WEBVTT

00:00:00.940 --> 00:00:03.280
Ek is ’n storieverteller.

00:00:03.280 --> 00:00:06.750
Ek wil julle ’n paar 
persoonlike stories vertel

00:00:06.750 --> 00:00:10.810
oor "die gevaar van die enkele storie".

00:00:10.810 --> 00:00:14.370
Ek't op ’n universiteitskampus 
in oos-Nigerië grootgeword.

00:00:14.370 --> 00:00:17.400
My ma sê ek't op twee begin lees,

00:00:17.400 --> 00:00:22.000
alhoewel ek dink vier 
nader aan die waarheid is.

00:00:22.000 --> 00:00:24.000
So ek was ’n vroeë leser

00:00:24.000 --> 00:00:27.680
en ek't Britse en 
Amerikaanse kinderboeke gelees.

NOTE Paragraph

00:00:27.680 --> 00:00:30.420
Ek was ook ’n vroeë skrywer.

00:00:30.420 --> 00:00:34.000
Toe ek begin skryf, 
op omtrent sewe,

00:00:34.000 --> 00:00:36.470
stories in potlood met krytillustrasies,

00:00:36.470 --> 00:00:39.580
wat my arme ma móés lees,

00:00:39.580 --> 00:00:43.240
skryf ek presies die tipe stories 
wat ek gelees het:

00:00:43.240 --> 00:00:47.920
Al my karakters was wit met blou oë,

00:00:47.920 --> 00:00:50.390
hulle't in die sneeu gespeel,

00:00:50.390 --> 00:00:52.390
hulle't appels geëet

00:00:52.390 --> 00:00:54.120
(Gelag)

00:00:54.120 --> 00:00:56.090
en hulle't baie oor die weer gepraat,

00:00:56.090 --> 00:00:59.120
hoe lieflik dit was,
dat die son uitgekom het.

00:00:59.120 --> 00:01:00.580
(Gelag)

00:01:00.580 --> 00:01:03.860
Ondanks die feit 
dat ek in Nigerië gewoon het.

00:01:03.860 --> 00:01:07.230
Ek was toe nog nooit buite Nigerië nie.

00:01:07.230 --> 00:01:09.120
Ons't niks sneeu gehad nie,

00:01:09.120 --> 00:01:10.530
ons het mangoes geëet,

00:01:10.530 --> 00:01:12.220
en ons't nooit oor die weer gepraat nie,

00:01:12.220 --> 00:01:14.320
want dit was onnodig.

NOTE Paragraph

00:01:14.320 --> 00:01:17.120
My karakters het ook 
baie gemmerbier gedrink,

00:01:17.120 --> 00:01:21.460
want die karakters in die Britse boeke
het gemmerbier gedrink.

00:01:21.460 --> 00:01:24.520
Ongeag dat ek g'n benul 
van gemmerbier gehad het nie.

00:01:24.520 --> 00:01:25.520
(Gelag)

00:01:25.520 --> 00:01:26.990
En vir baie jare daarna

00:01:26.990 --> 00:01:30.530
sou ek ’n brandende begeerte hê
om gemmerbier te proe.

00:01:30.530 --> 00:01:32.210
Maar dis ’n ander storie.

NOTE Paragraph

00:01:32.210 --> 00:01:34.510
Wat hierdie wys, dink ek,

00:01:34.510 --> 00:01:37.250
is hoe ontvanklik en vatbaar ons is

00:01:37.250 --> 00:01:39.000
met ’n storie voor oë,

00:01:39.000 --> 00:01:41.700
veral as kinders.

00:01:41.700 --> 00:01:45.500
Omdat ek nét boeke gelees het
waarin karakters anders was,

00:01:45.500 --> 00:01:46.860
was ek oortuig 


00:01:46.860 --> 00:01:50.550
dat boeke vanselfsprekend 
vreemdelinge moes in hê

00:01:50.550 --> 00:01:55.020
en oor dinge moes gaan 
waarmee ek nie kon identifiseer nie.

00:01:55.620 --> 00:01:59.050
Dinge het verander 
toe ek Afrikaboeke ontdek het.

00:01:59.050 --> 00:02:00.700
Daar was nie veel beskikbaar nie

00:02:00.700 --> 00:02:03.750
en hulle was nie so verkrygbaar 
soos die buitelandse boeke nie.

00:02:03.750 --> 00:02:06.910
Maar dank skrywers 
soos Chinua Achebe en Camara Laye,

00:02:06.910 --> 00:02:11.040
het ek ’n sielsverskuiwing 
in my begrip van letterkunde beleef.

NOTE Paragraph

00:02:11.040 --> 00:02:13.030
Ek het besef dat mense soos ek,

00:02:13.030 --> 00:02:16.240
meisies met vel die kleur van sjokolade,

00:02:16.240 --> 00:02:18.710
wie se kroes hare 
nie kon poniesterte maak nie,

00:02:18.710 --> 00:02:20.970
ook in literatuur kon bestaan.

00:02:20.970 --> 00:02:24.940
Ek't oor vertroude dinge begin skryf.

NOTE Paragraph

00:02:24.940 --> 00:02:28.260
Ek was wel versot op 
die Amerikaanse en Britse boeke.

00:02:28.260 --> 00:02:32.030
Hulle't my verbeelding aangegryp, 
vir my nuwe wêrelde oopgemaak.

00:02:32.030 --> 00:02:34.260
Maar die gevolg was per abuis

00:02:34.260 --> 00:02:36.430
dat ek nie geweet het mense soos ek

00:02:36.430 --> 00:02:38.820
kon in literatuur bestaan nie.

00:02:38.820 --> 00:02:41.930
So die ontdekking van Afrikaskrywers

00:02:41.930 --> 00:02:47.120
het my gered van 'n enkele storie hê
oor wat boeke in wese is.

NOTE Paragraph

00:02:47.120 --> 00:02:50.250
Ek was uit ’n gewone, 
middelklas Nigeriese gesin.

00:02:50.250 --> 00:02:52.530
My pa was ’n professor.

00:02:52.530 --> 00:02:55.720
My ma was ’n administratiewe beampte.

00:02:55.720 --> 00:02:58.540
En, soos die norm was,

00:02:58.540 --> 00:03:03.410
het ons inwoon-huishulpe gehad, 
wat van nabye dorpies af gekom het.

00:03:03.410 --> 00:03:07.350
Die jaar wat ek agt geword het, 
het ons ’n nuwe huisknaap gekry.

00:03:07.350 --> 00:03:10.080
Sy naam was Fide.

00:03:10.080 --> 00:03:15.000
My ma het ons net een ding oor hom vertel:
sy familie was baie arm.

00:03:15.000 --> 00:03:20.230
My ma het jamswortels en rys 
en ons ou klere na sy familie toe gestuur.

00:03:20.230 --> 00:03:22.850
As ek nie my aandete opgeëet het nie, 
sou sy sê:

00:03:22.850 --> 00:03:27.260
"Eet jou kos! Weet jy dan nie? 
Mense soos Fide se familie het niks nie."

00:03:27.260 --> 00:03:31.740
So ek was baie jammer vir Fide se familie.

NOTE Paragraph

00:03:31.740 --> 00:03:34.630
Toe een Saterdag 
gaan ons na sy dorpie op besoek,

00:03:34.630 --> 00:03:38.230
en sy ma wys vir ons 
’n pragtige gepatroonde mandjie

00:03:38.230 --> 00:03:41.200
gemaak van gekleurde raffia, 
wat sy broer gemaak het.

00:03:41.200 --> 00:03:43.260
Ek was verbaas.

00:03:43.260 --> 00:03:46.190
Ek't nie besef dat iemand in sy familie

00:03:46.190 --> 00:03:49.230
sowaar iets kon máák nie.

00:03:49.230 --> 00:03:52.050
Al wat ek van hulle gehoor het, 
was hoe arm hulle was,

00:03:52.050 --> 00:03:57.250
sodat dit vir my onmoontlik geword het 
om hulle as enigiets buiten arm te sien.

00:03:57.250 --> 00:04:01.200
Hulle armoede 
was my enkele storie oor hulle.

NOTE Paragraph

00:04:01.200 --> 00:04:03.880
Ek't later hieroor gedink 
toe ek weg is uit Nigerië

00:04:03.880 --> 00:04:06.420
om universiteit toe te gaan in die VSA.

00:04:06.420 --> 00:04:07.860
Ek was 19.

00:04:08.500 --> 00:04:12.210
My Amerikaanse kamermaat is deur my geskok.

00:04:12.210 --> 00:04:15.760
Sy't my gevra waar ek so goed 
Engels leer praat het

00:04:15.760 --> 00:04:17.590
en was verward toe ek sê

00:04:17.590 --> 00:04:21.900
dat Engels toevallig genoeg 
die amptelike taal van Nigerië is.

00:04:21.900 --> 00:04:26.400
Sy't gevra om na 
my "tribal music" te luister

00:04:26.400 --> 00:04:28.390
en was gevolglik baie teleurgesteld

00:04:28.390 --> 00:04:31.170
toe ek my Mariah Carey-kasset uithaal.

00:04:31.170 --> 00:04:33.460
(Gelag)

00:04:33.460 --> 00:04:37.870
Sy't aangeneem dat ek nie weet 
hoe om ’n stoof te gebruik nie.

NOTE Paragraph

00:04:37.870 --> 00:04:39.310
Dít het my getref:

00:04:39.310 --> 00:04:42.840
Sy't my al bejammer 
nog voor sy my gesien het.

00:04:42.840 --> 00:04:46.170
Haar verstekposisie teenoor my, 
as ’n Afrikaan,

00:04:46.170 --> 00:04:50.500
was ’n soort neerbuigende, 
goed-bedoelde jammerhartigheid.

00:04:50.500 --> 00:04:53.800
My kamermaat het 
’n enkele Afrikastorie gehad:

00:04:53.800 --> 00:04:56.760
’n enkele storie oor katastrofe.

00:04:56.760 --> 00:04:58.640
In dié enkele storie

00:04:58.640 --> 00:05:02.170
kon Afrikane geensins soos sy wees nie,

00:05:02.170 --> 00:05:05.270
was daar geen gevoelens 
meer kompleks as bejammering nie

00:05:05.270 --> 00:05:09.040
en geen moontlikheid van ’n verbinding 
as gelyke mense nie.

NOTE Paragraph

00:05:09.040 --> 00:05:11.120
Voor ek VSA toe is,

00:05:11.120 --> 00:05:14.320
het ek nie bewustelik geïdentifiseer 
as ’n Afrikaan nie.

00:05:14.320 --> 00:05:17.260
Maar as Afrika ter sprake was, 
het almal na my gekyk.

00:05:17.260 --> 00:05:21.000
Ondanks dat ek niks geweet het 
oor plekke soos Namibië nie.

00:05:21.000 --> 00:05:23.350
Ek't op die ou end
dié nuwe identiteit aangeneem,

00:05:23.350 --> 00:05:26.200
en op baie maniere 
dink ek nou aan myself as Afrikaan.

00:05:26.200 --> 00:05:30.120
Dit ontstem my wel steeds 
wanneer Afrika as ’n land beskou word,

00:05:30.120 --> 00:05:34.000
die mees onlangse voorbeeld 
was op my andersins wonderlike vlug,

00:05:34.000 --> 00:05:36.000
vanaf Lagos twee dae gelede,

00:05:36.000 --> 00:05:39.700
met die Virgin-aankondiging
oor hulle liefdadigheidswerk

00:05:39.700 --> 00:05:43.400
in "Indië, Afrika en ander lande".

NOTE Paragraph

00:05:43.400 --> 00:05:44.570
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:05:44.570 --> 00:05:48.300
So na ek ’n paar jaar in die VSA 
as ’n Afrikaan spandeer het,

00:05:48.300 --> 00:05:52.000
het ek my kamermaat se reaksie 
teenoor my begin verstaan.

00:05:52.000 --> 00:05:54.610
As ek nie in Nigerië grootgeword het nie,

00:05:54.610 --> 00:05:57.540
en as my Afrikakennis
uit alledaagse beelde gekom het,

00:05:57.540 --> 00:05:59.280
sou ek ook dink

00:05:59.280 --> 00:06:04.260
dat Afrika ’n plek 
van pragtige landskappe, mooi diere,

00:06:04.260 --> 00:06:06.130
en onverstaanbare mense is,

00:06:06.130 --> 00:06:09.880
aan't oorlogvoer, 
sterwend van armoede of VIGS,

00:06:09.880 --> 00:06:12.170
nie in staat daartoe 
om vir hulleself te praat nie

00:06:12.170 --> 00:06:16.850
en wagtend om verlossing
deur ’n gawe, wit vreemdeling.

00:06:16.850 --> 00:06:20.520
Ek sou Afrikane sien 
net soos ek, as kind,

00:06:20.520 --> 00:06:23.320
Fide se familie gesien het.

NOTE Paragraph

00:06:23.320 --> 00:06:27.600
Dié enkele storie oor Afrika 
kom uit Westerse literatuur.

00:06:27.600 --> 00:06:32.020
Hier's ’n aanhaling uit die skrywe
van ’n Londonse handelaar, John Locke,

00:06:32.020 --> 00:06:35.640
wat in 1561 na Wes-Afrika geseil het

00:06:35.640 --> 00:06:40.420
en ’n boeiende reisverslag gehou het.

00:06:40.420 --> 00:06:44.210
Nadat hy na die swart Afrikane
as "gediertes sonder huise," verwys,

00:06:44.210 --> 00:06:48.370
skryf hy: "Hulle is mense sonder koppe,

00:06:48.370 --> 00:06:53.260
met hul monde en oë in hulle borste."

NOTE Paragraph

00:06:53.260 --> 00:06:55.270
Ek lag elke keer wat ek dit lees.

00:06:55.270 --> 00:06:59.370
En ’n mens moet sy verbeelding bewonder.

00:06:59.370 --> 00:07:00.490
Maar belangrik

00:07:00.490 --> 00:07:01.680
is dat sy skryfwerk

00:07:01.680 --> 00:07:06.100
die begin van ’n verteltradisie van Afrikastories 
in die Weste verteenwoordig:

00:07:06.100 --> 00:07:09.520
’n Tradisie van sub-Sahara-Afrika 
as ’n plek van negatiewes,

00:07:09.520 --> 00:07:11.990
van andersheid, van donkerte,

00:07:11.990 --> 00:07:17.110
van mense wat, in die woorde van 
die wonderlike digter, Rudyard Kipling,

00:07:17.110 --> 00:07:20.310
"halfduiwel, halfkind" is.

NOTE Paragraph

00:07:20.310 --> 00:07:23.140
En so't ek begin besef 
dat my Amerikaanse kamermaat

00:07:23.140 --> 00:07:25.000
haar hele lewe lank

00:07:25.000 --> 00:07:29.470
verskillende weergawes van hierdie 
enkele storie moes gesien en gehoor het.

00:07:29.470 --> 00:07:32.120
So ook ’n professor,
wat op ’n keer vir my gesê het

00:07:32.120 --> 00:07:36.110
dat my roman nie "eg aan Afrika" is nie.

00:07:36.110 --> 00:07:38.000
Ek was bereid om aan te voer

00:07:38.000 --> 00:07:40.770
dat daar heelwat dinge
met die roman verkeerd was,

00:07:40.770 --> 00:07:44.000
dat dit op vele punte misluk het,

00:07:44.000 --> 00:07:45.840
maar ek het nie kon droom

00:07:45.840 --> 00:07:49.340
dat dit die kastige "eg aan Afrika" paal 
nie gehaal het nie.

00:07:49.340 --> 00:07:54.020
Ek het inderwaarheid nie geweet
wat Afrika-egtheid was nie.

00:07:54.020 --> 00:07:58.520
Die professor het my meegedeel 
dat my karakters te veel soos hy was,

00:07:58.520 --> 00:08:00.560
’n opgevoede, middelklas man.

00:08:00.560 --> 00:08:02.800
My karakters het motors bestuur.

00:08:02.800 --> 00:08:05.000
Hulle't nie van honger vergaan nie.

00:08:05.000 --> 00:08:09.000
Gevolglik was hulle nie eg aan Afrika nie.

NOTE Paragraph

00:08:09.000 --> 00:08:10.370
Maar ek moet byvoeg

00:08:10.370 --> 00:08:15.000
dat ek net so skuldig is
aan die enkele storie kwessie.

00:08:15.000 --> 00:08:19.000
Ek't ’n paar jaar gelede Meksiko besoek 
uit die VSA.

00:08:19.000 --> 00:08:21.700
Die politieke klimaat in die VSA 
was gespanne,

00:08:21.700 --> 00:08:25.000
en debatte oor immigrasie het geheers.

00:08:25.000 --> 00:08:27.360
En, soos dit baie in Amerika gebeur,

00:08:27.360 --> 00:08:30.720
het immigrasie 
sinoniem met Meksikane geword.

00:08:30.720 --> 00:08:32.600
Daar was eindelose stories oor Meksikane

00:08:32.600 --> 00:08:36.550
wat die gesondheidstelsel kaal uittrek,

00:08:36.550 --> 00:08:38.160
oor die grens sluip,

00:08:38.160 --> 00:08:42.290
by die grens gearresteer word, 
daai soort ding.

NOTE Paragraph

00:08:42.290 --> 00:08:46.220
Ek't op my eerste dag 
in Guadalajara rondgeloop,

00:08:46.220 --> 00:08:48.740
gekyk hoe die mense werk toe gaan,

00:08:48.740 --> 00:08:50.610
by die markplein hulle tortillas oprol,

00:08:50.610 --> 00:08:53.280
aan't rook en lag.

00:08:53.280 --> 00:08:55.910
Ek onthou dat ek eers effens verras was.

00:08:55.910 --> 00:08:59.380
En toe was ek van skaamte oorkom.

00:08:59.380 --> 00:09:04.020
Ek't besef dat ek so verdiep was 
in die mediadekking oor Meksikane

00:09:04.020 --> 00:09:06.260
dat hulle een ding in my kop geword het:

00:09:06.260 --> 00:09:08.960
die ellendige immigrant.

00:09:08.960 --> 00:09:11.110
Ek't geval vir die enkele storie oor Meksikane

00:09:11.110 --> 00:09:14.120
en ek kon nie méér skaam kry nie.

NOTE Paragraph

00:09:14.120 --> 00:09:16.820
So dis hoe om ’n enkele storie te skep,

00:09:16.820 --> 00:09:19.000
’n volk te wys as een ding,

00:09:19.000 --> 00:09:21.160
slegs een ding,

00:09:21.160 --> 00:09:23.000
oor en oor,

00:09:23.000 --> 00:09:26.000
en dis wat hulle dan word.

NOTE Paragraph

00:09:26.000 --> 00:09:28.160
Dis onmoontlik 
om die enkele storie te bespreek,

00:09:28.160 --> 00:09:31.600
sonder om mag aan te raak.

00:09:31.600 --> 00:09:33.520
Daar's ’n Igbo woord,

00:09:33.520 --> 00:09:36.980
waaroor ek dink as ek 
oor die wêreld se magstrukture dink,

00:09:36.980 --> 00:09:38.510
en dis: "nkali."

00:09:38.510 --> 00:09:43.690
Dis ’n selfstandige naamword, losweg vertaal: 
"om groter as ’n ander te wees".

00:09:43.690 --> 00:09:46.680
Soos ons ekonomiese en politieke wêrelde,

00:09:46.680 --> 00:09:50.810
word stories ook bepaal
deur die beginsel van nkali:

00:09:50.820 --> 00:09:53.200
Hoe hulle vertel word, wie hulle vertel,

00:09:53.200 --> 00:09:56.440
wanneer hulle vertel word, 
hoeveel vertel word,

00:09:56.440 --> 00:10:00.100
is alles regtig afhanklik van mag.

NOTE Paragraph

00:10:00.100 --> 00:10:03.460
Mag is die vermoë 
om ’n ander se storie te vertel

00:10:03.460 --> 00:10:07.290
én om dit die beslissende storie 
van dié persoon te maak.

00:10:07.290 --> 00:10:09.620
Die Palestynse digter 
Mourid Barghouti skryf

00:10:09.620 --> 00:10:12.310
dat as jy ’n volk wil ontvreem,

00:10:12.310 --> 00:10:14.050
is die eenvoudigste manier

00:10:14.050 --> 00:10:18.590
om hulle storie te begin vertel 
met "tweedens."

00:10:18.590 --> 00:10:22.580
Begin die storie met 
die Amerikaanse inboorlinge se pyle,

00:10:22.580 --> 00:10:25.230
en nié met die Britte se aankoms nie,

00:10:25.230 --> 00:10:28.000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

00:10:28.000 --> 00:10:32.500
Begin met 
die mislukking van die Afrikastaat,

00:10:32.500 --> 00:10:36.160
en nié met die koloniale skepping 
van die Afrikastaat nie,

00:10:36.160 --> 00:10:40.000
en dan het jy ’n heeltemal ander storie.

NOTE Paragraph

00:10:40.000 --> 00:10:42.710
Ek't onlangs by ’n universiteit gepraat

00:10:42.710 --> 00:10:46.000
waar ’n student vir my gesê het 
dat dit só jammer is

00:10:46.000 --> 00:10:49.000
dat Nigeriese mans mishandelaars is,

00:10:49.000 --> 00:10:52.000
soos die vaderfiguur in my roman.

00:10:52.000 --> 00:10:56.310
Ek't vir hom gesê dat ek pas die roman
"American Psycho" gelees het --

00:10:56.310 --> 00:10:58.390
(Gelag)

00:10:58.390 --> 00:11:00.280
-- en dat dit só jammer is

00:11:00.280 --> 00:11:04.330
dat jong Amerikaners reeksmoordenaars is.

NOTE Paragraph

00:11:04.330 --> 00:11:07.000
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:11:07.000 --> 00:11:13.000
(Applous)

NOTE Paragraph

00:11:13.000 --> 00:11:16.410
Natuurlik het ek dit effens geïrriteerd gesê.

00:11:16.410 --> 00:11:18.000
(Gelag)

00:11:18.000 --> 00:11:20.000
Maar ek sou nooit kon dink

00:11:20.000 --> 00:11:24.310
dat 'n reeksmoordenaar-karakter
in 'n roman

00:11:24.310 --> 00:11:28.060
álle Amerikaners verteenwoordig nie.

00:11:28.060 --> 00:11:31.610
Dis nie omdat ek ’n beter mens
as daai student is nie,

00:11:31.610 --> 00:11:34.560
maar eerder as gevolg van 
Amerika se kulturele en ekonomiese mag,

00:11:34.560 --> 00:11:36.350
dat ek baie stories oor Amerika het.

00:11:36.350 --> 00:11:40.340
Ek het al Tyler en Updike 
en Steinbeck en Gaitskill gelees.

00:11:40.340 --> 00:11:43.790
Ek't nie ’n enkele storie 
oor Amerika gehad nie.

NOTE Paragraph

00:11:43.790 --> 00:11:45.400
Toe ek gehoor het

00:11:45.400 --> 00:11:49.960
dat daar van skrywers verwag word 
om ongelukkige kinderjare te gehad het

00:11:49.960 --> 00:11:51.880
om suksesvol te wees,

00:11:51.880 --> 00:11:57.310
het ek begin dink hoe ek aaklige goed
wat my ouers my aangedoen het, kon opmaak.

NOTE Paragraph

00:11:57.310 --> 00:11:58.460
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:11:58.460 --> 00:12:01.830
Maar om die waarheid te sê, 
het ek gelukkige kinderjare gehad,

00:12:01.830 --> 00:12:05.270
vol lag en liefde, in ’n baie hegte gesin.

NOTE Paragraph

00:12:05.270 --> 00:12:08.920
Maar ek't ook oupas gehad 
wat in vlugtelingkampe dood is.

00:12:08.920 --> 00:12:13.070
My nefie Polle is dood 
omdat hy nie voldoende gesondheidsorg kon kry nie.

00:12:13.070 --> 00:12:16.290
Een van my beste maats, Okoloma, 
is dood in ’n vliegtuigongeluk

00:12:16.290 --> 00:12:19.620
omdat ons brandweerwaens 
nie water gehad het nie.

00:12:19.620 --> 00:12:22.240
Ek't onder verdrukkende 
militêre regerings grootgeword

00:12:22.240 --> 00:12:23.960
wat opvoeding van waarde beroof het,

00:12:23.960 --> 00:12:27.080
sodat my ouers soms 
nie hulle salarisse betaal is nie.

00:12:27.080 --> 00:12:31.160
En so, as ’n kind, het ek gesien 
hoe konfyt van die ontbyttafel af verdwyn,

00:12:31.160 --> 00:12:33.730
toe margarien,

00:12:33.730 --> 00:12:36.030
toe het brood te duur geword,

00:12:36.030 --> 00:12:39.030
toe is melk op rantsoen gesit.

00:12:39.030 --> 00:12:42.980
En meeste van alles, 
het ’n soort genormaliseerde politieke vrees

00:12:42.980 --> 00:12:45.920
ons lewens binnegedring.

NOTE Paragraph

00:12:45.920 --> 00:12:48.640
Al hierdie stories maak my wie ek is.

00:12:48.640 --> 00:12:52.430
Maar om slegs op 
die negatiewe stories aan te dring,

00:12:52.430 --> 00:12:55.400
is om my ervaring af te plat

00:12:55.400 --> 00:12:59.530
en baie van die stories wat my gevorm het,
oor die hoof te sien.

00:12:59.530 --> 00:13:02.530
Die enkele storie skep stereotipes,

00:13:02.530 --> 00:13:07.010
en die probleem met stereotipes,
is nie dat hulle onwaar is nie,

00:13:07.010 --> 00:13:09.460
maar dat hulle onvolledig is.

00:13:09.460 --> 00:13:12.960
Hulle maak een storie die enigste storie.

NOTE Paragraph

00:13:12.960 --> 00:13:15.690
Ja, Afrika ís ’n vasteland vol katastrofes:

00:13:15.690 --> 00:13:19.150
Grotes, soos 
die skokkende verkragtings in Kongo

00:13:19.150 --> 00:13:20.660
en ontmoedigendes,

00:13:20.660 --> 00:13:26.200
soos dat 5000 mense vir een vakante pos 
in Nigerië aansoek doen.

00:13:26.200 --> 00:13:29.850
Maar daar is onrampspoedige stories

00:13:29.850 --> 00:13:33.540
en dis nét so belangrik om hulle te noem.

NOTE Paragraph

00:13:33.540 --> 00:13:35.610
Ek't nog altyd gedink dis onmoontlik

00:13:35.610 --> 00:13:38.540
om ordentlik aan ’n plek of persoon 
mee te doen

00:13:38.540 --> 00:13:42.710
sonder om in ál die stories 
van daardie plek of persoon te deel.

00:13:42.710 --> 00:13:45.810
Die gevolg van die enkele storie

00:13:45.810 --> 00:13:48.510
is dat dit mense van waardigheid beroof.

00:13:48.510 --> 00:13:52.400
Dit maak erkenning 
van ons gelyke menslikheid moeilik.

00:13:52.400 --> 00:13:57.070
Dit beklemtoon ons verskille
eerder as ons ooreenkomste.

NOTE Paragraph

00:13:57.070 --> 00:13:59.890
So wat as ek voor my Meksikaanse toer

00:13:59.890 --> 00:14:03.430
albei kante van die 
immigrasiedebat gevolg het,

00:14:03.430 --> 00:14:05.320
die Amerikaanse en die Meksikaanse?

00:14:05.320 --> 00:14:07.090
Wat as my ma vir ons gesê het 


00:14:07.090 --> 00:14:11.060
dat Fide se familie arm
én hardwerkend is?

00:14:11.060 --> 00:14:13.500
Wat as ons 
’n Afrika-televisienetwerk gehad het

00:14:13.500 --> 00:14:17.050
wat uiteenlopende Afrikastories 
regoor die wêreld uitsaai?

00:14:17.050 --> 00:14:21.910
Wat die Nigeriese skrywer Chinua Achebe
"’n balans van stories" noem.

NOTE Paragraph

00:14:21.910 --> 00:14:25.410
Wat as my kamermaat kon weet 
van my Nigeriese uitgewer,

00:14:25.410 --> 00:14:26.790
Muhtar Bakare,

00:14:26.790 --> 00:14:29.290
’n merkwaardige man 
wat sy werk by ’n bank gelos het

00:14:29.290 --> 00:14:32.270
om sy droom te volg 
en ’n uitgewery te begin?

00:14:32.270 --> 00:14:35.770
Die staande opvatting was 
dat Nigeriërs nie literatuur lees nie.

00:14:35.770 --> 00:14:36.970
Hy't verskil.

00:14:36.970 --> 00:14:40.530
Hy't gedink 
mense wat kon lees, sou lees,

00:14:40.530 --> 00:14:44.840
mits literatuur bekostigbaar 
en beskikbaar was.

NOTE Paragraph

00:14:44.840 --> 00:14:47.060
Kort na hy my eerste roman uitgegee het,

00:14:47.060 --> 00:14:50.250
was ek by ’n TV-ateljee 
in Lagos vir ’n onderhoud,

00:14:50.250 --> 00:14:53.480
en ’n vrou wat as ’n bode daar gewerk het, 
het vir my kom sê:

00:14:53.480 --> 00:14:56.470
"Ek't baie van jou roman gehou, 
behalwe die einde.

00:14:56.470 --> 00:15:00.800
"Jy moet nou ’n vervolgstuk skryf, 
en wat moet gebeur is ..."

NOTE Paragraph

00:15:00.800 --> 00:15:02.400
(Gelag)

NOTE Paragraph

00:15:02.400 --> 00:15:05.730
En sy't toe vir my vertel 
wat om in die vervolgstuk te skryf.

00:15:05.730 --> 00:15:08.230
Ek was nie net bekoor nie, 
ek was ook diep geroer.

00:15:08.230 --> 00:15:11.350
Hier was ’n vrou, 
soos baie gewone Nigeriërs,

00:15:11.350 --> 00:15:13.910
wat nie veronderstel was 
om 'n leser te wees nie.

00:15:13.910 --> 00:15:15.550
Sy't nie net die boek gelees nie,

00:15:15.550 --> 00:15:17.500
sy't dit ook aangeneem

00:15:17.500 --> 00:15:21.620
en geregverdig gevoel 
in haar instruksies vir die vervolgstuk.

NOTE Paragraph

00:15:21.620 --> 00:15:25.140
So wat as my kamermaat kon weet 
van my vriendin Funmi Iyanda,

00:15:25.140 --> 00:15:28.540
’n vreeslose Lagos TV-aanbieder,

00:15:28.540 --> 00:15:31.930
vasberade om die stories 
wat ons verkies om te vergeet, te vertel?

00:15:31.930 --> 00:15:34.000
Wat as my kamermaat kon weet

00:15:34.000 --> 00:15:38.560
van die hartoperasie wat verlede week 
in ’n Lagos-hospitaal uitgevoer is?

00:15:38.560 --> 00:15:39.650
Wat as sy kon weet

00:15:39.650 --> 00:15:42.340
van hedendaagse Nigeriese musiek,

00:15:42.340 --> 00:15:43.670
talentvolle mense wat sing

00:15:43.670 --> 00:15:47.550
in Engels en Pidgin
en Igbo en Joroeba en Ijo,

00:15:47.550 --> 00:15:50.990
terwyl hulle invloede van Jay-Z en Fela

00:15:50.990 --> 00:15:54.190
tot Bob Marley en hulle oupas meng.

NOTE Paragraph

00:15:54.190 --> 00:15:55.563
Wat as sy kon weet

00:15:55.563 --> 00:15:56.886
van die vroulike prokureur

00:15:56.886 --> 00:16:00.510
wat onlangs in Nigerië hof toe is 
om ’n belaglike wet te betwis

00:16:00.510 --> 00:16:03.820
wat vereis dat vroue 
hulle mans se toestemming kry

00:16:03.820 --> 00:16:06.350
voor hulle hul paspoorte hernu?

00:16:06.350 --> 00:16:09.150
Was as sy kon weet van Nollywood,

00:16:09.150 --> 00:16:13.510
vol innoverende mense wat films maak 
ten spyte van groot tegniese uitdagings,

00:16:13.510 --> 00:16:15.320
sulke gewilde films,

00:16:15.320 --> 00:16:20.430
perfekte voorbeelde van Nigeriërs 
wat verbruik wat hulle self skep?

00:16:20.430 --> 00:16:23.880
Wat as sy kon weet 
van my vooruitstrewende haarvlegter,

00:16:23.880 --> 00:16:27.300
met haar eie nuwe besigheid 
vir die verkoop van haarverlengings?

00:16:27.300 --> 00:16:31.980
Of van die miljoene Nigeriërs
wat besighede begin wat soms misluk,

00:16:31.980 --> 00:16:35.090
maar wat aanhou om hulle ambisie te kweek?

NOTE Paragraph

00:16:35.090 --> 00:16:36.390
Elke keer wat ek tuis is,

00:16:36.390 --> 00:16:40.310
sien ek ook meeste Nigeriërs
se bronne van irritasie:

00:16:40.310 --> 00:16:43.510
ons mislukte infrastruktuur, 
ons mislukte regering,

00:16:43.510 --> 00:16:45.610
maar ek sien ook 
die ongelooflike taaiheid

00:16:45.610 --> 00:16:48.660
van mense wat floreer 
ten spyte van die regering,

00:16:48.660 --> 00:16:51.650
eerder as gevolg daarvan.

00:16:51.650 --> 00:16:54.480
Ek bied elke somer 
skryfwerkswinkels in Lagos aan,

00:16:54.480 --> 00:16:57.340
en dis indrukwekkend
hoeveel mense aansoek doen,

00:16:57.340 --> 00:17:00.060
hoeveel gretig is om te skryf,

00:17:00.060 --> 00:17:02.440
om stories te vertel.

NOTE Paragraph

00:17:02.440 --> 00:17:06.200
Ek en my Nigeriese uitgewer 
het onlangs die Farafina Trust --

00:17:06.200 --> 00:17:07.710
sonder winsbejag -- begin,

00:17:07.710 --> 00:17:10.330
en ons het groot drome van biblioteke bou

00:17:10.330 --> 00:17:13.230
en bestaande biblioteke opknap

00:17:13.230 --> 00:17:15.200
en boeke verskaf aan staatskole

00:17:15.200 --> 00:17:17.280
wat niks in hulle biblioteke het nie,

00:17:17.280 --> 00:17:19.750
en ook van tonne werkswinkels organiseer,

00:17:19.750 --> 00:17:21.060
in lees en skryf,

00:17:21.060 --> 00:17:24.560
vir al die mense wat gretig is 
om ons baie stories te vertel.

NOTE Paragraph

00:17:24.560 --> 00:17:26.470
Stories maak saak.

00:17:26.470 --> 00:17:28.210
Baie stories maak saak.

00:17:28.210 --> 00:17:32.170
Stories is al gebruik 
om te ontvreem en te belaster,

00:17:32.170 --> 00:17:36.840
maar stories kan ook gebruik word 
om te bemagtig en te vermenslik.

00:17:36.840 --> 00:17:39.360
Stories kan ’n volk se waardigheid breek,

00:17:39.360 --> 00:17:43.090
maar stories kan ook 
hulle gebreekte waardigheid heelmaak.

NOTE Paragraph

00:17:44.100 --> 00:17:46.320
Die Amerikaanse skrywer 
Alice Walker het geskryf

00:17:46.320 --> 00:17:49.790
oor haar suiderlingfamilielede
wat na die Noorde getrek het.

00:17:49.790 --> 00:17:52.220
Oor hoe sy hulle aan ’n boek

00:17:52.220 --> 00:17:55.710
oor die suiderlinglewe 
wat hulle agtergelaat het, voorgestel het:

00:17:55.710 --> 00:17:58.790
"Hulle't rondgesit, die boek self gelees,

00:17:58.790 --> 00:18:01.730
"geluister na hoe ek die boek lees,

00:18:01.730 --> 00:18:05.070
"en ’n paradys van soorte is herwin."

NOTE Paragraph

00:18:05.750 --> 00:18:08.570
Ek wil graag met hierdie gedagte afsluit:

00:18:08.570 --> 00:18:11.210
Dat wanneer ons die enkele storie verwerp,

00:18:11.210 --> 00:18:14.450
wanneer ons besef 
dat daar nooit ’n enkele storie

00:18:14.450 --> 00:18:16.690
oor enige plek is nie,

00:18:16.690 --> 00:18:19.140
herwin ons ’n soort paradys.

NOTE Paragraph

00:18:19.140 --> 00:18:20.470
Dankie.

NOTE Paragraph

00:18:20.760 --> 00:18:25.230
(Applous)