1
00:00:01,567 --> 00:00:03,460
Dwa tygodnie temu

2
00:00:03,460 --> 00:00:05,567
siedziałem przy kuchennym stole

3
00:00:05,567 --> 00:00:08,567
z moją żoną Katyą i rozmawialiśmy o tym,

4
00:00:08,567 --> 00:00:13,433
o czym będę dziś mówić.

5
00:00:13,433 --> 00:00:18,460
Nasz 11-letni syn Lincoln siedział z nami,

6
00:00:18,460 --> 00:00:21,153
odrabiając pracę domową z matematyki.

7
00:00:21,153 --> 00:00:22,570
W którymś momencie rozmowy z Katyą

8
00:00:23,754 --> 00:00:26,267
spojrzałem na Lincolna.

9
00:00:26,267 --> 00:00:28,133
Nagle uderzyło mnie wspomnienie

10
00:00:30,167 --> 00:00:33,633
o moim dawnym kliencie.

11
00:00:33,633 --> 00:00:36,525
Mój klient nazywał się Will.

12
00:00:36,525 --> 00:00:38,443
Był z północnego Teksasu.

13
00:00:38,443 --> 00:00:43,539
Nigdy nie poznał ojca,

14
00:00:43,539 --> 00:00:47,233
który zostawił jego mamę, kiedy ta była w ciąży.

15
00:00:47,233 --> 00:00:51,600
Musiała więc wychować go samotna matka,

16
00:00:51,600 --> 00:00:53,167
co mogłoby się udać, gdyby jego matka

17
00:00:53,167 --> 00:00:55,333
nie cierpiała akurat na schizofrenię paranoiczną.

18
00:00:55,333 --> 00:00:58,654
Kiedy Will miał 5 lat

19
00:00:58,654 --> 00:01:03,267
próbowała zabić go rzeźnickim nożem.

20
00:01:03,267 --> 00:01:05,200
Umieszczono ją w szpitalu psychiatrycznym,

21
00:01:05,200 --> 00:01:09,335
więc przez kilka lat

22
00:01:09,335 --> 00:01:13,067
Will mieszkał ze starszym bratem,

23
00:01:13,067 --> 00:01:15,952
póki ten nie popełnił samobójstwa strzałem w serce.

24
00:01:15,952 --> 00:01:19,033
Potem tułał się między krewnymi,

25
00:01:19,033 --> 00:01:22,067
aż w końcu, jako dziewięciolatek,

26
00:01:22,067 --> 00:01:27,400
Will właściwie mieszkał już sam.

27
00:01:27,400 --> 00:01:31,788
Tego ranka z Katyą i Lincolnem, spojrzałem na syna,

28
00:01:31,788 --> 00:01:35,833
i uświadomiłem sobie, że Will w jego wieku

29
00:01:35,833 --> 00:01:37,900
od dwóch lat mieszkał już sam.

30
00:01:37,900 --> 00:01:41,933
od dwóch lat mieszkał już sam.

31
00:01:41,933 --> 00:01:44,513
Will w końcu przyłączył się do gangu

32
00:01:44,513 --> 00:01:45,860
i popełnił dużo bardzo poważnych przestępstw,

33
00:01:45,860 --> 00:01:48,800
i popełnił dużo bardzo poważnych przestępstw,

34
00:01:48,800 --> 00:01:51,633
w tym, najpoważniejsze ze wszystkich,

35
00:01:51,633 --> 00:01:53,929
straszne, tragiczne morderstwo.

36
00:01:53,929 --> 00:01:59,500
Ostatecznie na Willu wykonano egzekucję,

37
00:01:59,500 --> 00:02:01,433
jako karę za tę zbrodnię.

38
00:02:01,433 --> 00:02:04,436
Ale dziś nie chcę mówić o moralności kary śmierci.

39
00:02:04,436 --> 00:02:06,108
Ale dziś nie chcę mówić o moralności kary śmierci.

40
00:02:06,108 --> 00:02:10,357
Zdecydowanie uważam,

41
00:02:10,357 --> 00:02:15,367
że mój klient nie powinien był zostać stracony.

42
00:02:15,367 --> 00:02:18,252
Dziś chciałbym pomówić o karze śmierci

43
00:02:18,252 --> 00:02:20,800
w sposób, w jaki jeszcze tego nie robiłem,

44
00:02:21,008 --> 00:02:22,100
w sposób zupełnie niekontrowersyjny.

45
00:02:22,100 --> 00:02:24,633
w sposób zupełnie niekontrowersyjny.

46
00:02:24,633 --> 00:02:27,516
Sądzę, że to możliwe,

47
00:02:27,516 --> 00:02:30,233
ponieważ w debacie na temat kary śmierci jest punkt,

48
00:02:30,233 --> 00:02:32,114
ponieważ w debacie na temat kary śmierci jest punkt,

49
00:02:32,114 --> 00:02:33,900
może najważniejszy, co do którego 
wszyscy się zgadzają,

50
00:02:33,900 --> 00:02:37,083
może najważniejszy, co do którego 
wszyscy się zgadzają,

51
00:02:37,083 --> 00:02:41,033
gdzie najżarliwsi zwolennicy kary śmierci

52
00:02:41,069 --> 00:02:45,047
i najgłośniejsi abolicjoniści są zgodni.

53
00:02:45,047 --> 00:02:47,950
i najgłośniejsi abolicjoniści są zgodni.

54
00:02:47,950 --> 00:02:51,665
To jest punkt, który chcę zbadać.

55
00:02:51,665 --> 00:02:55,752
Opiszę, jak wygląda sprawa sądowa,

56
00:02:55,752 --> 00:02:57,767
i omówię, czego nauczyło mnie 20 lat pracy

57
00:02:57,767 --> 00:03:03,205
z klientami, którym groziła kara śmierci,

58
00:03:03,205 --> 00:03:05,567
z klientami, którym groziła kara śmierci,

59
00:03:05,567 --> 00:03:10,467
i obserwacji ponad stu podobnych przypadków.

60
00:03:10,467 --> 00:03:14,300
Sprawę, w której grozi kara śmierci

61
00:03:14,300 --> 00:03:16,467
można traktować jak historię o czterech rozdziałach.

62
00:03:16,467 --> 00:03:19,733
Pierwszy rozdział każdej sprawy

63
00:03:19,733 --> 00:03:21,619
jest dokładnie taki sam i zawsze tragiczny.

64
00:03:21,619 --> 00:03:22,725
Zaczyna się od morderstwa niewinnego człowieka,

65
00:03:22,725 --> 00:03:25,589
Zaczyna się od morderstwa niewinnego człowieka,

66
00:03:25,589 --> 00:03:27,233
potem jest proces, morderca zostaje skazany

67
00:03:27,233 --> 00:03:29,633
i wysłany do celi śmierci.

68
00:03:29,633 --> 00:03:31,534
Ostatecznie sąd apelacyjny ten wyrok podtrzymuje.

69
00:03:31,534 --> 00:03:33,667
Ostatecznie sąd apelacyjny ten wyrok podtrzymuje.

70
00:03:33,667 --> 00:03:38,593
Rozdział drugi to skomplikowana procedura prawna,

71
00:03:38,593 --> 00:03:41,286
apelacja przeciwko legalności aresztowania.

72
00:03:41,286 --> 00:03:44,767
Trzeci rozdział, jeszcze bardziej zawiły,

73
00:03:44,767 --> 00:03:46,933
to federalna procedura habeas corpus.

74
00:03:46,933 --> 00:03:48,700
W rozdziale czwartym może być różnie.

75
00:03:48,700 --> 00:03:52,850
Prawnicy mogą złożyć wniosek o ułaskawienie,

76
00:03:52,850 --> 00:03:55,984
mogą wszcząć skomplikowany proces,

77
00:03:55,984 --> 00:03:58,333
albo mogą nic nie robić.

78
00:03:58,333 --> 00:03:59,967
Ale na końcu zawsze jest egzekucja.

79
00:03:59,967 --> 00:04:02,267
Kiedy ponad 20 lat temu

80
00:04:02,267 --> 00:04:07,130
zacząłem reprezentować więźniów z bloku śmierci,

81
00:04:07,130 --> 00:04:11,067
nie mieli oni prawa do prawnika ani w drugim,

82
00:04:11,067 --> 00:04:13,767
ani w czwartym rozdziale tej historii.

83
00:04:13,767 --> 00:04:15,280
Byli zdani na samych siebie.

84
00:04:15,280 --> 00:04:18,717
Dopiero pod koniec lat 80. zyskali prawo do obrońcy,

85
00:04:18,717 --> 00:04:20,923
Dopiero pod koniec lat 80. zyskali prawo do obrońcy,

86
00:04:20,923 --> 00:04:22,757
podczas trzeciego rozdziału historii.

87
00:04:22,757 --> 00:04:25,433
Skazani na śmierć mogli liczyć tylko na adwokata,

88
00:04:25,433 --> 00:04:28,433
Skazani na śmierć mogli liczyć tylko na adwokata,

89
00:04:28,433 --> 00:04:30,629
który zechciał podjąć się ich sprawy na ochotnika.

90
00:04:30,629 --> 00:04:33,717
W bloku śmierci było dużo więcej skazanych

91
00:04:33,717 --> 00:04:39,233
niż chętnych i kompetentnych obrońców.

92
00:04:39,233 --> 00:04:40,733
Nieuchronnie więc adwokaci zajmowali się najczęściej

93
00:04:40,733 --> 00:04:44,433
sprawami z rozdziału czwartego, co ma sens.

94
00:04:44,433 --> 00:04:47,667
To sprawy najpilniejsze,

95
00:04:47,667 --> 00:04:50,333
tym osobom najbliżej do wykonania wyroku.

96
00:04:50,333 --> 00:04:54,522
Czasem udawało się uzyskać nowe rozprawy.

97
00:04:54,522 --> 00:04:58,467
Czasem udawało się przedłużyć życie klientom,

98
00:04:58,467 --> 00:05:00,467
czasami o lata, czasami o miesiące.

99
00:05:00,467 --> 00:05:02,567
Ale jedna rzecz nigdy się nie udała:

100
00:05:02,567 --> 00:05:07,400
nie nastąpił zauważalny i stały spadek 
w ilości egzekucji

101
00:05:07,400 --> 00:05:09,800
wykonywanych rocznie w Teksasie.

102
00:05:09,800 --> 00:05:13,567
Odkąd aparat teksańskich egzekucji

103
00:05:13,567 --> 00:05:16,900
w połowie i pod koniec lat 90. stał się wydajny,

104
00:05:16,900 --> 00:05:21,233
tylko parę razy liczba egzekucji rocznie

105
00:05:21,233 --> 00:05:23,400
spadła poniżej 20.

106
00:05:23,400 --> 00:05:24,940
W typowym roku w Teksasie

107
00:05:24,940 --> 00:05:27,192
średnia wynosi dwie egzekucje miesięcznie.

108
00:05:27,192 --> 00:05:28,864
średnia wynosi dwie egzekucje miesięcznie.

109
00:05:28,864 --> 00:05:33,500
W niektórych latach stracono około 40 osób,

110
00:05:33,500 --> 00:05:38,222
a od 15 lat liczba ta nigdy znacząco nie spadła.

111
00:05:38,222 --> 00:05:41,867
Jednak chociaż co roku

112
00:05:41,867 --> 00:05:43,967
dokonujemy podobnej ilości egzekucji,

113
00:05:43,967 --> 00:05:46,535
liczba osób skazywanych rocznie na śmierć

114
00:05:46,535 --> 00:05:47,696
liczba osób skazywanych rocznie na śmierć

115
00:05:47,696 --> 00:05:50,180
dość gwałtownie spada.

116
00:05:50,180 --> 00:05:51,567
Mamy więc paradoks:

117
00:05:51,567 --> 00:05:56,287
roczna liczba egzekucji pozostaje wysoka,

118
00:05:56,287 --> 00:06:00,722
ale liczba nowych wyroków śmierci maleje.

119
00:06:00,722 --> 00:06:02,000
Dlaczego tak jest?

120
00:06:02,000 --> 00:06:04,767
Nie z powodu spadku liczby morderstw,

121
00:06:04,767 --> 00:06:06,600
ponieważ liczba ta nie spadła aż tak,

122
00:06:06,600 --> 00:06:10,867
jak czerwona krzywa wyroków śmierci.

123
00:06:10,867 --> 00:06:13,733
To sądy coraz częściej skazują

124
00:06:13,733 --> 00:06:17,567
na karę dożywotniego więzienia,

125
00:06:17,567 --> 00:06:21,067
bez możliwości zwolnienia warunkowego,

126
00:06:21,067 --> 00:06:24,383
zamiast wysyłać ludzi do komory egzekucyjnej.

127
00:06:24,383 --> 00:06:26,733
Nie dzieje się tak dlatego,

128
00:06:26,733 --> 00:06:31,140
że brakuje szerokiego poparcia dla kary śmierci.

129
00:06:31,140 --> 00:06:34,700
Przeciwników kary śmierci cieszy to, że w Teksasie

130
00:06:34,700 --> 00:06:39,360
poparcie dla niej jest teraz rekordowo niskie.

131
00:06:39,360 --> 00:06:41,367
Co to oznacza?

132
00:06:41,367 --> 00:06:43,933
To trochę powyżej 60 procent.

133
00:06:43,933 --> 00:06:47,667
Nieźle w porównaniu z 80% w połowie lat 80.,

134
00:06:47,667 --> 00:06:49,391
ale spadek poparcia dla kary śmierci

135
00:06:49,391 --> 00:06:53,800
nie wyjaśnia spadku liczby wyroków śmierci

136
00:06:53,800 --> 00:06:57,667
czy wzrostu liczby wyroków dożywotnich,

137
00:06:57,667 --> 00:07:00,133
gdyż ludzie nadal popierają karę śmierci.

138
00:07:00,133 --> 00:07:03,207
Co zatem jest przyczyną tego zjawiska?

139
00:07:03,207 --> 00:07:04,833
Otóż adwokaci reprezentujący skazańców

140
00:07:04,833 --> 00:07:05,738
Otóż adwokaci reprezentujący skazańców

141
00:07:05,738 --> 00:07:09,433
przesunęli uwagę

142
00:07:09,433 --> 00:07:13,935
na wcześniejsze rozdziały historii kary śmierci.

143
00:07:13,935 --> 00:07:17,200
25 lat temu skupiali się na rozdziale czwartym.

144
00:07:17,200 --> 00:07:21,063
Od rozdziału czwartego 25 lat temu

145
00:07:21,063 --> 00:07:22,767
przeszli do rozdziału trzeciego.

146
00:07:22,767 --> 00:07:26,167
Od rozdziału trzeciego pod koniec lat 80.

147
00:07:26,167 --> 00:07:29,367
przeszli do rozdziału drugiego w połowie lat 90.

148
00:07:29,367 --> 00:07:32,557
Od połowy lat 90. 
skupiają się na rozdziale pierwszym.

149
00:07:32,557 --> 00:07:36,567
Możecie mieć różne zdanie na temat

150
00:07:36,567 --> 00:07:39,033
ilości wyroków śmierci i wyroków dożywocia.

151
00:07:39,033 --> 00:07:41,589
Dzisiaj nie chcę o tym mówić.

152
00:07:41,589 --> 00:07:44,747
Chcę tylko powiedzieć, że tak jest,

153
00:07:44,747 --> 00:07:47,859
gdyż prawnicy zajmujący się karą śmierci zrozumieli,

154
00:07:47,859 --> 00:07:50,633
że im wcześniejsza interwencja,

155
00:07:50,633 --> 00:07:55,133
tym większa szansa na ocalenie życia klienta.

156
00:07:55,133 --> 00:07:57,000
Tego się najpierw dowiedziałem.

157
00:07:57,000 --> 00:07:58,935
Po drugie dowiedziałem się, że mój klient Will

158
00:07:58,935 --> 00:08:00,100
nie był wyjątkiem od reguły; on był regułą.

159
00:08:00,100 --> 00:08:03,556
nie był wyjątkiem od reguły; on był regułą.

160
00:08:03,556 --> 00:08:06,633
nie był wyjątkiem od reguły; on był regułą.

161
00:08:06,633 --> 00:08:10,167
Podajcie mi nazwisko więźnia z celi śmierci,

162
00:08:10,167 --> 00:08:13,215
nieważne z którego stanu, ani czy znam go osobiście,

163
00:08:13,215 --> 00:08:15,833
napiszę wam jego biografię.

164
00:08:15,833 --> 00:08:19,033
W ośmiu przypadkach na 10,

165
00:08:19,033 --> 00:08:20,667
szczegóły tej biografii nie będą się zbytnio różnić.

166
00:08:20,667 --> 00:08:23,130
szczegóły tej biografii nie będą się zbytnio różnić.

167
00:08:23,130 --> 00:08:27,133
80 % osób z bloku śmierci, tak jak Will,

168
00:08:27,133 --> 00:08:31,100
wywodzi się z rodzin dysfunkcyjnych.

169
00:08:31,100 --> 00:08:33,068
80 procent osób z bloku śmierci miało kontakt

170
00:08:33,068 --> 00:08:35,200
80 procent osób z bloku śmierci miało kontakt

171
00:08:35,200 --> 00:08:37,833
z systemem wymiaru sprawiedliwości dla nieletnich.

172
00:08:37,833 --> 00:08:39,964
To druga lekcja, jakiej się nauczyłem.

173
00:08:39,964 --> 00:08:41,767
To druga lekcja, jakiej się nauczyłem.

174
00:08:41,767 --> 00:08:45,167
Zaraz dojdziemy do tego punktu,

175
00:08:45,167 --> 00:08:48,313
gdzie wszyscy jesteśmy zgodni.

176
00:08:48,313 --> 00:08:50,506
Osoby na tej sali mogą mieć odmienne zdanie

177
00:08:50,506 --> 00:08:52,619
na temat egzekucji Willa,

178
00:08:52,619 --> 00:08:55,133
ale sądzę, że wszyscy się zgodzimy,

179
00:08:55,133 --> 00:08:58,833
że w najlepszej wersji tej historii

180
00:08:58,833 --> 00:09:00,167
morderstwo w ogóle nie ma miejsca.

181
00:09:00,167 --> 00:09:04,949
morderstwo w ogóle nie ma miejsca.

182
00:09:04,949 --> 00:09:06,933
Jak to zrobić?

183
00:09:06,933 --> 00:09:10,963
Dwa tygodnie temu Lincoln odrabiał matematykę.

184
00:09:10,963 --> 00:09:14,005
Dostał duży, skomplikowany problem.

185
00:09:14,005 --> 00:09:17,488
Uczył się, że duże problemy

186
00:09:17,488 --> 00:09:21,400
trzeba czasem rozbić na mniejsze.

187
00:09:21,400 --> 00:09:24,967
Tak jak w matematyce, fizyce czy polityce społecznej,

188
00:09:24,967 --> 00:09:28,733
upraszczamy problemy, żeby móc je rozwiązać.

189
00:09:28,733 --> 00:09:30,468
Ale bywa i tak, jak mówił Dwight Eisenhower,

190
00:09:30,468 --> 00:09:32,500
Ale bywa i tak, jak mówił Dwight Eisenhower,

191
00:09:32,500 --> 00:09:34,020
że aby rozwiązać problem,

192
00:09:34,020 --> 00:09:36,100
trzeba go powiększyć.

193
00:09:36,100 --> 00:09:40,033
Nasz sposób rozwiązania tego problemu

194
00:09:40,033 --> 00:09:43,889
to nagłośnienie kwestii kary śmierci.

195
00:09:43,889 --> 00:09:46,133
Trzeba powiedzieć, no dobrze,

196
00:09:46,133 --> 00:09:48,394
mamy cztery rozdziały historii kary śmierci,

197
00:09:48,394 --> 00:09:51,233
mamy cztery rozdziały historii kary śmierci,

198
00:09:51,233 --> 00:09:53,000
ale co się dzieje, zanim ta historia się zacznie?

199
00:09:53,000 --> 00:09:55,127
ale co się dzieje, zanim ta historia się zacznie?

200
00:09:55,127 --> 00:09:59,933
Jak możemy interweniować w życie mordercy,

201
00:09:59,933 --> 00:10:02,600
zanim stanie się mordercą?

202
00:10:02,600 --> 00:10:04,949
Jak możemy zawrócić taką osobę ze ścieżki,

203
00:10:04,949 --> 00:10:06,333
Jak możemy zawrócić taką osobę ze ścieżki,

204
00:10:06,333 --> 00:10:07,567
która prowadzi do tego, co wszyscy,

205
00:10:07,567 --> 00:10:11,730
która prowadzi do tego, co wszyscy,

206
00:10:11,730 --> 00:10:14,586
tak zwolennicy jak i przeciwnicy kary śmierci,

207
00:10:14,586 --> 00:10:15,333
uważamy za fatalny rezultat:

208
00:10:15,333 --> 00:10:17,767
uważamy za fatalny rezultat:

209
00:10:17,767 --> 00:10:20,333
morderstwo niewinnej osoby.

210
00:10:22,248 --> 00:10:24,933
Czasami mówi się o czymś: "to żadna filozofia".

211
00:10:24,933 --> 00:10:26,173
Czasami mówi się o czymś: "to żadna filozofia".

212
00:10:26,173 --> 00:10:28,300
Chodzi o to, że filozofia jest bardzo skomplikowana,

213
00:10:28,300 --> 00:10:31,633
Chodzi o to, że filozofia jest bardzo skomplikowana,

214
00:10:31,633 --> 00:10:35,135
a problem, o którym mówimy, jest naprawdę prosty.

215
00:10:35,135 --> 00:10:36,567
Oto filozofia - wzór na siłę ciągu rakiety.

216
00:10:36,567 --> 00:10:38,367
Oto filozofia - wzór na siłę ciągu rakiety.

217
00:10:38,367 --> 00:10:42,233
Oto filozofia - wzór na siłę ciągu rakiety.

218
00:10:42,233 --> 00:10:44,600
Dzisiaj mówimy o czymś równie skomplikowanym.

219
00:10:44,600 --> 00:10:47,001
Dzisiaj mówimy o czymś równie skomplikowanym.

220
00:10:47,001 --> 00:10:49,625
Dzisiaj również mówimy o filozofii.

221
00:10:49,625 --> 00:10:52,272
Dzisiaj również mówimy o filozofii.

222
00:10:52,272 --> 00:10:54,083
Mój klient Will i 80% skazańców w bloku śmierci

223
00:10:54,083 --> 00:10:56,753
Mój klient Will i 80% skazańców w bloku śmierci

224
00:10:56,753 --> 00:11:00,200
przeżyło pięć rozdziałów życia, zanim weszli

225
00:11:00,200 --> 00:11:01,733
przeżyło pięć rozdziałów życia, zanim weszli

226
00:11:01,733 --> 00:11:03,533
w cztery rozdziały historii kary śmierci.

227
00:11:03,533 --> 00:11:08,300
Te pięć rozdziałów to pięć szans na interwencję,

228
00:11:08,300 --> 00:11:11,167
to chwile, kiedy społeczeństwo mogło interweniować

229
00:11:11,167 --> 00:11:16,100
i zawrócić ich ze ścieżki, na której się znaleźli,

230
00:11:16,100 --> 00:11:20,368
ścieżki prowadzącej do następstw, które my wszyscy,

231
00:11:20,368 --> 00:11:22,086
zwolennicy i przeciwnicy kary śmierci,

232
00:11:22,086 --> 00:11:24,106
uznajemy za fatalne.

233
00:11:24,106 --> 00:11:26,733
Podczas każdego z tych pięciu rozdziałów:

234
00:11:26,733 --> 00:11:28,367
kiedy jego mama była w ciąży,

235
00:11:28,367 --> 00:11:30,633
kiedy był w podstawówce i w gimnazjum,

236
00:11:30,633 --> 00:11:32,500
w szkole średniej, i potem,

237
00:11:32,500 --> 00:11:34,667
gdy trafił do sądu dla nieletnich,

238
00:11:34,667 --> 00:11:38,167
podczas każdego z tych pięciu rozdziałów,

239
00:11:38,167 --> 00:11:41,382
było dużo rzeczy, które społeczeństwo mogło zrobić.

240
00:11:41,382 --> 00:11:43,500
Jest pięć różnych sposobów

241
00:11:43,500 --> 00:11:48,600
na jakie społeczeństwo może interweniować

242
00:11:48,600 --> 00:11:50,484
w każdym z pięciu rozdziałów.

243
00:11:50,484 --> 00:11:52,700
Można je dowolnie łączyć i dopasowywać;

244
00:11:52,700 --> 00:11:56,870
istnieje więc ponad 3000 możliwych strategii,

245
00:11:56,870 --> 00:12:00,733
żeby zawrócić dzieci takie jak Will,

246
00:12:00,733 --> 00:12:03,567
ze złej ścieżki, na której się znalazły.

247
00:12:03,567 --> 00:12:05,322
Nie przyszedłem tu dziś z gotowym rozwiązaniem.

248
00:12:05,322 --> 00:12:07,400
Nie przyszedłem tu dziś z gotowym rozwiązaniem.

249
00:12:07,400 --> 00:12:11,933
Ale to, że musimy się jeszcze wiele nauczyć,

250
00:12:11,933 --> 00:12:15,306
nie oznacza, że nic nie wiemy.

251
00:12:15,306 --> 00:12:18,200
Wiemy z doświadczeń w innych stanach,

252
00:12:18,200 --> 00:12:21,867
że jest wiele metod interwencji.

253
00:12:21,867 --> 00:12:25,755
Można ich użyć w Teksasie i innych stanach,

254
00:12:25,755 --> 00:12:30,748
żeby zapobiec złym konsekwencjom.

255
00:12:30,748 --> 00:12:33,371
Wspomnę tylko o kilku.

256
00:12:33,371 --> 00:12:37,296
Nie będę dziś mówił o reformie systemu prawnego.

257
00:12:37,296 --> 00:12:42,067
To temat dla sali pełnej prawników i sędziów.

258
00:12:42,067 --> 00:12:45,887
Za to chciałbym omówić parę sposobów interwencji,

259
00:12:45,887 --> 00:12:48,255
w realizacji których wszyscy możemy pomóc,

260
00:12:48,255 --> 00:12:50,740
ponieważ metody te zadziałają wtedy,

261
00:12:50,740 --> 00:12:54,700
gdy ustawodawcy, podatnicy i obywatele,

262
00:12:54,700 --> 00:12:56,933
zgodzą się, że to właśnie powinniśmy robić,

263
00:12:56,933 --> 00:12:59,267
i na to wydawać pieniądze.

264
00:12:59,267 --> 00:13:01,653
Można by zapewnić wczesną opiekę dla dzieci

265
00:13:01,653 --> 00:13:07,467
w niekorzystnej sytuacji finansowej czy życiowej,

266
00:13:07,467 --> 00:13:09,850
i można by to robić za darmo.

267
00:13:09,850 --> 00:13:13,960
Można by zawrócić dzieci takie jak Will ze złej drogi.

268
00:13:13,960 --> 00:13:17,800
Są już stany, które to robią, ale nie my.

269
00:13:17,800 --> 00:13:21,901
Można by zapewnić specjalne szkoły średnie,

270
00:13:21,901 --> 00:13:25,268
gimnazja, czy nawet przedszkola i podstawówki,

271
00:13:25,268 --> 00:13:29,657
dla dzieci pokrzywdzonych przez los,

272
00:13:29,657 --> 00:13:30,833
zwłaszcza tych, które zetknęły się

273
00:13:30,833 --> 00:13:32,933
z sądem dla nieletnich.

274
00:13:32,933 --> 00:13:34,800
Jest kilka stanów, które już to robią,

275
00:13:34,800 --> 00:13:37,482
ale nie Teksas.

276
00:13:37,482 --> 00:13:39,300
Można zrobić jeszcze coś,

277
00:13:39,300 --> 00:13:41,638
w zasadzie wiele rzeczy.

278
00:13:41,638 --> 00:13:44,200
Chcę poruszyć dzisiaj jedną kontrowersyjną rzecz,

279
00:13:44,200 --> 00:13:46,833
Chcę poruszyć dzisiaj jedną kontrowersyjną rzecz,

280
00:13:46,833 --> 00:13:48,133
Moglibyśmy interweniować bardziej agresywnie

281
00:13:48,133 --> 00:13:50,233
Moglibyśmy interweniować bardziej agresywnie

282
00:13:50,233 --> 00:13:53,457
w przypadku niebezpiecznie dysfunkcyjnych domów,

283
00:13:53,457 --> 00:13:55,300
i zabierać dzieci, zanim mamusie złapią za nóż

284
00:13:55,300 --> 00:14:00,771
i będą próbowały je zabić.

285
00:14:00,771 --> 00:14:02,791
Jeśli to zrobimy, musimy je gdzieś umieścić.

286
00:14:02,791 --> 00:14:04,867
Nawet jeśli zrobimy to wszystko,

287
00:14:04,867 --> 00:14:08,271
niektóre dzieci nam się wymkną

288
00:14:08,271 --> 00:14:11,867
i skończą w ostatnim rozdziale przed morderstwem,

289
00:14:11,867 --> 00:14:13,900
wylądują w sądzie dla nieletnich.

290
00:14:13,900 --> 00:14:17,002
Nawet wówczas nie jest jeszcze za późno.

291
00:14:17,002 --> 00:14:18,906
Nawet wówczas nie jest jeszcze za późno.

292
00:14:18,906 --> 00:14:21,700
Jeszcze można zawrócić je z tej drogi,

293
00:14:21,700 --> 00:14:23,457
jeśli rozważamy pokierowanie nimi,

294
00:14:23,457 --> 00:14:25,826
a nie ich karanie.

295
00:14:25,826 --> 00:14:28,566
Na północnym wschodzie dwóch profesorów,

296
00:14:28,566 --> 00:14:30,333
jeden w Yale, drugi w Maryland,

297
00:14:30,333 --> 00:14:34,233
założyło przywięzienną szkołę dla nieletnich.

298
00:14:34,233 --> 00:14:37,482
Dzieci są w więzieniu, ale na 8 rano chodzą do szkoły

299
00:14:37,482 --> 00:14:39,167
i są tam do szesnastej.

300
00:14:39,167 --> 00:14:40,803
Było to logistycznie trudne.

301
00:14:40,803 --> 00:14:41,967
Musieli zwerbować nauczycieli

302
00:14:41,967 --> 00:14:45,333
chętnych do pracy w więzieniu 
oraz wprowadzić ścisły podział

303
00:14:45,333 --> 00:14:48,535
na pracowników szkoły i władze więzienne,

304
00:14:48,535 --> 00:14:51,967
i, co najtrudniejsze, wymyślić nowy program,

305
00:14:51,967 --> 00:14:52,967
bo termin rozpoczęcia kary nie miał związku

306
00:14:52,967 --> 00:14:58,467
z podziałem roku szkolnego na semestry.

307
00:14:58,467 --> 00:15:01,584
Ale zrobili to wszystko.

308
00:15:01,584 --> 00:15:04,333
A co to wszystko ma ze sobą wspólnego?

309
00:15:04,333 --> 00:15:10,700
Wszystko to kosztuje.

310
00:15:10,700 --> 00:15:13,728
Niektórzy na tej sali może pamiętają

311
00:15:13,728 --> 00:15:17,490
gościa ze starej reklamy filtru olejowego.

312
00:15:17,490 --> 00:15:21,300
Mówił: "Możecie zapłacić mi teraz

313
00:15:21,300 --> 00:15:24,367
albo możecie zapłacić mi później”.

314
00:15:24,367 --> 00:15:26,500
W systemie stosującym karę śmierci, płacimy później.

315
00:15:26,500 --> 00:15:28,520
W systemie stosującym karę śmierci, płacimy później.

316
00:15:28,520 --> 00:15:32,119
W systemie stosującym karę śmierci, płacimy później.

317
00:15:32,119 --> 00:15:33,967
Na każde 15 tys. dolarów wydanych na interwencję

318
00:15:33,967 --> 00:15:37,833
Na każde 15 tys. dolarów wydanych na interwencję

319
00:15:37,833 --> 00:15:42,200
w życie dzieci pokrzywdzonych przez los

320
00:15:42,200 --> 00:15:43,520
we wczesnych rozdziałach,

321
00:15:43,520 --> 00:15:47,933
oszczędzimy później 80 000 dolarów.

322
00:15:47,933 --> 00:15:49,696
Nawet jeśli nie zgodzicie się,

323
00:15:49,696 --> 00:15:52,092
że imperatyw moralny nakazuje tak zrobić,

324
00:15:53,435 --> 00:15:56,012
to zgodzicie się, że ma to sens ekonomiczny.

325
00:15:58,589 --> 00:16:02,612
Opowiem jeszcze o ostatniej rozmowie z Willem.

326
00:16:02,612 --> 00:16:06,700
Było to w dzień jego egzekucji

327
00:16:06,700 --> 00:16:11,012
i po prostu sobie rozmawialiśmy.

328
00:16:11,012 --> 00:16:12,067
W jego sprawie nic już nie można było zrobić.

329
00:16:12,067 --> 00:16:13,682
W jego sprawie nic już nie można było zrobić.

330
00:16:13,682 --> 00:16:16,033
Rozmawialiśmy o jego życiu.

331
00:16:16,033 --> 00:16:18,900
Mówił o zmarłym już ojcu, którego prawie nie znał.

332
00:16:18,900 --> 00:16:19,733
Mówił o zmarłym już ojcu, którego prawie nie znał.

333
00:16:19,733 --> 00:16:22,367
O swojej mamie, którą znał, a która nadal żyje.

334
00:16:22,367 --> 00:16:24,131
O swojej mamie, którą znał, a która nadal żyje.

335
00:16:24,131 --> 00:16:26,300
O swojej mamie, którą znał, a która nadal żyje.

336
00:16:26,300 --> 00:16:29,000
Powiedziałem:

337
00:16:29,000 --> 00:16:31,051
"Znam tę historię. Czytałem akta.

338
00:16:31,051 --> 00:16:32,867
"Znam tę historię. Czytałem akta.

339
00:16:32,867 --> 00:16:35,509
Wiem, że próbowała cię zabić.

340
00:16:35,509 --> 00:16:37,947
Zawsze byłem ciekaw, czy naprawdę to pamiętasz.

341
00:16:37,947 --> 00:16:40,067
Zawsze byłem ciekaw, czy naprawdę to pamiętasz.

342
00:16:40,067 --> 00:16:41,570
Ja nic nie pamiętam z okresu, kiedy miałem pięć lat.

343
00:16:41,570 --> 00:16:43,729
Ja nic nie pamiętam z okresu, kiedy miałem pięć lat.

344
00:16:43,729 --> 00:16:46,667
Może pamiętasz, bo ktoś ci to opowiadał”.

345
00:16:46,667 --> 00:16:49,167
Will popatrzył na mnie i nachylił się:

346
00:16:49,167 --> 00:16:52,767
"Profesorze (po 12 latach znajomości wciąż tak na mnie mówił),

347
00:16:52,767 --> 00:16:56,082
nie chcę być nieuprzejmy, ale kiedy mama

348
00:16:56,082 --> 00:16:57,733
nie chcę być nieuprzejmy, ale kiedy mama

349
00:16:57,733 --> 00:17:00,833
bierze nóż rzeźnicki większy od ciebie,

350
00:17:00,833 --> 00:17:04,633
i gania cię po domu wrzeszcząc, że cię zabije,

351
00:17:04,633 --> 00:17:08,458
a ty zamykasz się w łazience, opierasz się o drzwi

352
00:17:08,458 --> 00:17:11,221
i wrzeszczysz o pomoc, póki nie przyjedzie policja..."

353
00:17:11,221 --> 00:17:14,300
Popatrzył na mnie i dokończył:

354
00:17:14,300 --> 00:17:17,800
"... tego się nie zapomina”.

355
00:17:17,800 --> 00:17:20,300
Mam nadzieję, że zapamiętacie jedną rzecz:

356
00:17:20,300 --> 00:17:23,156
Od waszego przyjazdu do przerwy na lunch

357
00:17:23,156 --> 00:17:26,567
w Stanach Zjednoczonych wydarzą się 4 zabójstwa.

358
00:17:26,567 --> 00:17:28,000
w Stanach Zjednoczonych wydarzą się 4 zabójstwa,

359
00:17:28,000 --> 00:17:32,167
Ogromne środki pójdą na ukaranie przestępców,

360
00:17:32,167 --> 00:17:34,467
ponieważ takich ludzi należy karać.

361
00:17:34,467 --> 00:17:36,533
ponieważ takich ludzi należy karać.

362
00:17:36,533 --> 00:17:40,100
Ale trzech z tych zbrodni można było uniknąć.

363
00:17:40,100 --> 00:17:43,010
Jeśli spojrzymy na to w szerszej perspektywie,

364
00:17:43,172 --> 00:17:47,816
i poświęcimy uwagę wcześniejszym rozdziałom,

365
00:17:47,816 --> 00:17:51,200
nie będzie trzeba pisać pierwszego zdania

366
00:17:51,200 --> 00:17:52,994
opowieści o karze śmierci.

367
00:17:52,994 --> 00:17:54,700
Dziękuję.

368
00:17:54,700 --> 00:17:56,031
(Brawa)