0:00:00.000,0:00:03.000 Jestem tu dziś, aby pokazać moje zdjęcia Lakotów. 0:00:04.000,0:00:06.000 Wielu z was mogło już słyszeć o Lakotach 0:00:06.000,0:00:08.000 albo przynajmniej o większej grupie plemion 0:00:08.000,0:00:10.000 zwanej Siuksami. 0:00:10.000,0:00:13.000 Lakoci to jedno z wielu plemion, które zostały wyparte z własnych ziem 0:00:13.000,0:00:15.000 i zamknięte w obozach dla jeńców wojennych, 0:00:15.000,0:00:17.000 które teraz nazywa się rezerwatami. 0:00:17.000,0:00:19.000 Rezerwat Pine Ridge, który jest 0:00:19.000,0:00:21.000 tematem dzisiejszego pokazu, 0:00:21.000,0:00:23.000 leży około 120 km na południowy wschód od 0:00:23.000,0:00:25.000 Gór Czarnych w Dakocie Południowej. 0:00:25.000,0:00:27.000 Czasem nazywa się go 0:00:27.000,0:00:30.000 Obozem dla Jeńców Wojennych nr 334. 0:00:30.000,0:00:33.000 Właśnie tam żyją dziś Lakoci. 0:00:33.000,0:00:35.000 Jeśli ktokolwiek słyszał o AIM, 0:00:35.000,0:00:37.000 Ruchu Indian Amerykańskich, 0:00:37.000,0:00:39.000 albo o Russellu Means 0:00:39.000,0:00:41.000 Leonardzie Peltier 0:00:41.000,0:00:43.000 czy też o Incydencie w Oglala, 0:00:43.000,0:00:46.000 to wie, że Pine Ridge jest punktem zero 0:00:46.000,0:00:49.000 w kwestiach rdzennej Ameryki. 0:00:49.000,0:00:51.000 Poproszono mnie, abym opowiedział trochę 0:00:51.000,0:00:53.000 o moich związkach z Lakotami. 0:00:53.000,0:00:55.000 To dla mnie trudne, ponieważ -- 0:00:55.000,0:00:57.000 jak już pewnie zauważyliście -- 0:00:57.000,0:00:59.000 jestem biały, 0:00:59.000,0:01:02.000 a to stanowi ogromną barierę w rezerwacie. 0:01:04.000,0:01:06.000 Zobaczycie wielu ludzi na moich fotografiach, 0:01:06.000,0:01:09.000 z którymi bardzo się zżyłem i którzy przyjęli mnie jak rodzinę. 0:01:09.000,0:01:11.000 Mówili do mnie bracie albo wójku 0:01:11.000,0:01:13.000 i przez pięć lat nieustannie zapraszali. 0:01:13.000,0:01:15.000 Jednak w Pine Ridge 0:01:15.000,0:01:18.000 zawsze będę tzw. "wasichu". 0:01:18.000,0:01:21.000 "Wasichu" to słowo w języku Lakotów, 0:01:21.000,0:01:23.000 które oznacza nie-Indianina. 0:01:23.000,0:01:25.000 Ale inna wersja tego słowa oznacza 0:01:25.000,0:01:29.000 "człowieka, który najlepsze mięso bierze dla siebie." 0:01:29.000,0:01:31.000 I to jest to, na czym chcę się skupić -- 0:01:31.000,0:01:33.000 ten, który zgarnia najlepszą część mięsa. 0:01:33.000,0:01:35.000 To znaczy, że jest chciwy. 0:01:36.000,0:01:38.000 Rozejrzyjcie się wokół tej auli. 0:01:38.000,0:01:41.000 Jesteśmy w prywatnej szkole w zachodnich USA, 0:01:41.000,0:01:44.000 siedzimy na czerwonych, aksamitnych krzesłach, 0:01:44.000,0:01:46.000 a w kieszaniach mamy pieniądze. 0:01:46.000,0:01:48.000 Jeśli jednak przyjrzymy się naszemu życiu, 0:01:48.000,0:01:50.000 to okaże, się że naprawdę 0:01:50.000,0:01:52.000 wzięliśmy najlepszą część mięsa. 0:01:52.000,0:01:55.000 Przyjrzyjmy się więc tym fotografiom 0:01:55.000,0:01:57.000 ludzi, którzy stracili, 0:01:57.000,0:01:59.000 abyśmy my mogli zyskać. 0:01:59.000,0:02:02.000 Pamiętajmy, że patrząc na twarze tych ludzi 0:02:02.000,0:02:05.000 widzimy nie tylko oblicze Lakotów, 0:02:05.000,0:02:08.000 lecz wszystkich amerykańskich tubylców. 0:02:10.000,0:02:12.000 Na tej kartce historia 0:02:12.000,0:02:14.000 zapisana jest tak, jak ją usłyszałem 0:02:14.000,0:02:17.000 od moich lakockich przyjaciół i rodziny. 0:02:17.000,0:02:19.000 Przedstawię linię czasową 0:02:19.000,0:02:22.000 zawartych i zerwanych traktatów, 0:02:22.000,0:02:24.000 a także rzezi upozorowanych na bitwy. 0:02:24.000,0:02:26.000 Zacznę w 1824. 0:02:26.000,0:02:28.000 To, co znamy jako Biuro do Spraw Indian, 0:02:28.000,0:02:30.000 powstało jako część Departamentu Wojny, 0:02:30.000,0:02:32.000 wprowadzając atmosferę agresji 0:02:32.000,0:02:34.000 do naszych stosunków z rdzennymi Amerykanami. 0:02:34.000,0:02:36.000 1851: 0:02:36.000,0:02:38.000 Pierwszy traktat w Fort Laramie ściśle 0:02:38.000,0:02:41.000 określił granice Państwa Lakotów. 0:02:41.000,0:02:43.000 Zgodnie z traktatem, 0:02:43.000,0:02:45.000 ziemie te stanowiły suwerenne państwo. 0:02:45.000,0:02:47.000 Jeżeli granice określone w traktacie zostałyby zachowane, 0:02:47.000,0:02:50.000 a podstawa prawna mówi, że powinny -- 0:02:50.000,0:02:53.000 to dziś USA wyglądałyby tak. 0:02:55.000,0:02:57.000 10 lat później 0:02:57.000,0:03:00.000 podpisana przez prezydenta Licolna ustawa o gospodartwach rolnych 0:03:00.000,0:03:03.000 wywołała napływ białych osadników na tereny tubylcze. 0:03:03.000,0:03:05.000 1863: 0:03:05.000,0:03:07.000 Powstanie Siuksów Santee w Minnesocie 0:03:07.000,0:03:10.000 kończy się powieszeniem 38 mężczyzn z plemienia, 0:03:10.000,0:03:13.000 największą masową egzekucją w historii Stanów. 0:03:14.000,0:03:16.000 Obyła się na rozkaz prezydenta Lincolna, który 0:03:16.000,0:03:18.000 zaledwie 2 dni wcześniej 0:03:18.000,0:03:21.000 podpisał Proklamację Emancypacji. 0:03:22.000,0:03:25.000 1866, początki budowy Pierwszej Koleji Transkontynentalnej 0:03:25.000,0:03:27.000 i nowej ery. 0:03:27.000,0:03:29.000 Zawłaszczyliśmy ziemię w samym sercu 0:03:29.000,0:03:32.000 Państwa Lakotów, aby skrócić trasę pociągów. 0:03:32.000,0:03:34.000 Traktaty wylądowały za oknem. 0:03:34.000,0:03:37.000 W odpowiedzi trzy plemiona pod przywódctwem Czerwonej Chmury 0:03:37.000,0:03:40.000 kilkukrotnie zaatakowały i pokonały armię USA. 0:03:40.000,0:03:42.000 Pragnę powtórzyć tę część. 0:03:42.000,0:03:45.000 Lakoci pokonali armię USA. 0:03:45.000,0:03:48.000 1868: Drugi traktat w Fort Laramie 0:03:48.000,0:03:51.000 wyraźnie zapewnia niepodległość Wielkiemu Państwu Siuksów 0:03:51.000,0:03:54.000 oraz przynależność świętych Gór Czarnych do Lakotów. 0:03:54.000,0:03:56.000 Rząd obiecuje również ziemie i prawa do polowania 0:03:56.000,0:03:58.000 na terenie sąsiednich stanów. 0:03:58.000,0:04:00.000 Obiecujemy, że hrabstwo Powder River 0:04:00.000,0:04:03.000 będzie odtąd zamknięte dla białych. 0:04:03.000,0:04:05.000 Traktat wydawał się być całkowitym zwycięstwem 0:04:05.000,0:04:07.000 Czerwonej Chmury i Siuksów. 0:04:07.000,0:04:10.000 Faktycznie - była to jedyna wojna w historii Ameryki, 0:04:10.000,0:04:13.000 w której rząd wynegocjował pokój, 0:04:13.000,0:04:16.000 przystając na wszystkie warunki wroga. 0:04:18.000,0:04:20.000 1869: 0:04:20.000,0:04:22.000 Zakończono budowę Koleji Transkontynentalnej. 0:04:22.000,0:04:25.000 Rozpoczęto m.in. zbiorowy transport myśliwych, 0:04:25.000,0:04:28.000 którzy zaczęli masowo wybijać bawoły, 0:04:28.000,0:04:31.000 elimimując źródło pożywienia, odzieży i schronienia dla Siuksów. 0:04:31.000,0:04:33.000 1871: 0:04:33.000,0:04:35.000 Ustawa o Przywłaszczeniu Indian 0:04:35.000,0:04:38.000 czyni wszystkich Indian poddanymi rządu federalnego. 0:04:38.000,0:04:41.000 Co więcej, wojsko wydało zakazy 0:04:41.000,0:04:44.000 opuszczania rezerwatów przez zachodnich Indian. 0:04:44.000,0:04:46.000 W tym momencie wszyscy zachodni Indianie 0:04:46.000,0:04:48.000 stali się jeńcami wojennymi. 0:04:48.000,0:04:50.000 Również w 1871 0:04:50.000,0:04:52.000 skończyliśmy podpisywanie traktatów. 0:04:52.000,0:04:55.000 Problem polegał na tym, że traktaty uznawały suwerenność plemion, 0:04:55.000,0:04:57.000 na co nie mogliśmy pozwolić. 0:04:57.000,0:04:59.000 Mieliśmy plany. 0:04:59.000,0:05:01.000 1874: 0:05:01.000,0:05:04.000 Generał George Custer ogłosił znalezienie złota na terytorium Lakotów, 0:05:04.000,0:05:06.000 a szczególnie w Górach Czarnych. 0:05:06.000,0:05:08.000 Wiadomość o złocie wywołuje masowy napływ białych osadników 0:05:08.000,0:05:10.000 do Państwa Lakotów. 0:05:10.000,0:05:12.000 Custer radzi, aby Kongers znalazł sposób 0:05:12.000,0:05:14.000 na jak najszybsze unieważnienie 0:05:14.000,0:05:16.000 traktatów z Lakotami. 0:05:16.000,0:05:19.000 1875: Wybucha wojna z Lakotami 0:05:19.000,0:05:22.000 wywołana naruszeniem traktatu w Fort Laramie. 0:05:22.000,0:05:24.000 1876: 0:05:24.000,0:05:26.000 26 lipca, 0:05:26.000,0:05:28.000 podczas próby zaatakowania wioski Lakotów, 0:05:28.000,0:05:30.000 Siódma Kawaleria Custera została rozbita 0:05:30.000,0:05:32.000 w bitwie nad Little Big Horn. 0:05:32.000,0:05:34.000 1877: 0:05:34.000,0:05:37.000 Wielki wódz i wojownik Lakotów, Szalony Koń, 0:05:37.000,0:05:39.000 ogłosił kapitulację pod Fort Robinson. 0:05:39.000,0:05:42.000 Później został zamordowany w areszcie. 0:05:45.000,0:05:48.000 1877 to także rok, kiedy znaleźlismy sposób 0:05:48.000,0:05:50.000 na obejście traktatów z Fort Laramie. 0:05:50.000,0:05:53.000 Nową umowę przedstawiono wodzom Siuksów 0:05:53.000,0:05:56.000 jako kampanię pod hasłem "sprzedaj lub głoduj". 0:05:56.000,0:05:59.000 Podpisz albo twoje plemię nie będzie miało co jeść. 0:05:59.000,0:06:02.000 Jedynie 10 procent męskiej populacji podpisało. 0:06:02.000,0:06:04.000 Traktat z Fort Laramie mówił, 0:06:04.000,0:06:06.000 że co najmniej trzy czwarte plemienia musi 0:06:06.000,0:06:08.000 zrzec się ziem. 0:06:08.000,0:06:10.000 Tę klauzulę oczywiście zignorowano. 0:06:10.000,0:06:13.000 1887: Ustawa Dawesa. 0:06:13.000,0:06:16.000 Koniec własności komunalnej terenów rezewatu. 0:06:16.000,0:06:19.000 Obszary 160-hektarowe przydzielono 0:06:19.000,0:06:21.000 indywidualnym Indianom, 0:06:21.000,0:06:23.000 a nadwyżkę rozdysponowano. 0:06:23.000,0:06:26.000 Plemiona straciły miliony hektarów. 0:06:26.000,0:06:28.000 Amerykańskie marzenie o własności prywatnej 0:06:28.000,0:06:30.000 okazało się bardzo sprytnym sposobem 0:06:30.000,0:06:33.000 na całkowity podział rezerwatu. 0:06:33.000,0:06:35.000 Ten krok zrujnował rezerwaty, 0:06:35.000,0:06:38.000 ułatwiając dalszy podział i sprzedaż 0:06:38.000,0:06:41.000 wraz z przemijającymi pokoleniami. 0:06:41.000,0:06:43.000 Większość nadwyżki oraz wiele parceli 0:06:43.000,0:06:45.000 zlokalizowanych w granicach rezerwatu 0:06:45.000,0:06:48.000 dostaje się w ręce białych farmerów. 0:06:48.000,0:06:51.000 Znowu całe bogactwo trafia do wasichu. 0:06:52.000,0:06:54.000 1890. Myslę, że w tym pokazie 0:06:54.000,0:06:57.000 to najważniejszy rok. 0:06:57.000,0:06:59.000 Wtedy doszło do masakry nad Wounded Knee. 0:06:59.000,0:07:01.000 29 grudnia wojska USA 0:07:01.000,0:07:04.000 otoczyły obóz Siuksów nad zatoką Wounded Knee. 0:07:04.000,0:07:06.000 Zamordowali wodza Wielką Stopę 0:07:06.000,0:07:08.000 i 300 jeńców wojennych, 0:07:08.000,0:07:10.000 korzystając z nowej broni szybkostrzelnej 0:07:10.000,0:07:12.000 z eksplodującymi pociskami 0:07:12.000,0:07:14.000 zwanej karabinem Hotchkiss. 0:07:14.000,0:07:16.000 Za tę "bitwę" Siódma Kawaleria 0:07:16.000,0:07:19.000 otrzymała za swoje męstwo 20 Medali Honoru. 0:07:19.000,0:07:22.000 otrzymała za swoje męstwo 20 Medali Honoru. 0:07:22.000,0:07:24.000 Do dziś dnia 0:07:24.000,0:07:27.000 to najwyższa liczba Medali Honoru 0:07:27.000,0:07:30.000 kiedykolwiek przyznanych za jedną bitwę. 0:07:30.000,0:07:32.000 Za to masowe morderstwo kobiet i dzieci 0:07:32.000,0:07:34.000 wręczono więcej medali niż 0:07:34.000,0:07:36.000 za jakąkolwiek bitwę w czasie I Wojny Światowej, 0:07:36.000,0:07:38.000 II Wojny Światowej, 0:07:38.000,0:07:40.000 wojny w Korei, Wietnamie 0:07:40.000,0:07:43.000 Iraku czy Afganistanie. 0:07:44.000,0:07:46.000 Masakrę nad Wounded Knee 0:07:46.000,0:07:49.000 uznaje się za koniec wojen indiańskich. 0:07:49.000,0:07:51.000 Za każdym razem, kiedy odwiedzam 0:07:51.000,0:07:53.000 masowy grób nad Wounded Knee, 0:07:53.000,0:07:55.000 widzę nie tylko grób 0:07:55.000,0:07:57.000 Lakotów czy Siuksów, 0:07:57.000,0:08:00.000 ale też pomnik wszystkich ludów tubylczych. 0:08:03.000,0:08:05.000 Święty człowiek, Czarny Łoś, powiedział: 0:08:05.000,0:08:07.000 "Wtedy nie wiedziałem, jak bardzo 0:08:07.000,0:08:09.000 wszystko się skończyło." 0:08:09.000,0:08:11.000 Kiedy teraz patrzę wstecz, 0:08:11.000,0:08:13.000 z wysokiej góry mego sędziwego wieku, 0:08:13.000,0:08:15.000 wciąż widzę zarżnięte kobiety i dzieci 0:08:15.000,0:08:17.000 leżące na stosie i porozrzucane 0:08:17.000,0:08:20.000 po wyboistych terenach wąwozu. 0:08:23.000,0:08:25.000 Widzę tak wyraźnie, jak wtedy, gdy 0:08:25.000,0:08:28.000 me oczy były młode. 0:08:31.000,0:08:34.000 I wiem, że w tym krwawym błocie coś jeszcze umarło 0:08:35.000,0:08:38.000 i zostało przysypane śniegiem. 0:08:39.000,0:08:42.000 Umarło ludzkie marzenie, 0:08:42.000,0:08:45.000 a marzenie to było piękne." 0:08:46.000,0:08:48.000 To wydarzenie zapoczątkowało 0:08:48.000,0:08:51.000 nową erę w historii rdzennej Ameryki. 0:08:52.000,0:08:54.000 Wszystko można odnieść do czasu 0:08:54.000,0:08:57.000 przed i po Wounded Knee. 0:08:57.000,0:08:59.000 Bo właśnie w chwili, w której 0:08:59.000,0:09:02.000 palce spoczęły na spuście karabinu Hotchkiss 0:09:02.000,0:09:06.000 rząd USA otwarcie określił swoją pozycję względem praw tubylców. 0:09:06.000,0:09:08.000 Zmęczyli się traktatami. 0:09:08.000,0:09:10.000 Zmęczyli się świętymi górami. 0:09:10.000,0:09:13.000 Zmęczyli się tańcami duchów. 0:09:13.000,0:09:16.000 Zmęczyły ich te wszystkie kłopoty z Siuksami. 0:09:16.000,0:09:19.000 Tak więc wprowadzili swoje zasady. 0:09:20.000,0:09:23.000 "Dalej chcesz być Indianinem?" mówili, 0:09:23.000,0:09:25.000 trzymając palec na spuście. 0:09:30.000,0:09:32.000 1900: 0:09:32.000,0:09:35.000 Populacja indiańska osiąga najniższą liczebność -- 0:09:36.000,0:09:38.000 poniżej 250,000, 0:09:38.000,0:09:40.000 w porównaniu do szacowanych ośmiu milionów 0:09:40.000,0:09:42.000 z roku 1492. 0:09:44.000,0:09:46.000 Przewińmy do przodu. 0:09:46.000,0:09:48.000 1980: 0:09:48.000,0:09:50.000 Najdłuższa sprawa sądowa w historii USA, 0:09:50.000,0:09:53.000 Państwo Siuksów kontra Stany Zjednoczone, 0:09:53.000,0:09:56.000 zotała rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy USA. 0:09:57.000,0:10:00.000 Sąd orzekl, że kiedy Siuksowie zostali wysiedleni do rezerwatów 0:10:00.000,0:10:03.000 i siedem milionów hektarów ich ziem 0:10:03.000,0:10:06.000 udostępniono poszukiwaczom i osadnikom, 0:10:06.000,0:10:08.000 postanowienia drugiego traktatu z Fort Laramie 0:10:08.000,0:10:10.000 zostały pogwałcone. 0:10:10.000,0:10:12.000 Sąd orzekł, 0:10:12.000,0:10:14.000 że Góry Czarne zawłaszczono nielegalnie 0:10:14.000,0:10:16.000 i początkowo oferowana cena wraz z odsetkami 0:10:16.000,0:10:18.000 powinna zostać wypłacona Siuksom. 0:10:18.000,0:10:20.000 Sąd wycenił, że Siuksowie 0:10:20.000,0:10:23.000 otrzymają za Góry Czarne jedynie 0:10:23.000,0:10:25.000 106 milionów dolarow. 0:10:25.000,0:10:28.000 Oni odmówili pieniędzy, jednogłośnie wołając, że 0:10:28.000,0:10:31.000 "Góry Czarne nie są na sprzedaż." 0:10:31.000,0:10:33.000 2010: 0:10:33.000,0:10:36.000 Dzisiejsze statystki dla rdzennej populacji, 0:10:36.000,0:10:39.000 ponad wiek po masakrze nad Wounded Knee, 0:10:39.000,0:10:41.000 ujawniają dziedzictwo kolonizacji, 0:10:41.000,0:10:43.000 wymuszonej migracji 0:10:43.000,0:10:45.000 oraz naruszeń traktatowych. 0:10:45.000,0:10:48.000 Bezrobocie w rezerwacie Pine Ridge 0:10:48.000,0:10:51.000 waha się między 85 a 90 procent. 0:10:51.000,0:10:54.000 Urząd kwaterunkowy nie może wybudować nowych domów, 0:10:54.000,0:10:56.000 a te istniejące rozpadają się. 0:10:56.000,0:10:58.000 Jest wielu bezdomnych, 0:10:58.000,0:11:00.000 a reszta tłoczy się w gnijących budynkach, 0:11:00.000,0:11:02.000 zamieszkiwanych przez 5 rodzin. 0:11:02.000,0:11:04.000 39 procent domostw w Pine Ridge 0:11:04.000,0:11:06.000 nie ma prądu. 0:11:06.000,0:11:09.000 Co najmniej 60 procent domów 0:11:09.000,0:11:11.000 zaatakowała czarna pleśń. 0:11:11.000,0:11:13.000 Ponad 90 procent populacji 0:11:13.000,0:11:16.000 żyje poniżej granicy ubóstwa. 0:11:16.000,0:11:19.000 Wskaźnik zachorowań na gruźlicę 0:11:19.000,0:11:22.000 jest mniej więcej 8 razy wyższy niż średnia USA. 0:11:22.000,0:11:24.000 Umieralność noworodków 0:11:24.000,0:11:26.000 jest najwyższa na kontynencie 0:11:26.000,0:11:29.000 i około 3 razy wyższa niż średnia USA. 0:11:29.000,0:11:31.000 Rak szyjki macicy występuje 5 razy 0:11:31.000,0:11:33.000 częściej niż w Stanach. 0:11:33.000,0:11:36.000 70 procent ludności porzuca szkołę. 0:11:36.000,0:11:38.000 Rotacja wśród nauczycieli 0:11:38.000,0:11:41.000 8 razy przewyższa średnią krajową USA. 0:11:41.000,0:11:44.000 Dziadkowie często wychowują wnuki, 0:11:44.000,0:11:47.000 gdyż alkoholizm, przemoc domowa i 0:11:47.000,0:11:49.000 ogólna apatia uniemożliwia rodzicom 0:11:49.000,0:11:51.000 opiekę nad dziećmi. 0:11:52.000,0:11:55.000 50 procent ludności w wieku powyżej 40 lat 0:11:55.000,0:11:57.000 cierpi na cukrzycę. 0:11:57.000,0:11:59.000 Średnia długość życia mężczyzn 0:11:59.000,0:12:01.000 waha się między 46 0:12:01.000,0:12:04.000 a 48 lat -- 0:12:04.000,0:12:06.000 mniej więcej tyle 0:12:06.000,0:12:09.000 co w Afganistanie i Somalii. 0:12:10.000,0:12:13.000 Ostatni rozdział każdego pomyślnego ludobójstwa 0:12:13.000,0:12:15.000 to moment, w którym oprawca 0:12:15.000,0:12:18.000 może umyć ręce i powiedzieć: 0:12:18.000,0:12:21.000 "Mój Boże, co ci ludzie sobie robią? 0:12:21.000,0:12:23.000 Zabijają się wzejemnie. 0:12:23.000,0:12:25.000 Zabijają się, podczas gdy my 0:12:25.000,0:12:28.000 patrzymy jak umierają." 0:12:28.000,0:12:31.000 Tak właśnie weszliśmy w posiadanie USA. 0:12:31.000,0:12:33.000 To jest dziedzictwo koncepcji 0:12:33.000,0:12:35.000 "Boskiego Przeznaczenia". 0:12:35.000,0:12:37.000 Więźniowie wciąż rodzą się 0:12:37.000,0:12:39.000 w obozach dla jeńców, 0:12:39.000,0:12:42.000 długo po odejściu strażników. 0:12:44.000,0:12:46.000 To są kości, które zostały 0:12:46.000,0:12:49.000 po tym, jak najlepsze mięso zostało zjedzone. 0:12:51.000,0:12:53.000 Dawno temu 0:12:53.000,0:12:55.000 cykl wydarzeń został wprawiony w ruch 0:12:55.000,0:12:58.000 przez ludzi takich jak ja, przez wasichu, 0:12:58.000,0:13:00.000 ludzi chciwych ziemi i wody 0:13:00.000,0:13:03.000 oraz złota z gór. 0:13:03.000,0:13:05.000 Te wydarzenia wywołały efekt domina 0:13:05.000,0:13:07.000 który jednak musi się skończyć. 0:13:07.000,0:13:11.000 My, społeczństwo panujące, czujemy dystans 0:13:12.000,0:13:15.000 wobec masakry z roku 1890 0:13:15.000,0:13:18.000 czy też serii pogwałconych 150 lat temu traktatów. 0:13:19.000,0:13:21.000 Jednak muszę zadać wam pytanie: 0:13:21.000,0:13:24.000 Co powinniście czuć, widząc obecne statystyki? 0:13:25.000,0:13:27.000 Jaki jest związek 0:13:27.000,0:13:29.000 między tymi obrazami cierpienia 0:13:29.000,0:13:31.000 a historią, którą właśnie wam przeczytałem? 0:13:31.000,0:13:33.000 Do jakiej części tej historii 0:13:33.000,0:13:35.000 w ogóle się przyznacie? 0:13:35.000,0:13:38.000 Czy jesteście dziś choć po części odpowiedzialni? 0:13:39.000,0:13:42.000 Powiedziano mi, że musi być coś, co my możemy zrobić. 0:13:42.000,0:13:45.000 Trzeba wzywać do działania. 0:13:45.000,0:13:48.000 Bo zbyt długo staliśmy na uboczu, 0:13:48.000,0:13:50.000 zadowoleni z bycia świadkiem, 0:13:50.000,0:13:53.000 robiąc jedynie zdjęcia. 0:13:53.000,0:13:56.000 Wydaje się, że rozwiązanie leży w dalekiej przeszłości. 0:13:56.000,0:13:58.000 Jedynie maszyna czasu pozwoliłaby 0:13:58.000,0:14:00.000 po nie sięgnąć. 0:14:00.000,0:14:02.000 Cierpienie tubylcow to nie sprawa 0:14:02.000,0:14:05.000 którą można łatwo naprawić. 0:14:06.000,0:14:08.000 To nie jest coś, co możemy pozostawić w tyle, 0:14:08.000,0:14:10.000 tak jak zostawiliśmy ratowanie Hatiti, 0:14:10.000,0:14:13.000 walkę z AIDS czy głodem. 0:14:13.000,0:14:15.000 Tzw. naprawa może być 0:14:15.000,0:14:18.000 znacznie trudniejsza dla społeczeństwa panującego 0:14:18.000,0:14:20.000 niż, powiedzmy, 50-dolarowy czek, 0:14:20.000,0:14:22.000 wycieczka kościelna 0:14:22.000,0:14:24.000 w celu zamalowania graffiti 0:14:24.000,0:14:26.000 czy też paczka niechcianej odzieży 0:14:26.000,0:14:29.000 darowana przez rodzinę z przedmieść. 0:14:29.000,0:14:31.000 Więc co możemy zrobić? 0:14:31.000,0:14:34.000 Wzruszać ramionami w ciemnościach? 0:14:34.000,0:14:36.000 Stany Zjednoczone 0:14:36.000,0:14:38.000 wciąż na porządku dziennym 0:14:38.000,0:14:40.000 naruszają postanowienia 0:14:40.000,0:14:42.000 traktatów podpisanych z Lakotami 0:14:42.000,0:14:45.000 w 1851 i 1868 w Fort Laramie. 0:14:45.000,0:14:47.000 Dziś ja wzywam do działania -- 0:14:47.000,0:14:50.000 Moje życzenie TED brzmi następująco: 0:14:51.000,0:14:53.000 Respektujcie traktaty. 0:14:53.000,0:14:55.000 Oddajcie Góry Czarne. 0:14:55.000,0:14:58.000 To nie wasza sprawa, co z nimi zrobią. 0:15:00.000,0:15:06.000 (Brawa)