1
00:00:00,873 --> 00:00:03,485
Denk eens even aan een virus.

2
00:00:04,913 --> 00:00:06,706
Wat komt je voor de geest?

3
00:00:06,730 --> 00:00:07,983
Een ziekte?

4
00:00:08,007 --> 00:00:09,333
Angst?

5
00:00:09,357 --> 00:00:11,363
Waarschijnlijk iets heel onaangenaams.

6
00:00:11,387 --> 00:00:13,934
En toch zijn virussen 
niet allemaal hetzelfde.

7
00:00:13,958 --> 00:00:17,293
Het is waar, sommige
veroorzaken verwoestende ziektes.

8
00:00:17,293 --> 00:00:19,744
Maar andere doen
precies het tegenovergestelde --

9
00:00:19,744 --> 00:00:21,624
ze kunnen ziektes genezen.

10
00:00:21,624 --> 00:00:23,656
Die virussen noemen we ‘fagen’.

11
00:00:24,125 --> 00:00:27,434
De eerste keer dat ik 
over fagen hoorde, was in 2013.

12
00:00:27,458 --> 00:00:29,609
Mijn schoonvader, een chirurg,

13
00:00:29,633 --> 00:00:32,053
vertelde me over een vrouw
die hij behandelde.

14
00:00:32,077 --> 00:00:35,196
De vrouw had een knieblessure 
en had meerdere operaties nodig,

15
00:00:35,220 --> 00:00:36,673
en in de loop ervan

16
00:00:36,697 --> 00:00:39,719
ontwikkelde ze een chronische 
bacteriële infectie in haar been.

17
00:00:39,719 --> 00:00:40,853
Helaas voor haar

18
00:00:40,877 --> 00:00:43,910
reageerden de bacteriën 
die de infectie veroorzaakten

19
00:00:43,934 --> 00:00:46,401
niet op enig beschikbaar antibioticum.

20
00:00:46,807 --> 00:00:50,196
Dan is meestal de enige mogelijkheid 
het been te amputeren

21
00:00:50,220 --> 00:00:52,742
om verdere verspreiding
van de infectie te stoppen.

22
00:00:53,268 --> 00:00:56,799
Mijn schoonvader zocht wanhopig 
naar een ander soort oplossing

23
00:00:56,823 --> 00:01:01,325
en vroeg een experimentele, 
ultieme behandeling met fagen aan.

24
00:01:01,727 --> 00:01:03,593
En raad eens? Het werkte.

25
00:01:03,617 --> 00:01:07,783
Drie weken na het aanbrengen van de fagen 
was de chronische infectie genezen,

26
00:01:07,807 --> 00:01:10,474
terwijl eerst geen 
enkel antibioticum hielp.

27
00:01:10,998 --> 00:01:14,913
Ik werd gefascineerd 
door dit vreemde concept:

28
00:01:15,522 --> 00:01:17,743
virussen die een infectie genezen.

29
00:01:18,617 --> 00:01:22,193
Ik ben nog steeds gefascineerd 
door de medische mogelijkheden van fagen.

30
00:01:22,193 --> 00:01:25,785
Ik gaf vorig jaar mijn baan op 
om hiermee een bedrijf te beginnen.

31
00:01:26,760 --> 00:01:28,160
Wat is nu een faag?

32
00:01:29,465 --> 00:01:33,171
Het beeld dat je hier ziet, 
is genomen door een elektronenmicroscoop.

33
00:01:33,195 --> 00:01:36,929
Dat betekent dat wat we 
op het scherm zien in feite zeer klein is.

34
00:01:37,250 --> 00:01:41,017
Dat korrelige ding in het midden 
met een kop, een lang lijf

35
00:01:41,041 --> 00:01:42,490
en een aantal poten --

36
00:01:42,514 --> 00:01:45,204
is het beeld van een typische faag.

37
00:01:45,228 --> 00:01:46,450
Best lief, toch?

38
00:01:46,474 --> 00:01:48,029
(Gelach)

39
00:01:48,958 --> 00:01:50,958
Kijk nu eens naar je hand.

40
00:01:51,829 --> 00:01:56,075
Ons team schat dat er 
meer dan 10 miljard fagen

41
00:01:56,099 --> 00:01:57,566
op elk van je handen zitten.

42
00:01:57,940 --> 00:01:59,678
Wat doen ze daar?

43
00:01:59,702 --> 00:02:00,950
(Gelach)

44
00:02:00,974 --> 00:02:03,768
Virussen zijn goed 
in het infecteren van cellen.

45
00:02:03,792 --> 00:02:06,066
En fagen zijn geweldig 
in bacteriën infecteren.

46
00:02:06,066 --> 00:02:08,458
En je hand, zoals zo veel van ons lichaam,

47
00:02:08,482 --> 00:02:10,918
is een broeikas van bacteriële activiteit,

48
00:02:10,942 --> 00:02:14,180
waardoor het een ideaal 
jachtgebied is voor fagen.

49
00:02:14,204 --> 00:02:17,053
Want fagen jagen immers op bacteriën.

50
00:02:17,910 --> 00:02:21,486
Het is ook belangrijk om te weten 
dat fagen uiterst selectieve jagers zijn.

51
00:02:22,014 --> 00:02:25,947
Doorgaans zal een faag
slechts één bacteriesoort infecteren.

52
00:02:26,648 --> 00:02:29,640
In deze weergave jaagt de faag

53
00:02:29,664 --> 00:02:32,830
op de bacterie Staphylococcus aureus,

54
00:02:32,854 --> 00:02:36,109
bekend als MRSA 
in zijn antibioticum-resistente vorm.

55
00:02:36,133 --> 00:02:38,266
Ze veroorzaakt huid- of wondinfecties.

56
00:02:39,069 --> 00:02:41,828
De faag jaagt met zijn poten.

57
00:02:42,364 --> 00:02:44,862
Dat zijn uiterst gevoelig receptoren

58
00:02:44,886 --> 00:02:47,761
op zoek naar het juiste oppervlak 
op een bacteriecel.

59
00:02:48,158 --> 00:02:49,410
Zodra hij het vindt,

60
00:02:49,434 --> 00:02:52,363
zal de faag zich hechten 
aan de bacteriële celwand

61
00:02:52,387 --> 00:02:53,987
en zijn DNA injecteren.

62
00:02:54,371 --> 00:02:56,037
Het DNA zit in de kop van de faag

63
00:02:56,061 --> 00:02:58,850
en gaat via het lange lijf 
naar de bacterie.

64
00:02:59,307 --> 00:03:01,998
Dan herprogrammeert de faag de bacteriën

65
00:03:02,022 --> 00:03:04,395
om tal van nieuwe fagen te produceren.

66
00:03:04,419 --> 00:03:07,351
De bacteriën worden 
in feite faagfabrieken.

67
00:03:07,704 --> 00:03:11,664
Eens dat er zich 50 -100 fagen 
ophopen in de bacteriecel

68
00:03:11,688 --> 00:03:14,077
kunnen ze een eiwit vrijgeven

69
00:03:14,101 --> 00:03:16,177
dat de celwand van de bacterie aantast.

70
00:03:16,514 --> 00:03:19,680
Als de bacterie barst, komen de fagen vrij

71
00:03:19,704 --> 00:03:22,459
en gaan ze weer 
nieuwe bacteriën infecteren.

72
00:03:23,371 --> 00:03:26,466
Sorry, dit klonk waarschijnlijk 
weer als een eng virus.

73
00:03:27,220 --> 00:03:29,547
Maar het is precies 
dit vermogen van fagen --

74
00:03:29,547 --> 00:03:32,888
om zich binnen de bacteriën 
te vermenigvuldigen en hen dan te doden --

75
00:03:32,888 --> 00:03:35,739
dat ze zo interessant maakt 
vanuit medisch oogpunt.

76
00:03:35,763 --> 00:03:38,040
Wat ik ook heel interessant vind,

77
00:03:38,064 --> 00:03:40,318
is de schaal waarop dit gebeurt.

78
00:03:40,342 --> 00:03:43,716
Vijf jaar geleden wist ik 
echt niets over fagen.

79
00:03:43,850 --> 00:03:45,304
Vandaag zou ik echter stellen

80
00:03:45,304 --> 00:03:47,694
dat ze deel zijn van
een natuurlijk grondbeginsel.

81
00:03:47,694 --> 00:03:51,702
Fagen en bacteriën gaan terug 
naar de begindagen van de evolutie.

82
00:03:51,726 --> 00:03:55,227
Ze hebben altijd samen bestaan 
en houden elkaar in bedwang.

83
00:03:55,765 --> 00:03:59,637
Dit verhaal gaat over yin en yang, 
van de jager en de prooi

84
00:03:59,661 --> 00:04:01,245
op microscopisch niveau.

85
00:04:02,005 --> 00:04:04,236
Sommige wetenschappers schatten zelfs

86
00:04:04,260 --> 00:04:07,990
dat fagen de meest voorkomende 
organismen op onze planeet zijn.

87
00:04:08,583 --> 00:04:11,764
Dus voordat we het ook maar hebben 
over hun medische potentieel,

88
00:04:11,788 --> 00:04:15,282
vind ik dat iedereen moet weten 
van hun bestaan en hun rol op aarde:

89
00:04:15,282 --> 00:04:17,916
ze bejagen, infecteren en doden bacteriën.

90
00:04:18,400 --> 00:04:21,511
Hoe komt het dat er iets is 
dat zo goed werkt in de natuur,

91
00:04:21,535 --> 00:04:23,710
elke dag, overal om ons heen,

92
00:04:23,710 --> 00:04:25,704
en toch in de meeste delen van de wereld

93
00:04:25,728 --> 00:04:27,744
geen enkel geneesmiddel op de markt is

94
00:04:27,768 --> 00:04:31,346
dat gebruik maakt van dit principe 
om bacteriële infecties te bestrijden?

95
00:04:31,480 --> 00:04:35,020
Simpel gezegd heeft niemand nog 
zo'n geneesmiddel ontwikkeld,

96
00:04:35,020 --> 00:04:38,443
althans niet een dat voldoet 
aan de westerse wettelijke standaarden,

97
00:04:38,443 --> 00:04:41,164
die de norm uitmaken
voor zo'n groot deel van de wereld.

98
00:04:41,251 --> 00:04:44,089
Om te begrijpen waarom, 
moeten we teruggaan in de tijd.

99
00:04:45,298 --> 00:04:47,320
Dit is een foto van Félix d'Herelle.

100
00:04:47,320 --> 00:04:51,146
Hij is één van de twee wetenschappers 
gecrediteerd met het ontdekken van fagen.

101
00:04:51,146 --> 00:04:53,450
Maar toen hij ze in 1917 ontdekte,

102
00:04:53,450 --> 00:04:56,243
had hij geen idee van wat hij had ontdekt.

103
00:04:56,620 --> 00:04:59,718
Hij was geïnteresseerd in 
de ziekte 'bacillaire dysenterie',

104
00:04:59,722 --> 00:05:02,475
een bacteriële infectie 
die ernstige diarree veroorzaakt

105
00:05:02,495 --> 00:05:04,617
en die toen vele mensen doodde,

106
00:05:04,637 --> 00:05:08,441
want er was nog geen remedie 
tegen bacteriële infecties uitgevonden.

107
00:05:09,165 --> 00:05:13,075
Hij was op zoek naar stalen van patiënten 
die deze ziekte hadden overleefd.

108
00:05:13,099 --> 00:05:15,432
En hij vond dat er 
iets vreemds aan de hand was.

109
00:05:15,432 --> 00:05:17,566
Iets in het monster doodde de bacteriën

110
00:05:17,566 --> 00:05:19,936
waarvan men dacht 
dat ze de ziekte veroorzaakten.

111
00:05:19,956 --> 00:05:23,090
Om te weten wat er gaande was, 
deed hij een ingenieus experiment.

112
00:05:23,395 --> 00:05:25,515
Hij nam het monster, filtreerde het

113
00:05:25,539 --> 00:05:28,794
totdat hij zeker was dat slechts 
iets heel kleins kon overblijven,

114
00:05:28,818 --> 00:05:33,063
nam toen een klein druppeltje en voegde 
het toe aan vers gekweekte bacteriën.

115
00:05:33,087 --> 00:05:35,263
Hij merkte op dat na een aantal uren

116
00:05:35,287 --> 00:05:37,252
de bacteriën gedood waren.

117
00:05:37,276 --> 00:05:41,053
Hij herhaalde dit, opnieuw filtreren, 
een klein druppeltje nemen,

118
00:05:41,077 --> 00:05:43,651
toevoegen aan de volgende 
partij verse bacteriën.

119
00:05:43,675 --> 00:05:46,182
Hij deed dit 50 keer achtereen,

120
00:05:46,206 --> 00:05:48,071
altijd met hetzelfde effect.

121
00:05:48,095 --> 00:05:50,817
Dan trok hij twee conclusies.

122
00:05:50,841 --> 00:05:54,168
Eerst de voor de hand liggende: 
ja, iets doodde de bacteriën,

123
00:05:54,182 --> 00:05:55,798
en het zat in die vloeistof.

124
00:05:55,822 --> 00:05:58,607
De andere: het moest iets biologisch zijn,

125
00:05:58,631 --> 00:06:02,306
want een klein druppeltje 
was voldoende voor een enorme impact.

126
00:06:02,853 --> 00:06:06,077
Hij noemde het gevonden agens 
een ‘onzichtbare microbe’

127
00:06:06,101 --> 00:06:07,906
en gaf het de naam ‘bacteriofaag’

128
00:06:07,930 --> 00:06:10,363
wat, letterlijk vertaald, 
‘bacteriëneter’ betekent.

129
00:06:10,800 --> 00:06:13,696
Dit is trouwens een van de meest 
fundamentele ontdekkingen

130
00:06:13,696 --> 00:06:15,125
van de moderne microbiologie.

131
00:06:15,149 --> 00:06:19,117
Zo veel moderne technieken gaan terug 
naar ons begrip van hoe fagen werken --

132
00:06:19,117 --> 00:06:21,681
bij genomisch editeren, 
maar ook op andere terreinen.

133
00:06:21,705 --> 00:06:24,664
Net vandaag werd de Nobelprijs 
voor scheikunde aangekondigd

134
00:06:24,688 --> 00:06:26,890
voor twee wetenschappers 
die werken met fagen

135
00:06:26,890 --> 00:06:29,390
en op basis daarvan
geneesmiddelen ontwikkelden.

136
00:06:29,631 --> 00:06:31,368
In de jaren 20 en 30

137
00:06:31,382 --> 00:06:34,335
zagen mensen ook meteen 
het medisch potentieel van fagen.

138
00:06:34,349 --> 00:06:36,178
Want, hoewel onzichtbaar,

139
00:06:36,192 --> 00:06:39,285
had je iets dat op een betrouwbare 
manier bacteriën doodde.

140
00:06:39,489 --> 00:06:41,504
Bedrijven die vandaag nog steeds bestaan,

141
00:06:41,504 --> 00:06:42,974
zoals Abbott, Squibb en Lilly,

142
00:06:42,974 --> 00:06:44,574
verkochten faagbereidingen.

143
00:06:45,054 --> 00:06:47,264
Maar praktisch gezien
is het heel moeilijk

144
00:06:47,264 --> 00:06:50,881
op basis van een onzichtbare microbe 
een betrouwbaar medicijn te maken.

145
00:06:51,117 --> 00:06:53,109
Stel dat je vandaag naar de FDA gaat

146
00:06:53,133 --> 00:06:55,339
en hen vertelt over dat onzichtbare virus

147
00:06:55,353 --> 00:06:57,126
dat je aan patiënten wilt geven.

148
00:06:57,752 --> 00:07:00,672
Toen in de jaren 1940 
chemische antibiotica verschenen,

149
00:07:00,696 --> 00:07:02,787
veranderden ze het spel volledig.

150
00:07:02,811 --> 00:07:04,949
Deze man speelde daarbij 
een belangrijke rol.

151
00:07:04,949 --> 00:07:06,137
Dit is Alexander Fleming.

152
00:07:06,161 --> 00:07:07,970
Hij won de Nobelprijs voor geneeskunde

153
00:07:07,994 --> 00:07:09,853
voor zijn werk aan de ontwikkeling

154
00:07:09,873 --> 00:07:12,340
van het eerste antibioticum, penicilline.

155
00:07:12,871 --> 00:07:16,718
En antibiotica werken 
echt heel anders dan fagen.

156
00:07:17,022 --> 00:07:19,799
Meestal remmen ze 
de groei van de bacteriën,

157
00:07:19,823 --> 00:07:22,895
en maakt het niet zozeer uit 
om welke soort bacteriën het gaat.

158
00:07:23,196 --> 00:07:25,416
Degene die we breedspectrum noemen

159
00:07:25,430 --> 00:07:28,402
werken zelfs 
tegen een hele hoop bacteriën.

160
00:07:28,676 --> 00:07:31,260
Vergelijk dat eens met fagen 
die zeer precies werken

161
00:07:31,284 --> 00:07:32,727
tegen één bacteriesoort,

162
00:07:32,751 --> 00:07:34,806
en je ziet het duidelijke voordeel.

163
00:07:35,455 --> 00:07:38,426
Destijds moet dat gevoeld hebben 
als een droom die uitkwam.

164
00:07:38,450 --> 00:07:41,649
Je had een patiënt 
met een vermoedelijke bacteriële infectie,

165
00:07:41,673 --> 00:07:43,262
je gaf hem het antibioticum,

166
00:07:43,262 --> 00:07:45,355
en zonder echt iets te hoeven weten

167
00:07:45,355 --> 00:07:47,593
over de bacteriën
die de ziekte veroorzaakten,

168
00:07:47,593 --> 00:07:49,188
herstelden veel patiënten.

169
00:07:49,212 --> 00:07:51,559
Naarmate we steeds meer
antibiotica ontwikkelden,

170
00:07:51,573 --> 00:07:55,278
werden die terecht de eerstelijnstherapie 
tegen bacteriële infecties.

171
00:07:55,831 --> 00:07:59,993
Op die manier hebben ze enorm
bijgedragen aan onze levensverwachting.

172
00:07:59,993 --> 00:08:02,989
We kunnen vandaag alleen maar 
complexe medische ingrepen doen

173
00:08:02,989 --> 00:08:04,466
en medische operaties uitvoeren

174
00:08:04,490 --> 00:08:05,863
omdat we antibiotica hebben

175
00:08:05,887 --> 00:08:08,343
en de patiënt niet meer
het risico loopt te sterven

176
00:08:08,343 --> 00:08:11,304
aan een bacteriële infectie 
opgelopen tijdens de operatie.

177
00:08:12,288 --> 00:08:16,178
Dus vergaten we de fagen, 
vooral dan in de westerse geneeskunde.

178
00:08:16,638 --> 00:08:20,372
Tot op zekere hoogte bestond 
toen ik opgroeide het idee:

179
00:08:20,396 --> 00:08:24,228
we hebben bacteriële infecties opgelost; 
we hebben antibiotica.

180
00:08:25,185 --> 00:08:27,908
Vandaag weten we natuurlijk 
dat dit verkeerd is.

181
00:08:28,553 --> 00:08:30,904
De meesten hebben al gehoord 
over superbacteriën.

182
00:08:30,904 --> 00:08:33,111
Dat zijn bacteriën 
die resistent zijn geworden

183
00:08:33,135 --> 00:08:37,369
tegen veel, zo niet alle, 
antibiotica die we hebben ontwikkeld

184
00:08:37,383 --> 00:08:39,273
om deze infectie te behandelen.

185
00:08:39,660 --> 00:08:41,234
Hoe kon dat gebeuren?

186
00:08:41,234 --> 00:08:44,092
Wel, we waren niet zo slim 
als we dachten te zijn.

187
00:08:44,578 --> 00:08:47,521
We gingen antibiotica 
voor alles en nog wat gebruiken --

188
00:08:47,545 --> 00:08:50,934
in ziekenhuizen als behandeling; 
thuis tegen een verkoudheid;

189
00:08:50,958 --> 00:08:52,970
op boerderijen voor gezonde dieren --

190
00:08:53,004 --> 00:08:55,064
en de bacteriën evolueerden.

191
00:08:55,439 --> 00:08:59,358
Onder de massale aanval
van de alomtegenwoordige antibiotica

192
00:08:59,382 --> 00:09:02,401
overleefden die bacteriën 
die zich het best aanpasten.

193
00:09:03,017 --> 00:09:05,867
Tegenwoordig noemen we die 
‘multiresistente bacteriën’.

194
00:09:06,073 --> 00:09:08,418
Laat me jullie 
een beangstigend cijfer vertellen.

195
00:09:08,442 --> 00:09:11,175
In een recente studie
in opdracht van de Britse regering

196
00:09:11,175 --> 00:09:13,315
werd geschat dat in 2050

197
00:09:13,339 --> 00:09:15,491
elk jaar tien miljoen mensen 
kunnen sterven

198
00:09:15,491 --> 00:09:17,471
aan multiresistente infecties.

199
00:09:17,781 --> 00:09:21,244
Vergelijk dat met de huidige
acht miljoen jaarlijkse doden door kanker,

200
00:09:21,244 --> 00:09:23,392
en je ziet hoe beangstigend veel dit is.

201
00:09:23,792 --> 00:09:26,587
Maar het goede nieuws is 
dat de fagen er nog zijn.

202
00:09:26,884 --> 00:09:30,310
En laat me je vertellen dat ze 
niet wakker liggen van multiresistentie.

203
00:09:30,310 --> 00:09:31,395
(Gelach)

204
00:09:31,419 --> 00:09:37,172
Ze gaan blij door met de bacteriën 
om ons heen op te sporen en te doden.

205
00:09:37,868 --> 00:09:41,043
Ook zijn ze selectief gebleven, 
wat vandaag een goede zaak is.

206
00:09:41,073 --> 00:09:44,837
Vandaag kunnen we betrouwbaar 
een bacteriële ziektekiem identificeren

207
00:09:44,861 --> 00:09:47,555
die in allerlei omstandigheden 
een infectie veroorzaakt.

208
00:09:47,555 --> 00:09:50,577
Hun selectiviteit gaat ons helpen 
de bijwerkingen te vermijden

209
00:09:50,597 --> 00:09:54,045
die vaak worden geassocieerd 
met breedspectrum-antibiotica.

210
00:09:54,479 --> 00:09:56,356
Maar misschien 
is het beste nieuws nog

211
00:09:56,356 --> 00:09:58,516
dat ze niet langer 
onzichtbare microben zijn.

212
00:09:58,516 --> 00:09:59,725
We kunnen ze bekijken.

213
00:09:59,725 --> 00:10:01,260
We deden het daarstraks.

214
00:10:01,284 --> 00:10:03,132
We kunnen hun DNA sequencen.

215
00:10:03,156 --> 00:10:04,752
We begrijpen hun voortplanting.

216
00:10:04,776 --> 00:10:06,664
En we begrijpen de beperkingen.

217
00:10:06,688 --> 00:10:11,845
We staan klaar om faag-gebaseerde 
geneesmiddelen te ontwikkelen.

218
00:10:12,117 --> 00:10:14,233
En dat gebeurt nu over de hele wereld.

219
00:10:14,233 --> 00:10:17,078
Meer dan 10 biotech-bedrijven, 
waaronder ons eigen bedrijf,

220
00:10:17,102 --> 00:10:20,687
ontwikkelen mens-faag applicaties 
om bacteriële infecties te behandelen.

221
00:10:20,711 --> 00:10:24,918
Een aantal klinische studies 
lopen in Europa en de Verenigde Staten.

222
00:10:25,591 --> 00:10:28,351
Dus ben ik ervan overtuigd 
dat we aan de vooravond staan

223
00:10:28,351 --> 00:10:30,135
van een renaissance van faagtherapie.

224
00:10:30,135 --> 00:10:34,297
Voor mij is de juiste manier 
om de faag voor te stellen, iets als dit.

225
00:10:34,965 --> 00:10:36,717
(Gelach)

226
00:10:37,371 --> 00:10:40,847
Voor mij zijn fagen de superhelden 
waar we op hebben gewacht

227
00:10:40,871 --> 00:10:43,960
in onze strijd 
tegen multiresistente infecties.

228
00:10:44,617 --> 00:10:46,639
Dus als je nog eens denkt aan een virus,

229
00:10:46,639 --> 00:10:48,749
houd dan dit beeld in je achterhoofd.

230
00:10:49,236 --> 00:10:52,220
Een faag zou immers 
ooit je leven kunnen redden.

231
00:10:52,810 --> 00:10:53,730
Dank je.

232
00:10:53,754 --> 00:10:56,812
(Applaus)