WEBVTT

00:00:00.873 --> 00:00:02.295
Detédevos un momento,

00:00:02.319 --> 00:00:03.835
e pensade nun virus.

00:00:04.913 --> 00:00:06.705
Que vos vén á cabeza?

00:00:06.730 --> 00:00:07.983
Unha doenza?

00:00:08.007 --> 00:00:09.333
Medo?

00:00:09.357 --> 00:00:11.363
De seguro algo moi desagradable.

00:00:11.387 --> 00:00:13.934
Porén, non todos os virus son iguais.

00:00:13.958 --> 00:00:16.879
É certo, algúns deles 
causan doenzas devastadoras.

00:00:17.513 --> 00:00:21.200
Pero outros poden facer xusto o contrario:
curar doenzas

00:00:21.624 --> 00:00:23.656
Estes virus chámanse "fagos".

00:00:24.125 --> 00:00:26.992
A primeira vez que oín falar
dos fagos foi no 2013.

00:00:27.458 --> 00:00:29.609
Meu sogro, que é cirurxián,

00:00:29.633 --> 00:00:31.912
faloume sobre unha muller
á que estaba tratando.

00:00:32.077 --> 00:00:35.196
Tiña unha ferida no xeonllo
que precisou múltiples operacións,

00:00:35.220 --> 00:00:36.673
e durante o proceso

00:00:36.697 --> 00:00:39.569
desenvolveu na perna
unha infección bacteriana crónica.

00:00:39.587 --> 00:00:43.910
Por desgraza, as bacterias 
causantes da infección non respondían

00:00:43.934 --> 00:00:46.401
a ningún antibiótico dispoñible.

00:00:46.807 --> 00:00:50.196
Chegados a este punto, a única opción
que quedaba era amputar a perna

00:00:50.220 --> 00:00:52.632
para evitar que a infección
se espallase máis.

00:00:53.268 --> 00:00:56.370
Meu sogro buscaba 
desesperadamente outra solución

00:00:56.823 --> 00:01:01.325
e optou por un tratamento experimental 
empregando fagos como último recurso.

00:01:01.727 --> 00:01:03.593
E adiviñade o que pasou. Funcionou.

00:01:03.617 --> 00:01:07.458
Tres semanas despois de empregar os fagos,
a infección crónica curou,

00:01:07.807 --> 00:01:10.474
aínda cando ningún antibiótico funcionara.

00:01:10.998 --> 00:01:14.600
Fascinoume esta peculiar idea:

00:01:15.522 --> 00:01:17.743
un virus que cura unha infección.

00:01:18.617 --> 00:01:22.093
Ata hoxe, sigo abraiado 
coas posibilidades médicas dos fagos.

00:01:22.117 --> 00:01:26.025
E de feito o ano pasado deixei o traballo
para crear unha empresa neste ámbito.

00:01:26.760 --> 00:01:28.160
Agora ben, que é un fago?

00:01:29.465 --> 00:01:33.171
A imaxe que vedes aquí foi tomada
cun microscopio electrónico.

00:01:33.195 --> 00:01:37.089
Iso significa que o que se ve en pantalla
é en realidade extremadamente minúsculo.

00:01:37.250 --> 00:01:41.017
Esa cousa granulada do medio cunha cabeza,
un corpo longo

00:01:41.041 --> 00:01:42.058
e uns cantos pés

00:01:42.514 --> 00:01:44.974
é a imaxe dun fago prototípico.

00:01:45.228 --> 00:01:46.450
A que é riquiño?

00:01:46.474 --> 00:01:48.029
(Risos)

00:01:48.958 --> 00:01:50.746
Agora, ollade a vosa man.

00:01:51.829 --> 00:01:55.548
No noso equipo, estimamos que tedes
máis de 10 mil millóns de fagos

00:01:56.099 --> 00:01:57.566
en cada unha das mans.

00:01:57.940 --> 00:01:59.678
Que están facendo aí?

00:01:59.702 --> 00:02:00.950
(Risos)

00:02:00.974 --> 00:02:03.447
Pois ben, os virus son bos 
infectando células

00:02:03.792 --> 00:02:06.006
E os fagos dedícanse a infectar bacterias.

00:02:06.030 --> 00:02:08.458
A vosa man, como a maior parte 
do voso corpo,

00:02:08.482 --> 00:02:10.918
é un fervedoiro de actividade bacteriana,

00:02:10.942 --> 00:02:13.981
o que a fai un lugar perfecto de caza
para os fagos.

00:02:14.204 --> 00:02:17.053
Xa que ó fin e ó cabo, 
os fagos cazan bacterias.

00:02:17.900 --> 00:02:21.666
Tamén é importante saber 
que son cazadores moi selectivos.

00:02:22.014 --> 00:02:25.947
Normalmente un fago só pode infectar
unha especie bacteriana.

00:02:26.648 --> 00:02:29.640
O fago que vedes aquí
nesta representación,

00:02:29.664 --> 00:02:32.830
caza unha bacteria chamada
<i>Staphylococcus aureus</i>,

00:02:32.854 --> 00:02:36.109
que se coñece como SARM
na súa forma resistente ós antibióticos.

00:02:36.133 --> 00:02:38.266
Causa infeccións na pel ou en feridas.

00:02:39.069 --> 00:02:41.658
Os fagos cazan cos pés

00:02:42.304 --> 00:02:45.162
En realidade, os pés son receptores
extremadamente sensibles,

00:02:45.162 --> 00:02:48.211
que buscan unha superficie en particular
nas células bacterianas.

00:02:48.211 --> 00:02:49.410
Unha vez atopada,

00:02:49.434 --> 00:02:52.363
o fago acóplase 
á parede celular da bacteria

00:02:52.387 --> 00:02:53.987
e despois inxecta o seu ADN.

00:02:54.371 --> 00:02:56.037
O ADN atópase na cabeza do fago

00:02:56.061 --> 00:02:58.850
e viaxa ata a bacteria a través
do corpo longo.

00:02:59.307 --> 00:03:01.998
Neste intre, o fago reprograma a bacteria

00:03:02.022 --> 00:03:04.395
para producir unha morea de novos fagos.

00:03:04.419 --> 00:03:07.351
Deste xeito, a bacteria
convértese nunha fábrica de fagos.

00:03:07.704 --> 00:03:11.271
Cando se acumulan entre 50 e 100 fagos
dentro da célula bacteriana

00:03:11.688 --> 00:03:14.077
estes xa son capaces
de liberar unha proteína

00:03:14.101 --> 00:03:16.177
que rompe a parede celular da bacteria.

00:03:16.514 --> 00:03:19.680
Ó estalar a bacteria libéranse os fagos

00:03:19.704 --> 00:03:22.459
e van de caza outra vez
para infectar unha nova bacteria.

00:03:23.371 --> 00:03:26.466
Síntoo, se cadra isto tamén
semella un arrepiante virus.

00:03:27.220 --> 00:03:29.817
Pero esta capacidade específica dos fagos,

00:03:29.817 --> 00:03:32.618
a de multiplicárense dentro de bacterias
e despois matalas,

00:03:32.618 --> 00:03:35.653
é a que os fai tan interesantes
dende un punto de vista médico.

00:03:35.753 --> 00:03:38.040
O outro aspecto que considero
de sumo interese

00:03:38.064 --> 00:03:40.128
é a escala a que isto acontece.

00:03:40.342 --> 00:03:43.826
Hai cinco anos non
tiña nin idea sobre fagos

00:03:43.850 --> 00:03:47.004
Pero hoxe podo afirmar
que son parte dun principio natural.

00:03:47.694 --> 00:03:51.702
Os fagos e as bacterias remóntanse
ós primeiros días da evolución.

00:03:51.726 --> 00:03:55.227
Sempre existiron conxuntamente
controlándose entre si.

00:03:55.765 --> 00:03:59.637
De feito, é a historia 
do yin e o yang, a do o cazador e a presa,

00:03:59.661 --> 00:04:01.245
a nivel microscópico.

00:04:02.005 --> 00:04:04.236
Algúns científicos ata consideran

00:04:04.260 --> 00:04:07.910
que os fagos son os organismos
máis abundantes do planeta.

00:04:08.863 --> 00:04:11.934
Así que antes de seguir falando
do seu potencial médico,

00:04:11.958 --> 00:04:15.122
penso que todos deberíamos coñecer
os fagos e o seu papel na Terra:

00:04:15.146 --> 00:04:17.546
cazan, infectan e destrúen bacterias.

00:04:18.550 --> 00:04:21.511
Como é que temos algo
que funciona tan ben na natureza,

00:04:21.535 --> 00:04:23.926
todo o tempo, en calquera lugar,

00:04:23.940 --> 00:04:25.648
e aínda así na maior parte do mundo

00:04:25.648 --> 00:04:27.744
non hai unha menciña no mercado

00:04:27.768 --> 00:04:30.826
que empregue este principio
para combater infeccións bacterianas?

00:04:31.458 --> 00:04:35.210
A resposta sinxela é: non se desenvolveu 
aínda unha menciña deste tipo,

00:04:35.210 --> 00:04:38.459
polo menos unha que cumpra
cos estándares de regulación occidentais,

00:04:38.483 --> 00:04:40.784
que serven de referencia
para a maioría do mundo.

00:04:41.251 --> 00:04:44.229
Para enterdermos o porqué,
é preciso mirarmos cara ao pasado.

00:04:45.298 --> 00:04:47.496
Esta é unha foto de Félix d'Herelle.

00:04:47.523 --> 00:04:50.993
É un dos dous científicos ós que
se atribúe o descubrimento dos fagos.

00:04:50.993 --> 00:04:54.746
Aínda que cando os descubriu en 1917
non tiña idea

00:04:54.770 --> 00:04:56.243
do que acababa de descubrir.

00:04:56.720 --> 00:05:00.008
Estaba interesado nunha enfermidade
chamada disentería bacilar,

00:05:00.032 --> 00:05:02.759
unha infección bacteriana
que provoca diarrea aguda

00:05:02.759 --> 00:05:05.047
e que estaba matando unha morea de xente,

00:05:05.047 --> 00:05:08.434
xa que daquela aínda non había cura
para as infeccións bacterianas.

00:05:09.165 --> 00:05:13.075
Estaba observando mostras de pacientes
que sobreviviran a esta enfermidade.

00:05:13.099 --> 00:05:15.332
E atopou que algo estraño estaba pasando.

00:05:15.356 --> 00:05:17.712
Algo nas mostras
estaba matando as bacterias

00:05:17.736 --> 00:05:19.806
que supostamente causaban a enfermidade.

00:05:19.950 --> 00:05:23.320
Para saber o que estaba pasando,
realizou un experimento ben enxeñoso.

00:05:23.395 --> 00:05:25.515
Colleu unha mostra, filtrouna

00:05:25.539 --> 00:05:28.698
ata que estaba seguro de que só podía
quedar algo minúsculo,

00:05:28.698 --> 00:05:32.833
e despois engadiu unha pinguiña
a cultivos de bacterias novos.

00:05:33.087 --> 00:05:35.259
E observou que nunhas horas

00:05:35.259 --> 00:05:36.769
as bacterias morreran.

00:05:37.276 --> 00:05:41.053
Repetiu entón o experimento, filtrou
outra vez a mostra, colleu unha pinguiña

00:05:41.077 --> 00:05:43.651
e engadiuna á seguinte quenda
de bacterias frescas.

00:05:43.658 --> 00:05:45.839
Fixo isto en cadea 50 veces,

00:05:46.206 --> 00:05:48.071
e sempre obtivo o mesmo resultado.

00:05:48.095 --> 00:05:50.817
E chegado a este punto,
concluíu dúas cousas.

00:05:50.841 --> 00:05:54.278
En primeiro lugar, a máis obvia:
si, algo estaba matando as bacterias

00:05:54.302 --> 00:05:55.798
e estaba nese líquido.

00:05:55.822 --> 00:05:58.607
A outra: tiña que ser algo
de natureza biolóxica,

00:05:58.631 --> 00:06:02.306
xa que unha pinguiña de nada era abondo
para provocar un gran impacto.

00:06:02.853 --> 00:06:06.077
Ó axente que atopou chamoulle
"microbio invisible"

00:06:06.101 --> 00:06:07.770
e denominouno "bacteriófago",

00:06:07.770 --> 00:06:10.363
que literalmente significa
"que come bacterias".

00:06:10.760 --> 00:06:13.626
E por certo, este foi 
un dos descubrimentos máis importantes

00:06:13.636 --> 00:06:15.125
da microbioloxía moderna.

00:06:15.149 --> 00:06:19.363
Unha chea de técnicas modernas 
baséanse no coñecemento sobre os fagos

00:06:19.387 --> 00:06:21.681
na edición xenómica e noutras áreas.

00:06:21.705 --> 00:06:24.664
E precisamente hoxe, 
outorgouse o premio Nobel de Química

00:06:24.688 --> 00:06:28.699
a dous científicos que traballan con fagos
e que desenvolven menciñas baseadas neles.

00:06:29.631 --> 00:06:31.708
Nos anos 20 e 30 do século pasado,

00:06:31.732 --> 00:06:34.129
viuse inmediatamente 
o potencial médico dos fagos.

00:06:34.129 --> 00:06:36.378
Á fin e ao cabo, aínda que invisibles,

00:06:36.402 --> 00:06:39.045
había algo que mataba bacterias
cunha alta efectividade.

00:06:39.489 --> 00:06:42.950
Empresas que aínda hoxe existen,
como Abbott, Squibb ou Lilly,

00:06:42.974 --> 00:06:44.574
vendían preparados de fagos.

00:06:45.204 --> 00:06:48.260
Pero a verdade é que se partes 
dun microbio invisible

00:06:48.284 --> 00:06:50.691
é moi difícil obter
unha menciña fiable.

00:06:51.117 --> 00:06:53.109
Imaxinade como sería ir hoxe en día á FDA

00:06:53.133 --> 00:06:55.439
e falarlles dun virus invisible

00:06:55.463 --> 00:06:57.056
que lle queres dar ós pacientes.

00:06:57.752 --> 00:07:00.672
Cando os antibióticos químicos
apareceron nos anos 40,

00:07:00.696 --> 00:07:02.787
cambiaron as regras do xogo por completo.

00:07:02.811 --> 00:07:04.819
E este tipo tivo un papel moi importante.

00:07:04.843 --> 00:07:06.137
É Alexander Fleming.

00:07:06.161 --> 00:07:07.954
Gañou o Premio Nobel de Medicina

00:07:07.954 --> 00:07:09.993
polas súas contribucións ó desenvolvemento

00:07:09.993 --> 00:07:12.120
do primeiro antibiótico: a penicilina.

00:07:12.871 --> 00:07:16.998
Os antibióticos funcionan 
dun xeito moi distinto ós fagos.

00:07:17.022 --> 00:07:19.799
A maioría deles 
inhiben o crecemento das bacterias

00:07:19.823 --> 00:07:22.895
e non lles importa moito 
que tipo de bacteria sexa.

00:07:23.196 --> 00:07:25.126
Os que se denominan de amplo espectro

00:07:25.150 --> 00:07:28.742
son efectivos para 
unha morea de bacterias.

00:07:28.766 --> 00:07:31.244
Comparados cos fagos,
que son extremadamente precisos

00:07:31.244 --> 00:07:32.757
contra unha especie bacteriana,

00:07:32.757 --> 00:07:34.806
a vantaxe é evidente.

00:07:35.575 --> 00:07:38.416
No seu día, isto tivo que ser
como un soño feito realidade.

00:07:38.416 --> 00:07:41.649
Tiñas un paciente sospeitoso de ter
unha infección bacteriana

00:07:41.673 --> 00:07:43.268
dábaslle o antibiótico,

00:07:43.292 --> 00:07:46.691
e sen ter que saber nada
sobre a bacteria causante da enfermidade

00:07:47.103 --> 00:07:48.928
a maioría dos pacientes recuperábanse.

00:07:49.086 --> 00:07:51.593
E axiña que se desenvolveron
máis e máis antibióticos

00:07:51.593 --> 00:07:55.278
convertéronse con razón na principal
terapia para as infeccións bacterianas.

00:07:55.831 --> 00:08:00.069
E por certo, contribuíron enormemente
á nosa esperanza de vida.

00:08:00.093 --> 00:08:02.799
Hoxe en día é posible
realizar intervencións complexas

00:08:02.823 --> 00:08:04.466
e cirurxías médicas

00:08:04.490 --> 00:08:05.637
porque hai antibióticos,

00:08:05.637 --> 00:08:08.463
e non nos arriscamos 
a que o paciente morra ó día seguinte

00:08:08.463 --> 00:08:11.784
por unha infección bacteriana 
que puido contraer durante a operación.

00:08:12.288 --> 00:08:16.178
Así que comezamos a esquecernos dos fagos,
en especial na medicina occidental.

00:08:16.638 --> 00:08:20.372
E ata certo punto, cando era novo,
a crenza era:

00:08:20.396 --> 00:08:24.228
o problema das infeccións bacterianas 
está resolto, hai antibióticos.

00:08:25.185 --> 00:08:27.908
Hoxe sabemos que isto non é certo, claro.

00:08:28.553 --> 00:08:30.950
Hoxe, a maioría oiriades falar
das superbacterias.

00:08:30.974 --> 00:08:33.111
Son bacterias que se tornaron resistentes

00:08:33.135 --> 00:08:37.649
á maioría dos antibióticos
que levamos desenvolvidos

00:08:37.673 --> 00:08:39.273
para tratar unha infección.

00:08:39.760 --> 00:08:41.094
Como chegamos ata aquí?

00:08:41.118 --> 00:08:44.092
Non eramos tan listos como pensabamos.

00:08:44.578 --> 00:08:47.521
Ó empezar a usar antibióticos
en todas partes,

00:08:47.545 --> 00:08:50.934
nos hospitais para tratar e previr,
na casa para un catarro común,

00:08:50.958 --> 00:08:53.220
nas granxas, para manter os animais sans,

00:08:53.244 --> 00:08:54.644
as bacterias evolucionaron.

00:08:55.509 --> 00:08:59.358
Na arremetida de antibióticos
á que se viron sometidas,

00:08:59.382 --> 00:09:02.401
as bacterias que mellor 
souberon adaptarse sobreviviron.

00:09:03.017 --> 00:09:05.867
Agora chamámoslles 
"bacterias multirresistentes".

00:09:06.283 --> 00:09:08.418
Deixádeme que vos dea un dato preocupante.

00:09:08.442 --> 00:09:10.895
Nun estudo recente encargado
polo goberno británico,

00:09:10.919 --> 00:09:13.315
estimouse que para o ano 2050,

00:09:13.339 --> 00:09:17.457
poden morrer dez millóns de persoas ó ano
por infeccións resistentes ás menciñas.

00:09:17.771 --> 00:09:21.014
Comparado coas oito millóns 
de mortes anuais por cancro actuais

00:09:21.038 --> 00:09:23.192
podedes ver que é un dato que mete medo.

00:09:23.792 --> 00:09:26.587
Pero as boas novas son
que aínda contamos cos fagos.

00:09:27.014 --> 00:09:30.410
E deixádeme dicirvos, non lle teñen
medo á resistencia ós antibióticos.

00:09:30.410 --> 00:09:31.395
(Risos)

00:09:31.419 --> 00:09:37.172
Seguen cazando e matando bacterias
ó noso redor coma se nada.

00:09:38.028 --> 00:09:41.173
E aínda por riba son selectivos,
o que é algo moi bo actualmente.

00:09:41.173 --> 00:09:44.837
Hoxe, somos quen de identificar 
con certeza un patóxeno bacteriano

00:09:44.861 --> 00:09:47.349
que causa unha infección
en distintos contornos.

00:09:47.349 --> 00:09:50.487
A súa selectividade axudaranos a evitar
algúns efectos secundarios

00:09:50.501 --> 00:09:54.045
comunmente asociados ós
antibióticos de amplo espectro.

00:09:54.609 --> 00:09:58.442
Pero quizais a mellor noticia é
que xa non son microbios invisibles.

00:09:58.466 --> 00:09:59.791
Podemos miralos.

00:09:59.815 --> 00:10:01.260
Fixémolo xuntos hai un intre.

00:10:01.284 --> 00:10:03.132
Podemos secuenciar o seu ADN,

00:10:03.156 --> 00:10:04.752
entendemos como se replican

00:10:04.776 --> 00:10:06.664
e comprendemos as súas limitacións.

00:10:06.688 --> 00:10:08.075
Estamos nun excelente momento

00:10:08.075 --> 00:10:12.093
para desenvolver menciñas
efectivas e fiables baseadas en fagos.

00:10:12.117 --> 00:10:14.299
E xusto iso é o que está pasando no mundo.

00:10:14.323 --> 00:10:16.842
Máis de 10 empresas biotecnolóxicas,
incluída a nosa,

00:10:16.842 --> 00:10:20.687
están desenvolvendo fagoterapias para
tratar infeccións bacterianas en humanos.

00:10:20.711 --> 00:10:24.918
Estanse a realizar ensaios clínicos
en Europa e nos EE. UU.

00:10:25.751 --> 00:10:28.061
Estou convencido de que
nos atopamos ás portas

00:10:28.085 --> 00:10:30.045
do rexurdimento da terapia con fagos.

00:10:30.069 --> 00:10:34.297
E, para min, a maneira axeitada
de representar un fago é algo tal que así.

00:10:34.855 --> 00:10:36.807
(Risos)

00:10:37.371 --> 00:10:40.847
Para min, os fagos son os superheroes
que levamos tempo agardando

00:10:40.871 --> 00:10:43.960
na nosa loita contra as infeccións
resistentes ós antibióticos.

00:10:44.617 --> 00:10:47.125
Así que a próxima vez 
que pensedes nun virus,

00:10:47.149 --> 00:10:48.749
lembrade esta imaxe.

00:10:49.236 --> 00:10:52.550
Despois de todo, nunca saberedes
cando un fago vos pode salvar a vida.

00:10:52.810 --> 00:10:53.934
Grazas.

00:10:54.164 --> 00:10:59.264
(Aplausos)