0:00:12.246,0:00:18.855
[Çevre]

0:00:20.890,0:00:25.840
"Şu yaşlı Siggy'ye bakalım. Sigmund Freud, ki, zamanında önemli bir adamdı.

0:00:26.000,0:00:30.470
Ona göre davranışı etkileyenler ebeveynler, rüyalar, şakalar ve seks,

0:00:30.470,0:00:35.000
ancak bu sırayla olmasına gerek yok. Peki, bu ne demek?

0:00:35.100,0:00:37.888
Bu kulağa çevre kampı gibi geliyor, değil mi?"

0:00:38.372,0:00:42.585
Pek çok bilimsel araştırma, bize çok bilinen bir gerçeği anlatıyor.

0:00:42.585,0:00:46.463
İnsanların davranışlarını çevre yaratır.

0:00:46.780,0:00:51.952
Eğer genler bir davranışı muhtemel kılıyorsa, ancak çevre bu davranışı desteklemiyorsa,

0:00:51.952,0:01:00.140
o zaman davranış ortaya çıkmaz. Bu durumda genler, önemli değildir.

0:01:04.697,0:01:06.466
Gerçekten çok etkileyici gelişmelerle dolu olan

0:01:06.867,0:01:08.402
genom çağında yaşıyoruz.

0:01:10.137,0:01:12.806
Genomun, sahip olduğun DNA dizgesinin tamamı.

0:01:13.300,0:01:15.843
Senin ve benim sahip olduğum dizgeler birbirinden biraz farklı.

0:01:16.700,0:01:18.545
Ondan farklı görünüyoruz.

0:01:18.645,0:01:20.080
Benim gözlerim kahverengi.

0:01:20.444,0:01:22.416
Seninkiler belki mavi, belki de gri.

0:01:22.716,0:01:24.251
Ancak farklılıklarımız sadece görünüşte değil.

0:01:24.585,0:01:26.119
Gazete manşetleri

0:01:26.520,0:01:29.223
genlerin korkunç hastalıklara yol açabileceğini

0:01:30.157,0:01:32.860
ve belki karakterimizi şekillendirebileceğini,

0:01:33.066,0:01:34.661
hatta bizi akıl hastası bile yapabileceğini yazıyor.

0:01:35.850,0:01:37.464
Genlerimiz kaderimizin üzerinde

0:01:38.432,0:01:40.868
dehşet verici bir güce sahip gibi görünüyor.

0:01:42.750,0:01:45.706
Fakat, şahsen genlerimden

0:01:46.900,0:01:49.009
fazlası olduğumu düşünmek istiyorum.

0:01:58.100,0:01:59.887
Beynimizdeki nöron kanalları da

0:02:00.400,0:02:02.100
zamanla değişiyor.

0:02:03.500,0:02:05.325
Ne tür değişiklikler oluyor?

0:02:05.350,0:02:06.400
Nöronlar, aynı ağaçlar gibi

0:02:06.450,0:02:08.228
yeni dallar çıkarabilirler

0:02:08.650,0:02:10.597
ya da eski dallarını kaybedebilirler.

0:02:12.475,0:02:14.568
Sinir kavşakları yaratılabilir

0:02:15.400,0:02:17.650
veya yok edilebilir.

0:02:18.405,0:02:19.806
Sinir kavşakları büyüyebilir

0:02:20.200,0:02:21.808
veya küçülebilir.

0:02:23.300,0:02:24.700
İkinci soru:

0:02:24.845,0:02:26.425
Bu değişikliklere ne sebep oluyor?

0:02:27.781,0:02:29.483
Genleriniz tarafından programlandığınız,

0:02:30.100,0:02:32.886
bir ölçüde doğru.

0:02:33.020,0:02:34.221
Ancak, hikayenin tamamı bu depil.

0:02:34.600,0:02:37.457
Nöron dalları üzerinde hareket eden

0:02:37.575,0:02:39.393
elektrik sinyalleri bulunuyor,

0:02:39.400,0:02:40.494
ve de daldan dala atlayan

0:02:40.627,0:02:42.796
kimyasal sinyaller mevcut.

0:02:42.950,0:02:45.065
Bu sinyallere nöral faaliyet deniyor.

0:02:46.200,0:02:47.467
Nöral faaliyetlerin

0:02:47.550,0:02:48.836
düşüncelerimizi, duygularımızı, ve gözlemleri

0:02:50.200,0:02:54.074
kısacası zihinsel deneyimlerimizi

0:02:54.200,0:02:55.400
düzenlediğini destekleyen pek çok kanıt var.

0:02:56.476,0:02:58.378
Nöral faaliyetlerin bağlantılarının

0:02:58.900,0:03:01.415
değişmesine yol açabileceğini destekleyen de pek çok kanıt var.

0:03:02.500,0:03:04.100
Ve bu iki gerçeği bir arada düşününce,

0:03:05.000,0:03:06.920
deneyimlerinin sinir düğümlerini

0:03:07.000,0:03:09.200
değiştirebileceği ortaya çıkıyor.

0:03:09.850,0:03:11.975
Bu sebeptep ötürü her sinir düğümü eşsizdir,

0:03:12.125,0:03:14.650
genetik olarak bir birine tıpatıp benzeyen ikizlerde bile.

0:03:15.863,0:03:18.765
Sinir düğümü, doğayla çevrenin buluştuğu yer.

0:03:20.000,0:03:21.825
Ve de sadece düşünerek

0:03:21.900,0:03:23.800
sinir düğümlerini değiştirebileceğin fikri de

0:03:23.900,0:03:25.999
doğru olabilir,

0:03:26.250,0:03:28.550
bu fikir, seni daha güçlü hissettirebilir.

0:03:30.330,0:03:32.460
"İnsanın cinsel kimliğinin sosyal yollarla mı şekillendiği

0:03:32.910,0:03:39.340
yoksa biyolojik veya hormonal mı olduğu meselesini biliyor musunuz?

0:03:39.520,0:03:42.500
Tabii ki, ben bu meselenin biraz biyoloji tarafındayım ancak

0:03:42.720,0:03:49.760
yıllarca biyoloji alanında çalıştıktan sonra başa geldiğime inanıyorum.

0:03:50.300,0:03:56.750
Ve de bu noktada doğa-çevre tartışmasının pek çok anlamda

0:03:56.775,0:03:59.800
artık sona erdiğini düşünüyorum. Sebebi de şu:

0:04:00.000,0:04:01.800
Beyni işlemek gerçekten çok kolay;

0:04:02.200,0:04:06.900
Hepimiz erkek veya dişi eğilimlerle doğuyoruz,

0:04:06.925,0:04:10.450
ve de sinir devrelerini güçlendiren, davranışlarımızı etkileyen hormonlara sahibiz.

0:04:10.455,0:04:12.850
Hormonların işi de bu zaten.

0:04:12.855,0:04:17.800
Hormonların işi, bizi belli davranışlara eğilimli kılmak.

0:04:17.850,0:04:22.070
Örneğin, küçük erkek çocukları olarak nasıl yetiştirildiğimizi düşünün:

0:04:22.920,0:04:27.150
Araştırmalar gösteriyor ki erkek çocuklarına bir şeye dokunmamaları söylendiğinde

0:04:27.230,0:04:34.001
genel olarak o şeye dokunurlar, ancak kız çocukları bir şeye dokunmamak konusundaki sözlü talepleri dinlerler.

0:04:34.050,0:04:37.800
Tüm dünyada, erkek çocukları, yaramazlıkları için daha sık cezalandırılırlar.

0:04:37.900,0:04:45.450
Erkek çocuklarına ağlamamaları söylenir... "Erkek gibi" davranmaları gerekir, değil mi?

0:04:45.475,0:04:51.250
Oğulları küçük yaşlarda herhangi bir efemine davranış gösterirse

0:04:51.300,0:04:54.650
babalar bazen çok, hem de çok korkarlar.

0:04:54.825,0:04:58.500
Örneğin, bir gün ülkenin bir kıyısından öteki kıyısına uçarken yanımda bir adamın oturduğunu hatırlıyorum.

0:04:58.574,0:05:07.480
Dedi ki, 18 aylık oğlu, bir kaç gün önce kız kardeşinin bir hediyeyi açtığını görmüş.

0:05:07.575,0:05:09.800
Hediye bir kadın çantasıydı.

0:05:10.080,0:05:13.500
Kız dört yaşındaydı. Oğlu da "Benim de bir çantam olabilir mi?" demiş.

0:05:14.000,0:05:19.300
Adam, sanki biri karnını tekmelemiş gibi hissettiğin söyledi.

0:05:19.325,0:05:24.590
18 aylık oğluna dönüp bağırmış, "Hayır, erkek çocuklarının çantaları olmaz."

0:05:24.860,0:05:31.300
Bana bu olayı anlattı...Sonradan çok utanmış;

0:05:31.499,0:05:38.570
çünkü çocuk hiçbir şey ifade etmeye çalışmıyormuş... ne efemine bir şey ne de başka bir şey.

0:05:38.700,0:05:42.770
Yani, bunlardan bahsediyorum: küçük erkek çocuklarını ve küçük kız çocukları yetiştirme tarzımız.

0:05:42.800,0:05:48.900
Beynimizdeki devreleri değiştirmek o kadar kolay ki. Örneğin, doğduğumuzda piyano çalmayı bilmiyorduk, değil mi?

0:05:48.901,0:05:50.720
Devamlı pratik yaparak öğreniyorsunuz.

0:05:50.990,0:05:55.080
Beyin devrelerini farklı pek çok şey yapmak üzere eğitebilirsiniz.

0:05:55.170,0:06:01.300
Ve hayatımız boyunca eğitiliyoruz...cinsiyete gelince de şu ya da bu şekilde eğitiliyoruz.

0:06:01.600,0:06:07.630
Erkekler: mesela, erkeklerin yüzlerine elektrotlar yerleştirip ifadelerini ölçtük.

0:06:07.750,0:06:14.050
Onlara korkmaları ve duygusal tepki vermeleri gereken bir ayı resmi gösterdiğimizde,

0:06:14.100,0:06:20.460
daha bilinçli olarak hareket etmeden gösterdikleri tepki, kadınlara daha duygusaldı.

0:06:20.465,0:06:26.890
Sonra, yüzlerini bilinçli olarak oynattıklarında ise ifadeleri donmaya başlıyor.

0:06:26.900,0:06:33.000
Sert veya gülümseyen bir ifade takınıyorlar.

0:06:33.025,0:06:37.110
Kadınların ifadeleri canlanırken erkeklerin ifadeleri donuk hale geliyor.

0:06:37.145,0:06:43.150
Bilim adamları, erkeklerin duygularını bastırmak için eğitildiğini savunuyor.

0:06:43.200,0:06:48.200
Evet, soru için teşekkür ederim. Bu, hayatımız boyunca hareket eden bir hedef.

0:06:48.230,0:06:52.650
Yetiştirilme şeklimize göre erkek çocuklarının yapmasına izin verilen ve verilmeyen şeyler

0:06:52.650,0:06:56.750
nasıl bir erkek olarak büyüdüklerini çok büyük ölçüde etkiliyor.

0:06:57.727,0:07:01.419
Davranış şekilleri, yüz ifadeleri

0:07:01.721,0:07:05.761
kabul edilen değerler, konuşma tarzı...herşey.

0:07:06.063,0:07:09.267
Bunların çevreden kaynaklandığını unutmayın.

0:07:09.267,0:07:14.469
İnsan beyninin önemli olan şeyleri önemsiz şeylerden ayırmak için bir mekanizması yok.

0:07:19.770,0:07:24.200
Arka planda ŞARKI başlıyor ve sesi git gide güçleniyor.

0:08:52.800,0:08:59.710
ŞARKI zayıflıyor ve orkestra hafifçe çalmaya başlıyor.

0:09:27.710,0:09:29.934
[Kendimi boyuyorum

0:09:30.800,0:09:33.500
çünkü bir kızın kalbini kazanmak istiyorum.]

0:09:37.230,0:09:43.400
Orkestra. MÜZİK sözsüz olarak devam ediyor.

0:10:57.705,0:10:59.934
[Şu adam gerçekten çok yakışıklı.]

0:12:32.605,0:12:36.523
[Kan içmek bizi güçlendirir.]

0:14:33.233,0:14:37.678
[Kabile ilk defa beyaz bir adamla tanışıyor...]

0:18:15.380,0:18:20.580
Orkestra. MÜZİK zayıflamaya başlıyor.

0:18:21.996,0:18:27.140
Kötü, suçlu, tembel, parlak insan, hırsız veya ırkçı

0:18:27.441,0:18:32.189
diye bir şey yoktur.

0:18:32.654,0:18:35.672
İnsanlar bu tür davranışlara eğilimli olabilir,

0:18:36.160,0:18:39.039
ancak çevre tetiklemediği sürece

0:18:39.039,0:18:41.547
davranış kendini göstermez.

0:18:51.000,0:18:52.600
Unutma:

0:18:52.799,0:18:57.704
İnsan beyninin önemli olan şeyleri önemsiz şeylerden ayırmak için bir mekanizması yok.

0:19:03.680,0:19:08.370
Orkestra. MÜZİK yeniden başlıyor.

0:19:57.523,0:20:01.052
Yabani çocuklar ise en uç örnekleri oluşturuyor.

0:20:01.268,0:20:05.557
Yabani çocuklar, küçük yaşlardan itibaren

0:20:05.557,0:20:08.976
insanlardan kopuk bir şekilde yaşamış

0:20:08.976,0:20:12.801
ve insanların bakımından ve sevgisinden, sosyal davranışlardan ve de en önemlisi

0:20:12.801,0:20:18.305
dilden habersiz bir şekilde büyümüş olan insan çocuklarıdır.

0:20:18.514,0:20:21.718
Yabani çocuklar, temel sosyal becerilerden yoksundur.

0:20:21.718,0:20:25.392
Bu beceriler, genelde yetişme sürecinde öğrenilir.

0:20:25.392,0:20:29.984
Örneğin, yabani çocuklar tuvaleti kullanamayabilirler,

0:20:29.984,0:20:32.817
dik yürümekte zorlanabilirler

0:20:32.817,0:20:37.624
ve etrafındaki insanların davranışlarına hiç ilgi göstermeyebilirler.

0:20:43.820,0:20:47.100
"Oxana Malaya, hayatına köpeklerin arasında başladı.

0:20:47.400,0:20:51.200
Anne ve babası tarafından reddedilen küçük kız, bakıma alınmadan önce

0:20:51.250,0:20:53.970
nasılsa altı yıl hayatta kalmıştı.

0:20:54.100,0:20:57.500
Nadir durumlarda yabani çocuklar, ilgi görmediklerinden ötürü ortaya çıkan

0:20:57.550,0:20:58.980
eksiklerini kapatabilirler.

0:20:58.990,0:21:00.590
Oxana şimdi 22 yaşında,

0:21:00.600,0:21:03.100
ancak geleceği hala belirsiz.

0:21:03.210,0:21:07.720
Bilim insanları önceki örneklerden onu yeniden topluma kazandırmaya yetecek kadarını öğrendiler mi?

0:21:07.800,0:21:13.300
Oxana Malaya altı yıl boyunca köpeklerle birlikte, bir köpek barınağında yaşadı.

0:21:14.360,0:21:16.890
Annesi ve babası tarafından tamamen terk edilen kız

0:21:16.950,0:21:19.510
bulunduğunda bir insan çocuğundan çok

0:21:19.600,0:21:22.000
bir hayvan gibi davranıyordu.

0:21:22.180,0:21:26.500
İki yüz yıldır yabancı çocuklarçok ilginç araştırmalar konu oldu.

0:21:26.600,0:21:29.000
Sevgiden ve sosyal etkileşimden yoksun bir şekilde büyüyen

0:21:29.240,0:21:31.910
yabani çocuklar bize şu soruyu soruyor:

0:21:32.000,0:21:34.050
Bizi insan yapan nedir?

0:21:34.100,0:21:36.930
Oxana, 1983'ün Kasım ayında doğdu.

0:21:37.999,0:21:39.870
(kadın sesi)

0:21:39.970,0:21:45.340
"Bebek doğduğunda, 2 kilo 570 gram ağırlığındaydı ve herhangi bir sorunu yoktu."

0:22:02.005,0:22:05.976
Genie, 13 yıl boyunca neredeyse boş bir odada,

0:22:05.976,0:22:09.963
her türlü sosyal etkileşimden uzak, tecrit halde yaşadı.

0:22:10.464,0:22:14.288
Herhangi bir akıl hastalığı olmamasına rağmen

0:22:14.660,0:22:19.239
çevreden ötürü bir akıl hastası gibi davranır hale gelmişti.

0:22:19.606,0:22:22.576
Sosyal bağ kuramıyordu

0:22:22.576,0:22:27.872
ve konuşamıyordu. Yürümesi bile garipti.

0:22:29.149,0:22:33.587
Onu topluma kazandırmaya niyetli kişilerin ısrarlı emeği sayesinde

0:22:34.048,0:22:36.951
Genie kendini işaret diliyle ifade etmeye

0:22:36.951,0:22:38.809
ve sosyalleşmeye başladı.

0:22:42.340,0:22:45.430
"Genie'nin terapisini de üstlendiler,

0:22:45.780,0:22:49.200
çocukluğunun korkunç anılarıyla yüzleşmesine yardımcı olmaya çalışacaklar.

0:22:49.300,0:22:51.490
"Haydi bebecik, aç ağzını!"

0:22:51.750,0:22:54.250
"Bu ilkel rol üstlenme oyununda

0:22:54.300,0:22:56.550
Marilyn Genie'nin annesiymiş gibi davranıyor."

0:22:56.600,0:23:01.010
"Haydi haydi, artık zaman bitti.

0:23:01.050,0:23:03.280
Baban kızacak."

0:23:03.850,0:23:07.500
"Marilyn, Genie'nin geçmişteki hatıralarını canlandırmaya çalışıyor."

0:23:08.420,0:23:13.430
(Marilyn) "Ne düşündüğünü merak ediyorum." (Genie) BELİRSİZ CEVAP.

0:23:25.690,0:23:29.591
Genie, çevrenin üzerimizde olan etkisinin uç bir örneği.

0:23:36.703,0:23:38.720
Yaşadığı her şeye rağmen Genie'nin sorunları henüz sona ermiş değil.

0:23:40.413,0:23:44.405
İlk koruyucu ailesi, kustuğu için Genie'yi fena halde cezalandırmışlardı.

0:23:45.343,0:23:51.030
Deneyim o kadar büyük bir travma yarattı ki Genie çocuk hastanesine yatırıldı.

0:23:51.030,0:23:54.614
Rigier ise ona yardım etmeyi teklif etti."

0:23:55.968,0:23:58.308
"Yapmamak olmazdı."

0:24:00.477,0:24:05.258
"Evet, kusmamak için ağzını kapalı tutuyorsun."

0:24:05.581,0:24:08.089
"Genie, ağzını açmaya korkuyordu.

0:24:28.676,0:24:29.176
Eğer bir insanı cinayete,

0:24:29.521,0:24:32.493
tecavüze, pedofiliye, zoofiliye, nekrofiliye, silahlara ve ırkçılığa maruz bırakmazsanız

0:24:32.493,0:24:35.024
o da bunların ne olduğunu bilmez.

0:24:35.024,0:24:36.610
Bu, hiç görmediğiniz bir rengi

0:24:36.610,0:24:39.134
hayal etmeye çalışmak gibidir.