0:00:06.446,0:00:09.026 W latach 2016 do 2019 0:00:09.026,0:00:13.321 meteorolodzy zanotowali rekordowe [br]fale upałów na całym świecie, 0:00:13.321,0:00:16.821 szalejące pożary w Kalifornii i Australii 0:00:16.821,0:00:21.801 i najdłuższą w historii serię tropikalnych[br]cyklonów piątego stopnia. 0:00:21.801,0:00:26.611 Liczba skrajnych wypadków pogodowych[br]zwiększa się od 40 lat, 0:00:26.611,0:00:30.521 a obecne prognozy wskazują na to,[br]że wzrost ten będzie się utrzymywał. 0:00:30.521,0:00:34.021 Jednak czy te kataklizmy [br]to jedynie zła pogoda? 0:00:34.021,0:00:37.451 Czy może skutek zmian klimatycznych? 0:00:37.451,0:00:38.751 By znaleźć na to odpowiedź, 0:00:38.751,0:00:42.511 trzeba pojąć różnice[br]między pogodą a klimatem: 0:00:42.511,0:00:48.022 czym są, jak je prognozować,[br]a następnie interpretować. 0:00:48.022,0:00:52.078 Meteorolodzy definiują pogodę[br]jako stan atmosferyczny 0:00:52.078,0:00:54.908 w danym miejscu, o danym czasie. 0:00:54.908,0:00:58.318 Obecnie badacze umieją przewidzieć[br]pogodę regionalną na tydzień z góry 0:00:58.318,0:01:01.088 z trafnością przeszło 80%. 0:01:01.421,0:01:05.485 Klimatem określa się średnią[br]warunków atmosferycznych regionu 0:01:05.485,0:01:08.685 w ciągu miesiąca lub dłużej. 0:01:08.685,0:01:13.110 Przewidywania klimatyczne mogą prognozować[br]średnią temperaturę na następne dekady, 0:01:13.110,0:01:17.719 ale nie powiedzą, jakich zdarzeń[br]pogodowych można się spodziewać. 0:01:17.719,0:01:21.775 Te dwa sposoby prognozowania[br]podają zupełnie inne informacje, 0:01:21.775,0:01:24.875 bo opierają się na różnych danych. 0:01:24.875,0:01:26.275 By przewidzieć pogodę, 0:01:26.275,0:01:30.415 meteorolodzy muszą zmierzyć[br]wstępny stan atmosferyczny. 0:01:30.415,0:01:35.380 Stanowi o nim poziom opadów,[br]ciśnienie atmosferyczne, wilgotność, 0:01:35.380,0:01:40.282 prędkość i kierunek wiatru,[br]które określają pogodę danego regionu. 0:01:40.282,0:01:45.063 Dwa razy dziennie, meteorolodzy[br]z ośmiuset różnych stacji na świecie 0:01:46.356,0:01:47.983 wypuszczają do atmosfery balony. 0:01:47.983,0:01:51.923 Balony dźwigają narzędzia [br]zwane radiosondami, 0:01:51.923,0:01:53.444 które mierzą początkowe warunki, 0:01:53.444,0:01:57.284 a następnie odsyłają wyniki[br]do międzynarodowych centrów pogodowych. 0:01:57.284,0:02:01.014 Tam przepuszcza się wyniki[br]przez fizyczne modele predykcyjne, 0:02:01.014,0:02:03.954 generujące ostateczną prognozę pogody. 0:02:03.954,0:02:07.394 Niestety, coś powstrzymuje[br]globalną sieć danych 0:02:07.394,0:02:09.804 przed tworzeniem doskonałej prognozy: 0:02:09.804,0:02:13.494 pogoda jest z zasady systemem chaotycznym. 0:02:13.494,0:02:17.807 To system tak delikatny,[br]że uniemożliwia idealne prognozy, 0:02:17.807,0:02:21.807 jeśli brak nam absolutnej znajomości[br]wszystkich elementów. 0:02:21.807,0:02:23.907 Przez okres choćby dziesięciu dni 0:02:23.907,0:02:30.015 nawet najmniejsze zakłócenia mogą[br]mocno wpłynąć na warunki atmosferyczne, 0:02:30.015,0:02:35.278 co uniemożliwia przewidzenie pogody[br]na więcej niż dwa tygodnie naprzód. 0:02:35.278,0:02:39.278 Przewidywania klimatu, z drugiej strony,[br]są o wiele mniej burzliwe, 0:02:39.278,0:02:41.218 częściowo dlatego, że z definicji 0:02:41.218,0:02:45.398 klimat danego regionu to średnia[br]wszystkich jego danych pogodowych. 0:02:45.398,0:02:48.378 Prognozy klimatu ignorują również 0:02:48.378,0:02:50.868 bieżące zdarzenia atmosferyczne, 0:02:50.868,0:02:54.128 a skupiają się na zakresie tego, [br]co może się wydarzyć. 0:02:54.128,0:02:57.748 Parametry te znane są[br]jako warunki brzegowe 0:02:57.748,0:03:03.064 i, jak sama nazwa wskazuje,[br]ograniczają klimat i pogodę. 0:03:03.064,0:03:07.186 Przykładem warunku granicznego[br]jest promieniowanie słoneczne. 0:03:07.186,0:03:12.450 Dzięki analizie dokładnego dystansu i kąta[br]zawartego między słońcem a danym miejscem 0:03:12.450,0:03:16.160 umiemy ustalić ilość ciepła,[br]jaką dany obszar otrzyma. 0:03:16.160,0:03:19.380 A skoro znamy zachowanie[br]słońca w ciągu całego roku, 0:03:19.380,0:03:22.820 możemy trafnie przewidzieć[br]jego wpływ na temperaturę. 0:03:22.820,0:03:25.250 Uśrednienia na podstawie [br]danych z wielu lat 0:03:25.250,0:03:29.742 ukazują okresowe schematy,[br]w tym pory roku. 0:03:29.742,0:03:32.053 Wartości większości warunków brzegowych 0:03:32.053,0:03:34.693 są dobrze określone[br]i prawie się nie zmieniają. 0:03:34.693,0:03:39.401 Pozwala to badaczom na rzetelne[br]przewidywanie klimatu na przyszłe lata. 0:03:39.401,0:03:41.741 Szkopuł w tym, 0:03:41.741,0:03:44.421 że nawet najmniejsza zmiana[br]warunków brzegowych 0:03:44.421,0:03:48.656 reprezentuje o wiele większą zmianę[br]dla chaotycznego systemu pogodowego. 0:03:48.656,0:03:49.786 Dla przykładu, 0:03:49.786,0:03:53.775 temperatura na ziemi wzrosła[br]o prawie 1 stopień Celsjusza 0:03:53.775,0:03:56.256 przez ostatnie 150 lat. 0:03:56.256,0:03:58.666 Zmiana ta może się wydać niewielka, 0:03:58.666,0:04:02.226 jednak ten 1 stopień różnicy[br]dodał do atmosfery równowartość energii 0:04:02.226,0:04:06.904 prawie jednego miliona [br]głowic nuklearnych. 0:04:06.904,0:04:11.545 Ten ogromny napływ energii[br]już spowodował dramatyczny wzrost 0:04:11.545,0:04:15.722 liczby gorących prądów,[br]susz czy fal sztormowych. 0:04:15.722,0:04:21.651 Czy wzrost częstotliwości skrajnej pogody[br]to przypadek, czy zmiana klimatyczna? 0:04:21.651,0:04:23.001 Odpowiedź jest taka, 0:04:23.001,0:04:26.441 że podczas gdy pogoda[br]zawsze będzie chaotycznym systemem, 0:04:26.441,0:04:31.782 zmiany klimatyczne rzeczywiście sprzyjają[br]skrajnym zdarzeniom pogodowym. 0:04:31.782,0:04:36.820 Naukowcy zgodnie uważają, [br]że klimat się zmienia, 0:04:36.820,0:04:40.490 a działalność ludzka[br]przyspiesza te zmiany. 0:04:40.490,0:04:41.890 Na szczęście możemy ustalić, 0:04:41.890,0:04:46.253 które z zachowań ludzkich[br]najbardziej wpływają na klimat, 0:04:46.253,0:04:49.513 śledząc zmiany warunków granicznych. 0:04:49.513,0:04:53.840 Nawet jeśli pogoda za miesiąc[br]pozostaje zagadką, 0:04:53.840,0:04:59.120 możemy wspólnie ratować klimat[br]na przyszłe stulecia.