0:00:02.420,0:00:08.580 Internet: IP Manzillar va DNS 0:00:10.190,0:00:13.940 Salom! Mening ismim Paola, men Microsoftda[br]dasturiy ta'minot injeneriman. 0:00:13.940,0:00:20.130 Keling, Internet qanday ishlashi haqida gaplashamiz. [br]Men internet tarmoqlarining o'zaro aloqa o'rnatishi 0:00:20.130,0:00:26.489 bilan shug'ullanaman, lekin 1970-yillarda [br]buni amalga oshirish uchun aynan standart usul yo'q edi. 0:00:26.489,0:00:32.668 Vint Serf va Bob Kan kommunikatsiya imkonini beradigan[br]tarmoqlararo ishlaydigan protokolni 0:00:32.668,0:00:38.559 ixtiro qilishadi. Ushbu ixtiro tufayli[br]hozirda biz Internet deb ataydigan narsaga 0:00:38.559,0:00:44.469 asos yaratildi. Internet bu tarmoqlarning tarmog'idir.[br]U dunyo bo'ylab milliardlab qurilmalarni 0:00:44.469,0:00:51.230 bog'laydi. Siz noutbuk yoki [br]telefon orqali Wifiga ulangan bo'lishingiz mumkin, 0:00:51.230,0:00:56.999 so'ng Wifi Internet provayderi (yoki[br]Internet xizmatlari provayderi) ga ulanadi va 0:00:56.999,0:01:01.600 sizni dunyo bo'ylab yuzlab qurilmalar orqali[br]o'zaro bog'langan milliardlab 0:01:01.600,0:01:09.270 qurilmalarga ulaydi. Ko'pchilik[br]chuqur anglamaydigan oddiy narsa shundaki, 0:01:09.270,0:01:15.640 Internet haqiqatan ham dizayn falsafasi va[br]protokollarga asoslangan arxitekturadan iborat. 0:01:15.640,0:01:20.300 Protokol - bu agar barcha tomonlar ulardan[br]foydalanishga rozi bo'lsa, ularga o'zaro uzluksiz aloqa 0:01:20.300,0:01:26.300 o'rnatishga imkon beradigan ma'lum qoidalar va standartlar to'plamidir. Internetning dizayn falsafasi tarmoqga yangi 0:01:26.300,0:01:31.910 kommunikatsiya texnologiyalarini moslashtirish[br]va o'zlashtirishga imkon berganligi 0:01:31.910,0:01:37.710 sababli jismoniy jihatdan qanday ishlashi unchalik[br]muhim emas. Chunki yangi texnologiya Internetdan 0:01:37.710,0:01:42.610 qandaydir tarzda foydalanish uchun faqat protokollar bilan 0:01:42.610,0:01:49.140 ishlashni bilishi kerak. Internetdagi barcha[br]turli xil qurilmalar takrorlanmas manzilga ega. Internet manzili - 0:01:49.140,0:01:54.350 shunchaki telefonning raqamiga o'xshash[br]yoki biron bir ko'cha manziliga o'xshash raqamlardir, 0:01:54.350,0:02:00.170 bu tarmoqdagi har bir kompyuter yoki [br]qurilmaga xosdir. Bu xuddi 0:02:00.170,0:02:04.690 uy va ofis pochta xizmatiga o'xshaydi. [br]Unga xatni pochta orqali yuboradigan odam kimligini bilishingiz shart emas, 0:02:04.690,0:02:09.110 lekin siz uning manzilini qanday qilib to'g'ri yozishni[br]bilishingiz kerak, 0:02:09.110,0:02:14.190 shunda xat pochta tizimi tomonidan kerakli[br]manzilga yetkazilishi mumkin. 0:02:14.190,0:02:19.870 Internetdagi kompyuterlarga murojaat qilish tizimi 0:02:19.870,0:02:25.340 Internet-aloqada ishlatiladigan eng muhim protokollardan[br]biri bo'lib, Internet Protokoli yoki 0:02:25.340,0:02:31.890 IP deb nomlanadi. Shuning uchun kompyuterning manzilini [br]IP-manzili deb ataymiz. Veb-saytga kirishni shunchaki 0:02:31.900,0:02:36.620 sizning kompyuteringiz, boshqa kompyuterdan ma'lumot [br]so'rashidek tushunsa bo'ladi. Sizning kompyuteringiz 0:02:36.620,0:02:41.280 boshqa kompyuterning IP-manziliga xabar[br]va shuningdek, haqiqiy manzilini yuboradi, shunda 0:02:41.280,0:02:48.450 boshqa kompyuter qayerga javob yuborishini biladi.[br]Siz IP-manzilini bilsangiz kerak. Bu shunchaki 0:02:48.450,0:02:54.910 raqamlar to'plamidir! Bu raqamlar ierarxiyada[br]tartiblangan. Uy manzilida 0:02:54.910,0:03:02.270 mamlakat, shahar, ko'chalar, va uy raqamlari[br]bo'lgani kabi, IP-manzilida ham ko'p qismlar mavjud. Barcha raqamlar 0:03:02.270,0:03:09.520 ma'lumotlar singari, har biri bit bilan[br]ifodalanadi. An'anaviy IP-manzillar 0:03:09.520,0:03:16.470 32-bit uzunlikda, manzilning har biri qismi uchun 8 bit bo'ladi.[br]Oldingi raqamlar odatda 0:03:16.470,0:03:22.470 qurilmaning mamlakat va mintaqaviy tarmog'ini aniqlaydi. Keyin[br]quyi tarmoqlar, so'ngra 0:03:22.470,0:03:30.470 ma'lum bir qurilmaning manzili keladi. IP manzillashtirishning ushbu[br]versiyasi IPv4 deb nomlanadi. U 1973-yilda ishlab chiqilgan 0:03:30.470,0:03:36.050 va 80-yillarning boshlarida keng tarqalib,[br]4 milliarddan ortiq unikal manzilli 0:03:36.050,0:03:41.420 qurilmalarning Internetga ulanishini ta'minlaydi.[br]Ammo Interner Vint Serf 0:03:41.420,0:03:47.340 kutganidan ham ko'ra ancha mashhur bo'ldi[br]va 4 milliard noyob 0:03:47.340,0:03:53.260 manzillar yetarli bo'lmadi. Hozirda biz ko'p [br]yillik IPv6 formatiga 0:03:53.260,0:04:03.660 o'tishni boshladik, u har bir manzili uchun[br]128 bitdan foydalanadi va 340 milliarddam ortiq noyob 0:04:03.660,0:04:08.780 manzillarni taqdim etadi. Bu xuddi mana bu qumlardan[br]har bir qum donasining o'z 0:04:08.780,0:04:15.739 IP-manziliga ega bo'lishi uchun yetarli deganidir. Aksariyat foydalanuvchilar hech qachon IP manzillarini ko'rishmaydi va ularga ahamiyat berishmaydi. 0:04:15.739,0:04:23.410 Domen nom tizimi yoki DNS www.example.com [br]kabi nomlarni tegishli IP manzillar bilan 0:04:23.410,0:04:29.160 bog'laydi. Sizning kompyuteringiz DNS-dan [br]domen nomlarini qidirishi va IP-manzilini olish uchun foydalanadi, 0:04:29.160,0:04:33.290 bu sizning kompyuteringizni Internetdagi manziliga ulash[br]uchun ishlatadi. Va 0:04:33.290,0:04:38.050 quyidagiga o'xshash narsa sodir bo'ladi: (ovoz[br]1) "Salom, men www.code.org saytiga kirmoqchiman." 0:04:38.050,0:04:49.900 (ovoz 2) "Mm.. ha, men ushbu domen uchun IP-manzilini[br]bilmayman. Hoy siz 0:04:49.900,0:04:59.100 code.org? qanday kirishni bilasizmi" (ovoz 3)[br]"Ha, Men mana bunday kiriladi 174.129.14.120." 0:04:59.100,0:05:04.500 (ovoz 2) "Yaxshi, ajoyib, rahmat. Men buni yozib, keyinroq[br]saqlab qo'yaman. 0:05:04.500,0:05:14.040 Men bunga yana muhtoj bo'laman. Hoy mana[br]siz xohlagan manzil." (ovoz 1) "Ajoyib! Rahmat." Qanday qilib 0:05:14.040,0:05:20.120 milliardlab qurilmalar uchun turli xil[br]veb-saytlarni qidirib 0:05:20.120,0:05:27.889 topish tizimini yaratilgan? Bitta DNS-server[br]barcha qurilmaning so'rovlarini bajara olishining imkoni yo'q. 0:05:27.889,0:05:33.000 Javob: DNS serverlari ma'lum ierarxiyada bog'langan[br]va zonalarga bo'linib 0:05:33.000,0:05:40.699 .org, .com, .net, va boshqalar kabi yirik domenlar[br]uchun javobgarlikni 0:05:40.699,0:05:48.030 o'zaro bog'lashadi. Dastlab DNS hukumat va ta'lim [br]muassasalari uchun ochiq, 0:05:48.030,0:05:55.370 ommaviy aloqa protokoli sifatida yaratilgan. Ochiqligi tufayli [br]DNS kiberhujumlarga qarshi himoyasiz hisoblanadi. 0:05:55.370,0:06:02.540 Hujum namunasi DNS ni soxtalashtirilishi.[br]Haker DNS-serverga ulanishi va noto'g'ri 0:06:02.540,0:06:09.479 IP-manzil bilan domen nomiga mos ravishda[br]o'zgartirishi mumkin. Bu esa odamlarni 0:06:09.479,0:06:15.740 yolg'on veb-saytiga o'tkazib yuborishga sharoit beradi.[br]Agar bu sizda ham sodir bo'lsa, siz ko'p soxta veb-saytlardan 0:06:15.740,0:06:23.870 xuddi haqiqiy sayt kabi foydalanayotgningiz uchun[br]ko'p muammolarga duch kelasiz. Internet har kuni yangilanib, 0:06:23.870,0:06:30.790 kattalashib bormoqda. Ammo domen nomlar tizimi va [br]Internet protokoli qanchalik tez o'smasin, 0:06:30.790,0:06:35.210 ularning soni chegaralangan.