WEBVTT 00:00:01.150 --> 00:00:04.277 Jeśli powiem: "Wyobraź sobie powietrze" 00:00:05.104 --> 00:00:06.451 - co sobie wyobrazisz? 00:00:08.908 --> 00:00:12.398 Większość ludzi myśli o pustej przestrzeni 00:00:12.422 --> 00:00:14.480 lub nieskazitelnie błękitnym niebie 00:00:14.504 --> 00:00:17.063 lub drzewach tańczących na wietrze. 00:00:17.849 --> 00:00:21.530 Wspominam nauczycielkę chemii z liceum w niezwykle długich skarpetach 00:00:21.554 --> 00:00:22.741 jak przy tablicy 00:00:22.765 --> 00:00:26.169 rysowała pęcherzyki powietrza połączone z innymi pęcherzykami, 00:00:26.193 --> 00:00:30.813 i opisywała, jak wibrują i zderzają się w rozszalałej zupie. NOTE Paragraph 00:00:32.209 --> 00:00:35.867 Naprawdę raczej wcale nie myślimy o powietrzu. 00:00:36.676 --> 00:00:38.363 Zauważamy je zwykle wtedy, 00:00:38.387 --> 00:00:42.485 gdy wiąże się z nim jakieś niemiłe odczucie, 00:00:42.509 --> 00:00:47.077 jak okropny zapach lub widok dymu czy mgły. 00:00:48.131 --> 00:00:50.320 Jest zawsze wokół nas. 00:00:51.207 --> 00:00:53.687 Dotyka nas w tej chwili. 00:00:53.711 --> 00:00:55.368 Wypełnia nas od wewnątrz. 00:00:57.007 --> 00:01:01.944 Powietrze jest bezpośrednie, niezbędne i intymne. 00:01:03.063 --> 00:01:05.745 Mimo to tak łatwo o nim zapominamy. NOTE Paragraph 00:01:08.009 --> 00:01:09.563 Czym więc jest powietrze? 00:01:10.103 --> 00:01:13.843 To kombinacja niewidzialnych gazów, które spowijają ziemię, 00:01:13.867 --> 00:01:16.393 przyciągnięte przez grawitację. 00:01:17.270 --> 00:01:20.696 Choć jestem artystką sztuk wizualnych, 00:01:20.720 --> 00:01:24.006 interesuje mnie niewidoczność powietrza. 00:01:24.627 --> 00:01:27.202 Interesuje mnie to, jak je sobie wyobrażamy, 00:01:27.226 --> 00:01:29.274 jak go doświadczamy 00:01:29.298 --> 00:01:33.112 i to, jak wszyscy mamy wrodzone zrozumienie jego materialności 00:01:33.136 --> 00:01:34.476 przez oddychanie. 00:01:36.530 --> 00:01:38.594 Wszystko, co żyje na ziemi 00:01:38.594 --> 00:01:42.214 wymienia powietrze przez wymianę gazów, 00:01:42.214 --> 00:01:43.975 tak jak robimy to wszyscy teraz. 00:01:44.679 --> 00:01:47.647 Tak właściwie weźmy teraz wszyscy 00:01:47.671 --> 00:01:50.432 jeden wielki, zbiorowy, głęboki wdech. NOTE Paragraph 00:01:50.456 --> 00:01:52.835 Gotowi? Wdech. (Wdycha) 00:01:55.009 --> 00:01:56.807 I wydech. (Wydycha) NOTE Paragraph 00:01:58.782 --> 00:02:03.786 Wasz wydech był stukrotnie wzbogacony 00:02:03.786 --> 00:02:05.160 w dwutlenek węgla. 00:02:06.358 --> 00:02:12.495 Pięć lirów powietrza na oddech, 17 wydechów na minutę 00:02:12.519 --> 00:02:18.096 razy 525 600 minut w roku 00:02:18.120 --> 00:02:23.580 daje 45 milionów litrów powietrza, 00:02:23.604 --> 00:02:27.598 wzbogaconych stokrotnie dwutlenkiem węgla 00:02:27.622 --> 00:02:28.928 na osobę. 00:02:29.822 --> 00:02:34.084 To jak 18 basenów olimpijskich. NOTE Paragraph 00:02:36.203 --> 00:02:38.410 Dla mnie powietrze jest wielopostaciowe. 00:02:38.434 --> 00:02:41.507 Jest jednocześnie tak małe jak oddech 00:02:41.531 --> 00:02:43.451 i tak duże jak planeta. 00:02:44.689 --> 00:02:48.024 Trudno to sobie wyobrazić. 00:02:48.587 --> 00:02:51.509 Może to niemożliwe, a może nie ma znaczenia. NOTE Paragraph 00:02:51.984 --> 00:02:54.593 Przez praktykę sztuk wizualnych 00:02:54.617 --> 00:02:58.310 staram się nie tyle obrazować powietrze 00:02:58.334 --> 00:03:02.455 co nadawać mu fizyczność i dotykalność. 00:03:03.177 --> 00:03:07.984 Staram się rozszerzyć wyobrażenie estetyki, wyglądu, 00:03:08.008 --> 00:03:11.621 tak, żeby zawierało informacje o odczuciach na skórze 00:03:11.645 --> 00:03:13.343 i w płucach, 00:03:13.367 --> 00:03:16.051 o tym, jak brzmi głos podczas jego przepływu. 00:03:18.027 --> 00:03:22.515 Eksploruję jego wagę, gęstość i zapach, ale, co najważniejsze, 00:03:22.539 --> 00:03:26.384 myślę dużo o historiach związanych z różnymi rodzajami powietrza. NOTE Paragraph 00:03:30.091 --> 00:03:33.944 To praca, którą stworzyłam w 2014 roku. 00:03:34.872 --> 00:03:37.971 Nazywa się "Różne rodzaje powietrza: pamiętnik rośliny", 00:03:37.995 --> 00:03:41.903 gdzie odtwarzam powietrze z różnych er ewolucji Ziemi 00:03:41.927 --> 00:03:44.927 i zapraszam widzów do wdychania go ze mną. 00:03:44.951 --> 00:03:48.565 To bardzo zaskakujące i bez precedensu. NOTE Paragraph 00:03:49.845 --> 00:03:51.931 Nie jestem naukowcem, 00:03:51.955 --> 00:03:54.931 ale naukowcy od atmosfery szukają śladów 00:03:54.955 --> 00:03:57.713 w chemii powietrza w geologii 00:03:57.737 --> 00:04:00.054 na przykład, jak skały się utleniają, 00:04:00.078 --> 00:04:03.427 szacują te informacje i podsumowują je 00:04:03.451 --> 00:04:06.600 w taki sposób, że w zasadzie mogą sformułować przepis 00:04:06.624 --> 00:04:08.304 na powietrze z różnych czasów. 00:04:08.709 --> 00:04:11.344 Potem przychodzę jako artystka, biorę ten przepis 00:04:11.368 --> 00:04:14.484 i odtwarzam, używając gazowych składników. NOTE Paragraph 00:04:16.016 --> 00:04:19.746 Szczególnie interesowały mnie momenty, 00:04:19.770 --> 00:04:23.812 kiedy życie zmieniało powietrze, 00:04:23.836 --> 00:04:27.332 ale wpływ powietrza na ewolucję życia, 00:04:28.966 --> 00:04:30.770 jak to z ery karbonu. 00:04:31.579 --> 00:04:34.979 Pochodzi sprzed 300 do 350 milionów lat. 00:04:35.539 --> 00:04:38.514 Ta era znana jest jako czas gigantów. 00:04:39.321 --> 00:04:41.785 Po raz pierwszy w historii życia 00:04:41.809 --> 00:04:43.208 lignina ewoluuje. 00:04:43.208 --> 00:04:45.690 To ta twarda substancja, z której zrobione są drzewa. 00:04:45.690 --> 00:04:49.110 To wtedy w zasadzie drzewa wymyślają pnie 00:04:49.134 --> 00:04:51.180 i rosną naprawdę wielkie, coraz większe, 00:04:51.204 --> 00:04:52.559 i porastają ziemię 00:04:52.583 --> 00:04:55.876 uwalniając coraz więcej tlenu 00:04:55.900 --> 00:04:59.514 tak, że poziom tlenu jest dwa razy wyższy 00:04:59.538 --> 00:05:00.935 niż dzisiaj. 00:05:01.601 --> 00:05:05.464 To bogate powietrze wspomaga olbrzymie insekty, 00:05:05.488 --> 00:05:11.012 wielkie pająki i ważki z 65-centymetrową rozpiętością skrzydeł. 00:05:12.369 --> 00:05:16.284 To powietrze jest naprawdę czyste i świeże. 00:05:16.308 --> 00:05:17.979 Nie ma zbytnio smaku, 00:05:18.003 --> 00:05:22.475 ale daje ciału subtelny zastrzyk energii. 00:05:22.499 --> 00:05:24.366 Jest naprawdę dobre na kaca. NOTE Paragraph 00:05:24.390 --> 00:05:26.595 (Śmiech) NOTE Paragraph 00:05:26.619 --> 00:05:29.293 Albo weźmy powietrze z czasu wymierania permskiego. 00:05:29.317 --> 00:05:32.941 to 252,5 milionów lat temu, 00:05:32.965 --> 00:05:35.007 zaraz przed ewolucją dinozaurów. 00:05:35.031 --> 00:05:38.763 To naprawdę krótki okres, mówiąc geologicznie, 00:05:38.787 --> 00:05:41.746 od 20 do 200 000 lat. 00:05:41.770 --> 00:05:43.064 Bardzo szybko. 00:05:44.175 --> 00:05:46.867 To największe wymarcie w historii Ziemi, 00:05:46.891 --> 00:05:49.455 nawet większe od wymarcia dinozaurów. 00:05:50.215 --> 00:05:54.172 wymiera wtedy 85 do 95% gatunków, 00:05:54.196 --> 00:05:59.283 a równocześnie wzrasta poziom dwutlenku węgla, 00:05:59.283 --> 00:06:00.990 co, jak wielu naukowców potwierdza, 00:06:01.014 --> 00:06:04.151 wynika z równoczesnych erupcji wulkanów 00:06:04.175 --> 00:06:06.105 i postępującego efektu cieplarnianego. 00:06:08.982 --> 00:06:12.585 Poziom tlenu wtedy spada do połowy tego, co mamy teraz, 00:06:12.609 --> 00:06:13.904 czyli około 10 procent. 00:06:13.928 --> 00:06:16.809 To powietrze absolutnie nie podtrzymałoby ludzkiego życia, 00:06:16.833 --> 00:06:18.855 ale można raz zaczerpnąć oddechu. 00:06:18.879 --> 00:06:21.915 Taki oddech jest dziwnie przyjemny, 00:06:21.939 --> 00:06:24.862 naprawdę uspokajający, dość ciepły 00:06:24.886 --> 00:06:29.034 i smakiem przypomina gazowaną wodę. 00:06:29.058 --> 00:06:31.563 Ma ten rodzaj zwilżania, dość przyjemny. NOTE Paragraph 00:06:32.925 --> 00:06:35.353 Skoro myślimy o powietrzu przeszłości, 00:06:35.377 --> 00:06:39.008 to naturalnie można pomyśleć też o powietrzu przyszłości. 00:06:40.142 --> 00:06:42.936 Zamiast spekulować na ten temat 00:06:42.960 --> 00:06:46.474 i dowolnie wymyślać skład powietrza przyszłości, 00:06:46.498 --> 00:06:49.907 odkryłam syntetyczne powietrze. 00:06:50.737 --> 00:06:53.718 To oznacza, że nie występuje ono nigdzie w naturze, 00:06:53.742 --> 00:06:56.859 lecz jest stworzone przez ludzi w laboratoriach 00:06:56.883 --> 00:07:00.232 dla aplikacji w różnych środowiskach przemysłowych. NOTE Paragraph 00:07:01.585 --> 00:07:03.488 Dlaczego to powietrze przyszłości? 00:07:03.539 --> 00:07:07.039 Bo tworzą je stabilne cząsteczki, 00:07:07.896 --> 00:07:11.520 które po uwolnieniu staną się częścią powietrza 00:07:11.544 --> 00:07:15.621 na następne 300 do 400 lat, zanim się rozpadną. 00:07:16.274 --> 00:07:20.059 To jakieś 12 do 16 pokoleń. 00:07:21.433 --> 00:07:24.644 Powietrze przyszłości ma pewne bardzo zmysłowe właściwości. 00:07:25.811 --> 00:07:27.201 Jest bardzo ciężkie. 00:07:27.779 --> 00:07:31.683 Jest około osiem razy cięższe niż to, którym przywykliśmy oddychać. 00:07:33.429 --> 00:07:36.462 Jest tak ciężkie, kiedy je wdychasz, 00:07:36.486 --> 00:07:39.883 wypowiadane słowa też robią się ciężkie, 00:07:39.907 --> 00:07:43.113 aż skapują z podbródka na podłogę 00:07:43.137 --> 00:07:44.786 i wsiąkają w szczeliny. 00:07:45.223 --> 00:07:48.325 To powietrze, które działa w dużym stopniu jak płyn. NOTE Paragraph 00:07:50.047 --> 00:07:53.392 To powietrze ma też wymiar etyczny. 00:07:54.226 --> 00:07:55.999 Stworzyli je ludzie, 00:07:56.023 --> 00:08:00.279 ale to też najsilniejszy gaz cieplarniany, 00:08:00.303 --> 00:08:02.049 jaki kiedykolwiek testowano. 00:08:03.042 --> 00:08:08.777 Jego potencjał grzewczy jest 24 000 razy większy od dwutlenku węgla 00:08:08.801 --> 00:08:12.346 i ma trwałość od 12 do 16 pokoleń. 00:08:13.235 --> 00:08:18.097 Ta konfrontacja etyczna jest w centrum mojej pracy. 00:08:31.560 --> 00:08:35.459 (Zniżonym głosem) Ma jeszcze jedną dość zaskakującą właściwość. 00:08:35.483 --> 00:08:38.896 Zmienia dość dramatycznie brzmienie głosu. NOTE Paragraph 00:08:38.920 --> 00:08:42.008 (Śmiech) NOTE Paragraph 00:08:45.145 --> 00:08:46.541 Kiedy zaczynamy myśleć... 00:08:46.541 --> 00:08:48.161 O, trochę jeszcze zostało. NOTE Paragraph 00:08:48.161 --> 00:08:49.595 (Śmiech) NOTE Paragraph 00:08:49.619 --> 00:08:52.209 Kiedy myślimy o zmianie klimatu, 00:08:52.233 --> 00:08:56.062 pewnie nie myślimy o olbrzymich insektach, 00:08:56.062 --> 00:08:59.972 wybuchach wulkanów albo śmiesznych głosach. 00:09:01.207 --> 00:09:04.980 Prędzej przyjdą nam na myśl 00:09:04.980 --> 00:09:06.453 topniejące lodowce 00:09:06.453 --> 00:09:09.483 i niedźwiedzie polarne dryfujące na krze. 00:09:09.483 --> 00:09:12.339 Myślimy o wykresach kołowych i grafikach kolumnowych 00:09:12.363 --> 00:09:16.319 i mnóstwie polityków gadających z naukowcami w swetrach. NOTE Paragraph 00:09:18.081 --> 00:09:22.274 Ale może nadszedł czas, żeby myśleć o zmianie klimatu 00:09:22.298 --> 00:09:26.141 na tym samym instynktownym poziomie, na jakim doświadczamy powietrza. 00:09:27.738 --> 00:09:33.178 Tak jak powietrze, klimat zmienia się równocześnie w skali cząsteczki, 00:09:33.202 --> 00:09:35.607 oddechu i planety. 00:09:37.139 --> 00:09:40.618 Zmiany są natychmiastowe, życiowe i intymne, 00:09:40.642 --> 00:09:44.995 a także bezpostaciowe i nieporęczne, 00:09:46.451 --> 00:09:49.740 mimo to tak łatwo o nich zapomnieć. NOTE Paragraph 00:09:51.738 --> 00:09:55.624 Zmiana klimatu jest zbiorowym autoportretem ludzkości. 00:09:55.648 --> 00:09:58.211 Odbija decyzje jednostek, 00:09:58.235 --> 00:10:00.459 rządów i przemysłu. 00:10:01.586 --> 00:10:04.828 Obserwacja powietrza nauczyła mnie, 00:10:04.852 --> 00:10:08.111 że mimo ciągłych zmian, nadal trwa. 00:10:08.785 --> 00:10:12.375 Może nie wspierać znanego nam rodzaju życia, 00:10:12.399 --> 00:10:14.496 ale jakieś wesprze. 00:10:15.127 --> 00:10:18.613 Skoro ludzie są tak witalną częścią tej zmiany, 00:10:18.637 --> 00:10:22.376 uważam za ważne, że możemy poczuć tę dyskusję. 00:10:23.212 --> 00:10:26.519 Bo choć powietrze jest niewidzialne, 00:10:27.285 --> 00:10:31.977 ludzie zostawiają w nim intensywny ślad. NOTE Paragraph 00:10:32.991 --> 00:10:34.207 Dziękuję. NOTE Paragraph 00:10:34.231 --> 00:10:36.157 (Brawa)