WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:01.976
Mən hekayənəvisəm.

00:00:02.000 --> 00:00:04.976
Sizə bir neçə şəxsi hekayə danışmaq istəyirəm.

00:00:05.000 --> 00:00:09.976
Onlara "tək hekayənin təhlükəsi" adını vermişəm.

00:00:10.746 --> 00:00:13.976
Mən şərqi Nigeriyda 
bir universitet şəhərciyində böyümüşəm.

00:00:14.158 --> 00:00:17.467
Anam deyir ki, 
mən oxumağa iki yaşımdan başlamışam,

00:00:17.491 --> 00:00:20.507
amma düşünürəm ki,
dörd desəm daha düzgün olar.

00:00:21.753 --> 00:00:23.564
Yəni, mən oxumağa erkən başlamışam.

00:00:23.588 --> 00:00:26.976
Oxuduqlarım da ingilis 
və amerikan uşaq ədəbiyyatı idi.

NOTE Paragraph

00:00:27.706 --> 00:00:29.976
Mən həm də yazmağa erkən başlamışam

00:00:30.000 --> 00:00:33.976
və yazmağa başlayanda
təxminən yeddi yaşım vardı.

00:00:34.000 --> 00:00:36.048
Karandaşla hekayələr yazır və onları
şəkillərlə bəzəyirdim,

00:00:36.072 --> 00:00:39.604
yazıq anamı onları oxumağa məcbur edirdim.


00:00:39.628 --> 00:00:43.196
Yazdığım hekayələr 
tamamilə oxuduqlarım kimi idi:

00:00:43.220 --> 00:00:47.976
Bütün qəhramanlarım
ağ-dərili və mavi gözlü idi,

00:00:48.000 --> 00:00:50.307
onlar qarda oynayırdılar,


00:00:50.331 --> 00:00:52.418
alma yeyirdilər

00:00:52.442 --> 00:00:53.839
(Gülüş)


00:00:54.013 --> 00:00:56.024
və onlar xeyli hava haqqında danışırdılar.


00:00:56.048 --> 00:00:58.176
"Necə də gözəl günəş çıxıb."


00:00:58.409 --> 00:01:00.373
(Gülüş)


00:01:00.397 --> 00:01:03.531
Halbuki, mən faktiki olaraq
Nigeriyada yaşayırdım,

00:01:03.555 --> 00:01:05.333
heç vaxt da Nigeriyadan
xaricdə olmamışdım.

00:01:07.143 --> 00:01:10.404
Bizdə qar yağmır, biz manqo yeyirik


00:01:10.428 --> 00:01:12.276
və biz heç vaxt hava haqqında danışmırıq,

00:01:12.300 --> 00:01:13.976
çünki ehtiyac yoxdur.


NOTE Paragraph

00:01:14.269 --> 00:01:16.976
Bundan əlavə, qəhramanlarım 
çoxlu zəncəfilli pivə içirdi,

00:01:17.000 --> 00:01:19.381
çünki oxuduğum
ingilis kitablarındakı qəhramanlar

00:01:19.405 --> 00:01:20.976
zəncəfilli pivə içirdilər.


00:01:21.301 --> 00:01:22.711
Amma zəncəfilli pivənin nə olduğu haqda 
mənim heç təsəvvürüm belə yox idi.

00:01:24.121 --> 00:01:25.531
(Gülüş)


00:01:25.555 --> 00:01:27.005
Uzun illər boyunca da

00:01:27.029 --> 00:01:29.976
zəncəfilli pivənin dadına baxmaq mənim üçün ümidsiz arzu olaraq qaldı.


00:01:30.476 --> 00:01:31.976
Amma bu başqa hekayədir.


NOTE Paragraph

00:01:32.000 --> 00:01:34.483
Məncə, bu o deməkdir ki,

00:01:34.507 --> 00:01:37.361
biz hekayələrin qarşısında


00:01:37.385 --> 00:01:38.976
necə də həssas və zəif oluruq,


00:01:39.000 --> 00:01:40.385
xüsusilə də uşaq yaşlarımızda.


00:01:41.639 --> 00:01:45.409
Çünki oxuduğum bütün kitablarda 
qəhramanların hamısı əcnəbi idi,

00:01:45.433 --> 00:01:47.552
mən düşünməyə başlamışdım ki, 
bu kitablarda

00:01:47.576 --> 00:01:50.746
təbii olaraq ancaq əcnəbilər olmalıdır


00:01:50.770 --> 00:01:54.489
və mənim şəxsən aşina olduğum şeylər 
haqda olmamalıdır.

00:01:55.600 --> 00:01:58.219
Amma Afrika kitablarını kəşf etməyimlə 
işlər dəyişdi.

00:01:59.000 --> 00:02:00.976
Onların çoxu elə də tanınmır,

00:02:01.000 --> 00:02:03.869
və xarici kitablar kimi asan tapılan deyil.

NOTE Paragraph

00:02:03.893 --> 00:02:06.976
Amma Çinua Açebe və Kamara Laye kimi
yazıçıların sayəsində

00:02:07.000 --> 00:02:10.976
mənim ədəbiyyat barədə fikirlərim dəyişdi.

00:02:11.000 --> 00:02:13.214
Başa düşdüm ki, mənim kimi insanlar

00:02:13.238 --> 00:02:15.245
- şokolad rəngli dərili,

00:02:15.269 --> 00:02:18.531
"at quyruğu" formasına gəlməyən 
buruq saçlı qızlar -

00:02:18.555 --> 00:02:20.365
da ədəbiyyatda mövcuddur.

00:02:20.682 --> 00:02:23.976
Mən bələd olduğum şeylər haqqında 
yazmağa başladım.

NOTE Paragraph

00:02:24.737 --> 00:02:27.976
Oxuduğum amerikan 
və ingilis kitablarını xoşlayırdım.

00:02:28.000 --> 00:02:31.976
Onlar mənim təxəyyülümü oyatdı, 
mənə yeni dünyalar açdı.

00:02:32.000 --> 00:02:33.976
Amma arzuolunmayan nəticə o idi ki,

00:02:34.000 --> 00:02:36.048
mən mənim kimi insanların

00:02:36.072 --> 00:02:37.498
ədəbiyyatda mövcud olduğunu bilmirdim.

00:02:38.451 --> 00:02:41.976
Beləliklə, afrikalı yazıçıları kəşf etmək

00:02:42.000 --> 00:02:45.877
məni kitablar haqqında tək hekayəyə
sahib olmaqdan xilas etdi.

NOTE Paragraph

00:02:47.000 --> 00:02:49.976
Mən adi, orta-gəlirli nigeriyalı ailədənəm.

00:02:50.000 --> 00:02:51.976
Atam professor idi.

00:02:52.385 --> 00:02:54.068
Anam isə idarəçi.

00:02:55.369 --> 00:02:58.171
Bizim evdə, təbii olaraq,

00:02:58.195 --> 00:03:02.544
əsasən yaxın kəndlərdən olan 
köməkçilər olurdu.

00:03:03.182 --> 00:03:06.468
Mən səkkiz yaşıma keçəndə
evə yeni köməkçi gəldi.

00:03:07.102 --> 00:03:08.356
Onun adı Fide idi.

00:03:09.658 --> 00:03:13.959
Anamın onun haqda dediyi tək şey 
onun ailəsinin kasıb olduğu idi.

00:03:15.000 --> 00:03:19.976
Anam onun ailəsinə yams və düyü, 
bir də bizim köhnə paltarlarımızı göndərirdi.

00:03:20.000 --> 00:03:22.620
Mən yeməyimi axıra kimi yeməyəndə anam

00:03:22.644 --> 00:03:26.976
“Hamısını ye, bilmirsən Fidenin ailəsi 
kimi insanların heç nəyi yoxdur?!” deyirdi.

00:03:27.000 --> 00:03:30.976
Mənim Fidenin ailəsinin halına acıyırdım.

NOTE Paragraph

00:03:31.576 --> 00:03:34.473
Sonra bir cümə axşamı biz onlara 
baş çəkmək üçün kəndlərinə getdik

00:03:34.497 --> 00:03:37.976
və onun anası bizə gözəl naxışlı səbət göstərdi.

00:03:38.000 --> 00:03:40.976
Bunu onun qardaşı boyanmış rafiyadan düzəltmişdi.

00:03:41.000 --> 00:03:42.976
Mən heyrətə gəlmişdim.

00:03:43.000 --> 00:03:45.976
Mənim heç vaxt ağlıma gəlməzdi ki, onun ailəsində

00:03:46.000 --> 00:03:48.976
kimsə nəsə düzəldə bilər.

00:03:49.000 --> 00:03:51.976
Onlar haqda eşitdiyim tək şey 
onların necə də kasıb olduğu idi,

00:03:52.000 --> 00:03:56.467
buna görə də kasıblıqdan başqa bir şeylə 
qarşılaşacağıma inanmırdım.

00:03:57.143 --> 00:03:59.514
Onların kasıblığı onlar haqda bildiyim tək hekayə idi.

NOTE Paragraph

00:04:01.000 --> 00:04:03.524
İllər sonra, mən Nigeriyanı tərk edib

00:04:03.548 --> 00:04:06.230
təhsil üçün Birləşmiş Ştatlara gələndə bu haqda düşündüm.

00:04:06.341 --> 00:04:07.674
19 yaşım vardı.

00:04:08.421 --> 00:04:11.198
Amerikalı otaq yoldaşım heyrətə düşmüşdü.

00:04:12.000 --> 00:04:15.586
İngiliscə belə gözəl danışmağı harada öyrəndiyimi soruşdu

00:04:15.610 --> 00:04:17.698
və mən Nigeriyada

00:04:17.722 --> 00:04:20.436
ingilis dilinin rəsmi dil olduğunu deyəndə o təəccübləndi.

00:04:21.753 --> 00:04:25.976
O “qəbilə musiqisi” adlandırdığı 
musiqimizə qulaq asmaq istəyəndə də

00:04:26.000 --> 00:04:27.976
xeyli çaşqınlıq keçirdi,

00:04:28.000 --> 00:04:29.976
çünki mən ona Merayya Keri kasetini göstərmişdim.

00:04:30.000 --> 00:04:32.976
(Gülüş)

00:04:33.000 --> 00:04:36.693
Ona elə gəlirdi ki, mən mətbəx plitəsinin 
necə istifadə edildiyini bilmirəm.

NOTE Paragraph

00:04:37.782 --> 00:04:39.038
Mənə toxunan nə idi?

NOTE Paragraph

00:04:39.062 --> 00:04:42.137
Onun hələ məni tanımazdan əvvəl mənə ürəyi acımışdı.

00:04:42.528 --> 00:04:45.976
Onun mənə qarşı ilk mövqeyi, 
bir afrikalı kimi

00:04:46.000 --> 00:04:49.036
bir az yuxarıdan aşağı və rəhm dolu idi.

00:04:50.000 --> 00:04:53.496
Otaq yoldaşımın Afrika haqda tək hekayəsi vardı:

00:04:53.623 --> 00:04:55.977
bədbəxtlik haqda tək hekayə.

00:04:56.412 --> 00:04:57.698
Bu tək hekayədə

00:04:57.722 --> 00:05:01.976
bir afrikalının ona oxşamasının mümkünlüyünə yer yox idi.

00:05:02.000 --> 00:05:04.976
Rəhmdən daha qarışıq hisslərə də...

00:05:05.000 --> 00:05:08.976
Bərabər insanlar kimi ünsiyyətin mümkünlüyünə də...

NOTE Paragraph

00:05:09.000 --> 00:05:11.123
Onu da deməliyəm ki, Birləşmiş Ştatlara getməmişdən əvvəl

00:05:11.147 --> 00:05:13.428
özümü heç vaxt afrikalı kimi təqdim etməmişdim.

00:05:14.000 --> 00:05:16.976
Amma ABŞ-da, Afrikadan söz düşəndə hamı üzünü mənə tuturdu.

00:05:17.000 --> 00:05:19.746
Mənim Namibiya kimi yerlərlə bağlı heç nə bilmədiyimi ağıllarına da gətirmirdilər.

00:05:21.000 --> 00:05:23.096
Amma mən bu yeni kimliyi qəbul etdim

00:05:23.120 --> 00:05:25.976
və bir çox tərəfdən özümü bir afrikalı kimi qəbul edirəm.

00:05:26.000 --> 00:05:29.976
Buna baxmayaraq, mən hələ də Afrika ölkə kimi qəbul ediləndə əsəbiləşirəm.

00:05:30.000 --> 00:05:33.976
Misal üçün, elə bu yaxınlarda,

00:05:34.000 --> 00:05:35.285
2 gün əvvəl Laqosdan qayıdanda

00:05:35.309 --> 00:05:38.191
Virgin havayollarında səslənən

00:05:38.215 --> 00:05:42.976
bir elanda belə dedilər: 
"Hindistan, Afrika və digər ölkələr."

00:05:43.000 --> 00:05:44.317
(Gülüş)

NOTE Paragraph

00:05:44.476 --> 00:05:47.976
Bundan sonra mən ABŞ-da 
bir afrikalı kimi bir neçə il qaldım.

00:05:48.000 --> 00:05:51.174
Mən otaq yoldaşımın mənə
münasibətini başa düşməyə başladım.

00:05:52.000 --> 00:05:54.025
Əgər mən Nigeriyada böyüməsəydim

00:05:54.049 --> 00:05:57.190
və mənim Afrika ilə bağlı 
ancaq hamının bildiyi şeyləri bilsəydim

00:05:57.214 --> 00:06:02.386
mən də Afrikanın gözəl mənzərəli,

00:06:02.410 --> 00:06:03.976
gözəl heyvanların

00:06:04.000 --> 00:06:05.976
və anlaşılmaz insanların yaşadığı yer kimi təsəvvür edərdim.

00:06:06.000 --> 00:06:09.631
O insanlar ki, mənasız müharibələr edir,
aclıqdan və QİÇS-dən ölür,

00:06:09.655 --> 00:06:11.976
öz yerlərinə danışa bilmir

00:06:12.000 --> 00:06:16.155
və qayğıkeş, ağ-dərili 
əcnəbi tərəfindən xilası gözləyirlər.

00:06:16.928 --> 00:06:19.097
Mən də afrikalılara o gözlə baxardım,

00:06:19.121 --> 00:06:21.824
necə ki uşaq olanda 
Fidenin ailəsinə elə baxırdım.

NOTE Paragraph

00:06:23.000 --> 00:06:26.976
Nəticə etibarilə, fikrimcə 
Afrikanın tək hekayəsi Qərb ədəbiyyatından gəlir.

00:06:27.000 --> 00:06:31.976
Bu sitat Con Lok adlı

00:06:32.000 --> 00:06:34.976
1561-ci ildə qərbi Afrikaya səyahət etmiş

00:06:35.000 --> 00:06:38.663
və təssüratlarını qeydə almış londonlu tacirə aiddir.

00:06:40.203 --> 00:06:43.976
Qara-dərili afrikalılar haqda 
"evləri olmayan vəhşilər" deyəndən sonra

00:06:44.000 --> 00:06:47.976
o əlavə edir: "Onlar həm də başsızdırlar,

00:06:48.000 --> 00:06:51.968
ağızları və gözləri də sinələrindədir."

NOTE Paragraph

00:06:53.000 --> 00:06:55.096
Bunu hər dəfə oxuyanda gülürəm.

00:06:55.120 --> 00:06:58.500
Con Lokun təxəyyülünə heyran olmamaq olmur.

00:06:59.373 --> 00:07:01.239
Amma onun yazdıqlarında vacib olan şey

00:07:01.263 --> 00:07:02.976
bunun Qərb ədəbiyyatındakı

00:07:03.000 --> 00:07:05.976
ənənəvi Afrika hekayələrinin təməlini qoymasıdır.

00:07:06.000 --> 00:07:09.367
Səhra-altı Afrikanın mənfilərlə dolu,

00:07:09.479 --> 00:07:11.634
fərqli, qaranlıq,

00:07:11.658 --> 00:07:16.976
görkəmli şair Redyard Kiplinqin təbirilə desəm,

00:07:17.000 --> 00:07:18.941
"yarı şeytan, yarı uşaq" insanların yaşadığı
bir yer olduğuna dair təhkiyə ənənəsi.

NOTE Paragraph

00:07:20.211 --> 00:07:22.976
Beləliklə, mən başa düşməyə başladım ki, 
mənim amerikalı otaq yoldaşım

00:07:23.000 --> 00:07:24.976
həyatı boyunca

00:07:25.000 --> 00:07:28.976
bu tək hekayənin müxtəlif versiyalarını eşidib və görüb.

00:07:29.000 --> 00:07:30.976
Bu bir professorun bir dəfə

00:07:31.000 --> 00:07:34.766
romanım haqda "həqiqi Afrika belə olmur" 
deməsinə oxşayır.

00:07:35.869 --> 00:07:37.560
Romanımda bəzi şeylərin

00:07:37.584 --> 00:07:40.679
səhv olduğu,

00:07:40.703 --> 00:07:43.976
bəzi hissələrin zəif olduğu ilə razılaşıram,

00:07:44.000 --> 00:07:46.239
amma heç vaxt fikirləşməmişdim ki,

00:07:46.263 --> 00:07:48.976
"həqiqi Afrika"nı ifadə etməkdə
iflasa uğramışam.

00:07:49.000 --> 00:07:52.706
Fakt o idi ki, mən "həqiqi Afrika"nın 
nə olduğunu bilmirdim.

00:07:54.000 --> 00:07:58.396
Professor mənə dedi ki, 
mənim qəhramanlarım ona çox oxşayır,

00:07:58.420 --> 00:08:00.396
təhsillidirlər və orta-gəlirli adamlardır.

00:08:00.420 --> 00:08:02.522
Qəhramanlarım maşın sürürdülər.

00:08:02.546 --> 00:08:04.976
Onlar acından qırılıb ölmürdülər.

00:08:05.000 --> 00:08:07.927
Ona görə də, bu "həqiqi Afrika" romanı deyildi.

NOTE Paragraph

00:08:09.000 --> 00:08:11.976
Amma onu da deməliyəm ki, mən də

00:08:12.000 --> 00:08:14.070
tək hekayə məsələsində ən az onun qədər günahkaram.

00:08:15.000 --> 00:08:17.991
Bir neçə il əvvəl, Mən ABŞ-dan Meksikaya getdim.

00:08:19.000 --> 00:08:21.667
ABŞ-da siyasi atmosfer o vaxt çox gərgin idi

00:08:21.691 --> 00:08:24.976
və immiqrasiya haqda müzakirələr gedirdi.

00:08:25.000 --> 00:08:26.976
Amerikada, demək olar, həmişə olduğu kimi

00:08:27.000 --> 00:08:29.976
immiqrasiya sözü meksikalı sözü ilə eyni mənanı verirdi.

00:08:30.698 --> 00:08:32.631
Meksikalıların sonsuz sayda hekayələri vardı.

00:08:32.655 --> 00:08:35.976
Səhiyyə sistemini talayan,

00:08:36.000 --> 00:08:37.976
sərhəddən gizlin keçən,

00:08:38.000 --> 00:08:40.465
sərhəddə tutulan və s. insanlar haqda...

NOTE Paragraph

00:08:42.163 --> 00:08:45.976
Yadımdadır ki, Qvadalaxarada gəzməyə çıxdığım ilk gün

00:08:46.000 --> 00:08:47.976
işə gedən,

00:08:48.000 --> 00:08:49.976
bazar yerlərində lavaş yayan,

00:08:50.000 --> 00:08:51.973
siqaret çəkən, gülən insanları müşahidə edirdim.

00:08:53.195 --> 00:08:55.976
Yadımdadır ki, ilk təəssüratımda bir az təəccüb vardı.

00:08:56.000 --> 00:08:58.976
Sonra bu hissimə görə hədsiz utandım.

00:08:59.341 --> 00:09:03.976
Başa düşdüm ki, mən medianın yaratdığı 
meksikalı anlayışına qapılmışam,

00:09:04.000 --> 00:09:06.000
mənim ağlıma gələn tək şey

00:09:06.024 --> 00:09:07.849
"bədbəxt immiqrant" idi.

00:09:08.769 --> 00:09:11.191
Mənim meksikalılar haqda tək hekayəm vardı

00:09:11.215 --> 00:09:13.722
və özümdən heç bu qədər utanmamışdım.

00:09:14.071 --> 00:09:16.618
Beləliklə, tək hekayə yaratmaq belə bir şeydir:

00:09:16.642 --> 00:09:18.976
İnsanlara tək şey göstərmək,

00:09:19.000 --> 00:09:20.976
- sadəcə bir tək şey -

00:09:21.000 --> 00:09:22.976
yenidən və yenidən.

00:09:23.000 --> 00:09:24.515
Beləcə o yaranır.

NOTE Paragraph

00:09:25.793 --> 00:09:28.239
Tək hekayə haqda danışanda

00:09:28.263 --> 00:09:29.952
güc haqqında da danışmamaq mümkünsüzdür.

00:09:31.496 --> 00:09:33.244
Iqbo dilində belə bir söz var.

00:09:33.268 --> 00:09:36.919
Hər dəfə dünyanın güc strukturları haqda 
düşünəndə bu sözü xatırlayıram.

00:09:36.943 --> 00:09:38.133
Bu söz "nkali"-dir.

00:09:38.332 --> 00:09:42.976
Bu ismi təximən "başqasından böyük olma" kimi 
tərcümə etmək olar.

00:09:43.554 --> 00:09:46.482
Bizim iqtisadi və siyasi dünyamız kimi,

00:09:46.506 --> 00:09:50.976
hekayələr də nkali-nin prinsipləri ilə müəyyən olunur:

00:09:51.000 --> 00:09:52.976
Onların necə danışıldığı, kimlərin danışdığı,

00:09:53.000 --> 00:09:56.237
nə vaxt danışdığı, neçə hekayənin danışıldığı

00:09:56.261 --> 00:09:58.468
həqiqətən də gücdən asılıdır.

NOTE Paragraph

00:10:00.000 --> 00:10:03.143
Güc təkcə başqasının hekayəsini danışmaq deyil,

00:10:03.167 --> 00:10:06.976
həm də bunu onun qəti hekayəsi etməkdir.

00:10:07.000 --> 00:10:09.096
Fələstinli şair Mürid Barğuti yazır ki,

00:10:09.120 --> 00:10:11.976
əgər insanların mülkünü əlindən almaq istəyirsənsə

00:10:12.000 --> 00:10:14.976
bunun ən sadə yolu onların hekayəsini danışmaqdır

00:10:15.000 --> 00:10:17.230
və buna "ikinci" hissədən başlamalısan.

00:10:18.484 --> 00:10:22.382
Hekayəyə yerli amerikalıların oxları ilə başlayın,

00:10:22.406 --> 00:10:24.976
ingilislərin gəlişi ilə yox.

00:10:25.000 --> 00:10:27.977
Beləcə tamam fərqli hekayəniz olacaq.

00:10:28.001 --> 00:10:32.433
Hekayəyə Afrikanın uğursuz idarəsilə başlayın,

00:10:32.457 --> 00:10:35.976
Afrikada müstəmləkələrin qurulması ilə yox.

00:10:36.000 --> 00:10:38.742
Beləcə tamam fərqli hekayəniz olacaq.

NOTE Paragraph

00:10:40.000 --> 00:10:41.976
Təzəlikcə bir universitetdə çıxışım zamanı

00:10:42.000 --> 00:10:45.785
tələbələrdən biri mənə

00:10:45.809 --> 00:10:48.928
nigeriyalı kişilərin fiziki şiddətə meyilli olmağının

00:10:48.952 --> 00:10:50.896
utandırıcı hal olduğunu dedi. Romanımdakı ata xarakteri kimi.

00:10:52.000 --> 00:10:55.976
Mən də ona təzəlikcə "Amerikalı Psixopat" adlı roman oxuduğumu dedim.

00:10:56.000 --> 00:10:57.976
(Gülüş)

00:10:58.000 --> 00:10:59.976
Gənc amerikalıların serial qatil olması

00:11:00.000 --> 00:11:02.976
necə də utanc doğurur.

00:11:03.000 --> 00:11:06.976
(Gülüş)

00:11:07.000 --> 00:11:12.976
(Alqış)

00:11:13.000 --> 00:11:15.976
Bunu əsəbləşib demişdim.

00:11:16.000 --> 00:11:17.976
(Gülüş)

NOTE Paragraph

00:11:18.000 --> 00:11:20.191
Amma bu mənə heç vaxt əsas vermədi ki,

00:11:20.215 --> 00:11:23.976
sadəcə bir romanda qəhramanın
seriyalı qatil olmasından

00:11:24.000 --> 00:11:27.976
bütün amerikalıların da belə olduğu nəticəsini çıxaram.

00:11:28.000 --> 00:11:30.976
Bu o demək deyil ki, mən 
həmin tələbədən daha yaxşı insanam.

00:11:31.000 --> 00:11:33.976
Bu o deməkdir ki, Amerikanın mədəni 
və iqtisadi gücü nəticəsində

00:11:34.000 --> 00:11:35.976
mən Amerika haqda çoxlu hekayələr oxumuşam.

00:11:36.000 --> 00:11:39.976
Mən Tayleri, Apdaykı, Steynbeki və Qitskilli oxumuşam.

00:11:40.000 --> 00:11:42.560
Mənim Amerika haqda tək hekayəm olmayıb.

NOTE Paragraph

00:11:43.671 --> 00:11:45.377
İllər əvvəl, öyrənəndə ki

00:11:45.401 --> 00:11:49.742
uğur qazanmaq üçün yazıçılardan

00:11:49.766 --> 00:11:51.976
həqiqətən də bəxbəxt uşaqlıq keçirməsini gözləyirlər,

00:11:52.000 --> 00:11:56.000
mən valideynlərimin mənə necə dəhşətli şeylər edə biləcəyini uydurmaq haqda düşünməyə başladım.

00:11:56.024 --> 00:11:57.976
(Gülüş)

00:11:58.000 --> 00:12:01.976
Amma doğru olan o idi ki, uşaqlığım çox şən,

00:12:02.000 --> 00:12:04.976
gülüş və sevgi ilə dolu bir mehriban ailədə keçmişdi.

NOTE Paragraph

00:12:05.000 --> 00:12:08.211
Amma qaçqın düşərgələrində ölən babalarım da vardı.

00:12:08.750 --> 00:12:12.976
Qohumum Poli müvafiq müalicə almadığına görə rəhmətə getdi.

00:12:13.000 --> 00:12:15.976
Ən yaxın dostlarımdan biri Okoloma 
təyyarə qəzasında öldü,

00:12:16.000 --> 00:12:18.976
çünki yanğınsöndürən maşınlarımızda su yox idi.

00:12:19.000 --> 00:12:21.976
Mən repressiv hərbi hökümətdə böyümüşəm.

00:12:22.000 --> 00:12:23.976
Təhsilin səviyyəsi aşağı idi

00:12:24.000 --> 00:12:26.976
və bəzən valideynlərim əməkhaqlarını ala bilmirdilər.

00:12:27.000 --> 00:12:30.977
Səhər yeməyində cemin,

00:12:31.001 --> 00:12:33.498
sonra yağın yoxa çıxdığını görürdüm,

00:12:33.522 --> 00:12:35.976
sonra çörək bahalaşdı,

00:12:36.000 --> 00:12:37.871
sonra süd məhdudlaşmağa başladı.

00:12:39.000 --> 00:12:42.657
Bütün bunlardan əlavə, öyrəşdiyimiz siyasi qorxu

00:12:42.681 --> 00:12:44.363
həyatımıza daxil oldu.

NOTE Paragraph

00:12:45.823 --> 00:12:47.960
Bütün bu hekayələr məni mən edir.

00:12:48.457 --> 00:12:51.976
Amma təkcə bu mənfi hekayələrdə təkid etmək

00:12:52.000 --> 00:12:54.976
təcrübələrimi dayazlaşdırmaq deməkdir

00:12:55.000 --> 00:12:58.664
və məni formalaşdıran digər çoxlu hekayələri 
gözdən qaçırmaqdır.

00:12:59.394 --> 00:13:01.976
Tək hekayə stereotipləri yaradır

00:13:02.000 --> 00:13:06.976
və steretiplərlə bağlı problem 
onların səhv olmasında deyil,

00:13:07.000 --> 00:13:08.976
onların yarımçıq olmasındadır.

00:13:09.357 --> 00:13:11.960
Onlar bir hekayəni tək hekayə edir.

NOTE Paragraph

00:13:13.000 --> 00:13:15.572
Əlbəttə, Afrika bədbəxtliklərlə dolu qitədir:

00:13:15.596 --> 00:13:18.976
Bir tərəfdə dəhşətli zorlamaların olduğu böyük Konqo,

00:13:19.000 --> 00:13:20.626
digər tərəfdə ürək sıxan,

00:13:20.650 --> 00:13:25.150
bir iş vakansiyasına 5000 nəfərin müraciət etdiyi Nigeriya var.

00:13:26.000 --> 00:13:29.563
Amma bədbəxtliklə bağlı olmayan 
başqa hekayələr də var

00:13:29.587 --> 00:13:32.976
və onlar haqqında danışmaq da 
digərlərində olduğu kimi çox vacibdir.

NOTE Paragraph

00:13:33.000 --> 00:13:34.976
Mən həmişə hiss etmişəm ki,

00:13:35.000 --> 00:13:37.976
bir yeri və ya insanı tanımaq

00:13:38.000 --> 00:13:41.976
onun haqqındakı bütün hekayələri 
bilmədən mümkün deyil.

00:13:42.000 --> 00:13:45.580
Tək hekayənin aqibəti budur:

00:13:45.604 --> 00:13:47.561
insanın ləyaqətini əlindən alır.

00:13:48.332 --> 00:13:51.976
İnsanların bərabərliyini tanımağımızı çətinləşdirir.

00:13:52.000 --> 00:13:56.164
Bu bizim oxşarlığımızdan daha çox, 
fərqli olmağımızı vurğulayır.

NOTE Paragraph

00:13:57.000 --> 00:13:59.489
Meksika səfərimdən əvvəl

00:13:59.513 --> 00:14:02.976
immiqrasiya haqda müzakirələri hər iki tərəfdən

00:14:03.000 --> 00:14:04.976
- ABŞ və Meksika tərəfdən izləsəydim 
görəsən necə olardı?

00:14:05.000 --> 00:14:08.976
Görəsən anam Fidenin ailəsinin kasıblığı ilə yanaşı

00:14:09.000 --> 00:14:10.976
çox çalışqan olduğunu desəydi necə olardı?

00:14:11.000 --> 00:14:13.096
Görəsən Afrika haqda müxtəlif hekayələri 


00:14:13.120 --> 00:14:16.976
bütün dünyaya yayımlayan
telekanalımız olsaydı necə olardı?

00:14:17.000 --> 00:14:21.331
Nigeriyalı yazıçı Çinua Açebe bunu
"hekayələrin balansı" adlandırır.

NOTE Paragraph

00:14:21.355 --> 00:14:25.331
Görəsən otaq yoldaşım Nigeriyalı naşirim

00:14:25.355 --> 00:14:26.976
Muxtar Bakare haqda bilsəydi,

00:14:27.000 --> 00:14:29.048
bilsəydi ki o bankdakı işini tərk edərək

00:14:29.072 --> 00:14:31.977
arzularını gerçəkləşdirmək üçün nəşriyyat açıb, necə olardı?

00:14:32.001 --> 00:14:35.688
Çoxları inanırdı ki, nigeriyalılar ədəbiyyat oxumur.

00:14:35.712 --> 00:14:36.966
O razılaşmadı.

00:14:36.990 --> 00:14:40.076
O başa düşdü ki, oxumağı bacaran hər kəs oxuyacaq.

00:14:40.100 --> 00:14:43.976
Təki sən ədəbiyyatı əl çatan və göz qabağında et.

NOTE Paragraph

00:14:44.666 --> 00:14:46.976
Mənim ilk romanımı nəşr edəndən qısa müddət sonra

00:14:47.000 --> 00:14:49.976
mən müsahibə vermək üçün
Laqosda bir TV kanala getdim.

00:14:50.000 --> 00:14:53.191
Xəbərlərdə işləyən bir qadın mənə yaxınlaşdı və dedi:

00:14:53.215 --> 00:14:55.976
"Mən sizin romanı doğrudan da bəyəndim. Təkcə sonunu xoşlamadım.

00:14:56.000 --> 00:14:59.239
Siz onun davamını yazmalısınız, necə yazacağınızı deyim..."

00:14:59.263 --> 00:15:01.977
(Gülüş)

00:15:02.001 --> 00:15:04.977
Beləcə mənə bu romanın arxasını 
necə yazacağımı danışmağa başladı.

00:15:05.564 --> 00:15:07.976
Mən heyrətə gəlməklə yanaşı, 
həm də həyəcanlanmışdım.

00:15:08.000 --> 00:15:10.976
Orda, özünü oxucu hesab etməyən,

00:15:11.000 --> 00:15:13.003
siravi nigeriyalı saya biləcəyimiz qadın var idi.

00:15:13.901 --> 00:15:15.525
O, təkcə kitabı oxumaqla kifayətlənməmişdi,

00:15:15.549 --> 00:15:17.358
həm də ona yiyələnmişdi

00:15:17.382 --> 00:15:20.485
və özünü davamını necə yazacağımı 
deməkdə haqlı sayırdı.

NOTE Paragraph

00:15:21.580 --> 00:15:24.976
Görəsən otaq yoldaşım dostum Fumi Ondanı -

00:15:25.000 --> 00:15:27.976
Laqosda TV şouda aparıcılıq edən

00:15:28.000 --> 00:15:31.000
və unutmağı seçdiyimiz hekayələri danışmağa ömrünü həsr edən bu qorxusuz qadını tanısaydı necə olardı?

00:15:31.695 --> 00:15:34.976
Görəsən otaq yoldaşım keçən həftə Laqos xəstəxanasında

00:15:35.000 --> 00:15:37.976
keçirilən ürək əməliyyatı haqda bilsəydi necə olardı?

00:15:38.000 --> 00:15:41.976
Görəsən otaq yoldaşım müasir Nigeriya musiqisi haqda,

00:15:42.000 --> 00:15:44.976
ingiliscə və pidcin dilində,

00:15:45.000 --> 00:15:46.976
iqbo, yoruba və ico dillərində oxuyan,

00:15:47.000 --> 00:15:50.976
Cey-Zidən Felaya, Bob Merlidən onların babalarına qədər

00:15:51.000 --> 00:15:53.182
fərqli təsirləri qarışdıran istedadlı insanlar haqda bilsəydi necə olardı?

00:15:54.000 --> 00:15:56.239
Görəsən otaq yoldaşım təzəlikcə

00:15:56.263 --> 00:15:59.976
pasportlarını dəyişmək istəyən qadınlar üçün ərlərindən razılıq tələb edən gülünc qanunu

00:16:00.000 --> 00:16:02.976
dəyişmək üçün Nigeriya məhkəməsinə üz tutan

00:16:03.000 --> 00:16:05.976
hüquqşünas qadını tanısaydı necə olardı?

00:16:06.000 --> 00:16:08.976
Görəsən otaq yoldaşım Nollivud haqda,

00:16:09.000 --> 00:16:13.380
böyük texniki çətinliklərə baxmayaraq film çəkən yaradıcı insanlar barədə bilsə necə olardı?

00:16:13.404 --> 00:16:14.976
Bu filmlər çox məşhurdur

00:16:15.000 --> 00:16:19.976
və nigeriyalıların nə istehsal edib nə istehlak etdiyinə çox gözəl nümunələrdir.

00:16:20.000 --> 00:16:23.286
Görəsən otaq yoldaşım saç dəstləri satmaqla təzəlikcə öz şəxsi biznesini quran,

00:16:23.310 --> 00:16:26.976
saçlarımı hörən saç ustam haqda eşitsəydi necə olardı?

00:16:27.000 --> 00:16:30.976
Ya da digər öz işlərini quran, hərdən uğursuz olan,

00:16:31.000 --> 00:16:33.938
amma arzulamağa davam edən milyonlarla nigeriyalıdan?

NOTE Paragraph

00:16:35.000 --> 00:16:36.976
Hər dəfə vətənə qayıdanda

00:16:37.000 --> 00:16:39.976
bir çox nigeriyalını narahat edən şeylərlə qarşılaşıram:

00:16:40.000 --> 00:16:43.444
yararsız infrastrukturla, 
müflisləşmiş hökümətlə...

00:16:43.468 --> 00:16:45.523
Amma, bunlarla yanaşı, insanlarla.

00:16:45.547 --> 00:16:48.976
O insanlar ki, 
hökümət dəstəyi almaq bir yana,

00:16:49.000 --> 00:16:50.261
hətta bu hökümətə rəğmən
ağlasığmaz möhkəmlik göstərirlər.

00:16:51.373 --> 00:16:53.976
Hər yay mən Laqosda yazıçılıq kursları keçirəm.

00:16:54.000 --> 00:16:56.976
Xeyli insanın müraciət etməsi,

00:16:57.000 --> 00:16:59.976
xeyli insanın yazıçı olmağa,

00:17:00.000 --> 00:17:01.386
hekayələr danışmağa can atması 
məni heyrətləndirir.

NOTE Paragraph

00:17:02.275 --> 00:17:05.298
Nigeriyalı naşirimlə mən təzəlikcə
bir qeyri-kommersiya təşkilatı yaratmışıq,

00:17:05.322 --> 00:17:06.976
Təşkilat Farafina Trast adlanır.

00:17:07.000 --> 00:17:09.976
Bizim kitabxanalar yaratmaq,

00:17:10.000 --> 00:17:12.143
mövcud kitabxanaları bərpa etmək,

00:17:12.167 --> 00:17:14.976
kitabxanalarında heç nəyi olmayan

00:17:15.000 --> 00:17:17.096
dövlət kitabları üçün kitab təmin etmək

00:17:17.120 --> 00:17:19.501
və çoxlu-çoxlu oxuma-yazma kursları

00:17:19.525 --> 00:17:20.976
təşkil etmək kimi böyük arzularımız var.

00:17:21.000 --> 00:17:24.199
Bizim sayca çox olan hekayələrimizi
danışmağa can atanlar üçün.

00:17:24.326 --> 00:17:25.976
Hekayələr vacibdir.

00:17:26.000 --> 00:17:27.976
Hekayələrin çoxluğu vacibdir.

00:17:28.000 --> 00:17:31.976
Hekayələr oğurluqda, böhtanda istifadə edildi.

00:17:32.000 --> 00:17:35.976
Amma hekayələr həm də gücləndirməkdə və
humanistləşmədə də istifadə edilə bilər.

00:17:36.642 --> 00:17:38.976
Hekayələr insanların ləyaqətini qıra bilər,

00:17:39.000 --> 00:17:42.703
amma hekayələr həm də qırılmış ləyaqəti
bərpa da edə bilər.

NOTE Paragraph

00:17:44.000 --> 00:17:46.048
Amerikalı yazıçı Elis Uolker bunu

00:17:46.072 --> 00:17:49.976
şimala köç edən cənublu yaxınları barədə yazıb.

00:17:50.000 --> 00:17:51.976
Onların geridə qoyduqları cənublu həyatlarını

00:17:52.000 --> 00:17:54.068
bir kitabda belə ifadə edib:

00:17:55.592 --> 00:17:58.976
"Yanımda oturdular,
özləri də kitab oxuyurdular,

00:17:59.000 --> 00:18:04.528
mən oxuyanda da qulaq asırdılar
və elə bil hər yer cənnətə dönmüşdü."

00:18:05.579 --> 00:18:08.441
Nitqimi bu sözlərlə bitirmək istəyirəm:

00:18:08.465 --> 00:18:10.976
Tək hekayəni qəbul etməyəndə,

00:18:11.000 --> 00:18:13.976
bir yer haqqında tək bir hekayənin olmadığını

00:18:14.000 --> 00:18:16.441
başa düşəndə

00:18:16.465 --> 00:18:17.976
elə bil hər yer cənnətə dönəcək.

00:18:18.695 --> 00:18:19.817
Çox sağ olun.

00:18:19.841 --> 00:18:22.841
(Alqış)