0:00:06.446,0:00:09.026
2016'dan 2019'a kadar

0:00:09.026,0:00:13.321
meteorolojistler dünya genelinde[br]rekor kıran sıcak hava dalgalarına,

0:00:13.321,0:00:16.821
Kaliforniya ve Avustralya'da [br]kontrol edilemeyen yangınlara

0:00:16.821,0:00:21.801
ve kaydedilmiş, en uzun süren [br]5.kategori tropik hortuma şahitlik etti.

0:00:21.801,0:00:26.611
Ekstrem hava olaylarının sayısı[br]son 40 yıldır artmakta

0:00:26.611,0:00:30.521
ve güncel tahminler bu akımın[br]devam edeceği yönünde.

0:00:30.521,0:00:34.021
Peki bu doğal afetler[br]sadece kötü hava durumu mu,

0:00:34.021,0:00:37.451
yoksa bizlerin iklimi [br]değiştirmesinden ötürü mü?

0:00:37.451,0:00:38.751
Bu soruyu cevaplamak için

0:00:38.751,0:00:42.511
iklim ve hava durumu farklılıklarını,[br]ne olduklarını,nasıl öngördüğümüzü

0:00:42.511,0:00:48.022
ve bu öngörülerin bizlere[br]ne söyleyebileceğini anlamamız gerekiyor.

0:00:48.022,0:00:52.078
Meteorolojistler hava durumunu [br]belli bir zamanda ve yerdeki

0:00:52.078,0:00:54.908
atmosfer koşulları olarak tanımlıyor.

0:00:54.908,0:00:58.318
Günümüzde, araştırmacılar bir bölgenin[br]gelecek haftaki hava durumunu

0:00:58.318,0:01:01.088
%80 doğruluk payı ile öngörebilirler.

0:01:01.088,0:01:05.485
İklim bir bölgenin bir aylık [br]veya daha uzun süreli

0:01:05.485,0:01:08.685
atmosfer koşullarını tanımlar.

0:01:08.685,0:01:13.110
İklimsel öngörüler on yıllar sonraki[br]ortalama sıcaklıkları kestirebilir,

0:01:13.110,0:01:17.719
ancak bizi kesin olarak hangi[br]hava olaylarının beklediğini söyleyemez.

0:01:17.719,0:01:21.775
Bu iki tip öngörü[br]farklı verilere dayandığından dolayı

0:01:21.775,0:01:24.515
böylesine farklı bilgiler veriyor.

0:01:24.725,0:01:26.475
Hava durumu tahmini yapmak için

0:01:26.475,0:01:30.415
meteorolojistlerin atmosferin [br]başlangıç koşullarını ölçmesi gerekiyor.

0:01:30.415,0:01:35.380
Bunlar bir bölgenin hava durumunu [br]belirleyen yağışın güncel seviyeleri,

0:01:35.380,0:01:40.282
hava basıncı, nem oranı [br]rüzgar hızı ve rüzgar yönüdür.

0:01:40.282,0:01:45.063
Günde iki kez, dünya genelinde 800'ün [br]üzerinde istasyondan,

0:01:45.063,0:01:47.983
meteorolojistler atmosfere[br]balonlar bırakır.

0:01:47.983,0:01:51.923
Bu balonlar radyosonda denilen [br]aletler taşır.

0:01:51.923,0:01:53.894
Bu aletler başlangıç koşullarını ölçer

0:01:53.894,0:01:57.284
ve sonuçları uluslararası [br]hava merkezlerine iletir.

0:01:57.284,0:02:01.014
Daha sonra meteorolojistler verileri[br]nihai hava durumu tahminlerini veren

0:02:01.014,0:02:03.954
fizik modelleri [br]aracılığıyla işlemden geçirir.

0:02:03.954,0:02:07.394
Maalesef bu küresel veri ağının[br]mükemmel öngörüler vermesini

0:02:07.394,0:02:09.804
engelleyen bir şey var:

0:02:09.804,0:02:13.494
hava durumu esas olarak [br]kaotik bir sistemdir.

0:02:13.494,0:02:17.807
Bu onun inanılmaz derecede hassas olduğu[br]ve sistemin bütün elementlerini bilmeden

0:02:17.807,0:02:21.807
mükemmel derecede hava durumu tahmini[br]vermenin imkansız olduğu anlamına geliyor.

0:02:21.807,0:02:23.907
Sadece on günlük periyotta

0:02:23.907,0:02:30.015
çok küçük bozukluklar bile atmosfer [br]koşullarını ağır şekilde etkileyebilir.

0:02:30.015,0:02:35.278
Bu da iki haftadan öte hava durumunu [br]güvenilir öngörmemizi imkansız kılıyor.

0:02:35.278,0:02:39.278
İklimsel öngörüler, diğer yandan,[br]daha az değişken.

0:02:39.278,0:02:42.498
Bu kısmen bir bölgenin ikliminin[br]tanımsal olarak,

0:02:42.498,0:02:45.398
tüm hava durumu verilerinin [br]ortalaması olmasından ötürüdür.

0:02:45.398,0:02:48.378
Bununla birlikte iklim tahminlerinin [br]güncel olarak

0:02:48.378,0:02:50.868
atmosferde ne olduğunu görmezden gelmesi[br]

0:02:50.868,0:02:54.128
ve yaşanabileceklere odaklanmasından [br]dolayıdır.

0:02:54.128,0:02:57.748
Bu parametreler sınır koşulları [br]olarak biliniyor

0:02:57.748,0:03:03.064
ve isminden anlaşıldığı üzere iklim[br]ve hava durumu üzerinde kısıtlayıcıdırlar.

0:03:03.064,0:03:07.186
Sınır koşulunun bir örneği[br]solar radyasyondur.

0:03:07.186,0:03:12.450
Bir konum ile güneş arasındaki kesin [br]mesafenin ve açının analiz edilmesiyle,

0:03:12.450,0:03:16.160
o alanın alacağı ısı miktarını[br]belirleyebiliriz.

0:03:16.160,0:03:19.380
Ayrıca güneşin yıl boyunca nasıl [br]davrandığını bilmemizden ötürü,

0:03:19.380,0:03:22.820
sıcaklık üzerindeki etkisini[br]doğru bir şekilde öngörebiliriz.

0:03:22.820,0:03:25.250
Yıllar boyunca alınan veri ortalaması

0:03:25.250,0:03:29.742
mevsimleri de içeren periyodik düzenleri[br]ortaya çıkarır.

0:03:29.742,0:03:34.693
Birçok sınır koşulları yavaşca değişen,[br]mevcutsa, sınırları belli değerlere sahip.

0:03:34.693,0:03:39.401
Bu araştırmacıların gelecekteki iklimi[br]güvenilirce öngörmesine imkan sağlar.

0:03:39.401,0:03:41.741
Şimdi hangi noktada yanıltıcı[br]olduğunu görelim.

0:03:41.741,0:03:44.421
Bu sınır koşullarındaki ufak[br]değişimler bile

0:03:44.421,0:03:48.656
kaotik hava durumu sistemi için[br]çok daha büyük bir kayma anlamına gelir.

0:03:48.656,0:03:53.436
Örneğin, Dünya'nın yüzey sıcaklığı [br]geçtiğimiz 150 yılda

0:03:53.436,0:03:56.256
neredeyse 1 santigrat derece arttı.

0:03:56.256,0:03:58.666
Bu küçük bir değişim gibi görünebilir

0:03:58.666,0:04:01.616
fakat bu 1 derecelik değişim

0:04:01.616,0:04:06.904
kabaca 1 milyon nükleer başlığa [br]denk enerjiyi atmosfere kattı.

0:04:06.904,0:04:12.475
Bu muazzam enerji artışı sıcak hava [br]dalgası, kuraklık ve fırtına dalgası

0:04:12.475,0:04:15.722
sayılarında belirgin artışa sebep oldu.

0:04:15.722,0:04:21.651
Ekstrem hava durumundaki artış rastlantı[br]mı yoksa iklimi değiştirmekten mi?

0:04:21.651,0:04:23.001
Bunun cevabı şu:

0:04:23.001,0:04:26.441
Hava durumu her zaman kaotik bir sistem[br]olacak iken

0:04:26.441,0:04:31.782
iklimimizdeki değişimler ektrem hava [br]olaylarının olasılığını arttırır.

0:04:31.782,0:04:36.820
Bilim insanları iklimin değiştiği[br]ve insan aktivitelerinin

0:04:36.820,0:04:40.490
bu değişimleri hızlandırdığı konusunda[br]evrensel olarak nerdeyse hemfikir.

0:04:40.490,0:04:41.890
Ancak neyse ki

0:04:41.890,0:04:46.253
hangi sınır koşullarının değiştiğinin [br]takibiyle, hangi insan davranışlarının

0:04:46.253,0:04:49.513
iklimi en çok etkilediğini [br]ortaya çıkarabiliyoruz.

0:04:49.513,0:04:53.840
Yani bir ay sonraki hava durumu her zaman[br]bir gizem olabilecekken

0:04:53.840,0:04:59.120
iklimimizi gelecek yüzyıllar boyunca[br]korumak için birlikte çalışabiliriz.