0:00:00.873,0:00:02.295
Bir dakikanızı ayırın

0:00:02.319,0:00:04.195
ve virüsler hakkında bir düşünün.

0:00:04.913,0:00:06.706
Aklınıza ne geliyor?

0:00:06.730,0:00:07.983
Bir hastalık mı?

0:00:08.007,0:00:09.333
Korku mu?

0:00:09.357,0:00:11.363
Muhtemelen cidden[br]rahatsız edici bir şey.

0:00:11.387,0:00:13.934
Ama tüm virüsler aynı değil.

0:00:13.958,0:00:17.489
Evet doğru. Bazıları yıkıcı [br]hastalıklara sebep oluyor.

0:00:17.513,0:00:21.600
Ama bazıları bunun tam tersini yapıp [br]hastalıkları tedavi edebiliyor.

0:00:21.624,0:00:23.826
Bu tür virüsler "faj" [br]olarak adlandırılır.

0:00:24.125,0:00:27.434
Ben bu fajları ilk defa[br]2013 yılında duydum.

0:00:27.458,0:00:29.609
Kayınpederim -ki kendisi cerrahtır-

0:00:29.633,0:00:32.053
bana tedavi ettiği bir kadın [br]hastasından bahsetti.

0:00:32.077,0:00:35.196
Bu kadının, birçok ameliyat gerektiren[br]bir diz yaralanması vardı

0:00:35.220,0:00:36.673
ve bu tedavi süresi boyunca

0:00:36.697,0:00:39.569
bacağında kronik bir[br]bakteriyal enfeksiyon oluştu.

0:00:39.593,0:00:40.853
Ne yazık ki

0:00:40.877,0:00:43.654
enfeksiyona sebep olan bakteri

0:00:43.654,0:00:46.577
mevcut antibiyotiklerin hiçbirine[br]tepki vermiyordu.

0:00:46.807,0:00:50.236
Bu noktada geriye kalan tek seçenek[br]enfeksiyonun yayılmasını önlemek için

0:00:50.236,0:00:51.778
bacağı ameliyatla kesip almak.

0:00:53.269,0:00:56.881
Kayınpederim başka bir çözüm[br]bulmak için can atıyordu

0:00:57.021,0:01:00.737
ve son çare olarak deneysel [br]bir tedavi olan fajları kullandı.

0:01:02.077,0:01:03.987
Tahmin edin ne oldu? İşe yaradı.

0:01:03.987,0:01:07.758
Üç haftalık faj uygulaması ile[br]kronik enfeksiyon iyileşti,

0:01:07.998,0:01:10.753
hem de hiçbir antibiyotik[br]iyileştiremezken.

0:01:11.573,0:01:14.884
Bu tuhaf fikir tarafından[br]büyülenmiştim:

0:01:16.014,0:01:18.100
enfeksiyonu tedavi eden virüsler.

0:01:18.190,0:01:21.558
Bugün bile tıbbi potansiyeli olan [br]bu fajlar beni büyülüyor.

0:01:21.658,0:01:25.808
Aslında geçen yıl bu alanda bir şirket [br]kurmak amacıyla işimden ayrıldım.

0:01:26.545,0:01:28.231
Peki nedir bu faj?

0:01:29.365,0:01:33.099
Şu an burada gördüğünüz görüntü, [br]bir elektron mikroskobundan alındı.

0:01:33.099,0:01:36.866
Bu şu demek: Ekranda gördüğünüz şey, [br]gerçekte inanılmaz derecede küçük bir şey.

0:01:36.866,0:01:39.484
Bir baş, başın tam ortasında [br]pütürlü bir kısım,

0:01:39.484,0:01:42.514
uzunca bir beden ve birkaç ayak.

0:01:42.514,0:01:45.204
Bu prototipik bir fajın görüntüsü.

0:01:45.228,0:01:46.450
Ne kadar da şirin.

0:01:46.474,0:01:48.029
(Kahkahalar)

0:01:48.958,0:01:50.958
Şimdi ellerinize bir bakın.

0:01:51.829,0:01:57.175
Tahminimizce her elinizde [br]10 milyardan fazla faj bulunuyor.

0:01:57.975,0:02:00.120
Peki orada ne yapıyorlar?

0:02:00.140,0:02:01.556
(Kahkahalar)

0:02:01.556,0:02:04.024
Virüsler, hücrelere hastalık [br]bulaştırmada iyidir.

0:02:04.024,0:02:06.622
Fajlar ise bakterileri enfekte[br]etmede müthiştirler

0:02:06.692,0:02:09.516
ve eliniz, tıpkı vücudunuzun[br]birçok noktası gibi

0:02:09.516,0:02:11.804
bakteriyal aktivite için[br]sıcak bir yuva sağlıyor,

0:02:11.804,0:02:13.963
fajlar için ideal bir av[br]sahası da sunuyor.

0:02:14.370,0:02:17.566
Nihayetinde fajlar bakterileri avlıyor.

0:02:17.566,0:02:21.499
Fajların oldukça seçici bir avcı [br]olduklarını bilmek de çok önemli.

0:02:21.878,0:02:25.590
Genellikle, bir faj sadece bir bakteri[br]türünü enfekte edebilir.

0:02:26.868,0:02:30.034
Buradaki sunumda, gördüğünüz faj

0:02:30.034,0:02:32.899
Staphylococcus aureus isimli[br]bir bakteriyi avlıyor,

0:02:32.899,0:02:35.962
bu bakterinin ilaca dirençli [br]hali MRSA olarak bilinir.

0:02:35.962,0:02:38.721
Deri ve yara enfeksiyonuna neden olur.

0:02:39.264,0:02:41.762
Faj, ayaklarını kullanarak avlar.

0:02:42.206,0:02:44.891
Bu ayaklar aslında[br]oldukça duyarlı birer reseptör,

0:02:44.891,0:02:48.164
bakteriyal hücre üzerinde[br]uygun bir yüzey için tetikte bekliyorlar.

0:02:48.164,0:02:49.447
Bulduklarında ise

0:02:49.447,0:02:52.301
faj bakteriyal hücre[br]duvarına bağlanır

0:02:52.301,0:02:54.551
ve kendi DNA'sını enjekte eder.

0:02:54.551,0:02:56.127
DNA, fajın baş kısmında bulur

0:02:56.127,0:02:59.322
ve uzun gövdesi boyunca bakterinin [br]içine doğru hareket eder.

0:02:59.322,0:03:01.779
Bu noktada faj,[br]bakteriyi bir sürü yeni faj

0:03:01.779,0:03:04.364
üretmesi için yeniden programlar.

0:03:04.364,0:03:07.308
Aslına bakılırsa bakteri, [br]bir faj fabrikasına dönüşür.

0:03:07.718,0:03:11.351
Bakteri hücresinde 50-100 [br]civarında faj biriktiğinde

0:03:11.581,0:03:16.177
fajlar hücre duvarını parçalayacak[br]bir protein salarlar.

0:03:16.514,0:03:19.680
Bakteri patladığında fajlar dışarı çıkar

0:03:19.704,0:03:22.459
ve yeni bir bakteriyi enfekte[br]etmek için ava çıkar.

0:03:23.371,0:03:26.576
Ah üzgünüm, sanırım bu kulağınıza[br]korkunç bir virüs gibi geldi.

0:03:27.220,0:03:29.863
Ama kendisini bakteri[br]içerisinde çoğaltıp

0:03:29.887,0:03:32.578
sonra da onları öldürebilme yetenekleri,

0:03:32.602,0:03:35.619
fajları tıp dünyasında oldukça [br]ilgi çekici bir hale getiriyor.

0:03:35.763,0:03:38.040
Fazlaca ilginç bulduğum [br]bir başka nokta ise

0:03:38.064,0:03:40.318
bunların hangi ölçüde gerçekleştiği.

0:03:40.342,0:03:43.826
beş yıl önce fajlar hakkında [br]en ufak bir fikrim yoktu.

0:03:43.850,0:03:47.684
Ama bugün size fajların, doğal prensibin[br]bir parçası olduğunu söyleyebilirim.

0:03:47.694,0:03:51.606
Fajlar ve bakteriler evrimin[br]ta ilk zamanlarına dayanıyor.

0:03:51.606,0:03:55.755
Her zaman koordinasyon içinde olup[br]birbirlerini kontrol etmişler.

0:03:55.755,0:03:58.525
Yani bu gerçekten de bir yin-yang, [br]

0:03:58.525,0:04:01.450
mikroskobik seviyedeki [br]bir avcı ve av hikayesi.

0:04:02.100,0:04:04.453
Bazı bilim insanları bu fajların

0:04:04.453,0:04:07.938
gezegenimizde en bol bulunan [br]organizma olduğunu düşünüyor.

0:04:08.868,0:04:12.256
Fajların tıbbi potansiyellerini [br]konuşmaya devam etmeden önce,

0:04:12.256,0:04:15.060
bence herkes fajları ve[br]dünyadaki rollerini öğrenmeli:

0:04:15.060,0:04:18.215
Bakterileri avlar,[br]enfekte eder ve öldürürler.

0:04:18.405,0:04:21.720
Peki nasıl olur da doğada bu kadar[br]güzel işleyen bir şeye sahipken

0:04:21.720,0:04:23.668
her gün, her yerde,

0:04:23.668,0:04:26.118
yine de dünyanın büyük bir bölümünde

0:04:26.118,0:04:28.458
bakteriyal enfeksiyonla savaşmak için

0:04:28.458,0:04:31.120
bu prensibi kullanan[br]tek bir ilaç bile olmaz piyasada?

0:04:31.540,0:04:34.973
Bunun en basit cevabı, henüz [br]kimsenin bu tür bir ilaç geliştirmemesi,

0:04:34.973,0:04:37.781
en azından dünyanın birçok[br]noktasında kabul gören

0:04:37.781,0:04:40.529
batılı düzenleme standartlarına [br]uygun bir ilaç.

0:04:40.958,0:04:44.266
Bunun nedenini anlamak için[br]zamanda biraz geriye gitmeliyiz.

0:04:44.800,0:04:47.570
Bu, Félix d'Herelle'in bir fotoğrafı.

0:04:47.660,0:04:51.160
Kendisi, fajları keşfeden[br]iki önemli bilim insanından biri.

0:04:51.160,0:04:53.263
1917'de fajları keşfettiğinde

0:04:53.363,0:04:56.212
aslında ne keşfettiğine [br]dair bir fikri yoktu.

0:04:56.362,0:04:59.522
Basili dizanteri olarak adlandırılan [br]bir hastalıkla ilgileniyordu,

0:04:59.522,0:05:02.309
ki bu, şiddetli ishale[br]ve sonrasında birçok insanın

0:05:02.309,0:05:05.023
ölümüne sebep olan bir çeşit [br]bakteriyal enfeksiyondu.

0:05:05.023,0:05:08.753
Çünkü niyahetinde bakteriyal enfeksiyon [br]için bir tedavi bulunmamıştı.

0:05:09.389,0:05:12.862
Bu hastalığı atlatan hastalardan [br]aldığı örnekleri inceliyordu

0:05:12.862,0:05:15.548
ve bir şeyin oldukça [br]garip olduğunu fark etti.

0:05:15.548,0:05:17.030
Örneklerde bulunan bir şey

0:05:17.030,0:05:19.920
hastalığa sebep olduğu düşünülen[br]bakterileri öldürüyordu.

0:05:19.920,0:05:22.950
Ne olduğunu anlamak için oldukça[br]başarılı bir deney yaptı.

0:05:22.950,0:05:25.295
Örneği alıp süzdü,

0:05:25.295,0:05:29.147
ta ki sadece en ufak parçanın [br]kaldığından emin olana kadar.

0:05:29.147,0:05:33.317
Sonrasında küçük bir damla alıp[br]yeni ekilen bir bakteri kültürüne ekledi

0:05:33.317,0:05:37.252
ve saatler içinde[br]öldürülen bakteri sayısını gözlemledi.

0:05:37.276,0:05:41.053
Sonra deneyi tekrarladı, yeniden süzdü,[br]küçük bir damla aldı

0:05:41.077,0:05:43.651
ve bir sonraki yeni[br]bakteri kültürüne ekledi.

0:05:43.675,0:05:46.182
Bunu art arda 50 defa yaptı.

0:05:46.206,0:05:48.071
Her defasında aynı etkiyi gözlemledi.

0:05:48.095,0:05:50.811
Bu noktada iki sonuca vardı.

0:05:50.811,0:05:52.342
İlki ve en belirgin olanı şuydu:

0:05:52.342,0:05:55.422
evet, gerçekten de sıvının içindeki [br]bir şey bakteriyi öldürüyor.

0:05:55.422,0:05:56.718
Diğer gözleme göre ise

0:05:56.718,0:05:58.688
bu, doğadaki bir canlı olmak zorundaydı

0:05:58.688,0:06:02.027
çünkü küçücük bir damla bile [br]böylesine büyük bir etkiye sahipti.

0:06:02.027,0:06:05.966
Bulduğu maddeye[br]"görünmez mikrop" adını verdi

0:06:06.244,0:06:08.995
ve onu tam anlamıyla[br]"bakteri yiyici" olarak çevrilen

0:06:08.995,0:06:10.800
"bakteriyofaj" olarak adlandırdı.

0:06:10.800,0:06:15.112
Bu arada modern mikrobiyolojide bu,[br]en temel buluşlardan birisi.

0:06:15.112,0:06:18.286
Genomik düzenlemede ve birçok [br]alanda kullandığımız teknikler,

0:06:18.286,0:06:21.978
fajların çalışma prensibini [br]anlayış şeklimize dayanıyor.

0:06:21.978,0:06:24.989
Daha bugün Nobel Kimya Ödülü, [br]fajlarla çalışan

0:06:24.989,0:06:28.856
ve bu çalışmalara dayanarak ilaç[br]geliştiren iki bilim insanına verildi.

0:06:29.632,0:06:31.665
1920'lere ve 30'lara dönecek olursak

0:06:31.665,0:06:34.392
insanlar fajların tıbbi[br]potansiyelini hemen görmüşlerdi.

0:06:34.392,0:06:36.255
Sonuçta görünmez olmasına rağmen

0:06:36.255,0:06:39.156
güvenilir bir şekilde bakterileri[br]öldüren bir şeye sahiptiniz.

0:06:39.204,0:06:42.534
Abbott, Squibb ya da Lilly gibi hâlâ[br]günümüzde var olan şirketler

0:06:42.534,0:06:44.260
faj preparatları sattılar.

0:06:45.198,0:06:48.061
Ama gerçek şu ki işe görünmez [br]bir mikropla başlıyorsanız

0:06:48.061,0:06:50.603
güvenilir bir ilaç elde etmek[br]gerçekten zordur.

0:06:51.103,0:06:53.963
Bugün Amerikan Gıda ve İlaç[br]İdaresi'ne gittiğinizi hayal edin

0:06:53.963,0:06:57.056
ve hastalara görünmez bir virüs[br]vermek istediğinizden bahsedin.

0:06:57.892,0:07:00.626
1940'larda kimyasal [br]antibiyotikler çıktığında

0:07:00.626,0:07:02.636
her şey tamamen değişti.

0:07:02.752,0:07:04.843
Bunda en büyük rolü bu adam oynadı.

0:07:04.843,0:07:06.137
Kendisi Alexdander Fleming.

0:07:06.161,0:07:09.114
İlk antibiyotik olan[br]penisilinin geliştirilmesine

0:07:09.114,0:07:12.279
katkı sağlayan çalışması ile[br]Nobel Tıp Ödülü'nü kazandı.

0:07:12.751,0:07:16.998
Antibiyotikler gerçekten fajlardan [br]çok daha farklı çalışır.

0:07:17.022,0:07:19.799
Çoğunlukla, bakterilerin [br]çoğalmasını engelliyorlar

0:07:19.823,0:07:22.895
ve ne tür bir bakteri olduğunu[br]çok fazla önemsemiyorlar.

0:07:23.086,0:07:25.286
Geniş spektrumlu olarak[br]adlandırdıklarımız ise

0:07:25.286,0:07:28.576
tüm bakteri çeşitlerinde bile işe yarıyor.

0:07:28.576,0:07:30.254
Bunu çok daha dar bir spektrumda,

0:07:30.254,0:07:33.247
tek bir bakteri türüne karşı işe[br]yarayan fajlarla karşılaştırın.

0:07:33.247,0:07:35.136
Sağladığı avantajı siz de göreceksiniz.

0:07:35.575,0:07:38.426
Sanki hayaller gerçeğe dönüştü.

0:07:38.450,0:07:41.649
Bakteriyal enfeksiyondan [br]şüphelendiğiniz bir hastanız var.

0:07:41.673,0:07:43.152
Ona antibiyotik veriyorsunuz.

0:07:43.152,0:07:46.731
Hastalığa sebep olan bakteri hakkında [br]başka bir şey bilmenize de gerek yok

0:07:46.731,0:07:48.743
ve hastaların çoğu iyileşiyor.

0:07:49.212,0:07:51.569
Biz daha fazla antibiyotik ürettikçe

0:07:51.593,0:07:55.278
haliyle bakteriyal enfeksiyonda[br]birinci basamak tedavi haline geliyorlar.

0:07:55.831,0:08:00.069
Bu arada ortalama yaşam süremize de[br]çok büyük katkıda bulunuyorlar.

0:08:00.273,0:08:02.790
Bugün, sadece kompleks tıbbi müdahaleler

0:08:02.790,0:08:04.807
ve ameliyatlar yapabiliyoruz.

0:08:04.807,0:08:06.177
Çünkü antibiyotiklerimiz var

0:08:06.177,0:08:07.558
ve hemen ertesi gün hastanın,

0:08:07.558,0:08:12.088
ameliyat sırasında kapabileceği bakteriyal[br]bir enfeksiyondan ölme riski yok.

0:08:12.133,0:08:16.230
Dolayısıyla fajları unutmaya başladık,[br]özellikle batı tıp dünyasında.

0:08:16.610,0:08:20.207
Ben büyürken bile kısmen[br]şöyle bir görüş vardı:

0:08:20.207,0:08:23.921
"Bakteriyal enfeksiyon sorununu çözdük. [br]Artık antibiyotiklerimiz var."

0:08:25.381,0:08:28.381
Tabii ki bugün biliyoruz ki[br]bu düşünce yanlış.

0:08:28.381,0:08:31.344
Bugün çoğunuz antibiyotiklere [br]dirençli bakterileri duymuştur.

0:08:31.344,0:08:34.088
Bu bakteriler, enfeksiyon [br]tedavisi için geliştirdiğimiz,

0:08:34.088,0:08:38.817
hepsi değilse bile, birçok antibiyotiğe [br]karşı dirençli hale gelmişlerdir.

0:08:39.675,0:08:41.374
Peki bu noktaya nasıl geldik?

0:08:41.654,0:08:43.916
Demek ki düşündüğümüz[br]kadar zeki değildik.

0:08:44.544,0:08:47.479
Antibiyotikleri her yerde[br]kullanmaya başladığımız için

0:08:47.479,0:08:51.252
-tedavi ve önleyici olarak hastanelerde, [br]basit soğuk algınlıkları için evlerde,

0:08:51.252,0:08:53.577
hayvanların sağlığını korumak [br]için çiftliklerde-

0:08:53.577,0:08:55.069
bakteriler evrim geçirdi.

0:08:55.559,0:08:59.351
Kendilerine yapılan [br]antibiyotik saldırılarında,[br]

0:08:59.428,0:09:02.348
en çok uyum sağlayabilenler[br]hayatta kaldı.

0:09:02.879,0:09:06.205
Bugün onları, "çoklu-ilaç dirençli [br]bakteriler" olarak adlandırıyoruz.

0:09:06.304,0:09:08.414
Korkutucu bir istatistik [br]sunmama izin verin.

0:09:08.414,0:09:11.935
Birleşik Krallık hükûmeti tarafından[br]desteklenen son yapılan çalışmalarda

0:09:11.938,0:09:14.239
2050 yılına kadar her yıl, [br]10 milyon insanın

0:09:14.239,0:09:17.723
çoklu-ilaç dirençli enfeksiyonlardan[br]hayatını kaybedeceği tahmin ediliyor.

0:09:17.723,0:09:21.627
Bunu günümüzde her yıl kanserden hayatını [br]kaybeden 8 milyon insanla karşılaştırın,

0:09:21.627,0:09:23.685
o zaman sayının [br]korkunçluğunu göreceksiniz.

0:09:23.845,0:09:26.627
Ama iyi haber şu ki [br]fajların bir yere gittiği yok.

0:09:27.169,0:09:30.269
Ve söylemeliyim ki fajlar çoklu-ilaç [br]direncinden etkilenmiyorlar.

0:09:30.269,0:09:31.502
(Kahkahalar)

0:09:31.502,0:09:37.121
Hallerinden gayet memnun, etrafımızdaki [br]bakterileri avlayıp öldürüyorlar.

0:09:37.968,0:09:40.700
Ayrıca seçicililer de[br]ve bu günümüzde oldukça önemli.

0:09:40.700,0:09:43.266
Bugün birçok ortamda [br]enfeksiyona sebep olan

0:09:43.266,0:09:46.863
bakteriyal patojenleri güvenilir [br]bir şekilde tanımlayabiliyoruz.

0:09:47.288,0:09:51.525
Seçicilik özelliği bizim, geniş spektrumlu[br]antibiyotiklerle ilişkili yan etkilerden

0:09:51.525,0:09:54.429
korunmamıza yardımcı oluyor.

0:09:54.429,0:09:58.405
Belki de içlerindeki en güzel haber, [br]artık görünmez bir mikrobun olmayışı.

0:09:58.405,0:09:59.575
Onlara bakabiliyoruz.

0:09:59.585,0:10:01.285
Bunu daha önce birlikte yaptık.

0:10:01.285,0:10:03.105
DNA dizisini çıkarabiliyoruz.

0:10:03.105,0:10:04.925
Nasıl çoğaldıklarını anlıyoruz.

0:10:04.925,0:10:06.535
Sınırlarını anlıyoruz.

0:10:06.555,0:10:11.915
Güçlü ve güvenilir faj bazlı farmasötikler[br]geliştirmede önemli bir yerdeyiz

0:10:11.915,0:10:13.985
ve bu dünya genelinde olan bir şey.

0:10:14.033,0:10:16.928
Biz de dahil 10'dan fazla [br]biyoteknoloji şirketi

0:10:16.928,0:10:20.687
bakteriyal enfeksiyon tedavisinde [br]insan-faj uygulamalarını geliştiriyor.

0:10:20.711,0:10:23.178
Şu an Avrupa ve Birleşik Devletler'de

0:10:23.178,0:10:25.288
birçok klinik çalışma deneme aşamasında.

0:10:25.785,0:10:27.275
Dolayısıyla faj terapisinde

0:10:27.275,0:10:30.081
bir rönesans eşiğinde[br]olduğumuza şiddetle inanıyorum.

0:10:30.081,0:10:34.261
Benim için bir fajın[br]en doğru tasviri şu şekilde:

0:10:34.861,0:10:37.001
(Kahkahalar)

0:10:37.301,0:10:40.887
Benim için faj, çoklu ilaç direncine [br]sahip enfeksiyonlara karşı savaşımızda

0:10:40.887,0:10:44.176
uzun zamandır beklediğimiz [br]bir süperkahramandır.

0:10:44.616,0:10:46.803
Bir dahaki sefere virüsler[br]hakkında düşünürken

0:10:47.016,0:10:49.236
şunu aklınızdan çıkarmayın.

0:10:49.236,0:10:52.220
Sonuçta bir gün,[br]bir faj hayatınızı kurtarabilir.

0:10:52.810,0:10:54.000
Teşekkürler.

0:10:54.024,0:10:59.562
(Alkışlar)