1
00:00:06,446 --> 00:00:09,026
2016'dan 2019'a kadar

2
00:00:09,026 --> 00:00:13,321
meteorolojistler dünya genelinde
rekor kıran sıcak hava dalgalarına,

3
00:00:13,321 --> 00:00:16,821
Kaliforniya ve Avustralya'da 
kontrol edilemeyen yangınlara

4
00:00:16,821 --> 00:00:21,801
ve kaydedilmiş, en uzun süren 
5.kategori tropik hortuma şahitlik etti.

5
00:00:21,801 --> 00:00:26,611
Ekstrem hava olaylarının sayısı
son 40 yıldır artmakta

6
00:00:26,611 --> 00:00:30,521
ve güncel tahminler bu akımın
devam edeceği yönünde.

7
00:00:30,521 --> 00:00:34,021
Peki bu doğal afetler
sadece kötü hava durumu mu,

8
00:00:34,021 --> 00:00:37,451
yoksa bizlerin iklimi 
değiştirmesinden ötürü mü?

9
00:00:37,451 --> 00:00:38,751
Bu soruyu cevaplamak için

10
00:00:38,751 --> 00:00:42,511
iklim ve hava durumu farklılıklarını,
ne olduklarını,nasıl öngördüğümüzü

11
00:00:42,511 --> 00:00:48,022
ve bu öngörülerin bizlere
ne söyleyebileceğini anlamamız gerekiyor.

12
00:00:48,022 --> 00:00:52,078
Meteorolojistler hava durumunu 
belli bir zamanda ve yerdeki

13
00:00:52,078 --> 00:00:54,908
atmosfer koşulları olarak tanımlıyor.

14
00:00:54,908 --> 00:00:58,318
Günümüzde, araştırmacılar bir bölgenin
gelecek haftaki hava durumunu

15
00:00:58,318 --> 00:01:01,088
%80 doğruluk payı ile öngörebilirler.

16
00:01:01,088 --> 00:01:05,485
İklim bir bölgenin bir aylık 
veya daha uzun süreli

17
00:01:05,485 --> 00:01:08,685
atmosfer koşullarını tanımlar.

18
00:01:08,685 --> 00:01:13,110
İklimsel öngörüler on yıllar sonraki
ortalama sıcaklıkları kestirebilir,

19
00:01:13,110 --> 00:01:17,719
ancak bizi kesin olarak hangi
hava olaylarının beklediğini söyleyemez.

20
00:01:17,719 --> 00:01:21,775
Bu iki tip öngörü
farklı verilere dayandığından dolayı

21
00:01:21,775 --> 00:01:24,515
böylesine farklı bilgiler veriyor.

22
00:01:24,725 --> 00:01:26,475
Hava durumu tahmini yapmak için

23
00:01:26,475 --> 00:01:30,415
meteorolojistlerin atmosferin 
başlangıç koşullarını ölçmesi gerekiyor.

24
00:01:30,415 --> 00:01:35,380
Bunlar bir bölgenin hava durumunu 
belirleyen yağışın güncel seviyeleri,

25
00:01:35,380 --> 00:01:40,282
hava basıncı, nem oranı 
rüzgar hızı ve rüzgar yönüdür.

26
00:01:40,282 --> 00:01:45,063
Günde iki kez, dünya genelinde 800'ün 
üzerinde istasyondan,

27
00:01:45,063 --> 00:01:47,983
meteorolojistler atmosfere
balonlar bırakır.

28
00:01:47,983 --> 00:01:51,923
Bu balonlar radyosonda denilen 
aletler taşır.

29
00:01:51,923 --> 00:01:53,894
Bu aletler başlangıç koşullarını ölçer

30
00:01:53,894 --> 00:01:57,284
ve sonuçları uluslararası 
hava merkezlerine iletir.

31
00:01:57,284 --> 00:02:01,014
Daha sonra meteorolojistler verileri
nihai hava durumu tahminlerini veren

32
00:02:01,014 --> 00:02:03,954
fizik modelleri 
aracılığıyla işlemden geçirir.

33
00:02:03,954 --> 00:02:07,394
Maalesef bu küresel veri ağının
mükemmel öngörüler vermesini

34
00:02:07,394 --> 00:02:09,804
engelleyen bir şey var:

35
00:02:09,804 --> 00:02:13,494
hava durumu esas olarak 
kaotik bir sistemdir.

36
00:02:13,494 --> 00:02:17,807
Bu onun inanılmaz derecede hassas olduğu
ve sistemin bütün elementlerini bilmeden

37
00:02:17,807 --> 00:02:21,807
mükemmel derecede hava durumu tahmini
vermenin imkansız olduğu anlamına geliyor.

38
00:02:21,807 --> 00:02:23,907
Sadece on günlük periyotta

39
00:02:23,907 --> 00:02:30,015
çok küçük bozukluklar bile atmosfer 
koşullarını ağır şekilde etkileyebilir.

40
00:02:30,015 --> 00:02:35,278
Bu da iki haftadan öte hava durumunu 
güvenilir öngörmemizi imkansız kılıyor.

41
00:02:35,278 --> 00:02:39,278
İklimsel öngörüler, diğer yandan,
daha az değişken.

42
00:02:39,278 --> 00:02:42,498
Bu kısmen bir bölgenin ikliminin
tanımsal olarak,

43
00:02:42,498 --> 00:02:45,398
tüm hava durumu verilerinin 
ortalaması olmasından ötürüdür.

44
00:02:45,398 --> 00:02:48,378
Bununla birlikte iklim tahminlerinin 
güncel olarak

45
00:02:48,378 --> 00:02:50,868
atmosferde ne olduğunu görmezden gelmesi


46
00:02:50,868 --> 00:02:54,128
ve yaşanabileceklere odaklanmasından 
dolayıdır.

47
00:02:54,128 --> 00:02:57,748
Bu parametreler sınır koşulları 
olarak biliniyor

48
00:02:57,748 --> 00:03:03,064
ve isminden anlaşıldığı üzere iklim
ve hava durumu üzerinde kısıtlayıcıdırlar.

49
00:03:03,064 --> 00:03:07,186
Sınır koşulunun bir örneği
solar radyasyondur.

50
00:03:07,186 --> 00:03:12,450
Bir konum ile güneş arasındaki kesin 
mesafenin ve açının analiz edilmesiyle,

51
00:03:12,450 --> 00:03:16,160
o alanın alacağı ısı miktarını
belirleyebiliriz.

52
00:03:16,160 --> 00:03:19,380
Ayrıca güneşin yıl boyunca nasıl 
davrandığını bilmemizden ötürü,

53
00:03:19,380 --> 00:03:22,820
sıcaklık üzerindeki etkisini
doğru bir şekilde öngörebiliriz.

54
00:03:22,820 --> 00:03:25,250
Yıllar boyunca alınan veri ortalaması

55
00:03:25,250 --> 00:03:29,742
mevsimleri de içeren periyodik düzenleri
ortaya çıkarır.

56
00:03:29,742 --> 00:03:34,693
Birçok sınır koşulları yavaşca değişen,
mevcutsa, sınırları belli değerlere sahip.

57
00:03:34,693 --> 00:03:39,401
Bu araştırmacıların gelecekteki iklimi
güvenilirce öngörmesine imkan sağlar.

58
00:03:39,401 --> 00:03:41,741
Şimdi hangi noktada yanıltıcı
olduğunu görelim.

59
00:03:41,741 --> 00:03:44,421
Bu sınır koşullarındaki ufak
değişimler bile

60
00:03:44,421 --> 00:03:48,656
kaotik hava durumu sistemi için
çok daha büyük bir kayma anlamına gelir.

61
00:03:48,656 --> 00:03:53,436
Örneğin, Dünya'nın yüzey sıcaklığı 
geçtiğimiz 150 yılda

62
00:03:53,436 --> 00:03:56,256
neredeyse 1 santigrat derece arttı.

63
00:03:56,256 --> 00:03:58,666
Bu küçük bir değişim gibi görünebilir

64
00:03:58,666 --> 00:04:01,616
fakat bu 1 derecelik değişim

65
00:04:01,616 --> 00:04:06,904
kabaca 1 milyon nükleer başlığa 
denk enerjiyi atmosfere kattı.

66
00:04:06,904 --> 00:04:12,475
Bu muazzam enerji artışı sıcak hava 
dalgası, kuraklık ve fırtına dalgası

67
00:04:12,475 --> 00:04:15,722
sayılarında belirgin artışa sebep oldu.

68
00:04:15,722 --> 00:04:21,651
Ekstrem hava durumundaki artış rastlantı
mı yoksa iklimi değiştirmekten mi?

69
00:04:21,651 --> 00:04:23,001
Bunun cevabı şu:

70
00:04:23,001 --> 00:04:26,441
Hava durumu her zaman kaotik bir sistem
olacak iken

71
00:04:26,441 --> 00:04:31,782
iklimimizdeki değişimler ektrem hava 
olaylarının olasılığını arttırır.

72
00:04:31,782 --> 00:04:36,820
Bilim insanları iklimin değiştiği
ve insan aktivitelerinin

73
00:04:36,820 --> 00:04:40,490
bu değişimleri hızlandırdığı konusunda
evrensel olarak nerdeyse hemfikir.

74
00:04:40,490 --> 00:04:41,890
Ancak neyse ki

75
00:04:41,890 --> 00:04:46,253
hangi sınır koşullarının değiştiğinin 
takibiyle, hangi insan davranışlarının

76
00:04:46,253 --> 00:04:49,513
iklimi en çok etkilediğini 
ortaya çıkarabiliyoruz.

77
00:04:49,513 --> 00:04:53,840
Yani bir ay sonraki hava durumu her zaman
bir gizem olabilecekken

78
00:04:53,840 --> 00:04:59,120
iklimimizi gelecek yüzyıllar boyunca
korumak için birlikte çalışabiliriz.