WEBVTT

00:00:01.357 --> 00:00:02.928
बराच काळ

00:00:02.952 --> 00:00:06.086
मला दोन रहस्यं सतावत होती.

00:00:06.689 --> 00:00:08.950
त्यांचा उलगडा होत नव्हता.

00:00:08.974 --> 00:00:11.877
खरं तर, मला खोलात जाऊन ती सोडवायची 
फार भीती वाटत होती.

00:00:12.349 --> 00:00:15.896
पहिलं रहस्य सांगतो. 
आजवरच्या माझ्या चाळीस वर्षांच्या आयुष्यात

00:00:15.920 --> 00:00:18.991
मी पाहतो आहे, की इंग्लंड, अमेरिका

00:00:19.015 --> 00:00:22.371
आणि इतर पाश्चात्य देशांमध्ये

00:00:22.395 --> 00:00:25.085
गंभीर स्वरूपाचे नैराश्य आणि चिंताविकार

00:00:25.109 --> 00:00:26.863
दरवर्षी वाढत चालले आहेत.

00:00:27.173 --> 00:00:30.101
यामागचं कारण मला जाणून घ्यायचं होतं.

00:00:31.108 --> 00:00:32.975
हे विकार आपल्याला का जडताहेत?

00:00:33.394 --> 00:00:36.036
रोजचा दिनक्रम पार पाडणं अशक्य वाटणाऱ्यांची

00:00:36.060 --> 00:00:39.314
संख्या दरवर्षी वाढत का जाते आहे?

00:00:39.743 --> 00:00:43.300
हे समजून घेण्याची इच्छा मला वाटली, 
यामागे एक खाजगी रहस्य आहे.

NOTE Paragraph

00:00:43.324 --> 00:00:44.713
मला आठवतं, तरुणपणी मी

00:00:44.737 --> 00:00:46.158
डॉक्टरांना म्हणालो होतो,

00:00:46.182 --> 00:00:50.667
"मला वाटतं, की माझ्या अंगातून जणु 
वेदना वाहते आहे.

00:00:51.237 --> 00:00:52.633
तिच्यावर माझं नियंत्रण नाही.

00:00:52.657 --> 00:00:54.942
तिच्यामागचं कारण मला ठाऊक नाही.

00:00:54.966 --> 00:00:57.021
मला या वेदनेची खूप शरम वाटते आहे."

00:00:57.045 --> 00:00:58.641
डॉक्टरांनी मला एक गोष्ट सांगितली.

00:00:58.665 --> 00:01:00.678
त्यांचा हेतू चांगलाच होता.

00:01:00.702 --> 00:01:02.394
त्यांनी सगळं फार सोपं करून टाकलं.

00:01:02.418 --> 00:01:03.586
ते पूर्ण चुकीचं नव्हतं.

00:01:03.610 --> 00:01:06.402
ते म्हणाले, "यामागची कारणं 
वैद्यकशास्त्राला ठाऊक आहेत.

00:01:06.426 --> 00:01:10.658
काही लोकांच्या डोक्यात निसर्गतःच 
रासायनिक असंतुलन असतं.

00:01:10.682 --> 00:01:12.103
तू त्यापैकीच एक.

00:01:12.127 --> 00:01:14.111
आता इतकंच करायचं, काही औषधं घ्यायची.

00:01:14.135 --> 00:01:16.499
त्यामुळे तुझं रासायनिक संतुलन ठीक होईल."

NOTE Paragraph

00:01:16.523 --> 00:01:18.933
मग मी पॅक्सील किंवा सेरोक्साट घेऊ लागलो.

00:01:18.957 --> 00:01:21.983
ही एकाच औषधाची निरनिराळ्या देशातली नावं.

00:01:22.007 --> 00:01:24.490
मला बरं वाटू लागलं. मोठा आधार मिळाला.

00:01:24.514 --> 00:01:25.925
पण थोड्याच दिवसांत

00:01:25.949 --> 00:01:27.950
वेदना परत जाणवू लागली.

00:01:27.974 --> 00:01:29.802
म्हणून औषधाची मात्रा वाढवण्यात आली.

00:01:29.826 --> 00:01:33.037
तेरा वर्षं, मी जितकी मोठ्यात मोठी 
मात्रा घेणं शक्य आहे,

00:01:33.061 --> 00:01:35.077
तितकी घेत होतो.

00:01:35.402 --> 00:01:38.871
यापैकी बराचसा काळ, आणि नंतरही

00:01:38.895 --> 00:01:40.395
वेदना होतच होत्या.

00:01:40.419 --> 00:01:43.395
मग मी स्वतःला विचारू लागलो, "हे असं का?

00:01:43.419 --> 00:01:44.961
आजच्या संस्कृतीच्या समजानुसार

00:01:44.985 --> 00:01:48.125
मला जे सांगण्यात आलं,
ते सर्व मी केलं आहे.

00:01:48.149 --> 00:01:50.268
तरीही हा त्रास का?"

NOTE Paragraph

00:01:50.292 --> 00:01:53.164
या दोन रहस्यांचा शोध घेण्यासाठी
आणि पुस्तकलेखनासाठी

00:01:53.188 --> 00:01:54.596
माहिती मिळवण्यासाठी

00:01:54.620 --> 00:01:57.125
मी जगभर फिरलो.

00:01:57.149 --> 00:01:58.568
चाळीस हजार मैल प्रवास केला.

00:01:58.592 --> 00:02:01.085
मला जगातल्या मोठमोठ्या तज्ज्ञांना 
विचारायचं होतं,

00:02:01.109 --> 00:02:03.276
नैराश्य आणि चिंताविकार कशामुळे होतात?

00:02:03.300 --> 00:02:05.172
या विकारांवर मात कशी करायची?

00:02:05.196 --> 00:02:07.820
या विकारांचा सामना करून
त्यातून मुक्त झालेल्या

00:02:07.844 --> 00:02:09.956
लोकांनाही भेटायचं होतं.

00:02:09.980 --> 00:02:11.466
या प्रवासात भेटलेल्या

00:02:11.490 --> 00:02:14.045
विलक्षण लोकांकडून 
मला बरंच काही शिकायला मिळालं.

NOTE Paragraph

00:02:14.069 --> 00:02:17.045
मला सर्वात महत्त्वाचं समजलं ते असं:

00:02:17.069 --> 00:02:20.104
नैराश्य आणि चिंताविकार यांची 
नऊ वेगवेगळी कारणं आहेत.

00:02:20.128 --> 00:02:23.835
त्यांचे शास्त्रीय पुरावे आहेत.

00:02:23.859 --> 00:02:26.668
त्यापैकी दोन जीवशास्त्रीय आहेत.

00:02:26.692 --> 00:02:29.375
या विकारांना बळी पडण्याचं प्रमाण 
जनुकांवर अवलंबून असतं.

00:02:29.399 --> 00:02:31.333
पण जनुकं आपलं भविष्य ठरवत नाहीत.

00:02:31.357 --> 00:02:34.968
तसंच, नैराश्यामुळे मेंदूत घडून येणाऱ्या 
जीवशास्त्रीय बदलांमुळे

00:02:34.992 --> 00:02:36.690
त्यातून बाहेर पडणं कठीण होतं.

00:02:36.714 --> 00:02:38.896
पण या विकारांची कारणं

00:02:38.920 --> 00:02:40.761
म्हणून सिद्ध झालेल्या बऱ्याचशा घटकांचा

00:02:40.785 --> 00:02:42.550
आपल्या जैविकतेशी संबंध नसतो.

00:02:43.520 --> 00:02:45.734
त्यांचा संबंध असतो, आपल्या जीवनशैलीशी.

00:02:46.116 --> 00:02:47.607
हे घटक समजून घेतल्यावर

00:02:47.631 --> 00:02:50.727
सापडणारे निराळे उपाय,

00:02:50.751 --> 00:02:52.299
रासायनिक नैराश्यरोधकांसमवेत

00:02:52.323 --> 00:02:55.260
सुचवले गेले पाहिजेत.

NOTE Paragraph

00:02:55.284 --> 00:02:57.077
उदाहरणार्थ,

00:02:57.101 --> 00:03:00.549
तुम्हांला एकटेपणा वाटत असेल, तर 
पुढे नैराश्य येण्याची शक्यता वाढते.

00:03:00.573 --> 00:03:03.684
व्यवसायाच्या ठिकाणी 
कामावर तुमचं नियंत्रण नसेल,

00:03:03.708 --> 00:03:05.604
सांगितलेलं काम निमूट करावं लागत असेल,

00:03:05.628 --> 00:03:07.517
तर नैराश्याची शक्यता वाढते.

00:03:07.541 --> 00:03:10.025
तुम्ही बाहेर खुल्या निसर्गात 
फारसे जात नसाल,

00:03:10.049 --> 00:03:11.918
तर नैराश्याची शक्यता वाढते.

NOTE Paragraph

00:03:11.942 --> 00:03:15.053
आणखी एक महत्त्वाची गोष्ट आहे.
या विकारांमागच्या

00:03:15.077 --> 00:03:16.252
अनेक कारणांचा मिलाफ

00:03:16.276 --> 00:03:18.339
त्या गोष्टीत दिसून येतो.

00:03:18.363 --> 00:03:20.029
आपण सर्व जाणताच, की

00:03:20.053 --> 00:03:22.712
प्रत्येकाला नैसर्गिक गरजा असतात. बरोबर?

00:03:22.736 --> 00:03:23.910
हो, अगदी खरं.

00:03:23.934 --> 00:03:26.513
अन्न, पाणी.

00:03:26.537 --> 00:03:28.767
निवारा, स्वच्छ हवा.

00:03:28.791 --> 00:03:30.585
या गोष्टी काढून घेतल्या,

00:03:30.609 --> 00:03:32.902
तर आपले हाल होतील.

00:03:32.926 --> 00:03:34.728
त्याचबरोबर

00:03:34.752 --> 00:03:38.123
प्रत्येक माणसाला नैसर्गिकपणे 
मानसिक गरजा असतात.

00:03:38.147 --> 00:03:40.186
समाजाशी जोडलेलं असणं, ही गरज असते.

00:03:40.210 --> 00:03:43.274
आयुष्याला अर्थ आणि हेतू असणं, ही गरज असते.

00:03:43.298 --> 00:03:45.829
लोक आपल्याला ओळखतात, मानतात 
ही भावना गरजेची असते.

00:03:45.853 --> 00:03:48.410
आपलं भविष्य उज्वल आहे 
असं वाटणं, ही गरज असते.

00:03:48.434 --> 00:03:51.482
आजच्या आपल्या संस्कृतीत 
अनेक चांगल्या गोष्टी आहेत.

00:03:51.506 --> 00:03:53.666
अनेक गोष्टी भूतकाळापेक्षा चांगल्या आहेत.

00:03:53.690 --> 00:03:55.011
या काळात जन्म होणं सुखाचं.

00:03:55.035 --> 00:03:56.999
पण मूलभूत गंभीर मानसिक गरजा भागवण्याची

00:03:57.023 --> 00:04:01.124
आपली क्षमता मात्र कमी कमी होत चालली आहे.

00:04:01.895 --> 00:04:03.998
मानसिक विकारांचं प्रमाण वाढण्यामागचं

00:04:04.022 --> 00:04:08.069
हे एकमेव नसलं, तरी 
सर्वात महत्त्वाचं कारण आहे.

00:04:08.919 --> 00:04:12.149
हे समजून घेणं मला फार कठीण गेलं.

00:04:12.173 --> 00:04:14.879
मला माझ्या विचारांशी द्वंद्व करावं लागलं,

00:04:14.903 --> 00:04:19.309
नैराश्य मेंदूत असतं हा विचार बदलून,

00:04:19.333 --> 00:04:20.500
आपल्या जीवनशैलीसारखी

00:04:20.524 --> 00:04:22.585
अनेक कारणं त्यामागे असतात
हे समजण्यासाठी.

NOTE Paragraph

00:04:22.609 --> 00:04:24.974
हे मला नीटपणे कधी समजलं?

00:04:24.998 --> 00:04:28.141
दक्षिण आफ्रिकेतल्या डॉ. डेरेक समरफील्ड
नावाच्या मनोविकारतज्ज्ञांची

00:04:28.165 --> 00:04:29.966
मुलाखत घ्यायला गेलो, त्यावेळी.

00:04:29.990 --> 00:04:31.141
ही एक थोर व्यक्ती आहे.

00:04:31.165 --> 00:04:34.879
२००१ साली डॉ. समरफील्ड कंबोडियात होते.

00:04:34.903 --> 00:04:38.196
त्या वर्षी कंबोडियात प्रथमच 
रासायनिक नैराश्यरोधक औषधं

00:04:38.220 --> 00:04:39.952
उपलब्ध झाली होती.

00:04:39.976 --> 00:04:43.273
तिथल्या डॉक्टरांना ती ठाऊक नव्हती.
त्यांनी विचारलं,

00:04:43.297 --> 00:04:44.888
"ही कसली औषधं?" 
मग डॉ. समरफील्डनी

00:04:44.912 --> 00:04:46.126
त्याविषयी माहिती दिली.

00:04:46.150 --> 00:04:47.682
यावर ते डॉक्टर्स म्हणाले,

00:04:47.706 --> 00:04:50.403
"यांची आम्हांला गरज नाही. 
आमच्याकडे नैराश्यरोधक आहेत."

00:04:50.427 --> 00:04:52.164
डॉ. समरफील्डनी विचारलं, "म्हणजे?"

00:04:52.188 --> 00:04:55.427
त्यांना वाटलं, आता हे 
निसर्गोपचाराविषयी सांगतील.

00:04:55.451 --> 00:04:59.223
सेंट जॉन्स वॉर्ट, जिंगको बिलोबा वगैरे.

00:04:59.910 --> 00:05:02.299
पण त्याऐवजी त्यांनी एक गोष्ट सांगितली.

NOTE Paragraph

00:05:02.800 --> 00:05:06.379
त्यांच्या गावात एक शेतकरी होता. 
तो भातशेती करत असे.

00:05:06.403 --> 00:05:08.173
एके दिवशी त्याचा पाय पडला, तो नेमका

00:05:08.197 --> 00:05:10.387
युद्धकाळात मातीत पेरलेल्या स्फोटकावर.

00:05:10.411 --> 00:05:11.823
स्फोटामुळे त्याने पाय गमावला.

00:05:11.847 --> 00:05:13.283
कृत्रिम पाय बसवल्यानंतर

00:05:13.307 --> 00:05:16.078
काही काळाने तो पुन्हा 
भाताच्या शेतात काम करू लागला.

00:05:16.102 --> 00:05:18.634
पण कृत्रिम पाय सतत पाण्याखाली ठेवून 
काम करणं

00:05:18.658 --> 00:05:20.332
फार वेदनादायक असतं.

00:05:20.356 --> 00:05:22.276
मला वाटतं, जिथे स्फोट झाला,

00:05:22.300 --> 00:05:24.879
तिथेच पुन्हा जाऊन काम करणंही 
त्याला कठीण गेलं असावं.

00:05:24.903 --> 00:05:27.306
त्याला दिवसभर रडणं अनावर होऊ लागलं.

00:05:27.330 --> 00:05:28.759
बिछान्यातून उठावंसं वाटेना.

00:05:28.783 --> 00:05:31.666
नैराश्याची सर्व लक्षणं दिसू लागली.

00:05:32.013 --> 00:05:33.378
कंबोडियन डॉक्टर म्हणाले,

00:05:33.402 --> 00:05:35.688
"मग आम्ही त्याला नैराश्यरोधक दिलं."

00:05:35.712 --> 00:05:38.347
डॉ. समरफील्डनी विचारलं, "कोणतं?"

00:05:38.371 --> 00:05:41.180
ते डॉक्टर्स त्याला भेटायला गेले होते.
त्याच्याजवळ बसून

00:05:41.982 --> 00:05:43.382
त्यांनी त्याचं म्हणणं ऐकलं.

00:05:44.464 --> 00:05:47.011
त्यांना त्याच्या वेदनेमागचा अर्थ समजला.

00:05:47.035 --> 00:05:49.956
नैराश्याच्या गर्तेत त्याला स्वतःला 
ते समजणं कठीण होतं,

00:05:49.980 --> 00:05:53.640
पण त्यामागची कारणं 
त्याच्या आयुष्यात फार महत्त्वाची होती.

00:05:53.966 --> 00:05:57.164
गावातल्या इतर लोकांशी बोलताना 
त्यापैकी एका डॉक्टरांना सुचलं,

00:05:57.188 --> 00:05:59.125
"आपण याला एक गाय दिली,

00:05:59.149 --> 00:06:01.149
तर तो दुधाचा व्यवसाय करू शकेल.

00:06:01.173 --> 00:06:04.268
मग त्याला भाताच्या शेतात जाऊन

00:06:04.292 --> 00:06:06.799
ते त्रासदायक काम करावं लागणार नाही."

00:06:06.823 --> 00:06:08.022
त्याला गाय देण्यात आली.

00:06:08.046 --> 00:06:10.226
दोन आठवड्यांत त्याचं रडणं थांबलं.

00:06:10.250 --> 00:06:12.162
महिन्याभरात तो नैराश्यातून बाहेर आला.

00:06:12.186 --> 00:06:13.765
डॉ. समरफील्ड,

00:06:13.789 --> 00:06:16.559
ही गाय म्हणजे नैराश्यरोधक,

00:06:16.583 --> 00:06:18.050
हो ना?

NOTE Paragraph

00:06:18.074 --> 00:06:19.225
(हशा)

NOTE Paragraph

00:06:19.249 --> 00:06:22.302
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:06:22.326 --> 00:06:25.199
लहानपणापासून नैराश्याबद्दल 
माझी जी समजूत आहे,

00:06:25.223 --> 00:06:26.835
तीच तुमचीही असेल, तर

00:06:26.859 --> 00:06:28.533
तुम्हांला हा एक बाष्कळ विनोद वाटेल.

00:06:28.557 --> 00:06:30.581
"नैराश्यरोधक घ्यावं म्हणून गेलो, आणि

00:06:30.605 --> 00:06:31.771
डॉक्टरांनी गाय दिली."

00:06:31.795 --> 00:06:34.822
विज्ञानाशी संबंध नसलेल्या या प्रसंगावरून

00:06:34.846 --> 00:06:37.823
कंबोडियन डॉक्टरांनी ही अटकळ बांधली.

00:06:37.847 --> 00:06:41.132
गेली कित्येक वर्षं

00:06:41.156 --> 00:06:43.243
जागतिक आरोग्य संस्था (WHO)

00:06:43.267 --> 00:06:45.457
नेमकं हेच सांगण्याचा प्रयत्न करते आहे.

00:06:45.481 --> 00:06:47.973
तेही उत्कृष्ठ शास्त्रीय पुरावे देऊन.

NOTE Paragraph

00:06:48.576 --> 00:06:50.505
नैराश्य येणं,

00:06:50.529 --> 00:06:51.906
किंवा अति चिंता वाटणं

00:06:53.008 --> 00:06:56.268
म्हणजे दुबळेपणा किंवा वेड लागणं नव्हे.

00:06:56.292 --> 00:06:59.877
किंवा यंत्रासारखे तुमचे काही भाग बिघडलेत, 
असंही नव्हे.

00:07:00.950 --> 00:07:03.484
एक माणूस म्हणून 
तुमच्या काही गरजा अपूर्ण आहेत, इतकंच.

00:07:03.919 --> 00:07:07.459
कंबोडियन डॉक्टर आणि जागतिक आरोग्य संस्था

00:07:07.483 --> 00:07:09.800
काय सांगत नाहीत, तेही पाहणं 
इथे महत्त्वाचं आहे.

00:07:09.824 --> 00:07:11.356
ते असं नाही म्हणाले,

00:07:11.380 --> 00:07:14.181
"मित्रा, अरे जरा भानावर ये.

00:07:14.205 --> 00:07:17.472
तुझा प्रश्न तूच समजून घे, आणि तूच सोडव."

00:07:17.851 --> 00:07:19.843
उलट ते असं म्हणाले, की

00:07:19.867 --> 00:07:23.391
"आम्ही सगळे तुझ्याबरोबर आहोत. 
आपण सर्वजण मिळून

00:07:23.415 --> 00:07:27.827
हा प्रश्न समजून घेऊ आणि सोडवू."

00:07:28.543 --> 00:07:32.559
प्रत्येक नैराश्यग्रस्त व्यक्तीची 
ही गरज असते,

00:07:32.583 --> 00:07:35.828
ती पूर्ण व्हायला हवी.

NOTE Paragraph

00:07:35.852 --> 00:07:38.839
म्हणूनच, २०१७ साली
जागतिक आरोग्य दिनाच्या निवेदनात

00:07:38.863 --> 00:07:41.181
संयुक्त राष्ट्रसंघाचे

00:07:41.205 --> 00:07:42.696
एक प्रमुख डॉक्टर म्हणाले,

00:07:42.720 --> 00:07:45.537
"आपण रासायनिक असंतुलनाविषयी बोलणं 
कमी करून,

00:07:45.561 --> 00:07:48.618
त्याऐवजी जीवनशैलीतल्या असंतुलनाविषयी 
बोलायला हवं."

00:07:48.920 --> 00:07:50.893
औषधांमुळे काही लोकांना खरोखरच बरं वाटतं.

00:07:50.917 --> 00:07:53.047
मलाही काही काळ बरं वाटलं होतं.

00:07:53.071 --> 00:07:57.498
पण जीवशास्त्रापेक्षा खोल जाणाऱ्या

00:07:57.522 --> 00:08:00.577
या समस्येवरचा उपायही 
तितकाच खोलवर जाणारा हवा.

NOTE Paragraph

00:08:00.601 --> 00:08:03.188
हे जेव्हा मी प्रथम ऐकलं,

00:08:03.212 --> 00:08:04.895
त्यावेळी मला वाटलं होतं,

00:08:04.919 --> 00:08:07.045
"मी शास्त्रीय पुरावे पाहिले आहेत.

00:08:07.069 --> 00:08:08.641
पुष्कळ संशोधनं वाचली आहेत.

00:08:08.665 --> 00:08:11.971
या विषयातल्या तज्ज्ञांशी बोललो आहे."

00:08:11.995 --> 00:08:14.381
आणि तरीही मला समजत नव्हतं, 
"हे करायचं कसं?"

00:08:14.405 --> 00:08:16.318
आपल्या नैराश्याची कारणं बरेचदा

00:08:16.342 --> 00:08:18.833
त्या कंबोडियन शेतकऱ्याच्या गोष्टीपेक्षा

00:08:18.857 --> 00:08:20.154
जास्त गुंतागुंतीची असतात.

00:08:20.178 --> 00:08:22.812
ती समजून घेण्याची सुरुवात तरी कुठून करावी?

NOTE Paragraph

00:08:22.836 --> 00:08:26.085
पुस्तक लिहिण्यासाठी म्हणून

00:08:26.109 --> 00:08:27.680
मी जगभर फिरलो,

00:08:27.704 --> 00:08:30.299
तेव्हा हे समजून घेणारे लोक मला भेटत गेले.

00:08:30.323 --> 00:08:32.775
सिडनी पासून सॅन फ्रान्सिस्को

00:08:32.799 --> 00:08:33.971
आणि साओ पावलो पर्यंत.

00:08:33.995 --> 00:08:36.061
हे लोक नैराश्य आणि चिंताविकाराची

00:08:36.085 --> 00:08:38.432
सखोल कारणं समजून घेत होते

00:08:38.456 --> 00:08:40.871
आणि आपल्या समूहाद्वारे 
त्यावर उपाय करत होते.

00:08:40.895 --> 00:08:43.576
मला भेटलेल्या सर्वच लोकांबद्दल 


00:08:43.600 --> 00:08:45.076
मी इथे सांगू शकत नाही.

00:08:45.100 --> 00:08:48.553
किंवा त्या नऊ कारणांबद्दलही 
इथे बोलू शकत नाही.

00:08:48.577 --> 00:08:51.059
कारण १० तासांचं TED व्याख्यान 
द्यायची परवानगी नाही.

00:08:51.083 --> 00:08:52.835
वाटल्यास आयोजकांजवळ तक्रार करा!

NOTE Paragraph

00:08:52.859 --> 00:08:54.789
म्हणून मी त्यापैकी दोन कारणं

00:08:54.813 --> 00:08:58.226
आणि दोन उपाय सांगणार आहे.

00:08:58.578 --> 00:08:59.728
पहिलं:

00:09:00.285 --> 00:09:03.293
मानवी इतिहासात जास्त एकटेपणा 
आपल्याच पिढीला जाणवला आहे.

00:09:03.317 --> 00:09:06.150
नुकतंच एका पाहणीत अमेरिकन लोकांना 
विचारलं गेलं,

00:09:06.174 --> 00:09:09.324
"आपली कोणाशीच जवळीक उरलेली नाही, 
असं तुम्हांला वाटतं का?"

00:09:09.348 --> 00:09:12.999
यावर ३९ टक्के लोकांनी 
हे वर्णन आपल्याला लागू पडतं असं सांगितलं.

00:09:13.023 --> 00:09:14.387
"कोणाशीच जवळीक नाही."

00:09:14.411 --> 00:09:16.908
आंतरराष्ट्रीय पातळीवर एकटेपणा मोजला असता,

00:09:16.932 --> 00:09:19.490
ब्रिटन आणि युरोप 
अमेरिकेच्या खालोखाल आहेत.

00:09:19.514 --> 00:09:21.299
इथे कोणाला उगाच अभिमान वाटायला नको!

NOTE Paragraph

00:09:21.323 --> 00:09:22.331
(हशा)

NOTE Paragraph

00:09:22.355 --> 00:09:24.244
या विषयातल्या एका तज्ज्ञांशी

00:09:24.268 --> 00:09:26.664
मी बराच काळ चर्चा केली.

00:09:26.688 --> 00:09:28.942
त्या थोर माणसाचं नाव,
प्राध्यापक जॉन कासिओपो.

00:09:28.966 --> 00:09:30.117
ते शिकागोत राहत असत.

00:09:30.141 --> 00:09:32.964
त्यांच्या संशोधनाबद्दल 
मी पुष्कळ चिंतन केलं.

00:09:32.988 --> 00:09:35.293
प्राध्यापक कासिओपो विचारतात,

00:09:35.317 --> 00:09:36.967
"आपण अस्तित्वात आहोत, ते कशामुळे?

00:09:36.991 --> 00:09:38.944
आपण जिवंत का राहिलो आहोत?"

00:09:38.968 --> 00:09:41.174
यामागचं मुख्य कारण असं, की

00:09:41.198 --> 00:09:44.015
आफ्रिकेच्या सव्हाना प्रदेशातले आपले पूर्वज

00:09:44.039 --> 00:09:45.759
एका गोष्टीत खूप हुशार होते.

00:09:46.287 --> 00:09:49.577
भोवतालच्या वन्य श्वापदांपेक्षा 
ते आकाराने मोठे नव्हते,

00:09:49.601 --> 00:09:52.914
किंवा त्यांच्यापेक्षा जलद 
धावूही शकत नव्हते.

00:09:52.938 --> 00:09:55.652
पण ते जमाव करून एकत्र राहत होते,

00:09:55.676 --> 00:09:57.276
एकमेकांना साह्य करत होते.

00:09:57.300 --> 00:09:59.561
ही आपल्या मानवजातीची दैवी शक्ती आहे.

00:09:59.585 --> 00:10:00.990
आपण समूहात राहतो.

00:10:01.014 --> 00:10:03.490
मधमाशांची उत्क्रांती होऊन 
त्या पोळ्यात राहू लागल्या,

00:10:03.514 --> 00:10:05.746
तसा मनुष्यप्राणी जमातीत राहू लागला.

00:10:05.770 --> 00:10:09.580
या जमातींची मोडतोड करणारी

00:10:10.492 --> 00:10:11.959
आपलीच पहिली पिढी आहे.

00:10:12.484 --> 00:10:14.551
यामुळे आपलं जीवन उध्वस्त होत आहे.

00:10:15.048 --> 00:10:17.192
वास्तविक हे असं व्हायला नको.

NOTE Paragraph

00:10:17.216 --> 00:10:19.850
माझ्या पुस्तकातली आणि माझ्या आयुष्यातलीही

00:10:19.874 --> 00:10:21.969
एक मोठी व्यक्ती आहे, सॅम एव्हरिंग्टन.

00:10:21.993 --> 00:10:24.731
लंडनच्या पूर्वेच्या 
एका गरीब वस्तीतले हे डॉक्टर.

00:10:24.755 --> 00:10:26.334
तिथे मी बराच काळ राहत होतो.

00:10:26.358 --> 00:10:28.045
सॅम फार अस्वस्थ होते.

00:10:28.069 --> 00:10:29.625
कारण त्यांचे अनेक रुग्ण

00:10:29.649 --> 00:10:32.093
भयंकर नैराश्य आणि चिंताविकाराने 
ग्रस्त होते.

00:10:32.117 --> 00:10:34.839
माझ्यासारखंच डॉ. सॅमना देखील वाटतं,
की नैराश्यरोधकांमुळे

00:10:34.863 --> 00:10:37.085
काही लोकांना थोडं बरं वाटू शकतं.

00:10:37.109 --> 00:10:38.482
त्यांनी दोन गोष्टी पाहिल्या.

00:10:38.506 --> 00:10:42.061
एक, त्यांचे रुग्ण बराच काळ त्रस्त होते.

00:10:42.085 --> 00:10:45.823
यामागची कारणं स्पष्ट होती. 
उदाहरणार्थ, एकटेपणा.

00:10:45.847 --> 00:10:49.291
दोन, औषधांनी काही लोकांना 
थोड्या प्रमाणात बरं वाटत असलं,

00:10:49.315 --> 00:10:51.583
तरी अनेक वेळा औषधामुळे

00:10:51.607 --> 00:10:53.140
मूळ प्रश्न सुटत नव्हता.

00:10:53.871 --> 00:10:56.522
एके दिवशी, डॉ. सॅमनी 
एक नवीन उपाय वापरायचं ठरवलं.

00:10:56.546 --> 00:10:58.998
त्यांच्या दवाखान्यात एक महिला आली.

00:10:59.022 --> 00:11:00.489
तिचं नाव लिसा कनिंगहॅम.

00:11:00.513 --> 00:11:02.387
माझी तिच्याशी नंतर ओळख झाली.

00:11:02.411 --> 00:11:06.495
भयानक नैराश्य आणि चिंताविकारामुळे 
लिसा घरातून बाहेरच पडत नव्हती.

00:11:06.519 --> 00:11:07.669
तब्बल सात वर्षं.

00:11:08.898 --> 00:11:11.823
डॉ. सॅमनी तिला सांगितलं,
"आम्ही तुला औषधं तर देऊच,

00:11:11.847 --> 00:11:13.677
पण त्याबरोबर

00:11:13.701 --> 00:11:16.498
तू आणखी काहीतरी करायचं आहेस.

00:11:16.522 --> 00:11:19.965
आठवड्यातून दोनदा इथे यायचं,

00:11:19.989 --> 00:11:22.767
आणि इतर रुग्णांशी बोलायचं.

00:11:22.791 --> 00:11:25.601
पण आपण किती दुर्दैवी, 
अशा प्रकारचं काही बोलायचं नाही.

00:11:25.625 --> 00:11:29.172
तर सगळ्यांनी मिळून 
काहीतरी अर्थपूर्ण काम शोधून ते करायचं.

00:11:29.196 --> 00:11:32.299
मग एकटेपणा वाटणार नाही, 
आयुष्याला अर्थ नाही असं वाटणार नाही."

NOTE Paragraph

00:11:32.323 --> 00:11:35.098
त्या रुग्णांना लिसा जेव्हा प्रथम भेटली,

00:11:35.122 --> 00:11:37.378
तेव्हा तो ताण असह्य होऊन

00:11:37.402 --> 00:11:39.323
तिला वांत्या होऊ लागल्या.

00:11:39.347 --> 00:11:41.981
तेव्हा इतरांनी तिला सावरलं.
चर्चा सुरु झाली.

00:11:42.005 --> 00:11:43.680
"आपण एकत्र येऊन काय करू शकतो?"

00:11:43.704 --> 00:11:45.998
हे रुग्ण माझ्यासारखे, 
लंडनच्या आतल्या भागातले.

00:11:46.022 --> 00:11:48.070
त्यांना बागकामाची काहीच माहिती नव्हती.

00:11:48.094 --> 00:11:50.339
"आपण बागकाम शिकूया का?"

00:11:50.363 --> 00:11:52.529
दवाखान्याच्या मागेच

00:11:52.553 --> 00:11:53.704
पडीक जागा होती.

00:11:53.728 --> 00:11:55.610
"इथे बाग करूया का?"

00:11:55.634 --> 00:11:57.809
त्यांनी लायब्ररीतून पुस्तकं आणली.

00:11:57.833 --> 00:11:59.318
You Tube वर धडे घेतले.

00:11:59.342 --> 00:12:01.501
मातीत हात मळवून घेतले.

00:12:01.844 --> 00:12:04.887
ऋतुचक्र समजून घ्यायला सुरुवात केली.

00:12:04.911 --> 00:12:06.241
अनेक पुराव्यांनुसार,

00:12:06.265 --> 00:12:07.894
निसर्गाशी जवळीक करणं

00:12:07.918 --> 00:12:09.894
हा नैराश्यावर एक चांगला उपाय आहे.

00:12:09.918 --> 00:12:12.927
पण हा गट त्याहीपेक्षा 
जास्त काही करत होता.

00:12:13.347 --> 00:12:15.377
त्यांनी एक जमात तयार केली.

00:12:15.401 --> 00:12:17.212
एक समूह तयार केला.

00:12:17.236 --> 00:12:19.260
त्यांना एकमेकांविषयी आपुलकी वाटू लागली.

00:12:19.284 --> 00:12:20.958
एखादा गैरहजर असला,

00:12:20.982 --> 00:12:23.502
"काय झालं? ठीक आहेस ना?" 
अशी चौकशी करू लागले.

00:12:23.526 --> 00:12:26.137
त्याला कसला त्रास होत असेल 
ते जाणून घेऊ लागले.

00:12:26.161 --> 00:12:27.964
लिसा म्हणाली,

00:12:27.988 --> 00:12:30.585
"जसजशी बाग बहरू लागली,

00:12:30.609 --> 00:12:31.876
तसतसे आम्हीही बहरू लागलो!"

NOTE Paragraph

00:12:32.474 --> 00:12:34.506
याला म्हणतात समाजोपचार.

00:12:34.530 --> 00:12:36.045
हे युरोपमध्ये वाढत आहे.

00:12:36.069 --> 00:12:38.370
हळूहळू गोळा होणाऱ्या पुराव्यांनुसार

00:12:38.394 --> 00:12:41.274
नैराश्य आणि चिंताविकारात

00:12:41.298 --> 00:12:43.276
खरोखरीच घट होत असल्याचं दिसून येत आहे.

NOTE Paragraph

00:12:43.300 --> 00:12:47.021
एके दिवशी या बागेत असताना

00:12:47.045 --> 00:12:49.526
माझ्या मनात एक विचार आला.

00:12:49.550 --> 00:12:51.134
त्या सुंदर बागेत गेलो असताना

00:12:51.158 --> 00:12:52.349
मला जे वाटलं,

00:12:52.373 --> 00:12:56.244
त्यामागे ऑस्ट्रेलियन प्राध्यापक ह्यू मके 
यांच्या विचारांची प्रेरणा आहे.

00:12:56.268 --> 00:13:00.649
मला वाटलं, की आजच्या आपल्या संस्कृतीत
एखाद्याला उदास वाटत असेल,

00:13:00.673 --> 00:13:03.737
तर आपण त्याला काय सांगतो? 
तुम्ही सांगत असाल, मीही सांगितलं आहे..

00:13:03.761 --> 00:13:06.985
"तू स्वतः कोण आहेस ते जाणून घे.
स्वतःला पटेल तेच कर."

00:13:07.742 --> 00:13:10.692
आणि माझ्या लक्षात आलं, की 
त्याऐवजी आपण सांगायला हवं,

00:13:10.716 --> 00:13:11.866
"स्वतःपुरतं पाहू नकोस.

00:13:12.306 --> 00:13:13.639
तुझा एकट्याचा नव्हे,

00:13:14.218 --> 00:13:16.427
समूहाचा विचार कर.

00:13:16.765 --> 00:13:18.090
समूहाचा भाग हो."

NOTE Paragraph

00:13:18.114 --> 00:13:21.820
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:13:21.844 --> 00:13:24.423
या विकारांवर उपाय म्हणून 
आपण एकांडेपणाने राहून

00:13:24.447 --> 00:13:27.598
आपल्या एकट्याच्या हातात असलेली 
साधनं जास्तीत जास्त वापरत गेलो.

00:13:27.622 --> 00:13:29.061
हे विकार बळावण्यात

00:13:29.085 --> 00:13:31.125
हा समज थोडा कारणीभूत ठरला असावा.

00:13:31.149 --> 00:13:33.902
स्वतःला महत्त्व देण्यापेक्षा 
एखादा मोठा उद्देश हवा.

NOTE Paragraph

00:13:33.926 --> 00:13:36.347
इथे नैराश्य आणि चिंताविकाराचं
आणखी एक कारण सापडतं,

00:13:36.371 --> 00:13:39.268
ज्याविषयी मला आज बोलायचं होतं.

00:13:39.292 --> 00:13:40.982
आपण सर्वजण जाणतो, की

00:13:41.006 --> 00:13:44.752
आहारात चटपटीत पदार्थ वाढल्यामुळे 
आपलं आरोग्य बिघडत चाललं आहे.

00:13:44.776 --> 00:13:46.982
मी पौष्टिक आहार घेतो, असं नव्हे.

00:13:47.006 --> 00:13:49.405
व्याख्यानापूर्वी मी मॅकडोनाल्ड मध्ये 
खाऊन आलो.

00:13:49.429 --> 00:13:52.942
तुम्हां सर्वांना TED ची पौष्टिक न्याहारी 
खाताना पाहून मला लाज वाटली.

00:13:52.966 --> 00:13:58.109
पोषणरहित अन्नामुळे जसं आपलं आरोग्य बिघडतं,

00:13:58.133 --> 00:14:02.243
तसाच, काही निकृष्ट मूल्यांनी 
मनाचा ताबा घेतल्यामुळे

00:14:02.267 --> 00:14:03.745
आपलं मानसिक आरोग्य बिघडतं.

00:14:04.157 --> 00:14:07.261
हजारो वर्षांपासून 
तत्त्ववेत्ते सांगताहेत, की

00:14:07.285 --> 00:14:11.873
पैसा, समाजातलं स्थान, दिखाऊपणा 
यांना महत्त्व दिलं,

00:14:11.897 --> 00:14:13.420
तर मानसिक आरोग्य ढासळेल.

00:14:13.444 --> 00:14:15.511
असं शोपेनहावर म्हणाले होते.

00:14:15.535 --> 00:14:17.307
नेमकं हेच नव्हे,पण अशाच अर्थाचं.

NOTE Paragraph

00:14:17.331 --> 00:14:20.357
आश्चर्य म्हणजे, यावर 
फारसं शास्त्रीय संशोधन झालं नव्हतं.

00:14:20.381 --> 00:14:24.030
पण मला भेटलेली एक असामान्य व्यक्ती, 
प्राध्यापक टिम कासर

00:14:24.054 --> 00:14:26.347
हे इलिनॉयच्या नॉक्स कॉलेजमध्ये

00:14:26.371 --> 00:14:28.934
गेली तीस वर्षं या विषयावर संशोधन करताहेत.

00:14:28.958 --> 00:14:31.974
त्यांच्या संशोधनाने 
काही महत्त्वाच्या गोष्टी सुचवल्या आहेत.

00:14:31.998 --> 00:14:35.189
पहिली गोष्ट.

00:14:35.213 --> 00:14:39.578
उत्तमोत्तम वस्तू विकत घेऊन 
त्यांचं प्रदर्शन केल्याने

00:14:39.602 --> 00:14:41.793
दुःखावर मात होऊन आनंद मिळेल 
असं जितकं समजाल,

00:14:41.817 --> 00:14:44.729
तितकं नैराश्य आणि चिंता पदरी पडतील.

00:14:44.753 --> 00:14:46.046
दुसरी गोष्ट.

00:14:46.070 --> 00:14:50.658
अशा समजांनी 
आपल्या संपूर्ण समाजाचाच ताबा घेतला आहे.

00:14:50.682 --> 00:14:52.095
मी आयुष्यभर पाहतो आहे,

00:14:52.119 --> 00:14:56.312
जाहिरातबाजी, इंस्टाग्राम इत्यादि गोष्टी 
कशा प्रभाव पाडतात.

NOTE Paragraph

00:14:56.871 --> 00:14:58.244
मला वाटतं

00:14:58.268 --> 00:15:04.029
आपण जन्मापासून मानसिक KFC खातो आहोत.

00:15:04.053 --> 00:15:07.926
चुकीच्या ठिकाणी आनंद शोधतो आहोत.

00:15:07.950 --> 00:15:10.720
आणि जसं चटपटीत अन्न 
पोषणाची गरज भागवण्याऐवजी

00:15:10.744 --> 00:15:13.042
उलट आपल्याला आजारी पाडतं,

00:15:13.066 --> 00:15:16.208
तसंच निकृष्ट मूल्यं 
आपल्या मानसिक गरजा न भागवता

00:15:16.232 --> 00:15:18.874
आपल्याला निरोगी आयुष्यापासून दूर नेतात.

00:15:18.898 --> 00:15:21.521
मी जेव्हा प्रथम प्रा. कासर यांना भेटून

00:15:21.545 --> 00:15:23.022
हे जाणून घेत होतो,

00:15:23.046 --> 00:15:25.633
तेव्हा माझ्या मनात 
संमिश्र भावना उभ्या राहिल्या.

00:15:25.657 --> 00:15:28.347
माझ्यासाठी हे एक आव्हान होतं.

00:15:28.371 --> 00:15:31.633
कारण माझ्या स्वतःच्याच आयुष्यात मी बरेचदा
उदासीनतेचा सामना करण्यासाठी

00:15:31.657 --> 00:15:36.922
एखादी बाह्य परिणाम करणारी 
भपकेबाज गोष्ट करत आलो होतो.

00:15:37.441 --> 00:15:40.131
आणि त्याचा काही उपयोग होत नव्हता, 
हेही पाहत आलो होतो.

00:15:40.930 --> 00:15:43.812
मला वाटलं, हे तर साहजिकच आहे.

00:15:43.836 --> 00:15:45.581
अगदी रटाळ मुद्दा, हो ना?

00:15:45.605 --> 00:15:46.930
आता मी तुम्हांला सांगतो,

00:15:46.954 --> 00:15:49.097
मरणशय्येवर असताना,
आपल्याजवळ किती बूट आहेत,

00:15:49.121 --> 00:15:52.437
किंवा किती री-ट्विट मिळाले होते 
या गोष्टी तुम्हांला आठवणार नाहीत.

00:15:52.461 --> 00:15:54.144
त्यावेळी आठवतील ते प्रेमाचे,

00:15:54.168 --> 00:15:56.279
अर्थपूर्ण जगण्याचे आणि सुसंवादाचे क्षण.

00:15:56.303 --> 00:15:58.248
हे वाक्य वापरून गुळगुळीत झालेलं आहे खरं.

00:15:58.272 --> 00:16:00.621
मी प्रा. कासरना विचारलं,

00:16:00.645 --> 00:16:02.998
"मला यात एक विचित्र दुटप्पीपणा दिसतो. 
का बरं?"

00:16:03.022 --> 00:16:06.829
ते म्हणाले, "कारण आपल्याला मनात कुठेतरी 
या गोष्टी ठाऊक असतात.

00:16:06.853 --> 00:16:09.228
पण या संस्कृतीत आपण त्या पाळत नाही."

00:16:09.252 --> 00:16:11.331
या गोष्टी रटाळ वाटण्याइतपत ठाऊक आहेत.

00:16:11.355 --> 00:16:12.633
पण आपण त्या पाळत नाही.

00:16:12.657 --> 00:16:15.866
मी विचारलं, 
"का? इतक्या महत्त्वाच्या गोष्टी ठाऊक असून

00:16:15.890 --> 00:16:17.176
आपण त्या पाळत का नाही?"

00:16:17.200 --> 00:16:20.604
थोड्या वेळाने प्रा. कासर म्हणाले,

00:16:20.628 --> 00:16:23.049
"कारण आपण एका यंत्रात राहतो.

00:16:23.073 --> 00:16:26.806
आयुष्यातल्या महत्त्वाच्या गोष्टींचा 
आपल्याला विसर पाडणं हे त्याचं कार्य."

00:16:27.260 --> 00:16:28.847
यावर मला खूप विचार करावा लागला.

00:16:28.871 --> 00:16:30.276
"कारण आपण ज्या यंत्रात राहतो,

00:16:30.300 --> 00:16:33.978
ते आपल्याला महत्त्वाच्या गोष्टीकडे 
दुर्लक्ष करायला लावतं."

NOTE Paragraph

00:16:34.299 --> 00:16:38.077
हे यंत्र मोडून टाकता येईल का, 
हे प्रा. कासरना शोधून काढायचं होतं.

00:16:38.101 --> 00:16:39.974
यावर त्यांनी पुष्कळ संशोधन केलं आहे.

00:16:39.998 --> 00:16:41.553
इथे मी एक उदाहरण सांगतो.

00:16:41.577 --> 00:16:45.077
तुम्हां सर्वांना विनंती: 
आपल्या कुटुंब आणि मित्रांबरोबर करून पहा.

00:16:45.101 --> 00:16:48.443
नेथन डंगन याने तरुण आणि प्रौढांचा 
एक गट बोलावला.

00:16:48.467 --> 00:16:52.680
काही दिवस त्यांच्या सभा घेतल्या.

00:16:52.704 --> 00:16:54.467
यातला एक भाग असा होता:

00:16:54.491 --> 00:16:57.791
आपल्या आयुष्यातला असा एखादा क्षण आठवा,
ज्यावेळी तुम्हांला खरोखर

00:16:57.815 --> 00:17:00.561
आयुष्याचा अर्थ आणि हेतु गवसला असेल.

00:17:00.585 --> 00:17:02.728
प्रत्येकाला हे निरनिराळं जाणवलं.

00:17:02.752 --> 00:17:06.369
कोणाला आठवलं संगीत, कोणाला लेखन, मदतकार्य.

00:17:06.393 --> 00:17:09.196
तुम्हां सर्वांनाही नक्कीच 
काहीतरी जाणवलं असेल.

00:17:09.220 --> 00:17:12.101
यातला दुसरा भाग असा होता:
प्रश्न विचारायला प्रवृत्त करणे.

00:17:12.125 --> 00:17:14.887
"या महत्त्वाच्या गोष्टींना 
जास्त वेळ कसा द्यावा?

00:17:14.911 --> 00:17:17.595
आणि निरुपयोगी कचरा विकत घेऊन

00:17:17.619 --> 00:17:20.569
त्याचे फोटो सोशल मीडियावर टाकून

00:17:20.593 --> 00:17:23.315
लोकांना OMG म्हणायला लावणं

00:17:23.339 --> 00:17:24.606
कसं टाळावं?"

NOTE Paragraph

00:17:24.958 --> 00:17:26.601
नुसता या सभांना येण्याचादेखील

00:17:26.625 --> 00:17:27.959
चांगला परिणाम दिसून आला.

00:17:27.983 --> 00:17:31.093
हे चंगळवादाच्या व्यसनमुक्तीचे वर्ग, बरोबर?

00:17:31.807 --> 00:17:34.760
अशा सभांना हजर राहून
एकमेकांचे विचार ऐकणं,

00:17:34.784 --> 00:17:37.315
ते पाळण्याचा निश्चय करणं, 
एकमेकांची चौकशी करणं

00:17:37.339 --> 00:17:40.196
यामुळे या लोकांच्या विचारसरणीत 
मोठा बदल घडून आला.

00:17:40.220 --> 00:17:44.633
चुकीच्या गोष्टींत आनंद शोधायला लावून

00:17:44.657 --> 00:17:47.291
नैराश्यात ढकलणाऱ्या संदेशांची वावटळ टाळून

00:17:47.315 --> 00:17:50.656
ते नैराश्यातून बाहेर काढणाऱ्या

00:17:50.680 --> 00:17:52.680
अर्थपूर्ण आणि पोषक विचारांकडे वळू लागले.

NOTE Paragraph

00:17:53.347 --> 00:17:56.649
पण मी असे काही उपाय शोधले, 
त्याबद्दल लिहिलं,

00:17:56.673 --> 00:17:59.412
यात आज न सांगितलेलेही काही आहेत,

00:17:59.436 --> 00:18:00.807
तरीसुद्धा माझ्या मनात येतं,

00:18:00.831 --> 00:18:04.530
हे विचार सुचायला मला इतका वेळ का लागला?

00:18:04.554 --> 00:18:06.570
कारण इतरांना समजावून सांगताना--

00:18:06.594 --> 00:18:09.038
त्यापैकी काही कठीण आहेत, सर्व नव्हेत.

00:18:09.062 --> 00:18:12.306
ते सोपे वाटतात. 
ते काही अवकाश विज्ञान नव्हे.

00:18:12.330 --> 00:18:14.425
या गोष्टी आपल्याला मनात कुठेतरी 
ठाऊक असतात.

00:18:14.449 --> 00:18:17.086
मग त्या समजायला इतक्या कठीण का?

00:18:17.110 --> 00:18:19.044
मला वाटतं, यामागे पुष्कळ कारणं आहेत.

00:18:19.475 --> 00:18:23.744
यापैकी एक कारण असं, की 
नैराश्य किंवा चिंताविकार म्हणजे नक्की काय,

00:18:23.768 --> 00:18:27.188
याविषयीच्या आपल्या कल्पना बदलायला हव्यात.

00:18:27.776 --> 00:18:29.958
काही खरीखुरी जैविक कारणंसुद्धा

00:18:29.982 --> 00:18:31.715
या विकारांमागे असू शकतात.

00:18:32.117 --> 00:18:35.871
आपण सगळं ठपका जैविक कारणांवरच ठेवतो.

00:18:35.895 --> 00:18:37.141
असं मी बराच काळ करत होतो.

00:18:37.165 --> 00:18:41.230
आपल्या संस्कृतीचा प्रभाव

00:18:41.254 --> 00:18:45.111
मी आयुष्यभर पाहत आलो आहे.

00:18:45.135 --> 00:18:48.172
या प्रभावामुळे आपण 
निराश किंवा चिंताग्रस्त व्यक्तीला सांगतो,

00:18:48.196 --> 00:18:50.498
"तुला होणाऱ्या वेदनांना काही अर्थ नाही.

00:18:50.522 --> 00:18:51.958
फक्त थोडासा बिघाड झाला आहे.

00:18:51.982 --> 00:18:54.451
संगणक प्रणालीत येतो तसा 
काही व्यत्यय आला आहे.

00:18:54.475 --> 00:18:57.142
तुझ्या डोक्यातली जुळणी थोडी बिघडली आहे."

00:18:58.061 --> 00:19:01.168
पण नैराश्य म्हणजे बिघाड नव्हे हे समजलं,

00:19:01.192 --> 00:19:05.257
तेव्हा माझं आयुष्य बदलायला सुरुवात झाली.

00:19:06.620 --> 00:19:07.770
तुमचं नैराश्य म्हणजे

00:19:08.684 --> 00:19:10.691
तुम्हांला मिळालेला एक इशारा.

00:19:11.077 --> 00:19:12.918
तो तुम्हांला काहीतरी सांगत असतो.

NOTE Paragraph

00:19:12.942 --> 00:19:17.553
(टाळ्या)

NOTE Paragraph

00:19:17.577 --> 00:19:19.966
निराश वाटण्यामागे काही कारणं असतात.

00:19:19.990 --> 00:19:22.705
नैराश्याच्या गर्तेत ती समजणं कठीण असतं.

00:19:22.729 --> 00:19:25.339
हे मी माझ्या स्वतःच्या अनुभवातून जाणतो.

00:19:25.363 --> 00:19:28.846
पण योग्य मदत मिळाली, तर 
समस्या समजून घेऊन,

00:19:28.870 --> 00:19:31.344
सर्वांनी मिळून त्या सोडवता येतात.

00:19:31.368 --> 00:19:32.560
पण हे करण्याअगोदरची

00:19:32.584 --> 00:19:34.322
पहिली पायरी म्हणजे

00:19:34.346 --> 00:19:36.964
हे इशारे धुडकावून न लावणं.

00:19:36.988 --> 00:19:41.180
त्यांना दुबळेपणा, वेड 
किंवा जैविक कारण न समजणं.

00:19:41.204 --> 00:19:43.139
काही थोड्या अपवादांमध्ये तसं असू शकतं.

00:19:43.163 --> 00:19:46.789
हे इशारे आपण ऐकायला हवेत.

00:19:46.813 --> 00:19:50.085
कारण आपण ऐकायलाच हवं असं काहीतरी 
ते सांगत असतात.

00:19:50.514 --> 00:19:55.537
आपण जेव्हा खरोखरीच हे इशारे ऐकून

00:19:55.561 --> 00:19:59.576
त्यांचा योग्य तो मान राखायला लागू,

00:19:59.600 --> 00:20:01.847
तेव्हाच आपल्याला दिसू लागतील

00:20:01.871 --> 00:20:06.029
मुक्तता देणारे, सक्षम करणारे सखोल उपाय.

00:20:07.133 --> 00:20:11.206
भोवताली सर्वत्र गायी थबकल्या आहेत!

NOTE Paragraph

00:20:11.585 --> 00:20:12.766
धन्यवाद.

NOTE Paragraph

00:20:12.790 --> 00:20:16.478
(टाळ्या)