01:21,000 --> 00:01:24,000
Nie wiedziałam co to takiego, ale to nic.

30
00:01:24,000 --> 00:01:25,000
(Śmiech)

31
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
Wiele lat później, miałam ochotę

32
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
spróbować imbirowego piwa,

33
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
ale to już inna historia.

34
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
Myślę, że to pokazuje

35
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
jak poddajemy się różnym wpływom

36
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
w obliczu opowieści

37
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
zwłaszcza, będąc dziećmi.

38
00:01:41,000 --> 00:01:43,000
Ponieważ we książkach

39
00:01:43,000 --> 00:01:45,000
bohaterowie byli obcokrajowcami,

40
00:01:45,000 --> 00:01:47,000
byłam przekonana,

41
00:01:47,000 --> 00:01:50,000
że to w książkach naturalne,

42
00:01:50,000 --> 00:01:52,000
Że książki muszą być

43
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
o rzeczach mi obcych.

44
00:01:55,000 --> 00:01:59,000
To się zmieniło, gdy odkryłam afrykańską literaturę.

45
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
Nie było jej wiele a książki

46
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
trudniej było dostać od zagranicznych.

47
00:02:03,000 --> 00:02:07,000
Ale Chinua Achebe i Camara Laye

48
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
zmienili moje spojrzenie na literaturę.

49
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
zmienili moje spojrzenie na literaturę.

50
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
Zrozumiałam, że ludzie tacy jak ja,

51
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
dziewczyny, o czekoladowej skórze,

52
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
których włosy nie dają spiąć w kucyk

53
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
mogą istnieć w literaturze.

54
00:02:20,000 --> 00:02:24,000
Zaczęłam pisać o rzeczach, które rozpoznawałam.

55
00:02:24,000 --> 00:02:28,000
Uwielbiałam anglojęzyczne książki.

56
00:02:28,000 --> 00:02:32,000
Pobudzały wyobraźnię. Otwierały nieznane światy.

57
00:02:32,000 --> 00:02:34,000
Ale ich efektem ubocznym

58
00:02:34,000 --> 00:02:36,000
była niewiedza o tym, że mi podobni ludzie

59
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
mogą istnieć w literaturze.

60
00:02:38,000 --> 00:02:42,000
Odkrycie pisarzy afrykańskich,

61
00:02:42,000 --> 00:02:45,000
sprawiło, że nie pisałam już jednej historii

62
00:02:45,000 --> 00:02:47,000
podobnej do innych.

63
00:02:47,000 --> 00:02:50,000
Pochodzę tradycyjnej rodziny, z klasy średniej.

64
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
Tata był profesorem.

65
00:02:52,000 --> 00:02:55,000
Mama - administratorką.

66
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
Mieliśmy, co było powszechne,

67
00:02:58,000 --> 00:03:03,000
żyjącą z nami pomoc domową z pobliskiej wsi.

68
00:03:03,000 --> 00:03:07,000
Kiedy miałam osiem lat pojawił się u nas chłopiec.

69
00:03:07,000 --> 00:03:09,000
Miał na imię Fide.

70
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
Mama powiedziała mi o nim tylko jedno:

71
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
jego rodzina była biedna.

72
00:03:15,000 --> 00:03:17,000
Mama posyłała im korzenie i ryż

73
00:03:17,000 --> 00:03:20,000
oraz stare ubrania.

74
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
A gdy nie dojadałam kolacji mama mówiła:

75
00:03:22,000 --> 00:03:27,000
"Dokończ jeść! Rodzina Fidego głoduje."

76
00:03:27,000 --> 00:03:31,000
Było mi ich szkoda.

77
00:03:31,000 --> 00:03:34,000
Raz poszliśmy do jego wioski w odwiedziny.

78
00:03:34,000 --> 00:03:38,000
A jego mama pokazała nam wzorzysty koszyk

79
00:03:38,000 --> 00:03:41,000
zrobiony z wysuszonej rafi przez brata Fidiego.

80
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Byłam zdumiona.

81
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
Nie przyszło mi na myśl, że ktoś z jego rodziny

82
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
może coś takiego zrobić.

83
00:03:49,000 --> 00:03:52,000
Słyszałam tylko o tym, że byli biedni.

84
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
Nie byłam w stanie dojrzeć

85
00:03:54,000 --> 00:03:57,000
czegoś innego niż bieda.

86
00:03:57,000 --> 00:04:01,000
Bieda była jedyną historią na ich temat.

87
00:04:01,000 --> 00:04:03,000
Wiele lat później, myślałam o tym

88
00:04:03,000 --> 00:04:06,000
jadąc na studia do Ameryki.

89
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
Miałam 19 lat.

90
00:04:08,000 --> 00:04:12,000
Moja współlokatorka była zdziwiona.

91
00:04:12,000 --> 00:04:15,000
Pytała, gdzie nauczyłam się tak dobrze mówić,

92
00:04:15,000 --> 00:04:17,000
i była zmieszana, gdy odpowiedziałam jej,

93
00:04:17,000 --> 00:04:22,000
że angielski jest językiem urzędowym Nigerii.

94
00:04:22,000 --> 00:04:26,000
Chciała posłuchać "muzyki plemiennej"

95
00:04:26,000 --> 00:04:28,000
i była równie zawiedziona

96
00:04:28,000 --> 00:04:30,000
gdy puściłam jej Mariah Carey.

97
00:04:30,000 --> 00:04:33,000
(Śmiech)

98
00:04:33,000 --> 00:04:35,000
Założyła, że nie wiem jak

99
00:04:35,000 --> 00:04:38,000
używać kuchenki...

100
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
"Uderzyło" mnie to, że współczuła mi,

101
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
zanim jeszcze mnie zobaczyła.

102
00:04:42,000 --> 00:04:46,000
Jej postawa wobec mnie jako Afrykanki,

103
00:04:46,000 --> 00:04:50,000
była pełna protekcjonalności i dobrodusznego żalu.

104
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
Ta dziewczyna znała tylko jedną historię Afryki.

105
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
Historię nieszczęścia.

106
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
W tej historii nie było możliwości

107
00:04:58,000 --> 00:05:02,000
aby Afrykanie mogli być podobni.

108
00:05:02,000 --> 00:05:05,000
Jedyne co mogła czuć to żal.

109
00:05:05,000 --> 00:05:09,000
Nie widziała mnie jako podobnego człowieka.

110
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
Zanim pojechałam do Ameryki

111
00:05:11,000 --> 00:05:14,000
nie identyfikowałam się świadomie jako Afrykanka.

112
00:05:14,000 --> 00:05:17,000
Ale w USA miałam być ekspertem od Afryki.

113
00:05:17,000 --> 00:05:21,000
Mimo tego, że nie wiedziałam nic o np. Namibii.

114
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
Udało mi się "objąć" swoją nową tożsamość.

115
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
Dziś, myślę o sobie jako o Afrykance.

116
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
Ale nadal irytuje mnie kiedy

117
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
określa się Afrykę mianem państwa.

118
00:05:30,000 --> 00:05:34,000
Najświeższym przykładem jest cudowny lot

119
00:05:34,000 --> 00:05:36,000
z Lagos, dwa dni temu.

120
00:05:36,000 --> 00:05:38,000
Na pokładzie linii Virgin podano komunikat

121
00:05:38,000 --> 00:05:43,000
o działalności charytatywnej w "Indiach, Afryce i innych krajach"

122
00:05:43,000 --> 00:05:44,000
(Śmiech)

123
00:05:44,000 --> 00:05:48,000
Dzięki latach spędzonych w USA jako Afrykanka

124
00:05:48,000 --> 00:05:52,000
zaczęłam rozumieć reakcję mojej współlokatorki.

125
00:05:52,000 --> 00:05:55,000
Gdyby nie dzieciństwo w Nigerii, moja wiedza o Afryce

126
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
pochodziłaby z popularnych obrazków.

127
00:05:57,000 --> 00:06:00,000
Myślałabym, że Afryka to ląd

128
00:06:00,000 --> 00:06:04,000
pięknych krajobrazów i zwierząt,

129
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
niezrozumiałych ludzi,

130
00:06:06,000 --> 00:06:09,000
bezsensowne wojen, głodu i AIDS,

131
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
ludzi bez własnego głosu,

132
00:06:12,000 --> 00:06:14,000
czekających na ocalenie,

133
00:06:14,000 --> 00:06:17,000
przez "białego obcokrajowca".

134
00:06:17,000 --> 00:06:19,000
Postrzegałabym Afrykanów

135
00:06:19,000 --> 00:06:23,000
jak rodzinę Fidela jako dziecko.

136
00:06:23,000 --> 00:06:27,000
Pojedyncza wizja Afryki pochodzi z literatury zachodniej

137
00:06:27,000 --> 00:06:29,000
Zacytuję fragment

138
00:06:29,000 --> 00:06:32,000
z zapisków kupca Johna Locka z Londynu,

139
00:06:32,000 --> 00:06:35,000
który przypłynął do Afryki w 1561 roku.

140
00:06:35,000 --> 00:06:40,000
To z jego dziennika podróży.

141
00:06:40,000 --> 00:06:42,000
Po nazwaniu czarnych Afrykanów

142
00:06:42,000 --> 00:06:44,000
"bestiami bez domów"

143
00:06:44,000 --> 00:06:48,000
pisze dalej: "są to również ludzie bez głów,

144
00:06:48,000 --> 00:06:53,000
mający usta i oczy na klatce piersiowej."

145
00:06:53,000 --> 00:06:55,000
Czytając to śmieję się za każdym razem.

146
00:06:55,000 --> 00:06:59,000
Wyobraźnia Johna Locka jest godna podziwu.

147
00:06:59,000 --> 00:07:01,000
Jego relacja jest ważna

148
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
bo reprezentuje początek

149
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
tradycji opowiadania historii o Afryce na Zachodzie.

150
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
Tradycji opisywania tych rejonów

151
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
w negatywnym świetle, jako innych.

152
00:07:11,000 --> 00:07:15,000
Pisania o ludziach, którzy według

153
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
Rudyarda Kiplinga,

154
00:07:17,000 --> 00:07:20,000
są "pół diabłami, pół dziećmi".

155
00:07:20,000 --> 00:07:23,000
Moja Amerykańska współlokatorka

156
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
musiała przez całe życie

157
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
widzieć i słyszeć różne wersje

158
00:07:27,000 --> 00:07:29,000
tej jednej historii

159
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
tak jak profesor,

160
00:07:31,000 --> 00:07:36,000
twierdzący, że moja powieść nie jest "autentycznie afrykańska".

161
00:07:36,000 --> 00:07:38,000
Przyznam, pozostawiała wiele do życzenia,

162
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
Przyznam, pozostawiała wiele do życzenia,

163
00:07:40,000 --> 00:07:44,000
w wielu miejscach była niedoskonała

164
00:07:44,000 --> 00:07:46,000
Ale jednak nie zgodzę się,

165
00:07:46,000 --> 00:07:49,000
że nie była autentycznie afrykańska.

166
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
W sumie sama nie wiem co mam rozumieć

167
00:07:51,000 --> 00:07:54,000
przez "afrykańską autentyczność".

168
00:07:54,000 --> 00:07:56,000
Profesor powiedział mi, że moje postacie

169
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
były za bardzo jak on,

170
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
wykształcone osoby z klasy średniej.

171
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
Moi bohaterowie jeździli samochodami.

172
00:08:02,000 --> 00:08:05,000
Nie głodowali.

173
00:08:05,000 --> 00:08:09,000
W związku z tym, nie byli dość autentyczni.

174
00:08:09,000 --> 00:08:12,000
Jednak jestem tak samo winna

175
00:08:12,000 --> 00:08:15,000
w kwestii "jednej historii".

176
00:08:15,000 --> 00:08:19,000
Parę lat temu odwiedziłam Meksyk.

177
00:08:19,000 --> 00:08:21,000
Atmosfera w USA była napięta.

178
00:08:21,000 --> 00:08:25,000
Toczyły się debaty dotyczące emigracji.

179
00:08:25,000 --> 00:08:27,000
Jak często dzieje się w Ameryce

180
00:08:27,000 --> 00:08:30,000
imigracja była utożsamiana z Meksykanami.

181
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
Było mnóstwo historii o Meksykanach,

182
00:08:32,000 --> 00:08:34,000
ogałacających służbę zdrowia,

183
00:08:34,000 --> 00:08:36,000
ogałacających służbę zdrowia,

184
00:08:36,000 --> 00:08:38,000
przekraczając nielegalnie granicę,

185
00:08:38,000 --> 00:08:42,000
zostają aresztowani, itp.

186
00:08:42,000 --> 00:08:46,000
Przechadzając się po Guadalajara,

187
00:08:46,000 --> 00:08:48,000
patrząc na ludzi idących do pracy,

188
00:08:48,000 --> 00:08:50,000
zwijających tortille na targowisku,

189
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
palących, śmiejących się...

190
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
Zaskoczyło mnie to,

191
00:08:56,000 --> 00:08:59,000
a zaraz potem poczułam wstyd.

192
00:08:59,000 --> 00:09:02,000
Uzmysłowiłam sobie, że tak przesiąknęłam

193
00:09:02,000 --> 00:09:04,000
medialną oceną Meksykanów,

194
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
że nieświadomie utożsamiałam ich

195
00:09:06,000 --> 00:09:09,000
z nieszczęsnymi emigrantami.

196
00:09:09,000 --> 00:09:11,000
Dałam się zwieść "jednej historii" dotyczącej Meksykanów

197
00:09:11,000 --> 00:09:14,000
i nie mogłam bardziej wstydzić się za siebie.

198
00:09:14,000 --> 00:09:16,000
W ten sposób powstaje "jedna historia"

199
00:09:16,000 --> 00:09:19,000
pokazująca ludzi z jednej strony,

200
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
ale tylko z jednej strony

201
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
i tak w kółko,

202
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
aż tak ich widzimy.

203
00:09:26,000 --> 00:09:28,000
Niemożliwe jest rozmawianie o jednej historii

204
00:09:28,000 --> 00:09:31,000
bez poruszania tematu władzy.

205
00:09:31,000 --> 00:09:33,000
Jest takie słowo,

206
00:09:33,000 --> 00:09:35,000
o którym myślę za każdym razem rozważając

207
00:09:35,000 --> 00:09:38,000
rozkład sił na świecie - to "nkali"

208
00:09:38,000 --> 00:09:40,000
W wolnym tłumaczeniu

209
00:09:40,000 --> 00:09:43,000
oznacza: "bycie lepszym od kogoś innego".

210
00:09:43,000 --> 00:09:46,000
Jak nasze ekonomiczne i polityczne światy,

211
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
również opowieści są zdefiniowane

212
00:09:48,000 --> 00:09:51,000
przez zasadę nkali.

213
00:09:51,000 --> 00:09:53,000
Kto i w jaki sposób je opisuje,

214
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
kiedy się je opisuje i jak dużo się o nich mówi

215
00:09:56,000 --> 00:10:00,000
to wszystko właśnie zależy od władzy.

216
00:10:00,000 --> 00:10:03,000
Władza to nie tylko opowiadanie o innych,

217
00:10:03,000 --> 00:10:07,000
ale w także w sposób definitywny.

218
00:10:07,000 --> 00:10:09,000
Palestyński poeta Mourid Barghouti pisze,

219
00:10:09,000 --> 00:10:12,000
że jeśli chce się ludzi ograbić,

220
00:10:12,000 --> 00:10:15,000
wystarczy zacząć ich historię

221
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
od słowa " po drugie"

222
00:10:18,000 --> 00:10:22,000
Wystarczy zacząć od strzał Indian,

223
00:10:22,000 --> 00:10:25,000
a nie od najazdu Brytyjczyków.

224
00:10:25,000 --> 00:10:28,000
Otrzymujemy zupełnie inną historię.

225
00:10:28,000 --> 00:10:30,000
Gdy zaczniemy

226
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
od porażki państwa afrykańskiego

227
00:10:32,000 --> 00:10:36,000
a nie od kolonialnej budowy,

228
00:10:36,000 --> 00:10:40,000
znów dostaniemy inną opowieść.

229
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
Ostatnio miałam wykład na uczelni,

230
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
a student powiedział mi,

231
00:10:44,000 --> 00:10:46,000
że to przykre, że Nigeryjczycy

232
00:10:46,000 --> 00:10:49,000
byli fizycznymi oprawcami

233
00:10:49,000 --> 00:10:52,000
jak postać ojca w mojej powieści.

234
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
Odpowiedziałam mu, że przeczytałam powieść

235
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
"American Psycho"

236
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
(Śmiech)

237
00:10:58,000 --> 00:11:00,000
To szkoda,

238
00:11:00,000 --> 00:11:03,000
że młodzi Amerykanie są seryjnymi mordercami.

239
00:11:03,000 --> 00:11:07,000
(Śmiech)

240
00:11:07,000 --> 00:11:13,000
(Brawa)

241
00:11:13,000 --> 00:11:16,000
No dobra, byłam zirytowana.

242
00:11:16,000 --> 00:11:18,000
(Śmiech)

243
00:11:18,000 --> 00:11:20,000
Nigdy bym nie pomyślała

244
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
że tylko przez jedną powieść,

245
00:11:22,000 --> 00:11:24,000
w której postać była seryjnym mordercą

246
00:11:24,000 --> 00:11:26,000
można wnioskować coś

247
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
o wszystkich Amerykanach.

248
00:11:28,000 --> 00:11:31,000
Wcale nie jestem lepsza od tego studenta.

249
00:11:31,000 --> 00:11:34,000
Chodzi o potęgę kultury i gospodarki USA.

250
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
Znam wiele historii Ameryki.

251
00:11:36,000 --> 00:11:40,000
Czytałam Tylera, Updike'a, Steinbecka czy Gaitskilla.

252
00:11:40,000 --> 00:11:43,000
Nie miałam jednej wersji historii Ameryki.

253
00:11:43,000 --> 00:11:46,000
Kiedyś dowiedziałam się, że pisarze

254
00:11:46,000 --> 00:11:50,000
muszą mieć nieszczęśliwe dzieciństwo,

255
00:11:50,000 --> 00:11:52,000
aby odnieść sukces.

256
00:11:52,000 --> 00:11:54,000
Zaczęłam myśleć nad tym jakie

257
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
straszne rzeczy mogli mi zrobić rodzice.

258
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
(Śmiech)

259
00:11:58,000 --> 00:12:02,000
Dzieciństwo miałam szczęśliwe,

260
00:12:02,000 --> 00:12:05,000
pełne śmiechu i miłości, w bliskiej rodzinie.

261
00:12:05,000 --> 00:12:09,000
Dziadkowie umarli w obozie dla uchodźców.

262
00:12:09,000 --> 00:12:13,000
Mój kuzyn Polle umarł przez brak opieki medycznej.

263
00:12:13,000 --> 00:12:16,000
Przyjaciółka Okoloma zmarła w katastrofie samolotu

264
00:12:16,000 --> 00:12:19,000
ponieważ nasze wozy strażackie nie miały wody.

265
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
Dorastałam pod represyjnymi rządami militarnymi,

266
00:12:22,000 --> 00:12:24,000
które dewaluowały wartość edukacji,

267
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
więc czasami rodzice nie dostawali pensji.

268
00:12:27,000 --> 00:12:31,000
Jako dziecko, widziałam jak ze stołu znikł dżem,

269
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
następnie masło,

270
00:12:33,000 --> 00:12:36,000
chleb stał się zbyt drogi,

271
00:12:36,000 --> 00:12:39,000
a w końcu wydzielane było i mleko.

272
00:12:39,000 --> 00:12:42,000
Polityczny strach

273
00:12:42,000 --> 00:12:46,000
wkradł się w życie codzienne.

274
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
To dzięki tym historiom jestem kim jestem.

275
00:12:48,000 --> 00:12:52,000
Podkreślanie tych negatywnych opowieści

276
00:12:52,000 --> 00:12:55,000
byłoby uproszczeniem mojego doświadczenia.

277
00:12:55,000 --> 00:12:57,000
Pominęłoby się inne opowieści,

278
00:12:57,000 --> 00:12:59,000
które mnie ukształtowały.

279
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
Jedna opowieść rodzi stereotypy.

280
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
A problem z nimi

281
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
nie polega na tym, że są nieprawdziwe,

282
00:13:07,000 --> 00:13:09,000
ale na tym, że są niekompletne.

283
00:13:09,000 --> 00:13:13,000
Sprawiają, że jedna historia staje się jedyną.

284
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
Afryka jest pełna nieszczęść.

285
00:13:15,000 --> 00:13:19,000
Jak zatrważające gwałty w Kongo.

286
00:13:19,000 --> 00:13:21,000
Przygnębiających faktów,

287
00:13:21,000 --> 00:13:26,000
jak 5000 aplikantów na jedno stanowisko Nigerii.

288
00:13:26,000 --> 00:13:29,000
Są jednak też inne historie.

289
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
Ważne jest by o nich też mówić.

290
00:13:33,000 --> 00:13:35,000
Zawsze czułam, że to niemożliwe

291
00:13:35,000 --> 00:13:38,000
aby właściwie zrozumieć miejsce lub osobę

292
00:13:38,000 --> 00:13:42,000
bez zaangażowania się ich historie.

293
00:13:42,000 --> 00:13:45,000
Konsekwencją jednej opowieści

294
00:13:45,000 --> 00:13:48,000
jest odzieranie ludzi z godności.

295
00:13:48,000 --> 00:13:52,000
Trudno jest rozpoznać innych jako równych,

296
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
kiedy podkreśla się tylko różnice,

297
00:13:55,000 --> 00:13:57,000
a nie podobieństwa.

298
00:13:57,000 --> 00:13:59,000
Co gdybym przed wycieczką do Meksyku

299
00:13:59,000 --> 00:14:03,000
śledziła debatę dotyczącą spraw imigracji z obu stron

300
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
słuchając Amerykanów i Meksykanów?

301
00:14:05,000 --> 00:14:09,000
A gdyby mama powiedziała, że rodzina Fidela

302
00:14:09,000 --> 00:14:11,000
jest biedna i pracowita?

303
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Co jeśli mielibyśmy afrykańską telewizję

304
00:14:13,000 --> 00:14:17,000
pokazującą różnorodną Afrykę całemu światu?

305
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
Nigeryjski pisarz Chinua Achebe nazywa

306
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
to równowagą historii.

307
00:14:22,000 --> 00:14:25,000
Co gdyby moja współlokatorka znała historię

308
00:14:25,000 --> 00:14:27,000
nigeryjskiego wydawcy Mukta Bakaray,

309
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
wyjątkowego człowieka, który porzucił pracę w banku

310
00:14:29,000 --> 00:14:32,000
aby zrealizować marzenia i założyć wydawnictwo?

311
00:14:32,000 --> 00:14:36,000
Według obiegowej opinii Nigeryjczycy nie czytają.

312
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
On się z tym nie zgodził.

313
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
Wiedział, że ludzie potrafiący czytać,

314
00:14:40,000 --> 00:14:44,000
czytaliby gdyby książki były dostępne.

315
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
Po publikacji pierwszej powieści

316
00:14:47,000 --> 00:14:50,000
zostałam zaproszona na wywiad do stacji w Lagos.

317
00:14:50,000 --> 00:14:53,000
Kobieta, która pracowała tam jako posłaniec powiedziała:

318
00:14:53,000 --> 00:14:56,000
"Książka mi się podobała, ale nie zakończenie...

319
00:14:56,000 --> 00:14:59,000
Teraz musisz napisać sequel, i napiszesz o tym, że..."

320
00:14:59,000 --> 00:15:02,000
(Śmiech)

321
00:15:02,000 --> 00:15:05,000
Opowiedziała mi o drugim tomie.

322
00:15:05,000 --> 00:15:08,000
To było czarujące. Byłam bardzo poruszona.

323
00:15:08,000 --> 00:15:11,000
Widziałam kobietę, zwykłą Nigeryjkę,

324
00:15:11,000 --> 00:15:14,000
jedną z tych, którzy przecież nie czytają.

325
00:15:14,000 --> 00:15:16,000
Nie tylko przeczytała książkę, ale też ją zagarnęła,

326
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
czuła, że miała prawo mówić mi

327
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
o czym powinien być sequel.

328
00:15:21,000 --> 00:15:25,000
Co jeśli współlokatorka znała Fumi Onda,

329
00:15:25,000 --> 00:15:28,000
dzielną dziennikarkę w Lagos

330
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
opowiadającą historie, o których wygodniej zapomnieć?

331
00:15:31,000 --> 00:15:35,000
Co, gdyby wiedziała o operacji serca

332
00:15:35,000 --> 00:15:38,000
w szpitalu w Lagos tydzień temu?

333
00:15:38,000 --> 00:15:42,000
Co gdyby znała współczesną muzykę nigeryjską?

334
00:15:42,000 --> 00:15:45,000
Utalentowanych ludzi śpiewających po angielsku, w Pidgin,

335
00:15:45,000 --> 00:15:47,000
w Igbo, w Yoruba czy Ijo,

336
00:15:47,000 --> 00:15:51,000
mieszających wpływy począwszy od Jay-Z do Feli

337
00:15:51,000 --> 00:15:54,000
poprzez Boba Marleya aż po muzykę przodków.

338
00:15:54,000 --> 00:15:56,000
Co gdyby wiedziała o kobiecie prawniku,

339
00:15:56,000 --> 00:15:58,000
która ostatnio poszła do sądu w Nigerii

340
00:15:58,000 --> 00:16:00,000
aby przeciwstawić się niedorzecznemu prawu

341
00:16:00,000 --> 00:16:03,000
które wymagało od kobiety zgody męża

342
00:16:03,000 --> 00:16:06,000
przed odnowieniem paszportu?

343
00:16:06,000 --> 00:16:09,000
Co gdyby wiedziała o Nollywood

344
00:16:09,000 --> 00:16:13,000
pełnym zapaleńców tworzących filmy mimo przeciwności?

345
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
Filmy tak popularne,

346
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
że są najlepszym przykładem,

347
00:16:17,000 --> 00:16:20,000
tego, że Nigeryjczycy lubią rozrywkę nigeryjską.

348
00:16:20,000 --> 00:16:23,000
Co gdyby wiedziała o mojej ambitnej fryzjerce,

349
00:16:23,000 --> 00:16:27,000
która rozkręciła interes sprzedając przedłużenia włosów?

350
00:16:27,000 --> 00:16:29,000
Albo o tysiącu innych Nigeryjczyków,

351
00:16:29,000 --> 00:16:31,000
którzy rozpoczynają własną działalność,

352
00:16:31,000 --> 00:16:35,000
czasem plajtują, ale nie poddają się.

353
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
Jak jestem w domu, spotykam się

354
00:16:37,000 --> 00:16:40,000
z rzeczami irytującymi większość Nigeryjczyków:

355
00:16:40,000 --> 00:16:43,000
niedoskonałą infrastrukturą czy rządem,

356
00:16:43,000 --> 00:16:46,000
ale również z niesamowitą prężnością ludzi,

357
00:16:46,000 --> 00:16:49,000
którzy trwają mimo tego,

358
00:16:49,000 --> 00:16:51,000
że rząd przeszkadza a nie pomaga.

359
00:16:51,000 --> 00:16:54,000
Prowadzę warsztaty pisarskie w Lagos.

360
00:16:54,000 --> 00:16:57,000
Zadziwiające jak wielu jest chętnych,

361
00:16:57,000 --> 00:17:00,000
jak dużo ludzi jest chętnych do pisania

362
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
do opowiadania historii.

363
00:17:02,000 --> 00:17:05,000
Założyliśmy organizację non-profit

364
00:17:05,000 --> 00:17:07,000
nazwaną Farafina Trust.

365
00:17:07,000 --> 00:17:10,000
Mamy marzenie budowania bibliotek

366
00:17:10,000 --> 00:17:12,000
modyfikowania tych, które już istnieją,

367
00:17:12,000 --> 00:17:15,000
oraz dania książek,

368
00:17:15,000 --> 00:17:17,000
szkołom, których biblioteki są puste.

369
00:17:17,000 --> 00:17:19,000
Chcemy organizować mnóstwo warsztatów

370
00:17:19,000 --> 00:17:21,000
z czytania i pisania,

371
00:17:21,000 --> 00:17:24,000
dla wszystkich chcących opowiadać historie.

372
00:17:24,000 --> 00:17:26,000
Historie są ważne.

373
00:17:26,000 --> 00:17:28,000
Wiele historii jest ważnych.

374
00:17:28,000 --> 00:17:32,000
Używano ich by odczłowieczać i wzbudzać złość.

375
00:17:32,000 --> 00:17:36,000
Ale dają też one wiarę, siłę i pokazują ludzkość.

376
00:17:36,000 --> 00:17:39,000
Opowieści potrafią pozbawić ludzkiej godności.

377
00:17:39,000 --> 00:17:44,000
Potrafią również ją jednak uleczyć.

378
00:17:44,000 --> 00:17:46,000
Amerykańska pisarka Alice Walker napisała

379
00:17:46,000 --> 00:17:48,000
o swoich południowych krewnych,

380
00:17:48,000 --> 00:17:50,000
którzy przenieśli się na północ.

381
00:17:50,000 --> 00:17:52,000
Zapoznała ich z książką

382
00:17:52,000 --> 00:17:55,000
o życiu na południu, które zostawili za sobą.

383
00:17:55,000 --> 00:17:59,000
"Usiedli dookoła, czytając książkę,

384
00:17:59,000 --> 00:18:05,000
słuchając jak im czytałam, znów odzyskali swój raj".

385
00:18:05,000 --> 00:18:08,000
Chciałabym zakończyć tą myślą:

386
00:18:08,000 --> 00:18:11,000
Odrzucając jedną historię,

387
00:18:11,000 --> 00:18:14,000
uświadamiając sobie, że nie istnieje tylko jedna strona,

388
00:18:14,000 --> 00:18:16,000
nie ważne o jakie miejsce chodzi,

389
00:18:16,000 --> 00:18:18,000
zyskujemy rodzaj raju.

390
00:18:18,000 --> 00:18:20,000
Dziękuję.

391
00:18:20,000 --> 00:18:28,000
(Brawa)