1
00:00:01,567 --> 00:00:03,460
Pre dve nedelje,

2
00:00:03,460 --> 00:00:05,567
sedeo sam za kuhinjskim stolom

3
00:00:05,567 --> 00:00:08,567
sa mojom ženom Katjom,

4
00:00:08,567 --> 00:00:13,433
i razgovarali smo na temu
o kojoj ću pričati danas.

5
00:00:13,433 --> 00:00:16,010
Imamo 11-godišnjeg sina, zove se Linkoln.

6
00:00:16,010 --> 00:00:20,673
Sedeo je za istim stolom
i radio domaći iz matematike.

7
00:00:20,673 --> 00:00:23,690
I tokom pauze u mom razgovoru sa Katjom,

8
00:00:23,754 --> 00:00:26,037
bacio sam pogled na Linkolna

9
00:00:26,037 --> 00:00:28,133
i kao da me je grom pogodio,

10
00:00:30,167 --> 00:00:33,633
setio sam se mog klijenta.

11
00:00:33,633 --> 00:00:36,525
Moj klijent je bio momak po imenu Vil.

12
00:00:36,525 --> 00:00:38,443
Poreklom iz severnog Teksasa.

13
00:00:38,443 --> 00:00:43,539
Nikada nije dobro poznavao svog oca,
zato što je otac napustio njegovu majku

14
00:00:43,539 --> 00:00:47,233
dok je bila trudna s njim.

15
00:00:47,233 --> 00:00:51,600
I tako, suđeno mu je
da ga odgaja samohrana majka,

16
00:00:51,600 --> 00:00:53,167
što bi možda i bilo u redu

17
00:00:53,167 --> 00:00:55,333
osim što je baš ova samohrana majka

18
00:00:55,333 --> 00:00:58,654
bila paranoidni šizofrenik,

19
00:00:58,654 --> 00:01:03,267
i kada je Vil imao pet godina, pokušala je
da ga ubije mesarskim nožem.

20
00:01:03,267 --> 00:01:05,200
Nju su vlasti odvele

21
00:01:05,200 --> 00:01:09,335
i smestile u psihijatrijsku bolnicu,

22
00:01:09,335 --> 00:01:13,067
tako da je nekoliko narednih godina
Vil živeo sa starijim bratom

23
00:01:13,067 --> 00:01:15,952
dok brat nije izvršio samoubistvo
pucnjem u srce.

24
00:01:15,952 --> 00:01:19,033
I posle toga

25
00:01:19,033 --> 00:01:22,067
Vila su prebacivali od jednog
do drugog člana porodice,

26
00:01:22,067 --> 00:01:27,400
sve do njegove devete godine, kada je
u suštini bio prepušten samom sebi.

27
00:01:27,400 --> 00:01:31,788
Tog jutra sam sedeo sa Katjom i Linkolnom
i pogledao sam u svog sina,

28
00:01:31,788 --> 00:01:35,833
i shvatio da je moj klijent, Vil,

29
00:01:35,833 --> 00:01:37,900
bio njegovog uzrasta,

30
00:01:37,900 --> 00:01:41,933
i sam na ulici već dve godine.

31
00:01:41,933 --> 00:01:44,513
Vil se na kraju priključio bandi

32
00:01:44,513 --> 00:01:45,860
i počinio

33
00:01:45,860 --> 00:01:48,800
brojna teška krivična dela,

34
00:01:48,800 --> 00:01:51,633
uključujući, najozbiljnije od svih,

35
00:01:51,633 --> 00:01:53,929
užasno, tragično ubistvo.

36
00:01:53,929 --> 00:01:59,500
I Vil je na kraju pogubljen

37
00:01:59,500 --> 00:02:01,433
jer je to kazna za taj zločin.

38
00:02:01,433 --> 00:02:05,346
Ali ja ne želim danas da pričam

39
00:02:05,346 --> 00:02:08,058
o moralnosti smrtne kazne.

40
00:02:08,058 --> 00:02:10,357
Svakako mislim da moj klijent

41
00:02:10,357 --> 00:02:15,367
nije trebalo da bude pogubljen,
ali ono što želim da uradim

42
00:02:15,367 --> 00:02:18,252
danas umesto toga
je da govorim o smrtnoj kazni

43
00:02:18,252 --> 00:02:20,800
na način na koji to nisam radio do sada,

44
00:02:21,008 --> 00:02:22,100
na način

45
00:02:22,100 --> 00:02:24,633
koji je potpuno nekontroverzan.

46
00:02:24,633 --> 00:02:27,516
Mislim da je to moguće,

47
00:02:27,516 --> 00:02:30,233
zato što postoji stanovište

48
00:02:30,233 --> 00:02:32,114
u raspravi o smrtnoj kazni -

49
00:02:32,114 --> 00:02:33,900
možda i najvažnije stanovište -

50
00:02:33,900 --> 00:02:37,083
sa kojim se svi slažu,

51
00:02:37,083 --> 00:02:41,033
gde i najzagriženiji
pobornici smrtne kazne

52
00:02:41,069 --> 00:02:45,047
i najglasniji abolicionisti

53
00:02:45,047 --> 00:02:47,950
imaju iste stavove.

54
00:02:47,950 --> 00:02:51,665
To je stanovište koje želim da razradim.

55
00:02:51,665 --> 00:02:55,332
Ali pre nego što to uradim,
želim da posvetim nekoliko minuta

56
00:02:55,332 --> 00:02:57,767
govoreći vam kako se
slučaj smrtne kazne odvija,

57
00:02:57,767 --> 00:03:02,525
i onda ću vam ispričati dve lekcije
koje sam naučio za poslednjih 20 godina,

58
00:03:02,525 --> 00:03:05,567
radeći kao specijalizovani advokat
za slučajeve smrtne kazne,

59
00:03:05,567 --> 00:03:10,467
videvši više od stotinjak slučajeva
koji su se odvijali na isti način.

60
00:03:10,467 --> 00:03:14,300
Možete zamisliti
slučaj smrtne kazne kao priču

61
00:03:14,300 --> 00:03:16,467
sa četri poglavlja.

62
00:03:16,467 --> 00:03:19,733
Prvo poglavlje svakog slučaja
je potpuno isto,

63
00:03:19,733 --> 00:03:21,619
i tragično je.

64
00:03:21,619 --> 00:03:22,725
Počinje ubistvom

65
00:03:22,725 --> 00:03:25,589
nedužnog ljudskog bića,

66
00:03:25,589 --> 00:03:27,233
iza koga sledi suđenje

67
00:03:27,233 --> 00:03:29,893
gde je ubica osuđen i poslat
na izvršenje smrtne kazne,

68
00:03:29,893 --> 00:03:31,534
i ta smrtna kazna je na kraju

69
00:03:31,534 --> 00:03:33,667
potvrđena na državnom apelacionom sudu.

70
00:03:33,667 --> 00:03:38,593
Drugo poglavlje je sastavljeno
od pravnih radnji poznatih

71
00:03:38,593 --> 00:03:41,286
kao apelacija državi protiv utamničenja.

72
00:03:41,286 --> 00:03:44,767
Treće poglavlje je još komplikovanija
pravna procedura,

73
00:03:44,767 --> 00:03:46,933
savezna procedura protiv utamničenja.

74
00:03:46,933 --> 00:03:50,130
I četvrto poglavlje je ono
u kome se mogu desiti razne stvari.

75
00:03:50,130 --> 00:03:52,850
Advokat može podneti
zahtev za pomilovanjem,

76
00:03:52,850 --> 00:03:55,984
mogu pokrenuti
mnogo kompleksniji postupak,

77
00:03:55,984 --> 00:03:58,333
ili mogu da ne urade ništa od toga.

78
00:03:58,333 --> 00:04:00,107
Ali četvrto poglavlje uvek završava

79
00:04:00,107 --> 00:04:02,267
pogubljenjem.

80
00:04:02,267 --> 00:04:07,130
Kada sam pre više od 20 godina počeo
da zastupam osuđene na smrtnu kaznu,

81
00:04:07,130 --> 00:04:11,067
zatvorenici nisu imali prava na advokata,

82
00:04:11,067 --> 00:04:13,767
ni u drugom,
ni u četvrtom poglavlju ove priče.

83
00:04:13,767 --> 00:04:15,280
Prepušteni sami sebi.

84
00:04:15,280 --> 00:04:18,717
Činjenica je da ni do kraja 1980-ih
nisu obezbedili

85
00:04:18,717 --> 00:04:20,923
pravo na advokata tokom trećeg poglavlja

86
00:04:20,923 --> 00:04:22,757
ove priče.

87
00:04:22,757 --> 00:04:25,433
Sve što su oni morali da urade

88
00:04:25,433 --> 00:04:28,433
je da se oslone na pravnike volontere

89
00:04:28,433 --> 00:04:30,629
da vode njihove pravne procedure.

90
00:04:30,629 --> 00:04:33,717
Problem je bio u tome da je bilo
mnogo više smrtnih osuđenika

91
00:04:33,717 --> 00:04:39,233
nego što je bilo advokata koji su bili
stručni i zainteresovani za ove slučajeve.

92
00:04:39,233 --> 00:04:40,733
Neizbežno je bilo

93
00:04:40,733 --> 00:04:44,433
da avokati teže slučajevima
koji su već bili u četvrtom poglavlju -

94
00:04:44,433 --> 00:04:46,117
to naravno ima smisla.

95
00:04:46,117 --> 00:04:50,333
To su najhitniji slučajevi,
to su ljudi koji su najbliži pogubljenju.

96
00:04:50,333 --> 00:04:54,522
Neki od ovih advokata bili su uspešni -
obezbedili su klijentima novo suđenje.

97
00:04:54,522 --> 00:04:58,467
Drugi su uspeli svojim klijentima
da produže živote,

98
00:04:58,467 --> 00:05:00,467
nekad godinama, nekad mesecima.

99
00:05:00,467 --> 00:05:02,567
Ali nije se desilo to

100
00:05:02,567 --> 00:05:07,400
da se ikada dogodio ozbiljan i stalan pad

101
00:05:07,400 --> 00:05:09,800
godišnjih pogubljenja u Teksasu.

102
00:05:09,800 --> 00:05:13,567
Zapravo, kao što možete videti
sa grafikona, do vremena kada je

103
00:05:13,567 --> 00:05:16,900
mehanizam pogubljenja postao efikasan
sredinom i kasnih 90-tih,

104
00:05:16,900 --> 00:05:21,233
postoji samo nekoliko godina gde je
broj godišnjih pogubljenja pao

105
00:05:21,233 --> 00:05:23,400
ispod 20.

106
00:05:23,400 --> 00:05:24,940
Tokom prosečne godine u Teksasu,

107
00:05:24,940 --> 00:05:27,192
imamo prosek

108
00:05:27,192 --> 00:05:28,864
od oko dvoje ljudi mesečno.

109
00:05:28,864 --> 00:05:33,500
Nekih godina u Teksasu je pogubljeno
blizu 40 ljudi, i ovaj broj

110
00:05:33,500 --> 00:05:38,222
nikada nije značajno pao
tokom proteklih 15 godina.

111
00:05:38,222 --> 00:05:41,867
Ipak, u isto vreme kada nastavljamo
sa egzekucijama

112
00:05:41,867 --> 00:05:43,967
istog broja ljudi svake godine,

113
00:05:43,967 --> 00:05:46,535
broj ljudi koje osuđujemo na smrt

114
00:05:46,535 --> 00:05:47,696
na godišnjem nivou

115
00:05:47,696 --> 00:05:50,180
opao je značajno.

116
00:05:50,180 --> 00:05:51,567
Imamo ovaj paradoks,

117
00:05:51,567 --> 00:05:56,287
a to je da je broj godišnjih pogubljenja
ostao velik,

118
00:05:56,287 --> 00:06:00,722
ali se broj novih smrtnih kazni smanjio.

119
00:06:00,722 --> 00:06:02,000
Zašto se ovo dešava?

120
00:06:02,000 --> 00:06:04,767
To se ne može pripisati
padu u stopi ubistava,

121
00:06:04,767 --> 00:06:06,600
jer stopa ubistava nije pala

122
00:06:06,600 --> 00:06:10,867
ni blizu kao što to pokazuje
crvena linija na grafikonu.

123
00:06:10,867 --> 00:06:13,733
Zapravo se desilo to

124
00:06:13,733 --> 00:06:17,567
da su porote počele sve više ljudi
da kažnjavaju zatvorom

125
00:06:17,567 --> 00:06:21,067
do kraja života, bez mogućnosti
uslovne kazne,

126
00:06:21,067 --> 00:06:24,383
umesto da ih šalju na gubilište.

127
00:06:24,383 --> 00:06:26,733
Zašto se to desilo?

128
00:06:26,733 --> 00:06:31,140
Nije se desilo
zbog nedostatka podrške smrtnoj kazni.

129
00:06:31,140 --> 00:06:34,700
Protivnici smrtne kazne se teše činjenicom

130
00:06:34,700 --> 00:06:39,360
da je podrška smrtnoj kazni u Teksasu
na nezapamćeno niskom nivou.

131
00:06:39,360 --> 00:06:41,367
Znate li šta to znači za Teksas?

132
00:06:41,367 --> 00:06:43,933
To znači da je oko 60 procenata.

133
00:06:43,933 --> 00:06:47,667
To je veoma dobro u poređenju sa 80-tima,

134
00:06:47,667 --> 00:06:49,391
kada je bila veća od 80 procenata,

135
00:06:49,391 --> 00:06:53,800
ali ne možemo objasniti smanjenje
smrtnih kazni i afinitet

136
00:06:53,800 --> 00:06:57,667
za doživotnu kaznu bez uslovnog otpuštanja
erozijom podrške za smrtnu kaznu,

137
00:06:57,667 --> 00:07:00,133
jer ljudi još podržavaju smrtnu kaznu.

138
00:07:00,133 --> 00:07:03,207
Zbog čega je nastala ova pojava?

139
00:07:03,207 --> 00:07:04,833
Desilo se to

140
00:07:04,833 --> 00:07:05,738
da su advokati

141
00:07:05,738 --> 00:07:09,433
koji zastupaju osuđenike na smrtnu kaznu
promenili fokus

142
00:07:09,433 --> 00:07:13,935
na sve ranija poglavlja
priče o smrtnoj kazni.

143
00:07:13,935 --> 00:07:17,200
Pre 25 godina, fokusirali su se
na četvrto poglavlje.

144
00:07:17,200 --> 00:07:21,063
Prešli su sa četvrtog poglavlja,
pre 25 godina, na treće

145
00:07:21,063 --> 00:07:22,767
krajem 1980-tih.

146
00:07:22,767 --> 00:07:26,167
A sa trećeg poglavlja su krajem 1980-tih

147
00:07:26,167 --> 00:07:29,367
prešli na drugo, sredinom 1990-tih.
A sredinom i krajem 1990-tih,

148
00:07:29,367 --> 00:07:32,557
počeli su da se fokusiraju
na početak priče.

149
00:07:32,557 --> 00:07:36,567
Možete misliti da je ovaj
pad smrtnih kazni i povećanje broja

150
00:07:36,567 --> 00:07:39,033
doživotnih kazni dobra ili loša stvar.

151
00:07:39,033 --> 00:07:41,589
Danas ne želim da pričam o tome.

152
00:07:41,589 --> 00:07:44,747
Želim da vam kažem da je razlog
zašto se ovo dogodilo

153
00:07:44,747 --> 00:07:47,859
taj što su advokati koji zastupaju
smrtne osuđenike shvatili

154
00:07:47,859 --> 00:07:50,633
da što ranije se interveniše u slučaju,

155
00:07:50,633 --> 00:07:55,133
veće su šanse da ćete
svom klijentu spasiti život.

156
00:07:55,133 --> 00:07:57,000
To je prva stvar koju sam naučio.

157
00:07:57,000 --> 00:07:58,935
Evo i druge stvari koju sam naučio:

158
00:07:58,935 --> 00:08:00,100
Moj klijent, Vil

159
00:08:00,100 --> 00:08:03,556
nije bio izuzetak od pravila;

160
00:08:03,556 --> 00:08:06,633
on je bio pravilo.

161
00:08:06,633 --> 00:08:09,857
Ponekad kažem, ako mi date ime
osuđenika na smrtnu kaznu,

162
00:08:09,857 --> 00:08:13,215
nema veze u kojoj je državi,
bez obzira da li sam ga upoznao ili ne -

163
00:08:13,215 --> 00:08:15,833
napisaću njegovu biografiju za vas.

164
00:08:15,833 --> 00:08:19,033
I u osam od deset puta,

165
00:08:19,033 --> 00:08:20,667
detalji ove biografije

166
00:08:20,667 --> 00:08:23,130
biće manje-više precizni.

167
00:08:23,130 --> 00:08:27,133
I razlog za to je to što su
80% osuđenika na smrt ljudi

168
00:08:27,133 --> 00:08:29,773
koji su potekli iz istih
nefunkcionalnih porodica

169
00:08:29,773 --> 00:08:31,100
kao što je Vilova.

170
00:08:31,100 --> 00:08:33,068
80% osuđenika na smrt

171
00:08:33,068 --> 00:08:35,200
su ljudi koji su bili unutar

172
00:08:35,200 --> 00:08:37,833
pravosudnog sistema
za maloletničku delikvenciju.

173
00:08:37,833 --> 00:08:39,964
To je druga lekcija

174
00:08:39,964 --> 00:08:41,767
koju sam naučio.

175
00:08:41,767 --> 00:08:45,167
Sada smo u centru tog stanovišta

176
00:08:45,167 --> 00:08:48,003
sa kojime će se svi složiti.

177
00:08:48,003 --> 00:08:50,506
Ljudi u ovoj prostoriji
mogu da se ne slože oko toga

178
00:08:50,506 --> 00:08:52,619
da li bi Vila trebalo pogubiti,

179
00:08:52,619 --> 00:08:55,133
ali mislim da će se svi složiti

180
00:08:55,133 --> 00:08:58,833
da bi najbolja moguća
verzija njegove priče

181
00:08:58,833 --> 00:09:00,167
bila priča

182
00:09:00,167 --> 00:09:04,949
gde se ubistvo nije desilo.

183
00:09:04,949 --> 00:09:06,933
Kako to da učinimo?

184
00:09:06,933 --> 00:09:10,963
Kada je naš sin Linkoln
radio matematički problem

185
00:09:10,963 --> 00:09:14,005
pre dve nedelje,
bio je to veliki, gadan problem.

186
00:09:14,005 --> 00:09:17,488
I on je sada naučio
da kada imaš veliki problem,

187
00:09:17,488 --> 00:09:20,600
ponekad je put do rešenja
podeliti ga na manje probleme.

188
00:09:20,600 --> 00:09:23,550
Tako rešavamo većinu problema -
iz matematike i fizike,

189
00:09:23,550 --> 00:09:25,237
čak i iz socijalne politike -

190
00:09:25,237 --> 00:09:28,733
usitnimo ih u manje,
lakše rešive probleme.

191
00:09:28,733 --> 00:09:30,468
Ali s vremena na vreme,

192
00:09:30,468 --> 00:09:32,500
kao što to reče Dvajt Ajzenhauer,

193
00:09:32,500 --> 00:09:34,020
način za rešavanje problema

194
00:09:34,020 --> 00:09:36,100
je da ga ukrupnite.

195
00:09:36,100 --> 00:09:40,033
Način na koji bismo rešili ovaj problem

196
00:09:40,033 --> 00:09:43,889
je da pitanje smrtne kazne načinimo širim.

197
00:09:43,889 --> 00:09:46,133
Moramo reći, u redu.

198
00:09:46,133 --> 00:09:48,394
Imamo ova četri poglavlja

199
00:09:48,394 --> 00:09:51,233
priče o smrtnoj kazni,

200
00:09:51,233 --> 00:09:53,000
ali šta se dešavalo

201
00:09:53,000 --> 00:09:55,127
pre nego što je priča počela?

202
00:09:55,127 --> 00:09:59,933
Kako možemo intervenisati u životu ubice

203
00:09:59,933 --> 00:10:02,600
pre nego što postane ubica?

204
00:10:02,600 --> 00:10:04,949
Kakve opcije imamo

205
00:10:04,949 --> 00:10:07,563
da gurnemo tu osobu sa tog puta

206
00:10:07,567 --> 00:10:11,730
koji vodi ishodu za koji svi -

207
00:10:11,730 --> 00:10:14,586
oni koji su za i protiv smrtne kazne -

208
00:10:14,586 --> 00:10:15,333
još uvek misle

209
00:10:15,333 --> 00:10:17,767
da je loš rezultat:

210
00:10:17,767 --> 00:10:20,333
ubistvo nevinog čoveka.

211
00:10:22,248 --> 00:10:24,933
Ljudi ponekad kažu

212
00:10:24,933 --> 00:10:27,353
da nešto nije viša matematika.

213
00:10:28,300 --> 00:10:31,633
Time se misli da je viša matematika
veoma komplikovana

214
00:10:31,633 --> 00:10:35,135
i da je ovaj problem o kome pričamo
prilično jednostavan.

215
00:10:35,135 --> 00:10:36,567
To je viša matematika:

216
00:10:36,567 --> 00:10:38,367
izraz koji se koristi

217
00:10:38,367 --> 00:10:42,233
za veoma teške probleme u matematici.

218
00:10:42,233 --> 00:10:44,600
Danas pričamo o nečemu

219
00:10:44,600 --> 00:10:47,001
što je jednako komplikovano.

220
00:10:47,001 --> 00:10:49,625
Ono o čemu danas pričamo

221
00:10:49,625 --> 00:10:52,272
je takođe viša matematika.

222
00:10:52,272 --> 00:10:54,083
Moj klijent Vil

223
00:10:54,083 --> 00:10:56,753
i 80% ljudi osuđenih na smrt

224
00:10:56,753 --> 00:11:00,200
imali su pet poglavlja u svom životu

225
00:11:00,200 --> 00:11:01,733
koja su nastupila

226
00:11:01,733 --> 00:11:03,903
pre četiri poglavlja
priče o smrtnoj kazni.

227
00:11:03,903 --> 00:11:08,300
Ovih pet poglavlja smatram
tačkama za intervenciju,

228
00:11:08,300 --> 00:11:11,167
trenucimau njihovim životima
kada je naše društvo

229
00:11:11,167 --> 00:11:16,100
moglo da interveniše i pogura ih
sa staze na kojoj su bili,

230
00:11:16,100 --> 00:11:20,368
koja je dovela do posledica za koje svi -
oni koji podržavaju

231
00:11:20,368 --> 00:11:22,086
ili koji su protiv smrtne kazne -

232
00:11:22,086 --> 00:11:24,106
mislimo da su loše.

233
00:11:24,106 --> 00:11:26,733
Tokom svakog od ovih pet poglavlja,

234
00:11:26,733 --> 00:11:28,367
kada je majka bila trudna s njim,

235
00:11:28,367 --> 00:11:30,633
u njegovom ranom detinjstvu,

236
00:11:30,633 --> 00:11:32,500
kada je bio u osnovnoj školi,

237
00:11:32,500 --> 00:11:34,667
višim razredima osnovne i u srednjoj školi

238
00:11:34,667 --> 00:11:38,557
i kada je bio u sistemu popravnih domova -
tokom svakog od ovih pet poglavlja,

239
00:11:38,557 --> 00:11:41,382
bilo je mnoštvo stvari
koje je društvo moglo da uradi.

240
00:11:41,382 --> 00:11:43,500
Zapravo, ako samo zamislimo

241
00:11:43,500 --> 00:11:48,600
da postoji pet različitih
modela intervencije, način na koji društvo

242
00:11:48,600 --> 00:11:50,484
može da interveniše u tih pet pogavlja,

243
00:11:50,484 --> 00:11:52,700
i možemo da ih kombinujemo
i mešamo po volji,

244
00:11:52,700 --> 00:11:56,870
postoji 3000 -
više od 3000 mogućih strategija

245
00:11:56,870 --> 00:12:00,733
kojima bismo klince poput Vila

246
00:12:00,733 --> 00:12:03,567
mogli da skrenemo sa njihove staze.

247
00:12:03,567 --> 00:12:05,322
Danas pred vama ne stojim

248
00:12:05,322 --> 00:12:07,400
sa rešenjem.

249
00:12:07,400 --> 00:12:11,933
Činjenica je da još uvek
imamo dosta da učimo,

250
00:12:11,933 --> 00:12:15,306
ali to ne znači da već ne znamo dosta.

251
00:12:15,306 --> 00:12:18,200
Iz iskustva iz drugih država znamo

252
00:12:18,200 --> 00:12:21,867
da postoji širok dijapazon
mera intervencije

253
00:12:21,867 --> 00:12:25,755
koje bismo mogli da koristimo u Teksasu
i svim drugim državama koje ih ne koriste,

254
00:12:25,755 --> 00:12:30,748
kako bismo sprečili posledicu
za koju se svi slažemo da je loša.

255
00:12:30,748 --> 00:12:33,371
Pomenuću samo nekoliko.

256
00:12:33,371 --> 00:12:37,296
Danas neću pričati
o reformi pravnog sistema.

257
00:12:37,296 --> 00:12:42,067
To je verovatno tema koju treba ostaviti
u prostoriji punoj advokata i sudija.

258
00:12:42,067 --> 00:12:45,887
Umesto toga, pričaću o nekoliko
mera intervencije

259
00:12:45,887 --> 00:12:48,255
za koje svi možemo pomoći da se ostvare,

260
00:12:48,255 --> 00:12:50,740
jer su to mere intervencije
koje će nastati

261
00:12:50,740 --> 00:12:54,700
kada se zakonodavci i političari,
poreznici i građani

262
00:12:54,700 --> 00:12:56,933
slože da je to ono što treba da radimo

263
00:12:56,933 --> 00:12:59,267
i da tako treba da trošimo naš novac.

264
00:12:59,267 --> 00:13:01,653
Možemo pružati pomoć u ranom detinjstvu

265
00:13:01,653 --> 00:13:07,467
za ekonomski i drugačije ugroženu decu

266
00:13:07,467 --> 00:13:09,850
i to može biti besplatno.

267
00:13:09,850 --> 00:13:13,960
Možemo skretati klince poput Vila
sa staze na kojoj su.

268
00:13:13,960 --> 00:13:17,800
Postoje druge države koje to rade,
ali naša ne.

269
00:13:17,800 --> 00:13:21,901
Možemo da pružamo posebne škole,
na nivou srednje škole

270
00:13:21,901 --> 00:13:25,268
i viših razreda osnovne,
ali čak i u prvih pet razreda,

271
00:13:25,268 --> 00:13:29,657
koje su namenjene ekonomski i drugačije
ugroženoj deci, i naročito deci

272
00:13:29,657 --> 00:13:30,833
koja su bila izložena

273
00:13:30,833 --> 00:13:32,933
kaznenom sistemu za maloletnike.

274
00:13:32,933 --> 00:13:35,100
Postoji nekolicina država
koje ovo imaju -

275
00:13:35,100 --> 00:13:37,262
ali ne i Teksas.

276
00:13:37,262 --> 00:13:39,300
Postoji još nešto što možemo da radimo -

277
00:13:39,300 --> 00:13:41,638
dosta stvari -
jedna stvar koju ću pomenuti,

278
00:13:41,638 --> 00:13:44,200
a to će biti jedina kontroverzna stvar

279
00:13:44,200 --> 00:13:46,833
koju ću reći danas.

280
00:13:46,833 --> 00:13:48,133
Možemo intervenisati

281
00:13:48,133 --> 00:13:50,233
mnogo agresivnije

282
00:13:50,233 --> 00:13:53,457
u opasno nefunkcionalnim domovima

283
00:13:53,457 --> 00:13:55,300
i iz njih vaditi decu

284
00:13:55,300 --> 00:14:00,771
pre nego što njihove majke uzmu noževe
i priprete da će ih ubiti.

285
00:14:00,771 --> 00:14:02,791
Ako uradimo to,

286
00:14:02,791 --> 00:14:04,867
potrebno nam je mesto za njih.

287
00:14:04,867 --> 00:14:08,271
Čak i da uradimo sve ovo,
neka deca će nam promaći

288
00:14:08,271 --> 00:14:11,867
i završiće na tom poslednjem poglavlju
pre nego počne priča s ubistvom,

289
00:14:11,867 --> 00:14:13,900
završiće u kaznenom sistemu
za maloletnike.

290
00:14:13,900 --> 00:14:17,002
A čak i da se desi to,

291
00:14:17,002 --> 00:14:18,906
još uvek nije prekasno.

292
00:14:18,906 --> 00:14:21,700
Još ima vremena da ih poguramo,

293
00:14:21,700 --> 00:14:23,457
ako na to mislimo kao na guranje

294
00:14:23,457 --> 00:14:25,346
umesto proste kazne.

295
00:14:25,346 --> 00:14:29,016
Na severoistoku postoje dva profesora -
jedan na Jejlu a drugi na Merilendu -

296
00:14:29,016 --> 00:14:30,333
osnovali su školu

297
00:14:30,333 --> 00:14:34,233
koja je pridružena zatvoru za maloletnike.

298
00:14:34,233 --> 00:14:37,482
Klinci su u zatvoru, ali idu u školu
od osam ujutru

299
00:14:37,482 --> 00:14:39,077
do četiri popodne.

300
00:14:39,077 --> 00:14:40,483
To je bilo logistički teško.

301
00:14:40,483 --> 00:14:42,067
Morali su da regrutuju nastavnike

302
00:14:42,067 --> 00:14:45,333
koji su želeli da rade unutar zatvora,
da ustanove strogo razdvajanje

303
00:14:45,333 --> 00:14:48,535
između ljudi koji rade u školi
i osoblja u zatvoru,

304
00:14:48,535 --> 00:14:51,967
i najteže od svega, morali su da izmisle
novi program nastave,

305
00:14:51,967 --> 00:14:52,967
jer pogodite šta?

306
00:14:52,967 --> 00:14:58,467
Ljudi ne dolaze u zatvor na polugodištima.

307
00:14:58,467 --> 00:15:01,584
Ali uradili su sve to.

308
00:15:01,584 --> 00:15:04,333
Šta je zajedničko svim ovim stvarima?

309
00:15:04,333 --> 00:15:10,700
Zajedničko im je da koštaju.

310
00:15:10,700 --> 00:15:13,728
Neki od vas su možda dovoljno stari
da se sećaju tipa

311
00:15:13,728 --> 00:15:17,490
na staroj reklami za filtere za ulje.

312
00:15:17,490 --> 00:15:21,300
Rekao bi: "Možete mi platiti sada

313
00:15:21,300 --> 00:15:24,367
ili mi platiti kasnije."

314
00:15:24,367 --> 00:15:26,500
Ono što mi radimo

315
00:15:26,500 --> 00:15:28,520
u sistemu smrtnih kazni

316
00:15:28,520 --> 00:15:32,119
je plaćanje kasnije.

317
00:15:32,119 --> 00:15:33,967
Ali stvar je u tome

318
00:15:33,967 --> 00:15:37,833
da za svakih 15000 dolara
koje potrošimo na intervencije

319
00:15:37,833 --> 00:15:42,200
u životima ekonomski
i drugačije ugrožene dece

320
00:15:42,200 --> 00:15:43,520
u tim ranijim poglavljima,

321
00:15:43,520 --> 00:15:47,933
kasnije štedimo 80000 dolara u troškovima
koji su vezani za kriminal.

322
00:15:47,933 --> 00:15:49,696
Čak i da se ne slažete

323
00:15:49,696 --> 00:15:52,092
da je moralna obaveza da to uradimo,

324
00:15:53,435 --> 00:15:56,012
ekonomski ima smisla.

325
00:15:58,109 --> 00:16:00,322
Želim da vam ispričam
o poslednjem razgovoru

326
00:16:00,322 --> 00:16:02,612
koji sam vodio s Vilom.

327
00:16:02,612 --> 00:16:06,700
To je bilo dana
kad je trebalo da bude pogubljen

328
00:16:06,700 --> 00:16:10,542
i samo smo pričali.

329
00:16:10,542 --> 00:16:12,067
Nije ostalo ništa da se uradi

330
00:16:12,067 --> 00:16:13,682
u njegovom slučaju.

331
00:16:13,682 --> 00:16:16,033
I mi smo pričali o njegovom životu.

332
00:16:16,033 --> 00:16:18,900
I pričao je prvo o svom ocu,
kojeg je jedva poznavao,

333
00:16:18,900 --> 00:16:19,733
koji je umro

334
00:16:19,733 --> 00:16:22,367
i potom o svojoj majci,

335
00:16:22,367 --> 00:16:24,131
koju je poznavao,

336
00:16:24,131 --> 00:16:26,300
i koja je još uvek živa.

337
00:16:26,300 --> 00:16:29,000
Rekao sam mu:

338
00:16:29,000 --> 00:16:31,051
"Znam priču.

339
00:16:31,051 --> 00:16:32,867
Čitao sam zapisnike.

340
00:16:32,867 --> 00:16:35,509
Znam da je pokušala da te ubije."

341
00:16:35,509 --> 00:16:37,947
I rekoh: "Uvek smo se pitali

342
00:16:37,947 --> 00:16:40,067
da li se zapravo sećaš toga."

343
00:16:40,067 --> 00:16:41,570
Rekoh: "Ja se ničega ne sećam

344
00:16:41,570 --> 00:16:43,729
iz perioda kada sam imao pet godina.

345
00:16:43,729 --> 00:16:46,667
Možda si se setio nečega
što ti je neko prepričao."

346
00:16:46,667 --> 00:16:49,167
I pogledao me je
nagnuvši se napred i reče:

347
00:16:49,167 --> 00:16:52,767
"Profesore," - poznavao me je 12 godina
i još uvek me je zvao profesore.

348
00:16:52,767 --> 00:16:56,082
Rekao je: "Profesore, bez uvrede,

349
00:16:56,082 --> 00:16:57,733
ali kada tvoja mama

350
00:16:57,733 --> 00:17:00,833
uzme mesarski nož
koji izgleda veći od tebe

351
00:17:00,833 --> 00:17:04,633
i juri te kroz kuću
vičući da će da te ubije

352
00:17:04,633 --> 00:17:08,458
i moraš da se zaključaš u kupatilo
i nasloniš na vrata

353
00:17:08,458 --> 00:17:11,221
i vičeš upomoć dok policija ne dođe,"

354
00:17:11,221 --> 00:17:14,300
pogledao me je i rekao:

355
00:17:14,300 --> 00:17:17,800
"to je nešto što se ne zaboravlja."

356
00:17:17,800 --> 00:17:20,300
Nadam se da jedno nećete zaboraviti:

357
00:17:20,300 --> 00:17:23,156
od vremena kada ste jutros stigli ovde
i do pauze za ručak,

358
00:17:23,156 --> 00:17:26,567
u SAD će se desiti

359
00:17:26,567 --> 00:17:28,000
četiri ubistva.

360
00:17:28,000 --> 00:17:32,167
Posvetićemo ogromne društvene resurse
da kaznimo počinioce tih zločina,

361
00:17:32,167 --> 00:17:34,467
i to je u redu jer treba da kažnjavamo

362
00:17:34,467 --> 00:17:36,533
one koji čine loše stvari.

363
00:17:36,533 --> 00:17:40,100
Ali tri od navedenih zločina
se mogu sprečiti.

364
00:17:40,100 --> 00:17:43,010
Ako sagledamo širu sliku

365
00:17:43,172 --> 00:17:47,816
i posvetimo pažnju ranijim poglavljima,

366
00:17:47,816 --> 00:17:51,200
tada nećemo nikada ispisati prvu rečenicu

367
00:17:51,200 --> 00:17:53,034
kojom započinje priča o smrtnoj kazni.

368
00:17:53,034 --> 00:17:54,700
Hvala vam.

369
00:17:54,700 --> 00:17:56,031
(Aplauz)