WEBVTT 00:00:00.000 --> 00:00:03.000 Jestem tu dziś, aby pokazać moje zdjęcia Lakotów. 00:00:04.000 --> 00:00:06.000 Wielu z was mogło już słyszeć o Lakotach 00:00:06.000 --> 00:00:08.000 albo przynajmniej o większej grupie plemion 00:00:08.000 --> 00:00:10.000 zwanej Siuksami. 00:00:10.000 --> 00:00:13.000 Lakoci to jedno z wielu plemion, które zostały wyparte z własnych ziem 00:00:13.000 --> 00:00:15.000 i zamknięte w obozach dla jeńców wojennych, 00:00:15.000 --> 00:00:17.000 które teraz nazywa się rezerwatami. 00:00:17.000 --> 00:00:19.000 Rezerwat Pine Ridge, który jest 00:00:19.000 --> 00:00:21.000 tematem dzisiejszego pokazu, 00:00:21.000 --> 00:00:23.000 leży około 120 km na południowy wschód od 00:00:23.000 --> 00:00:25.000 Gór Czarnych w Dakocie Południowej. 00:00:25.000 --> 00:00:27.000 Czasem nazywa się go 00:00:27.000 --> 00:00:30.000 Obozem dla Jeńców Wojennych nr 334. 00:00:30.000 --> 00:00:33.000 Właśnie tam żyją dziś Lakoci. 00:00:33.000 --> 00:00:35.000 Jeśli ktokolwiek słyszał o AIM, 00:00:35.000 --> 00:00:37.000 Ruchu Indian Amerykańskich, 00:00:37.000 --> 00:00:39.000 albo o Russellu Means 00:00:39.000 --> 00:00:41.000 Leonardzie Peltier 00:00:41.000 --> 00:00:43.000 czy też o Incydencie w Oglala, 00:00:43.000 --> 00:00:46.000 to wie, że Pine Ridge jest punktem zero 00:00:46.000 --> 00:00:49.000 w kwestiach rdzennej Ameryki. NOTE Paragraph 00:00:49.000 --> 00:00:51.000 Poproszono mnie, abym opowiedział trochę 00:00:51.000 --> 00:00:53.000 o moich związkach z Lakotami. 00:00:53.000 --> 00:00:55.000 To dla mnie trudne, ponieważ -- 00:00:55.000 --> 00:00:57.000 jak już pewnie zauważyliście -- 00:00:57.000 --> 00:00:59.000 jestem biały, 00:00:59.000 --> 00:01:02.000 a to stanowi ogromną barierę w rezerwacie. 00:01:04.000 --> 00:01:06.000 Zobaczycie wielu ludzi na moich fotografiach, 00:01:06.000 --> 00:01:09.000 z którymi bardzo się zżyłem i którzy przyjęli mnie jak rodzinę. 00:01:09.000 --> 00:01:11.000 Mówili do mnie bracie albo wójku 00:01:11.000 --> 00:01:13.000 i przez pięć lat nieustannie zapraszali. 00:01:13.000 --> 00:01:15.000 Jednak w Pine Ridge 00:01:15.000 --> 00:01:18.000 zawsze będę tzw. "wasichu". 00:01:18.000 --> 00:01:21.000 "Wasichu" to słowo w języku Lakotów, 00:01:21.000 --> 00:01:23.000 które oznacza nie-Indianina. 00:01:23.000 --> 00:01:25.000 Ale inna wersja tego słowa oznacza 00:01:25.000 --> 00:01:29.000 "człowieka, który najlepsze mięso bierze dla siebie." 00:01:29.000 --> 00:01:31.000 I to jest to, na czym chcę się skupić -- 00:01:31.000 --> 00:01:33.000 ten, który zgarnia najlepszą część mięsa. 00:01:33.000 --> 00:01:35.000 To znaczy, że jest chciwy. 00:01:36.000 --> 00:01:38.000 Rozejrzyjcie się wokół tej auli. 00:01:38.000 --> 00:01:41.000 Jesteśmy w prywatnej szkole w zachodnich USA, 00:01:41.000 --> 00:01:44.000 siedzimy na czerwonych, aksamitnych krzesłach, 00:01:44.000 --> 00:01:46.000 a w kieszaniach mamy pieniądze. 00:01:46.000 --> 00:01:48.000 Jeśli jednak przyjrzymy się naszemu życiu, 00:01:48.000 --> 00:01:50.000 to okaże, się że naprawdę 00:01:50.000 --> 00:01:52.000 wzięliśmy najlepszą część mięsa. 00:01:52.000 --> 00:01:55.000 Przyjrzyjmy się więc tym fotografiom 00:01:55.000 --> 00:01:57.000 ludzi, którzy stracili, 00:01:57.000 --> 00:01:59.000 abyśmy my mogli zyskać. 00:01:59.000 --> 00:02:02.000 Pamiętajmy, że patrząc na twarze tych ludzi 00:02:02.000 --> 00:02:05.000 widzimy nie tylko oblicze Lakotów, 00:02:05.000 --> 00:02:08.000 lecz wszystkich amerykańskich tubylców. NOTE Paragraph 00:02:10.000 --> 00:02:12.000 Na tej kartce historia 00:02:12.000 --> 00:02:14.000 zapisana jest tak, jak ją usłyszałem 00:02:14.000 --> 00:02:17.000 od moich lakockich przyjaciół i rodziny. 00:02:17.000 --> 00:02:19.000 Przedstawię linię czasową 00:02:19.000 --> 00:02:22.000 zawartych i zerwanych traktatów, 00:02:22.000 --> 00:02:24.000 a także rzezi upozorowanych na bitwy. 00:02:24.000 --> 00:02:26.000 Zacznę w 1824. 00:02:26.000 --> 00:02:28.000 To, co znamy jako Biuro do Spraw Indian, 00:02:28.000 --> 00:02:30.000 powstało jako część Departamentu Wojny, 00:02:30.000 --> 00:02:32.000 wprowadzając atmosferę agresji 00:02:32.000 --> 00:02:34.000 do naszych stosunków z rdzennymi Amerykanami. 00:02:34.000 --> 00:02:36.000 1851: 00:02:36.000 --> 00:02:38.000 Pierwszy traktat w Fort Laramie ściśle 00:02:38.000 --> 00:02:41.000 określił granice Państwa Lakotów. 00:02:41.000 --> 00:02:43.000 Zgodnie z traktatem, 00:02:43.000 --> 00:02:45.000 ziemie te stanowiły suwerenne państwo. 00:02:45.000 --> 00:02:47.000 Jeżeli granice określone w traktacie zostałyby zachowane, 00:02:47.000 --> 00:02:50.000 a podstawa prawna mówi, że powinny -- 00:02:50.000 --> 00:02:53.000 to dziś USA wyglądałyby tak. 00:02:55.000 --> 00:02:57.000 10 lat później 00:02:57.000 --> 00:03:00.000 podpisana przez prezydenta Licolna ustawa o gospodartwach rolnych 00:03:00.000 --> 00:03:03.000 wywołała napływ białych osadników na tereny tubylcze. 00:03:03.000 --> 00:03:05.000 1863: 00:03:05.000 --> 00:03:07.000 Powstanie Siuksów Santee w Minnesocie 00:03:07.000 --> 00:03:10.000 kończy się powieszeniem 38 mężczyzn z plemienia, 00:03:10.000 --> 00:03:13.000 największą masową egzekucją w historii Stanów. 00:03:14.000 --> 00:03:16.000 Obyła się na rozkaz prezydenta Lincolna, który 00:03:16.000 --> 00:03:18.000 zaledwie 2 dni wcześniej 00:03:18.000 --> 00:03:21.000 podpisał Proklamację Emancypacji. NOTE Paragraph 00:03:22.000 --> 00:03:25.000 1866, początki budowy Pierwszej Koleji Transkontynentalnej 00:03:25.000 --> 00:03:27.000 i nowej ery. 00:03:27.000 --> 00:03:29.000 Zawłaszczyliśmy ziemię w samym sercu 00:03:29.000 --> 00:03:32.000 Państwa Lakotów, aby skrócić trasę pociągów. 00:03:32.000 --> 00:03:34.000 Traktaty wylądowały za oknem. 00:03:34.000 --> 00:03:37.000 W odpowiedzi trzy plemiona pod przywódctwem Czerwonej Chmury 00:03:37.000 --> 00:03:40.000 kilkukrotnie zaatakowały i pokonały armię USA. 00:03:40.000 --> 00:03:42.000 Pragnę powtórzyć tę część. 00:03:42.000 --> 00:03:45.000 Lakoci pokonali armię USA. 00:03:45.000 --> 00:03:48.000 1868: Drugi traktat w Fort Laramie 00:03:48.000 --> 00:03:51.000 wyraźnie zapewnia niepodległość Wielkiemu Państwu Siuksów 00:03:51.000 --> 00:03:54.000 oraz przynależność świętych Gór Czarnych do Lakotów. 00:03:54.000 --> 00:03:56.000 Rząd obiecuje również ziemie i prawa do polowania 00:03:56.000 --> 00:03:58.000 na terenie sąsiednich stanów. 00:03:58.000 --> 00:04:00.000 Obiecujemy, że hrabstwo Powder River 00:04:00.000 --> 00:04:03.000 będzie odtąd zamknięte dla białych. 00:04:03.000 --> 00:04:05.000 Traktat wydawał się być całkowitym zwycięstwem 00:04:05.000 --> 00:04:07.000 Czerwonej Chmury i Siuksów. 00:04:07.000 --> 00:04:10.000 Faktycznie - była to jedyna wojna w historii Ameryki, 00:04:10.000 --> 00:04:13.000 w której rząd wynegocjował pokój, 00:04:13.000 --> 00:04:16.000 przystając na wszystkie warunki wroga. NOTE Paragraph 00:04:18.000 --> 00:04:20.000 1869: 00:04:20.000 --> 00:04:22.000 Zakończono budowę Koleji Transkontynentalnej. 00:04:22.000 --> 00:04:25.000 Rozpoczęto m.in. zbiorowy transport myśliwych, 00:04:25.000 --> 00:04:28.000 którzy zaczęli masowo wybijać bawoły, 00:04:28.000 --> 00:04:31.000 elimimując źródło pożywienia, odzieży i schronienia dla Siuksów. 00:04:31.000 --> 00:04:33.000 1871: 00:04:33.000 --> 00:04:35.000 Ustawa o Przywłaszczeniu Indian 00:04:35.000 --> 00:04:38.000 czyni wszystkich Indian poddanymi rządu federalnego. 00:04:38.000 --> 00:04:41.000 Co więcej, wojsko wydało zakazy 00:04:41.000 --> 00:04:44.000 opuszczania rezerwatów przez zachodnich Indian. 00:04:44.000 --> 00:04:46.000 W tym momencie wszyscy zachodni Indianie 00:04:46.000 --> 00:04:48.000 stali się jeńcami wojennymi. 00:04:48.000 --> 00:04:50.000 Również w 1871 00:04:50.000 --> 00:04:52.000 skończyliśmy podpisywanie traktatów. 00:04:52.000 --> 00:04:55.000 Problem polegał na tym, że traktaty uznawały suwerenność plemion, 00:04:55.000 --> 00:04:57.000 na co nie mogliśmy pozwolić. 00:04:57.000 --> 00:04:59.000 Mieliśmy plany. NOTE Paragraph 00:04:59.000 --> 00:05:01.000 1874: 00:05:01.000 --> 00:05:04.000 Generał George Custer ogłosił znalezienie złota na terytorium Lakotów, 00:05:04.000 --> 00:05:06.000 a szczególnie w Górach Czarnych. 00:05:06.000 --> 00:05:08.000 Wiadomość o złocie wywołuje masowy napływ białych osadników 00:05:08.000 --> 00:05:10.000 do Państwa Lakotów. 00:05:10.000 --> 00:05:12.000 Custer radzi, aby Kongers znalazł sposób 00:05:12.000 --> 00:05:14.000 na jak najszybsze unieważnienie 00:05:14.000 --> 00:05:16.000 traktatów z Lakotami. 00:05:16.000 --> 00:05:19.000 1875: Wybucha wojna z Lakotami 00:05:19.000 --> 00:05:22.000 wywołana naruszeniem traktatu w Fort Laramie. 00:05:22.000 --> 00:05:24.000 1876: 00:05:24.000 --> 00:05:26.000 26 lipca, 00:05:26.000 --> 00:05:28.000 podczas próby zaatakowania wioski Lakotów, 00:05:28.000 --> 00:05:30.000 Siódma Kawaleria Custera została rozbita 00:05:30.000 --> 00:05:32.000 w bitwie nad Little Big Horn. 00:05:32.000 --> 00:05:34.000 1877: 00:05:34.000 --> 00:05:37.000 Wielki wódz i wojownik Lakotów, Szalony Koń, 00:05:37.000 --> 00:05:39.000 ogłosił kapitulację pod Fort Robinson. 00:05:39.000 --> 00:05:42.000 Później został zamordowany w areszcie. 00:05:45.000 --> 00:05:48.000 1877 to także rok, kiedy znaleźlismy sposób 00:05:48.000 --> 00:05:50.000 na obejście traktatów z Fort Laramie. 00:05:50.000 --> 00:05:53.000 Nową umowę przedstawiono wodzom Siuksów 00:05:53.000 --> 00:05:56.000 jako kampanię pod hasłem "sprzedaj lub głoduj". 00:05:56.000 --> 00:05:59.000 Podpisz albo twoje plemię nie będzie miało co jeść. 00:05:59.000 --> 00:06:02.000 Jedynie 10 procent męskiej populacji podpisało. 00:06:02.000 --> 00:06:04.000 Traktat z Fort Laramie mówił, 00:06:04.000 --> 00:06:06.000 że co najmniej trzy czwarte plemienia musi 00:06:06.000 --> 00:06:08.000 zrzec się ziem. 00:06:08.000 --> 00:06:10.000 Tę klauzulę oczywiście zignorowano. NOTE Paragraph 00:06:10.000 --> 00:06:13.000 1887: Ustawa Dawesa. 00:06:13.000 --> 00:06:16.000 Koniec własności komunalnej terenów rezewatu. 00:06:16.000 --> 00:06:19.000 Obszary 160-hektarowe przydzielono 00:06:19.000 --> 00:06:21.000 indywidualnym Indianom, 00:06:21.000 --> 00:06:23.000 a nadwyżkę rozdysponowano. 00:06:23.000 --> 00:06:26.000 Plemiona straciły miliony hektarów. 00:06:26.000 --> 00:06:28.000 Amerykańskie marzenie o własności prywatnej 00:06:28.000 --> 00:06:30.000 okazało się bardzo sprytnym sposobem 00:06:30.000 --> 00:06:33.000 na całkowity podział rezerwatu. 00:06:33.000 --> 00:06:35.000 Ten krok zrujnował rezerwaty, 00:06:35.000 --> 00:06:38.000 ułatwiając dalszy podział i sprzedaż 00:06:38.000 --> 00:06:41.000 wraz z przemijającymi pokoleniami. 00:06:41.000 --> 00:06:43.000 Większość nadwyżki oraz wiele parceli 00:06:43.000 --> 00:06:45.000 zlokalizowanych w granicach rezerwatu 00:06:45.000 --> 00:06:48.000 dostaje się w ręce białych farmerów. 00:06:48.000 --> 00:06:51.000 Znowu całe bogactwo trafia do wasichu. NOTE Paragraph 00:06:52.000 --> 00:06:54.000 1890. Myslę, że w tym pokazie 00:06:54.000 --> 00:06:57.000 to najważniejszy rok. 00:06:57.000 --> 00:06:59.000 Wtedy doszło do masakry nad Wounded Knee. 00:06:59.000 --> 00:07:01.000 29 grudnia wojska USA 00:07:01.000 --> 00:07:04.000 otoczyły obóz Siuksów nad zatoką Wounded Knee. 00:07:04.000 --> 00:07:06.000 Zamordowali wodza Wielką Stopę 00:07:06.000 --> 00:07:08.000 i 300 jeńców wojennych, 00:07:08.000 --> 00:07:10.000 korzystając z nowej broni szybkostrzelnej 00:07:10.000 --> 00:07:12.000 z eksplodującymi pociskami 00:07:12.000 --> 00:07:14.000 zwanej karabinem Hotchkiss. 00:07:14.000 --> 00:07:16.000 Za tę "bitwę" Siódma Kawaleria 00:07:16.000 --> 00:07:19.000 otrzymała za swoje męstwo 20 Medali Honoru. 00:07:19.000 --> 00:07:22.000 otrzymała za swoje męstwo 20 Medali Honoru. 00:07:22.000 --> 00:07:24.000 Do dziś dnia 00:07:24.000 --> 00:07:27.000 to najwyższa liczba Medali Honoru 00:07:27.000 --> 00:07:30.000 kiedykolwiek przyznanych za jedną bitwę. 00:07:30.000 --> 00:07:32.000 Za to masowe morderstwo kobiet i dzieci 00:07:32.000 --> 00:07:34.000 wręczono więcej medali niż 00:07:34.000 --> 00:07:36.000 za jakąkolwiek bitwę w czasie I Wojny Światowej, 00:07:36.000 --> 00:07:38.000 II Wojny Światowej, 00:07:38.000 --> 00:07:40.000 wojny w Korei, Wietnamie 00:07:40.000 --> 00:07:43.000 Iraku czy Afganistanie. 00:07:44.000 --> 00:07:46.000 Masakrę nad Wounded Knee 00:07:46.000 --> 00:07:49.000 uznaje się za koniec wojen indiańskich. 00:07:49.000 --> 00:07:51.000 Za każdym razem, kiedy odwiedzam 00:07:51.000 --> 00:07:53.000 masowy grób nad Wounded Knee, 00:07:53.000 --> 00:07:55.000 widzę nie tylko grób 00:07:55.000 --> 00:07:57.000 Lakotów czy Siuksów, 00:07:57.000 --> 00:08:00.000 ale też pomnik wszystkich ludów tubylczych. NOTE Paragraph 00:08:03.000 --> 00:08:05.000 Święty człowiek, Czarny Łoś, powiedział: 00:08:05.000 --> 00:08:07.000 "Wtedy nie wiedziałem, jak bardzo 00:08:07.000 --> 00:08:09.000 wszystko się skończyło." 00:08:09.000 --> 00:08:11.000 Kiedy teraz patrzę wstecz, 00:08:11.000 --> 00:08:13.000 z wysokiej góry mego sędziwego wieku, 00:08:13.000 --> 00:08:15.000 wciąż widzę zarżnięte kobiety i dzieci 00:08:15.000 --> 00:08:17.000 leżące na stosie i porozrzucane 00:08:17.000 --> 00:08:20.000 po wyboistych terenach wąwozu. 00:08:23.000 --> 00:08:25.000 Widzę tak wyraźnie, jak wtedy, gdy 00:08:25.000 --> 00:08:28.000 me oczy były młode. 00:08:31.000 --> 00:08:34.000 I wiem, że w tym krwawym błocie coś jeszcze umarło 00:08:35.000 --> 00:08:38.000 i zostało przysypane śniegiem. 00:08:39.000 --> 00:08:42.000 Umarło ludzkie marzenie, 00:08:42.000 --> 00:08:45.000 a marzenie to było piękne." NOTE Paragraph 00:08:46.000 --> 00:08:48.000 To wydarzenie zapoczątkowało 00:08:48.000 --> 00:08:51.000 nową erę w historii rdzennej Ameryki. 00:08:52.000 --> 00:08:54.000 Wszystko można odnieść do czasu 00:08:54.000 --> 00:08:57.000 przed i po Wounded Knee. 00:08:57.000 --> 00:08:59.000 Bo właśnie w chwili, w której 00:08:59.000 --> 00:09:02.000 palce spoczęły na spuście karabinu Hotchkiss 00:09:02.000 --> 00:09:06.000 rząd USA otwarcie określił swoją pozycję względem praw tubylców. 00:09:06.000 --> 00:09:08.000 Zmęczyli się traktatami. 00:09:08.000 --> 00:09:10.000 Zmęczyli się świętymi górami. 00:09:10.000 --> 00:09:13.000 Zmęczyli się tańcami duchów. 00:09:13.000 --> 00:09:16.000 Zmęczyły ich te wszystkie kłopoty z Siuksami. 00:09:16.000 --> 00:09:19.000 Tak więc wprowadzili swoje zasady. 00:09:20.000 --> 00:09:23.000 "Dalej chcesz być Indianinem?" mówili, 00:09:23.000 --> 00:09:25.000 trzymając palec na spuście. 00:09:30.000 --> 00:09:32.000 1900: 00:09:32.000 --> 00:09:35.000 Populacja indiańska osiąga najniższą liczebność -- 00:09:36.000 --> 00:09:38.000 poniżej 250,000, 00:09:38.000 --> 00:09:40.000 w porównaniu do szacowanych ośmiu milionów 00:09:40.000 --> 00:09:42.000 z roku 1492. NOTE Paragraph 00:09:44.000 --> 00:09:46.000 Przewińmy do przodu. 00:09:46.000 --> 00:09:48.000 1980: 00:09:48.000 --> 00:09:50.000 Najdłuższa sprawa sądowa w historii USA, 00:09:50.000 --> 00:09:53.000 Państwo Siuksów kontra Stany Zjednoczone, 00:09:53.000 --> 00:09:56.000 zotała rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy USA. 00:09:57.000 --> 00:10:00.000 Sąd orzekl, że kiedy Siuksowie zostali wysiedleni do rezerwatów 00:10:00.000 --> 00:10:03.000 i siedem milionów hektarów ich ziem 00:10:03.000 --> 00:10:06.000 udostępniono poszukiwaczom i osadnikom, 00:10:06.000 --> 00:10:08.000 postanowienia drugiego traktatu z Fort Laramie 00:10:08.000 --> 00:10:10.000 zostały pogwałcone. 00:10:10.000 --> 00:10:12.000 Sąd orzekł, 00:10:12.000 --> 00:10:14.000 że Góry Czarne zawłaszczono nielegalnie 00:10:14.000 --> 00:10:16.000 i początkowo oferowana cena wraz z odsetkami 00:10:16.000 --> 00:10:18.000 powinna zostać wypłacona Siuksom. 00:10:18.000 --> 00:10:20.000 Sąd wycenił, że Siuksowie 00:10:20.000 --> 00:10:23.000 otrzymają za Góry Czarne jedynie 00:10:23.000 --> 00:10:25.000 106 milionów dolarow. 00:10:25.000 --> 00:10:28.000 Oni odmówili pieniędzy, jednogłośnie wołając, że 00:10:28.000 --> 00:10:31.000 "Góry Czarne nie są na sprzedaż." NOTE Paragraph 00:10:31.000 --> 00:10:33.000 2010: 00:10:33.000 --> 00:10:36.000 Dzisiejsze statystki dla rdzennej populacji, 00:10:36.000 --> 00:10:39.000 ponad wiek po masakrze nad Wounded Knee, 00:10:39.000 --> 00:10:41.000 ujawniają dziedzictwo kolonizacji, 00:10:41.000 --> 00:10:43.000 wymuszonej migracji 00:10:43.000 --> 00:10:45.000 oraz naruszeń traktatowych. 00:10:45.000 --> 00:10:48.000 Bezrobocie w rezerwacie Pine Ridge 00:10:48.000 --> 00:10:51.000 waha się między 85 a 90 procent. 00:10:51.000 --> 00:10:54.000 Urząd kwaterunkowy nie może wybudować nowych domów, 00:10:54.000 --> 00:10:56.000 a te istniejące rozpadają się. 00:10:56.000 --> 00:10:58.000 Jest wielu bezdomnych, 00:10:58.000 --> 00:11:00.000 a reszta tłoczy się w gnijących budynkach, 00:11:00.000 --> 00:11:02.000 zamieszkiwanych przez 5 rodzin. 00:11:02.000 --> 00:11:04.000 39 procent domostw w Pine Ridge 00:11:04.000 --> 00:11:06.000 nie ma prądu. 00:11:06.000 --> 00:11:09.000 Co najmniej 60 procent domów 00:11:09.000 --> 00:11:11.000 zaatakowała czarna pleśń. 00:11:11.000 --> 00:11:13.000 Ponad 90 procent populacji 00:11:13.000 --> 00:11:16.000 żyje poniżej granicy ubóstwa. 00:11:16.000 --> 00:11:19.000 Wskaźnik zachorowań na gruźlicę 00:11:19.000 --> 00:11:22.000 jest mniej więcej 8 razy wyższy niż średnia USA. 00:11:22.000 --> 00:11:24.000 Umieralność noworodków 00:11:24.000 --> 00:11:26.000 jest najwyższa na kontynencie 00:11:26.000 --> 00:11:29.000 i około 3 razy wyższa niż średnia USA. 00:11:29.000 --> 00:11:31.000 Rak szyjki macicy występuje 5 razy 00:11:31.000 --> 00:11:33.000 częściej niż w Stanach. 00:11:33.000 --> 00:11:36.000 70 procent ludności porzuca szkołę. 00:11:36.000 --> 00:11:38.000 Rotacja wśród nauczycieli 00:11:38.000 --> 00:11:41.000 8 razy przewyższa średnią krajową USA. 00:11:41.000 --> 00:11:44.000 Dziadkowie często wychowują wnuki, 00:11:44.000 --> 00:11:47.000 gdyż alkoholizm, przemoc domowa i 00:11:47.000 --> 00:11:49.000 ogólna apatia uniemożliwia rodzicom 00:11:49.000 --> 00:11:51.000 opiekę nad dziećmi. 00:11:52.000 --> 00:11:55.000 50 procent ludności w wieku powyżej 40 lat 00:11:55.000 --> 00:11:57.000 cierpi na cukrzycę. 00:11:57.000 --> 00:11:59.000 Średnia długość życia mężczyzn 00:11:59.000 --> 00:12:01.000 waha się między 46 00:12:01.000 --> 00:12:04.000 a 48 lat -- 00:12:04.000 --> 00:12:06.000 mniej więcej tyle 00:12:06.000 --> 00:12:09.000 co w Afganistanie i Somalii. NOTE Paragraph 00:12:10.000 --> 00:12:13.000 Ostatni rozdział każdego pomyślnego ludobójstwa 00:12:13.000 --> 00:12:15.000 to moment, w którym oprawca 00:12:15.000 --> 00:12:18.000 może umyć ręce i powiedzieć: 00:12:18.000 --> 00:12:21.000 "Mój Boże, co ci ludzie sobie robią? 00:12:21.000 --> 00:12:23.000 Zabijają się wzejemnie. 00:12:23.000 --> 00:12:25.000 Zabijają się, podczas gdy my 00:12:25.000 --> 00:12:28.000 patrzymy jak umierają." 00:12:28.000 --> 00:12:31.000 Tak właśnie weszliśmy w posiadanie USA. 00:12:31.000 --> 00:12:33.000 To jest dziedzictwo koncepcji 00:12:33.000 --> 00:12:35.000 "Boskiego Przeznaczenia". 00:12:35.000 --> 00:12:37.000 Więźniowie wciąż rodzą się 00:12:37.000 --> 00:12:39.000 w obozach dla jeńców, 00:12:39.000 --> 00:12:42.000 długo po odejściu strażników. 00:12:44.000 --> 00:12:46.000 To są kości, które zostały 00:12:46.000 --> 00:12:49.000 po tym, jak najlepsze mięso zostało zjedzone. 00:12:51.000 --> 00:12:53.000 Dawno temu 00:12:53.000 --> 00:12:55.000 cykl wydarzeń został wprawiony w ruch 00:12:55.000 --> 00:12:58.000 przez ludzi takich jak ja, przez wasichu, 00:12:58.000 --> 00:13:00.000 ludzi chciwych ziemi i wody 00:13:00.000 --> 00:13:03.000 oraz złota z gór. 00:13:03.000 --> 00:13:05.000 Te wydarzenia wywołały efekt domina 00:13:05.000 --> 00:13:07.000 który jednak musi się skończyć. NOTE Paragraph 00:13:07.000 --> 00:13:11.000 My, społeczństwo panujące, czujemy dystans 00:13:12.000 --> 00:13:15.000 wobec masakry z roku 1890 00:13:15.000 --> 00:13:18.000 czy też serii pogwałconych 150 lat temu traktatów. 00:13:19.000 --> 00:13:21.000 Jednak muszę zadać wam pytanie: 00:13:21.000 --> 00:13:24.000 Co powinniście czuć, widząc obecne statystyki? 00:13:25.000 --> 00:13:27.000 Jaki jest związek 00:13:27.000 --> 00:13:29.000 między tymi obrazami cierpienia 00:13:29.000 --> 00:13:31.000 a historią, którą właśnie wam przeczytałem? 00:13:31.000 --> 00:13:33.000 Do jakiej części tej historii 00:13:33.000 --> 00:13:35.000 w ogóle się przyznacie? 00:13:35.000 --> 00:13:38.000 Czy jesteście dziś choć po części odpowiedzialni? 00:13:39.000 --> 00:13:42.000 Powiedziano mi, że musi być coś, co my możemy zrobić. 00:13:42.000 --> 00:13:45.000 Trzeba wzywać do działania. 00:13:45.000 --> 00:13:48.000 Bo zbyt długo staliśmy na uboczu, 00:13:48.000 --> 00:13:50.000 zadowoleni z bycia świadkiem, 00:13:50.000 --> 00:13:53.000 robiąc jedynie zdjęcia. 00:13:53.000 --> 00:13:56.000 Wydaje się, że rozwiązanie leży w dalekiej przeszłości. 00:13:56.000 --> 00:13:58.000 Jedynie maszyna czasu pozwoliłaby 00:13:58.000 --> 00:14:00.000 po nie sięgnąć. NOTE Paragraph 00:14:00.000 --> 00:14:02.000 Cierpienie tubylcow to nie sprawa 00:14:02.000 --> 00:14:05.000 którą można łatwo naprawić. 00:14:06.000 --> 00:14:08.000 To nie jest coś, co możemy pozostawić w tyle, 00:14:08.000 --> 00:14:10.000 tak jak zostawiliśmy ratowanie Hatiti, 00:14:10.000 --> 00:14:13.000 walkę z AIDS czy głodem. 00:14:13.000 --> 00:14:15.000 Tzw. naprawa może być 00:14:15.000 --> 00:14:18.000 znacznie trudniejsza dla społeczeństwa panującego 00:14:18.000 --> 00:14:20.000 niż, powiedzmy, 50-dolarowy czek, 00:14:20.000 --> 00:14:22.000 wycieczka kościelna 00:14:22.000 --> 00:14:24.000 w celu zamalowania graffiti 00:14:24.000 --> 00:14:26.000 czy też paczka niechcianej odzieży 00:14:26.000 --> 00:14:29.000 darowana przez rodzinę z przedmieść. 00:14:29.000 --> 00:14:31.000 Więc co możemy zrobić? 00:14:31.000 --> 00:14:34.000 Wzruszać ramionami w ciemnościach? NOTE Paragraph 00:14:34.000 --> 00:14:36.000 Stany Zjednoczone 00:14:36.000 --> 00:14:38.000 wciąż na porządku dziennym 00:14:38.000 --> 00:14:40.000 naruszają postanowienia 00:14:40.000 --> 00:14:42.000 traktatów podpisanych z Lakotami 00:14:42.000 --> 00:14:45.000 w 1851 i 1868 w Fort Laramie. 00:14:45.000 --> 00:14:47.000 Dziś ja wzywam do działania -- 00:14:47.000 --> 00:14:50.000 Moje życzenie TED brzmi następująco: 00:14:51.000 --> 00:14:53.000 Respektujcie traktaty. 00:14:53.000 --> 00:14:55.000 Oddajcie Góry Czarne. 00:14:55.000 --> 00:14:58.000 To nie wasza sprawa, co z nimi zrobią. NOTE Paragraph 00:15:00.000 --> 00:15:06.000 (Brawa)