0:00:01.567,0:00:03.460
Dwa tygodnie temu

0:00:03.460,0:00:05.567
siedziałem przy kuchennym stole

0:00:05.567,0:00:08.567
z moją żoną Katyą i rozmawialiśmy o tym,

0:00:08.567,0:00:13.433
o czym będę dziś mówić.

0:00:13.433,0:00:18.460
Nasz 11-letni syn Lincoln siedział z nami,

0:00:18.460,0:00:21.153
odrabiając pracę domową z matematyki.

0:00:21.153,0:00:22.570
W którymś momencie rozmowy z Katyą

0:00:23.754,0:00:26.267
spojrzałem na Lincolna.

0:00:26.267,0:00:28.133
Nagle uderzyło mnie wspomnienie

0:00:30.167,0:00:33.633
o moim dawnym kliencie.

0:00:33.633,0:00:36.525
Mój klient nazywał się Will.

0:00:36.525,0:00:38.443
Był z północnego Teksasu.

0:00:38.443,0:00:43.539
Nigdy nie poznał ojca,

0:00:43.539,0:00:47.233
który zostawił jego mamę, kiedy ta była w ciąży.

0:00:47.233,0:00:51.600
Musiała więc wychować go samotna matka,

0:00:51.600,0:00:53.167
co mogłoby się udać, gdyby jego matka

0:00:53.167,0:00:55.333
nie cierpiała akurat na schizofrenię paranoiczną.

0:00:55.333,0:00:58.654
Kiedy Will miał 5 lat

0:00:58.654,0:01:03.267
próbowała zabić go rzeźnickim nożem.

0:01:03.267,0:01:05.200
Umieszczono ją w szpitalu psychiatrycznym,

0:01:05.200,0:01:09.335
więc przez kilka lat

0:01:09.335,0:01:13.067
Will mieszkał ze starszym bratem,

0:01:13.067,0:01:15.952
póki ten nie popełnił samobójstwa strzałem w serce.

0:01:15.952,0:01:19.033
Potem tułał się między krewnymi,

0:01:19.033,0:01:22.067
aż w końcu, jako dziewięciolatek,

0:01:22.067,0:01:27.400
Will właściwie mieszkał już sam.

0:01:27.400,0:01:31.788
Tego ranka z Katyą i Lincolnem, spojrzałem na syna,

0:01:31.788,0:01:35.833
i uświadomiłem sobie, że Will w jego wieku

0:01:35.833,0:01:37.900
od dwóch lat mieszkał już sam.

0:01:37.900,0:01:41.933
od dwóch lat mieszkał już sam.

0:01:41.933,0:01:44.513
Will w końcu przyłączył się do gangu

0:01:44.513,0:01:45.860
i popełnił dużo bardzo poważnych przestępstw,

0:01:45.860,0:01:48.800
i popełnił dużo bardzo poważnych przestępstw,

0:01:48.800,0:01:51.633
w tym, najpoważniejsze ze wszystkich,

0:01:51.633,0:01:53.929
straszne, tragiczne morderstwo.

0:01:53.929,0:01:59.500
Ostatecznie na Willu wykonano egzekucję,

0:01:59.500,0:02:01.433
jako karę za tę zbrodnię.

0:02:01.433,0:02:04.436
Ale dziś nie chcę mówić o moralności kary śmierci.

0:02:04.436,0:02:06.108
Ale dziś nie chcę mówić o moralności kary śmierci.

0:02:06.108,0:02:10.357
Zdecydowanie uważam,

0:02:10.357,0:02:15.367
że mój klient nie powinien był zostać stracony.

0:02:15.367,0:02:18.252
Dziś chciałbym pomówić o karze śmierci

0:02:18.252,0:02:20.800
w sposób, w jaki jeszcze tego nie robiłem,

0:02:21.008,0:02:22.100
w sposób zupełnie niekontrowersyjny.

0:02:22.100,0:02:24.633
w sposób zupełnie niekontrowersyjny.

0:02:24.633,0:02:27.516
Sądzę, że to możliwe,

0:02:27.516,0:02:30.233
ponieważ w debacie na temat kary śmierci jest punkt,

0:02:30.233,0:02:32.114
ponieważ w debacie na temat kary śmierci jest punkt,

0:02:32.114,0:02:33.900
może najważniejszy, co do którego [br]wszyscy się zgadzają,

0:02:33.900,0:02:37.083
może najważniejszy, co do którego [br]wszyscy się zgadzają,

0:02:37.083,0:02:41.033
gdzie najżarliwsi zwolennicy kary śmierci

0:02:41.069,0:02:45.047
i najgłośniejsi abolicjoniści są zgodni.

0:02:45.047,0:02:47.950
i najgłośniejsi abolicjoniści są zgodni.

0:02:47.950,0:02:51.665
To jest punkt, który chcę zbadać.

0:02:51.665,0:02:55.752
Opiszę, jak wygląda sprawa sądowa,

0:02:55.752,0:02:57.767
i omówię, czego nauczyło mnie 20 lat pracy

0:02:57.767,0:03:03.205
z klientami, którym groziła kara śmierci,

0:03:03.205,0:03:05.567
z klientami, którym groziła kara śmierci,

0:03:05.567,0:03:10.467
i obserwacji ponad stu podobnych przypadków.

0:03:10.467,0:03:14.300
Sprawę, w której grozi kara śmierci

0:03:14.300,0:03:16.467
można traktować jak historię o czterech rozdziałach.

0:03:16.467,0:03:19.733
Pierwszy rozdział każdej sprawy

0:03:19.733,0:03:21.619
jest dokładnie taki sam i zawsze tragiczny.

0:03:21.619,0:03:22.725
Zaczyna się od morderstwa niewinnego człowieka,

0:03:22.725,0:03:25.589
Zaczyna się od morderstwa niewinnego człowieka,

0:03:25.589,0:03:27.233
potem jest proces, morderca zostaje skazany

0:03:27.233,0:03:29.633
i wysłany do celi śmierci.

0:03:29.633,0:03:31.534
Ostatecznie sąd apelacyjny ten wyrok podtrzymuje.

0:03:31.534,0:03:33.667
Ostatecznie sąd apelacyjny ten wyrok podtrzymuje.

0:03:33.667,0:03:38.593
Rozdział drugi to skomplikowana procedura prawna,

0:03:38.593,0:03:41.286
apelacja przeciwko legalności aresztowania.

0:03:41.286,0:03:44.767
Trzeci rozdział, jeszcze bardziej zawiły,

0:03:44.767,0:03:46.933
to federalna procedura habeas corpus.

0:03:46.933,0:03:48.700
W rozdziale czwartym może być różnie.

0:03:48.700,0:03:52.850
Prawnicy mogą złożyć wniosek o ułaskawienie,

0:03:52.850,0:03:55.984
mogą wszcząć skomplikowany proces,

0:03:55.984,0:03:58.333
albo mogą nic nie robić.

0:03:58.333,0:03:59.967
Ale na końcu zawsze jest egzekucja.

0:03:59.967,0:04:02.267
Kiedy ponad 20 lat temu

0:04:02.267,0:04:07.130
zacząłem reprezentować więźniów z bloku śmierci,

0:04:07.130,0:04:11.067
nie mieli oni prawa do prawnika ani w drugim,

0:04:11.067,0:04:13.767
ani w czwartym rozdziale tej historii.

0:04:13.767,0:04:15.280
Byli zdani na samych siebie.

0:04:15.280,0:04:18.717
Dopiero pod koniec lat 80. zyskali prawo do obrońcy,

0:04:18.717,0:04:20.923
Dopiero pod koniec lat 80. zyskali prawo do obrońcy,

0:04:20.923,0:04:22.757
podczas trzeciego rozdziału historii.

0:04:22.757,0:04:25.433
Skazani na śmierć mogli liczyć tylko na adwokata,

0:04:25.433,0:04:28.433
Skazani na śmierć mogli liczyć tylko na adwokata,

0:04:28.433,0:04:30.629
który zechciał podjąć się ich sprawy na ochotnika.

0:04:30.629,0:04:33.717
W bloku śmierci było dużo więcej skazanych

0:04:33.717,0:04:39.233
niż chętnych i kompetentnych obrońców.

0:04:39.233,0:04:40.733
Nieuchronnie więc adwokaci zajmowali się najczęściej

0:04:40.733,0:04:44.433
sprawami z rozdziału czwartego, co ma sens.

0:04:44.433,0:04:47.667
To sprawy najpilniejsze,

0:04:47.667,0:04:50.333
tym osobom najbliżej do wykonania wyroku.

0:04:50.333,0:04:54.522
Czasem udawało się uzyskać nowe rozprawy.

0:04:54.522,0:04:58.467
Czasem udawało się przedłużyć życie klientom,

0:04:58.467,0:05:00.467
czasami o lata, czasami o miesiące.

0:05:00.467,0:05:02.567
Ale jedna rzecz nigdy się nie udała:

0:05:02.567,0:05:07.400
nie nastąpił zauważalny i stały spadek [br]w ilości egzekucji

0:05:07.400,0:05:09.800
wykonywanych rocznie w Teksasie.

0:05:09.800,0:05:13.567
Odkąd aparat teksańskich egzekucji

0:05:13.567,0:05:16.900
w połowie i pod koniec lat 90. stał się wydajny,

0:05:16.900,0:05:21.233
tylko parę razy liczba egzekucji rocznie

0:05:21.233,0:05:23.400
spadła poniżej 20.

0:05:23.400,0:05:24.940
W typowym roku w Teksasie

0:05:24.940,0:05:27.192
średnia wynosi dwie egzekucje miesięcznie.

0:05:27.192,0:05:28.864
średnia wynosi dwie egzekucje miesięcznie.

0:05:28.864,0:05:33.500
W niektórych latach stracono około 40 osób,

0:05:33.500,0:05:38.222
a od 15 lat liczba ta nigdy znacząco nie spadła.

0:05:38.222,0:05:41.867
Jednak chociaż co roku

0:05:41.867,0:05:43.967
dokonujemy podobnej ilości egzekucji,

0:05:43.967,0:05:46.535
liczba osób skazywanych rocznie na śmierć

0:05:46.535,0:05:47.696
liczba osób skazywanych rocznie na śmierć

0:05:47.696,0:05:50.180
dość gwałtownie spada.

0:05:50.180,0:05:51.567
Mamy więc paradoks:

0:05:51.567,0:05:56.287
roczna liczba egzekucji pozostaje wysoka,

0:05:56.287,0:06:00.722
ale liczba nowych wyroków śmierci maleje.

0:06:00.722,0:06:02.000
Dlaczego tak jest?

0:06:02.000,0:06:04.767
Nie z powodu spadku liczby morderstw,

0:06:04.767,0:06:06.600
ponieważ liczba ta nie spadła aż tak,

0:06:06.600,0:06:10.867
jak czerwona krzywa wyroków śmierci.

0:06:10.867,0:06:13.733
To sądy coraz częściej skazują

0:06:13.733,0:06:17.567
na karę dożywotniego więzienia,

0:06:17.567,0:06:21.067
bez możliwości zwolnienia warunkowego,

0:06:21.067,0:06:24.383
zamiast wysyłać ludzi do komory egzekucyjnej.

0:06:24.383,0:06:26.733
Nie dzieje się tak dlatego,

0:06:26.733,0:06:31.140
że brakuje szerokiego poparcia dla kary śmierci.

0:06:31.140,0:06:34.700
Przeciwników kary śmierci cieszy to, że w Teksasie

0:06:34.700,0:06:39.360
poparcie dla niej jest teraz rekordowo niskie.

0:06:39.360,0:06:41.367
Co to oznacza?

0:06:41.367,0:06:43.933
To trochę powyżej 60 procent.

0:06:43.933,0:06:47.667
Nieźle w porównaniu z 80% w połowie lat 80.,

0:06:47.667,0:06:49.391
ale spadek poparcia dla kary śmierci

0:06:49.391,0:06:53.800
nie wyjaśnia spadku liczby wyroków śmierci

0:06:53.800,0:06:57.667
czy wzrostu liczby wyroków dożywotnich,

0:06:57.667,0:07:00.133
gdyż ludzie nadal popierają karę śmierci.

0:07:00.133,0:07:03.207
Co zatem jest przyczyną tego zjawiska?

0:07:03.207,0:07:04.833
Otóż adwokaci reprezentujący skazańców

0:07:04.833,0:07:05.738
Otóż adwokaci reprezentujący skazańców

0:07:05.738,0:07:09.433
przesunęli uwagę

0:07:09.433,0:07:13.935
na wcześniejsze rozdziały historii kary śmierci.

0:07:13.935,0:07:17.200
25 lat temu skupiali się na rozdziale czwartym.

0:07:17.200,0:07:21.063
Od rozdziału czwartego 25 lat temu

0:07:21.063,0:07:22.767
przeszli do rozdziału trzeciego.

0:07:22.767,0:07:26.167
Od rozdziału trzeciego pod koniec lat 80.

0:07:26.167,0:07:29.367
przeszli do rozdziału drugiego w połowie lat 90.

0:07:29.367,0:07:32.557
Od połowy lat 90. [br]skupiają się na rozdziale pierwszym.

0:07:32.557,0:07:36.567
Możecie mieć różne zdanie na temat

0:07:36.567,0:07:39.033
ilości wyroków śmierci i wyroków dożywocia.

0:07:39.033,0:07:41.589
Dzisiaj nie chcę o tym mówić.

0:07:41.589,0:07:44.747
Chcę tylko powiedzieć, że tak jest,

0:07:44.747,0:07:47.859
gdyż prawnicy zajmujący się karą śmierci zrozumieli,

0:07:47.859,0:07:50.633
że im wcześniejsza interwencja,

0:07:50.633,0:07:55.133
tym większa szansa na ocalenie życia klienta.

0:07:55.133,0:07:57.000
Tego się najpierw dowiedziałem.

0:07:57.000,0:07:58.935
Po drugie dowiedziałem się, że mój klient Will

0:07:58.935,0:08:00.100
nie był wyjątkiem od reguły; on był regułą.

0:08:00.100,0:08:03.556
nie był wyjątkiem od reguły; on był regułą.

0:08:03.556,0:08:06.633
nie był wyjątkiem od reguły; on był regułą.

0:08:06.633,0:08:10.167
Podajcie mi nazwisko więźnia z celi śmierci,

0:08:10.167,0:08:13.215
nieważne z którego stanu, ani czy znam go osobiście,

0:08:13.215,0:08:15.833
napiszę wam jego biografię.

0:08:15.833,0:08:19.033
W ośmiu przypadkach na 10,

0:08:19.033,0:08:20.667
szczegóły tej biografii nie będą się zbytnio różnić.

0:08:20.667,0:08:23.130
szczegóły tej biografii nie będą się zbytnio różnić.

0:08:23.130,0:08:27.133
80 % osób z bloku śmierci, tak jak Will,

0:08:27.133,0:08:31.100
wywodzi się z rodzin dysfunkcyjnych.

0:08:31.100,0:08:33.068
80 procent osób z bloku śmierci miało kontakt

0:08:33.068,0:08:35.200
80 procent osób z bloku śmierci miało kontakt

0:08:35.200,0:08:37.833
z systemem wymiaru sprawiedliwości dla nieletnich.

0:08:37.833,0:08:39.964
To druga lekcja, jakiej się nauczyłem.

0:08:39.964,0:08:41.767
To druga lekcja, jakiej się nauczyłem.

0:08:41.767,0:08:45.167
Zaraz dojdziemy do tego punktu,

0:08:45.167,0:08:48.313
gdzie wszyscy jesteśmy zgodni.

0:08:48.313,0:08:50.506
Osoby na tej sali mogą mieć odmienne zdanie

0:08:50.506,0:08:52.619
na temat egzekucji Willa,

0:08:52.619,0:08:55.133
ale sądzę, że wszyscy się zgodzimy,

0:08:55.133,0:08:58.833
że w najlepszej wersji tej historii

0:08:58.833,0:09:00.167
morderstwo w ogóle nie ma miejsca.

0:09:00.167,0:09:04.949
morderstwo w ogóle nie ma miejsca.

0:09:04.949,0:09:06.933
Jak to zrobić?

0:09:06.933,0:09:10.963
Dwa tygodnie temu Lincoln odrabiał matematykę.

0:09:10.963,0:09:14.005
Dostał duży, skomplikowany problem.

0:09:14.005,0:09:17.488
Uczył się, że duże problemy

0:09:17.488,0:09:21.400
trzeba czasem rozbić na mniejsze.

0:09:21.400,0:09:24.967
Tak jak w matematyce, fizyce czy polityce społecznej,

0:09:24.967,0:09:28.733
upraszczamy problemy, żeby móc je rozwiązać.

0:09:28.733,0:09:30.468
Ale bywa i tak, jak mówił Dwight Eisenhower,

0:09:30.468,0:09:32.500
Ale bywa i tak, jak mówił Dwight Eisenhower,

0:09:32.500,0:09:34.020
że aby rozwiązać problem,

0:09:34.020,0:09:36.100
trzeba go powiększyć.

0:09:36.100,0:09:40.033
Nasz sposób rozwiązania tego problemu

0:09:40.033,0:09:43.889
to nagłośnienie kwestii kary śmierci.

0:09:43.889,0:09:46.133
Trzeba powiedzieć, no dobrze,

0:09:46.133,0:09:48.394
mamy cztery rozdziały historii kary śmierci,

0:09:48.394,0:09:51.233
mamy cztery rozdziały historii kary śmierci,

0:09:51.233,0:09:53.000
ale co się dzieje, zanim ta historia się zacznie?

0:09:53.000,0:09:55.127
ale co się dzieje, zanim ta historia się zacznie?

0:09:55.127,0:09:59.933
Jak możemy interweniować w życie mordercy,

0:09:59.933,0:10:02.600
zanim stanie się mordercą?

0:10:02.600,0:10:04.949
Jak możemy zawrócić taką osobę ze ścieżki,

0:10:04.949,0:10:06.333
Jak możemy zawrócić taką osobę ze ścieżki,

0:10:06.333,0:10:07.567
która prowadzi do tego, co wszyscy,

0:10:07.567,0:10:11.730
która prowadzi do tego, co wszyscy,

0:10:11.730,0:10:14.586
tak zwolennicy jak i przeciwnicy kary śmierci,

0:10:14.586,0:10:15.333
uważamy za fatalny rezultat:

0:10:15.333,0:10:17.767
uważamy za fatalny rezultat:

0:10:17.767,0:10:20.333
morderstwo niewinnej osoby.

0:10:22.248,0:10:24.933
Czasami mówi się o czymś: "to żadna filozofia".

0:10:24.933,0:10:26.173
Czasami mówi się o czymś: "to żadna filozofia".

0:10:26.173,0:10:28.300
Chodzi o to, że filozofia jest bardzo skomplikowana,

0:10:28.300,0:10:31.633
Chodzi o to, że filozofia jest bardzo skomplikowana,

0:10:31.633,0:10:35.135
a problem, o którym mówimy, jest naprawdę prosty.

0:10:35.135,0:10:36.567
Oto filozofia - wzór na siłę ciągu rakiety.

0:10:36.567,0:10:38.367
Oto filozofia - wzór na siłę ciągu rakiety.

0:10:38.367,0:10:42.233
Oto filozofia - wzór na siłę ciągu rakiety.

0:10:42.233,0:10:44.600
Dzisiaj mówimy o czymś równie skomplikowanym.

0:10:44.600,0:10:47.001
Dzisiaj mówimy o czymś równie skomplikowanym.

0:10:47.001,0:10:49.625
Dzisiaj również mówimy o filozofii.

0:10:49.625,0:10:52.272
Dzisiaj również mówimy o filozofii.

0:10:52.272,0:10:54.083
Mój klient Will i 80% skazańców w bloku śmierci

0:10:54.083,0:10:56.753
Mój klient Will i 80% skazańców w bloku śmierci

0:10:56.753,0:11:00.200
przeżyło pięć rozdziałów życia, zanim weszli

0:11:00.200,0:11:01.733
przeżyło pięć rozdziałów życia, zanim weszli

0:11:01.733,0:11:03.533
w cztery rozdziały historii kary śmierci.

0:11:03.533,0:11:08.300
Te pięć rozdziałów to pięć szans na interwencję,

0:11:08.300,0:11:11.167
to chwile, kiedy społeczeństwo mogło interweniować

0:11:11.167,0:11:16.100
i zawrócić ich ze ścieżki, na której się znaleźli,

0:11:16.100,0:11:20.368
ścieżki prowadzącej do następstw, które my wszyscy,

0:11:20.368,0:11:22.086
zwolennicy i przeciwnicy kary śmierci,

0:11:22.086,0:11:24.106
uznajemy za fatalne.

0:11:24.106,0:11:26.733
Podczas każdego z tych pięciu rozdziałów:

0:11:26.733,0:11:28.367
kiedy jego mama była w ciąży,

0:11:28.367,0:11:30.633
kiedy był w podstawówce i w gimnazjum,

0:11:30.633,0:11:32.500
w szkole średniej, i potem,

0:11:32.500,0:11:34.667
gdy trafił do sądu dla nieletnich,

0:11:34.667,0:11:38.167
podczas każdego z tych pięciu rozdziałów,

0:11:38.167,0:11:41.382
było dużo rzeczy, które społeczeństwo mogło zrobić.

0:11:41.382,0:11:43.500
Jest pięć różnych sposobów

0:11:43.500,0:11:48.600
na jakie społeczeństwo może interweniować

0:11:48.600,0:11:50.484
w każdym z pięciu rozdziałów.

0:11:50.484,0:11:52.700
Można je dowolnie łączyć i dopasowywać;

0:11:52.700,0:11:56.870
istnieje więc ponad 3000 możliwych strategii,

0:11:56.870,0:12:00.733
żeby zawrócić dzieci takie jak Will,

0:12:00.733,0:12:03.567
ze złej ścieżki, na której się znalazły.

0:12:03.567,0:12:05.322
Nie przyszedłem tu dziś z gotowym rozwiązaniem.

0:12:05.322,0:12:07.400
Nie przyszedłem tu dziś z gotowym rozwiązaniem.

0:12:07.400,0:12:11.933
Ale to, że musimy się jeszcze wiele nauczyć,

0:12:11.933,0:12:15.306
nie oznacza, że nic nie wiemy.

0:12:15.306,0:12:18.200
Wiemy z doświadczeń w innych stanach,

0:12:18.200,0:12:21.867
że jest wiele metod interwencji.

0:12:21.867,0:12:25.755
Można ich użyć w Teksasie i innych stanach,

0:12:25.755,0:12:30.748
żeby zapobiec złym konsekwencjom.

0:12:30.748,0:12:33.371
Wspomnę tylko o kilku.

0:12:33.371,0:12:37.296
Nie będę dziś mówił o reformie systemu prawnego.

0:12:37.296,0:12:42.067
To temat dla sali pełnej prawników i sędziów.

0:12:42.067,0:12:45.887
Za to chciałbym omówić parę sposobów interwencji,

0:12:45.887,0:12:48.255
w realizacji których wszyscy możemy pomóc,

0:12:48.255,0:12:50.740
ponieważ metody te zadziałają wtedy,

0:12:50.740,0:12:54.700
gdy ustawodawcy, podatnicy i obywatele,

0:12:54.700,0:12:56.933
zgodzą się, że to właśnie powinniśmy robić,

0:12:56.933,0:12:59.267
i na to wydawać pieniądze.

0:12:59.267,0:13:01.653
Można by zapewnić wczesną opiekę dla dzieci

0:13:01.653,0:13:07.467
w niekorzystnej sytuacji finansowej czy życiowej,

0:13:07.467,0:13:09.850
i można by to robić za darmo.

0:13:09.850,0:13:13.960
Można by zawrócić dzieci takie jak Will ze złej drogi.

0:13:13.960,0:13:17.800
Są już stany, które to robią, ale nie my.

0:13:17.800,0:13:21.901
Można by zapewnić specjalne szkoły średnie,

0:13:21.901,0:13:25.268
gimnazja, czy nawet przedszkola i podstawówki,

0:13:25.268,0:13:29.657
dla dzieci pokrzywdzonych przez los,

0:13:29.657,0:13:30.833
zwłaszcza tych, które zetknęły się

0:13:30.833,0:13:32.933
z sądem dla nieletnich.

0:13:32.933,0:13:34.800
Jest kilka stanów, które już to robią,

0:13:34.800,0:13:37.482
ale nie Teksas.

0:13:37.482,0:13:39.300
Można zrobić jeszcze coś,

0:13:39.300,0:13:41.638
w zasadzie wiele rzeczy.

0:13:41.638,0:13:44.200
Chcę poruszyć dzisiaj jedną kontrowersyjną rzecz,

0:13:44.200,0:13:46.833
Chcę poruszyć dzisiaj jedną kontrowersyjną rzecz,

0:13:46.833,0:13:48.133
Moglibyśmy interweniować bardziej agresywnie

0:13:48.133,0:13:50.233
Moglibyśmy interweniować bardziej agresywnie

0:13:50.233,0:13:53.457
w przypadku niebezpiecznie dysfunkcyjnych domów,

0:13:53.457,0:13:55.300
i zabierać dzieci, zanim mamusie złapią za nóż

0:13:55.300,0:14:00.771
i będą próbowały je zabić.

0:14:00.771,0:14:02.791
Jeśli to zrobimy, musimy je gdzieś umieścić.

0:14:02.791,0:14:04.867
Nawet jeśli zrobimy to wszystko,

0:14:04.867,0:14:08.271
niektóre dzieci nam się wymkną

0:14:08.271,0:14:11.867
i skończą w ostatnim rozdziale przed morderstwem,

0:14:11.867,0:14:13.900
wylądują w sądzie dla nieletnich.

0:14:13.900,0:14:17.002
Nawet wówczas nie jest jeszcze za późno.

0:14:17.002,0:14:18.906
Nawet wówczas nie jest jeszcze za późno.

0:14:18.906,0:14:21.700
Jeszcze można zawrócić je z tej drogi,

0:14:21.700,0:14:23.457
jeśli rozważamy pokierowanie nimi,

0:14:23.457,0:14:25.826
a nie ich karanie.

0:14:25.826,0:14:28.566
Na północnym wschodzie dwóch profesorów,

0:14:28.566,0:14:30.333
jeden w Yale, drugi w Maryland,

0:14:30.333,0:14:34.233
założyło przywięzienną szkołę dla nieletnich.

0:14:34.233,0:14:37.482
Dzieci są w więzieniu, ale na 8 rano chodzą do szkoły

0:14:37.482,0:14:39.167
i są tam do szesnastej.

0:14:39.167,0:14:40.803
Było to logistycznie trudne.

0:14:40.803,0:14:41.967
Musieli zwerbować nauczycieli

0:14:41.967,0:14:45.333
chętnych do pracy w więzieniu [br]oraz wprowadzić ścisły podział

0:14:45.333,0:14:48.535
na pracowników szkoły i władze więzienne,

0:14:48.535,0:14:51.967
i, co najtrudniejsze, wymyślić nowy program,

0:14:51.967,0:14:52.967
bo termin rozpoczęcia kary nie miał związku

0:14:52.967,0:14:58.467
z podziałem roku szkolnego na semestry.

0:14:58.467,0:15:01.584
Ale zrobili to wszystko.

0:15:01.584,0:15:04.333
A co to wszystko ma ze sobą wspólnego?

0:15:04.333,0:15:10.700
Wszystko to kosztuje.

0:15:10.700,0:15:13.728
Niektórzy na tej sali może pamiętają

0:15:13.728,0:15:17.490
gościa ze starej reklamy filtru olejowego.

0:15:17.490,0:15:21.300
Mówił: "Możecie zapłacić mi teraz

0:15:21.300,0:15:24.367
albo możecie zapłacić mi później”.

0:15:24.367,0:15:26.500
W systemie stosującym karę śmierci, płacimy później.

0:15:26.500,0:15:28.520
W systemie stosującym karę śmierci, płacimy później.

0:15:28.520,0:15:32.119
W systemie stosującym karę śmierci, płacimy później.

0:15:32.119,0:15:33.967
Na każde 15 tys. dolarów wydanych na interwencję

0:15:33.967,0:15:37.833
Na każde 15 tys. dolarów wydanych na interwencję

0:15:37.833,0:15:42.200
w życie dzieci pokrzywdzonych przez los

0:15:42.200,0:15:43.520
we wczesnych rozdziałach,

0:15:43.520,0:15:47.933
oszczędzimy później 80 000 dolarów.

0:15:47.933,0:15:49.696
Nawet jeśli nie zgodzicie się,

0:15:49.696,0:15:52.092
że imperatyw moralny nakazuje tak zrobić,

0:15:53.435,0:15:56.012
to zgodzicie się, że ma to sens ekonomiczny.

0:15:58.589,0:16:02.612
Opowiem jeszcze o ostatniej rozmowie z Willem.

0:16:02.612,0:16:06.700
Było to w dzień jego egzekucji

0:16:06.700,0:16:11.012
i po prostu sobie rozmawialiśmy.

0:16:11.012,0:16:12.067
W jego sprawie nic już nie można było zrobić.

0:16:12.067,0:16:13.682
W jego sprawie nic już nie można było zrobić.

0:16:13.682,0:16:16.033
Rozmawialiśmy o jego życiu.

0:16:16.033,0:16:18.900
Mówił o zmarłym już ojcu, którego prawie nie znał.

0:16:18.900,0:16:19.733
Mówił o zmarłym już ojcu, którego prawie nie znał.

0:16:19.733,0:16:22.367
O swojej mamie, którą znał, a która nadal żyje.

0:16:22.367,0:16:24.131
O swojej mamie, którą znał, a która nadal żyje.

0:16:24.131,0:16:26.300
O swojej mamie, którą znał, a która nadal żyje.

0:16:26.300,0:16:29.000
Powiedziałem:

0:16:29.000,0:16:31.051
"Znam tę historię. Czytałem akta.

0:16:31.051,0:16:32.867
"Znam tę historię. Czytałem akta.

0:16:32.867,0:16:35.509
Wiem, że próbowała cię zabić.

0:16:35.509,0:16:37.947
Zawsze byłem ciekaw, czy naprawdę to pamiętasz.

0:16:37.947,0:16:40.067
Zawsze byłem ciekaw, czy naprawdę to pamiętasz.

0:16:40.067,0:16:41.570
Ja nic nie pamiętam z okresu, kiedy miałem pięć lat.

0:16:41.570,0:16:43.729
Ja nic nie pamiętam z okresu, kiedy miałem pięć lat.

0:16:43.729,0:16:46.667
Może pamiętasz, bo ktoś ci to opowiadał”.

0:16:46.667,0:16:49.167
Will popatrzył na mnie i nachylił się:

0:16:49.167,0:16:52.767
"Profesorze (po 12 latach znajomości wciąż tak na mnie mówił),

0:16:52.767,0:16:56.082
nie chcę być nieuprzejmy, ale kiedy mama

0:16:56.082,0:16:57.733
nie chcę być nieuprzejmy, ale kiedy mama

0:16:57.733,0:17:00.833
bierze nóż rzeźnicki większy od ciebie,

0:17:00.833,0:17:04.633
i gania cię po domu wrzeszcząc, że cię zabije,

0:17:04.633,0:17:08.458
a ty zamykasz się w łazience, opierasz się o drzwi

0:17:08.458,0:17:11.221
i wrzeszczysz o pomoc, póki nie przyjedzie policja..."

0:17:11.221,0:17:14.300
Popatrzył na mnie i dokończył:

0:17:14.300,0:17:17.800
"... tego się nie zapomina”.

0:17:17.800,0:17:20.300
Mam nadzieję, że zapamiętacie jedną rzecz:

0:17:20.300,0:17:23.156
Od waszego przyjazdu do przerwy na lunch

0:17:23.156,0:17:26.567
w Stanach Zjednoczonych wydarzą się 4 zabójstwa.

0:17:26.567,0:17:28.000
w Stanach Zjednoczonych wydarzą się 4 zabójstwa,

0:17:28.000,0:17:32.167
Ogromne środki pójdą na ukaranie przestępców,

0:17:32.167,0:17:34.467
ponieważ takich ludzi należy karać.

0:17:34.467,0:17:36.533
ponieważ takich ludzi należy karać.

0:17:36.533,0:17:40.100
Ale trzech z tych zbrodni można było uniknąć.

0:17:40.100,0:17:43.010
Jeśli spojrzymy na to w szerszej perspektywie,

0:17:43.172,0:17:47.816
i poświęcimy uwagę wcześniejszym rozdziałom,

0:17:47.816,0:17:51.200
nie będzie trzeba pisać pierwszego zdania

0:17:51.200,0:17:52.994
opowieści o karze śmierci.

0:17:52.994,0:17:54.700
Dziękuję.

0:17:54.700,0:17:56.031
(Brawa)