WEBVTT 00:00:02.420 --> 00:00:08.580 Internet: IP Manzillar va DNS 00:00:10.190 --> 00:00:13.940 Salom! Mening ismim Paola, men Microsoftda dasturiy ta'minot injeneriman. 00:00:13.940 --> 00:00:20.130 Keling, Internet qanday ishlashi haqida gaplashamiz. Men internet tarmoqlarining o'zaro aloqa o'rnatishi 00:00:20.130 --> 00:00:26.489 bilan shug'ullanaman, lekin 1970-yillarda buni amalga oshirish uchun aynan standart usul yo'q edi. 00:00:26.489 --> 00:00:32.668 Vint Serf va Bob Kan kommunikatsiya imkonini beradigan tarmoqlararo ishlaydigan protokolni 00:00:32.668 --> 00:00:38.559 ixtiro qilishadi. Ushbu ixtiro tufayli hozirda biz Internet deb ataydigan narsaga 00:00:38.559 --> 00:00:44.469 asos yaratildi. Internet bu tarmoqlarning tarmog'idir. U dunyo bo'ylab milliardlab qurilmalarni 00:00:44.469 --> 00:00:51.230 bog'laydi. Siz noutbuk yoki telefon orqali Wifiga ulangan bo'lishingiz mumkin, 00:00:51.230 --> 00:00:56.999 so'ng Wifi Internet provayderi (yoki Internet xizmatlari provayderi) ga ulanadi va 00:00:56.999 --> 00:01:01.600 sizni dunyo bo'ylab yuzlab qurilmalar orqali o'zaro bog'langan milliardlab 00:01:01.600 --> 00:01:09.270 qurilmalarga ulaydi. Ko'pchilik chuqur anglamaydigan oddiy narsa shundaki, 00:01:09.270 --> 00:01:15.640 Internet haqiqatan ham dizayn falsafasi va protokollarga asoslangan arxitekturadan iborat. 00:01:15.640 --> 00:01:20.300 Protokol - bu agar barcha tomonlar ulardan foydalanishga rozi bo'lsa, ularga o'zaro uzluksiz aloqa 00:01:20.300 --> 00:01:26.300 o'rnatishga imkon beradigan ma'lum qoidalar va standartlar to'plamidir. Internetning dizayn falsafasi tarmoqga yangi 00:01:26.300 --> 00:01:31.910 kommunikatsiya texnologiyalarini moslashtirish va o'zlashtirishga imkon berganligi 00:01:31.910 --> 00:01:37.710 sababli jismoniy jihatdan qanday ishlashi unchalik muhim emas. Chunki yangi texnologiya Internetdan 00:01:37.710 --> 00:01:42.610 qandaydir tarzda foydalanish uchun faqat protokollar bilan 00:01:42.610 --> 00:01:49.140 ishlashni bilishi kerak. Internetdagi barcha turli xil qurilmalar takrorlanmas manzilga ega. Internet manzili - 00:01:49.140 --> 00:01:54.350 shunchaki telefonning raqamiga o'xshash yoki biron bir ko'cha manziliga o'xshash raqamlardir, 00:01:54.350 --> 00:02:00.170 bu tarmoqdagi har bir kompyuter yoki qurilmaga xosdir. Bu xuddi 00:02:00.170 --> 00:02:04.690 uy va ofis pochta xizmatiga o'xshaydi. Unga xatni pochta orqali yuboradigan odam kimligini bilishingiz shart emas, 00:02:04.690 --> 00:02:09.110 lekin siz uning manzilini qanday qilib to'g'ri yozishni bilishingiz kerak, 00:02:09.110 --> 00:02:14.190 shunda xat pochta tizimi tomonidan kerakli manzilga yetkazilishi mumkin. 00:02:14.190 --> 00:02:19.870 Internetdagi kompyuterlarga murojaat qilish tizimi 00:02:19.870 --> 00:02:25.340 Internet-aloqada ishlatiladigan eng muhim protokollardan biri bo'lib, Internet Protokoli yoki 00:02:25.340 --> 00:02:31.890 IP deb nomlanadi. Shuning uchun kompyuterning manzilini IP-manzili deb ataymiz. Veb-saytga kirishni shunchaki 00:02:31.900 --> 00:02:36.620 sizning kompyuteringiz, boshqa kompyuterdan ma'lumot so'rashidek tushunsa bo'ladi. Sizning kompyuteringiz 00:02:36.620 --> 00:02:41.280 boshqa kompyuterning IP-manziliga xabar va shuningdek, haqiqiy manzilini yuboradi, shunda 00:02:41.280 --> 00:02:48.450 boshqa kompyuter qayerga javob yuborishini biladi. Siz IP-manzilini bilsangiz kerak. Bu shunchaki 00:02:48.450 --> 00:02:54.910 raqamlar to'plamidir! Bu raqamlar ierarxiyada tartiblangan. Uy manzilida 00:02:54.910 --> 00:03:02.270 mamlakat, shahar, ko'chalar, va uy raqamlari bo'lgani kabi, IP-manzilida ham ko'p qismlar mavjud. Barcha raqamlar 00:03:02.270 --> 00:03:09.520 ma'lumotlar singari, har biri bit bilan ifodalanadi. An'anaviy IP-manzillar 00:03:09.520 --> 00:03:16.470 32-bit uzunlikda, manzilning har biri qismi uchun 8 bit bo'ladi. Oldingi raqamlar odatda 00:03:16.470 --> 00:03:22.470 qurilmaning mamlakat va mintaqaviy tarmog'ini aniqlaydi. Keyin quyi tarmoqlar, so'ngra 00:03:22.470 --> 00:03:30.470 ma'lum bir qurilmaning manzili keladi. IP manzillashtirishning ushbu versiyasi IPv4 deb nomlanadi. U 1973-yilda ishlab chiqilgan 00:03:30.470 --> 00:03:36.050 va 80-yillarning boshlarida keng tarqalib, 4 milliarddan ortiq unikal manzilli 00:03:36.050 --> 00:03:41.420 qurilmalarning Internetga ulanishini ta'minlaydi. Ammo Interner Vint Serf 00:03:41.420 --> 00:03:47.340 kutganidan ham ko'ra ancha mashhur bo'ldi va 4 milliard noyob 00:03:47.340 --> 00:03:53.260 manzillar yetarli bo'lmadi. Hozirda biz ko'p yillik IPv6 formatiga 00:03:53.260 --> 00:04:03.660 o'tishni boshladik, u har bir manzili uchun 128 bitdan foydalanadi va 340 milliarddam ortiq noyob 00:04:03.660 --> 00:04:08.780 manzillarni taqdim etadi. Bu xuddi mana bu qumlardan har bir qum donasining o'z 00:04:08.780 --> 00:04:15.739 IP-manziliga ega bo'lishi uchun yetarli deganidir. Aksariyat foydalanuvchilar hech qachon IP manzillarini ko'rishmaydi va ularga ahamiyat berishmaydi. 00:04:15.739 --> 00:04:23.410 Domen nom tizimi yoki DNS www.example.com kabi nomlarni tegishli IP manzillar bilan 00:04:23.410 --> 00:04:29.160 bog'laydi. Sizning kompyuteringiz DNS-dan domen nomlarini qidirishi va IP-manzilini olish uchun foydalanadi, 00:04:29.160 --> 00:04:33.290 bu sizning kompyuteringizni Internetdagi manziliga ulash uchun ishlatadi. Va 00:04:33.290 --> 00:04:38.050 quyidagiga o'xshash narsa sodir bo'ladi: (ovoz 1) "Salom, men www.code.org saytiga kirmoqchiman." 00:04:38.050 --> 00:04:49.900 (ovoz 2) "Mm.. ha, men ushbu domen uchun IP-manzilini bilmayman. Hoy siz 00:04:49.900 --> 00:04:59.100 code.org? qanday kirishni bilasizmi" (ovoz 3) "Ha, Men mana bunday kiriladi 174.129.14.120." 00:04:59.100 --> 00:05:04.500 (ovoz 2) "Yaxshi, ajoyib, rahmat. Men buni yozib, keyinroq saqlab qo'yaman. 00:05:04.500 --> 00:05:14.040 Men bunga yana muhtoj bo'laman. Hoy mana siz xohlagan manzil." (ovoz 1) "Ajoyib! Rahmat." Qanday qilib 00:05:14.040 --> 00:05:20.120 milliardlab qurilmalar uchun turli xil veb-saytlarni qidirib 00:05:20.120 --> 00:05:27.889 topish tizimini yaratilgan? Bitta DNS-server barcha qurilmaning so'rovlarini bajara olishining imkoni yo'q. 00:05:27.889 --> 00:05:33.000 Javob: DNS serverlari ma'lum ierarxiyada bog'langan va zonalarga bo'linib 00:05:33.000 --> 00:05:40.699 .org, .com, .net, va boshqalar kabi yirik domenlar uchun javobgarlikni 00:05:40.699 --> 00:05:48.030 o'zaro bog'lashadi. Dastlab DNS hukumat va ta'lim muassasalari uchun ochiq, 00:05:48.030 --> 00:05:55.370 ommaviy aloqa protokoli sifatida yaratilgan. Ochiqligi tufayli DNS kiberhujumlarga qarshi himoyasiz hisoblanadi. 00:05:55.370 --> 00:06:02.540 Hujum namunasi DNS ni soxtalashtirilishi. Haker DNS-serverga ulanishi va noto'g'ri 00:06:02.540 --> 00:06:09.479 IP-manzil bilan domen nomiga mos ravishda o'zgartirishi mumkin. Bu esa odamlarni 00:06:09.479 --> 00:06:15.740 yolg'on veb-saytiga o'tkazib yuborishga sharoit beradi. Agar bu sizda ham sodir bo'lsa, siz ko'p soxta veb-saytlardan 00:06:15.740 --> 00:06:23.870 xuddi haqiqiy sayt kabi foydalanayotgningiz uchun ko'p muammolarga duch kelasiz. Internet har kuni yangilanib, 00:06:23.870 --> 00:06:30.790 kattalashib bormoqda. Ammo domen nomlar tizimi va Internet protokoli qanchalik tez o'smasin, 00:06:30.790 --> 00:06:35.210 ularning soni chegaralangan.