WEBVTT 00:00:04.780 --> 00:00:10.400 Ni vivas en mondo de nehaltigebla ŝanĝo. 00:00:11.334 --> 00:00:15.155 Amasa migrado de homoj al novaj urbegoj 00:00:15.158 --> 00:00:18.327 kiu plenigas ĉielstrebajn konstruaĵojn 00:00:18.500 --> 00:00:21.436 kaj vastajn domaĉarojn. 00:00:21.440 --> 00:00:25.760 Grandaj deziroj por brulaĵoj kaj manĝaĵo, 00:00:25.770 --> 00:00:28.500 neantaŭvidebla klimatŝanĝo 00:00:29.000 --> 00:00:35.087 kaj ĉio tio en mondo, kie la loĝantaro daŭre kreskas. 00:00:36.460 --> 00:00:38.277 Ĉu ni maltrankviliĝu? 00:00:38.280 --> 00:00:41.516 Ĉu ni timu? 00:00:42.660 --> 00:00:46.100 Kiel ni interpretu kaj komprenu ĉion? 00:00:52.501 --> 00:00:59.000 7 miliardoj da homoj nun vivas sur nia planedo. Ĉu ĝi ne estas bela? 00:00:59.010 --> 00:01:03.500 Sed kiam kelkaj homoj pensas pri la mondo kaj ĝia estonteco, ili panikas! 00:01:03.510 --> 00:01:06.267 Aliaj preferas ne pensi pri tio entute. 00:01:06.280 --> 00:01:09.800 Sed ĉi-vesperon mi montros al vi kiel vere statas la mondo. 00:01:09.971 --> 00:01:13.000 Mia nomo estas Hans Rosling. Mi estas statistikisto ĉe... 00:01:13.010 --> 00:01:15.036 NE, NE, NE, NE... Ne malŝaltu! 00:01:15.040 --> 00:01:19.509 Per la plej novaj datumoj de ĉiuj landoj, mi montros al vi la mondon nove. 00:01:19.510 --> 00:01:22.654 Mi rakontos al vi kiel la mondloĝantaro ŝanĝiĝas 00:01:22.656 --> 00:01:27.622 kaj kion la datumoj de hodiaŭ diras pri la estonteco de la mondo. 00:01:27.630 --> 00:01:32.500 Sendube ni havas grandegajn defiojn antaŭ ni 00:01:32.730 --> 00:01:36.693 sed feliĉe la estonteco eble ne estos tiom senespera 00:01:36.800 --> 00:01:42.400 kaj la homaro jam fartas pli bone ol multaj el vi supozas! 00:01:44.000 --> 00:01:45.400 Ne paniku! 00:01:45.500 --> 00:01:47.300 La vero pri la mondloĝantaro 00:01:47.400 --> 00:01:49.740 kun profesoro Hans Rosling 00:01:51.495 --> 00:01:53.350 Beboj. 00:01:53.355 --> 00:01:55.170 Ĉiu estas beno. 00:01:55.300 --> 00:01:59.000 Sed multaj homoj pensas, ke la loĝantaro kreskas senbremse. 00:01:59.500 --> 00:02:02.400 Kelkaj eĉ parolas pri loĝantara bombo! 00:02:03.450 --> 00:02:05.800 Ĉu ili pravas? 00:02:08.000 --> 00:02:11.810 Do kiel ni statas pri la loĝantaro hodiaŭ? Kaj kiel ni alvenis ĉi tien? 00:02:11.900 --> 00:02:16.279 Mi rakontos al vi historion pri ĉiu, kiu iam ajn vivis. 00:02:16.345 --> 00:02:20.200 Nu, almenaŭ dum la lastaj kelkmil jaroj. 00:02:20.250 --> 00:02:21.700 Ek! 00:02:21.800 --> 00:02:25.122 Jen du aksoj. 00:02:25.123 --> 00:02:33.194 Ĉi tiu estas tempo en jaroj, kaj ĉi tiu estas la mondloĝantaro en miliardoj. 00:02:33.240 --> 00:02:41.404 en la jaro 10 000 antaŭ Kristo, kiam ekestis la unuaj terkultivistoj, 00:02:41.420 --> 00:02:45.338 la arĥeologoj kredas ke la mondloĝantaro estis nur 10 milionoj. 00:02:45.340 --> 00:02:49.488 Imagu: 10 milionoj! Tio estas kiel Svedio de hodiaŭ! 00:02:49.490 --> 00:02:53.000 Mondo de nur svedoj! 00:02:53.414 --> 00:03:01.385 Jarmiloj pasis... Kun bienistoj, manĝaĵo kaj homoj, grandaj imperioj ekestis. 00:03:01.390 --> 00:03:06.110 Egipto, Ĉinio, Barato, kaj finfine Eŭropo. 00:03:06.120 --> 00:03:09.672 Kaj la loĝantaro kreskadis, sed malrapidege. 00:03:09.682 --> 00:03:13.772 Kaj ĉi tie mi haltas, en la jaro 1800. 00:03:13.782 --> 00:03:19.972 Ĉar en la jaro 1800 la mondloĝantaro iĝis unu miliardo. 00:03:19.982 --> 00:03:28.693 Imagu... Ĉiu tia tempo, la kresko estis nur frakcio de procento, dum jarmiloj. 00:03:28.699 --> 00:03:35.460 En 1800, kun la industria revolucio, ĉio ŝanĝiĝis kaj la loĝantaro rapide kreskis. 00:03:35.504 --> 00:03:39.308 Dum apenaŭ 100 jaroj ĝi atingis 2 miliardojn. 00:03:39.315 --> 00:03:43.273 Kaj tiam, kiam mi estis en lernejo, estis 3 miliardoj. 00:03:43.283 --> 00:03:49.658 Multaj homoj diris: "La planedo ne povas subteni pli." - diris ankaŭ la spertuloj. 00:03:49.685 --> 00:03:52.128 Sed jen kio okazis... 00:03:52.133 --> 00:03:58.609 Ni iĝis 4 miliardoj... 5 miliardoj... 6 miliardoj... 7 miliardoj! 00:03:58.620 --> 00:04:05.380 Imagu... Pli ol duono de la mondloĝantaro aldoniĝis dum mia vivtempo. 00:04:05.407 --> 00:04:08.992 Kaj la numero daŭre altiĝas. 00:04:10.414 --> 00:04:15.595 Plejparto de la kresko, lasttempe, estis en aziaj landoj. 00:04:15.619 --> 00:04:21.438 Kiel ĉi tie, en Bangladeŝo, kie la loĝantaro triobliĝis dum mia vivtempo. 00:04:21.466 --> 00:04:27.504 De 50 millionoj al pli ol 150 milionoj. 00:04:28.288 --> 00:04:32.780 Ĝi nun estas unu el la landoj kun la plej densa loĝantaro de la mondo. 00:04:32.790 --> 00:04:40.031 Ĉirkaŭ 15 milionoj loĝas jam en la homdensa ĉefurbo Dhaka. 00:04:40.100 --> 00:04:48.470 Homoj ĉi tie, enurbe aŭ enkampare, intense zorgas pri la familigrandeco. 00:04:49.819 --> 00:04:52.150 Sed nova Bangladeŝo ekaperas... 00:04:52.168 --> 00:04:59.100 Kiel la familio Khan. Patrino Taslima, filinoj Tanjina kaj eta Sadia. 00:04:59.200 --> 00:05:03.602 Kaj patro Hannan. 00:05:04.500 --> 00:05:07.500 "Virinoj bezonas pli da tempo por pretiĝi ol viroj" 00:05:08.500 --> 00:05:12.800 "Se vi simple forigas ĝin, kial vi surmetas ŝminkon? 00:05:14.176 --> 00:05:17.736 Ambaŭ, Talisma kaj Hannan, mem venas el grandaj familioj, 00:05:17.738 --> 00:05:21.500 Sed ili decidis havi nur du gefilojn. 00:05:21.700 --> 00:05:25.402 En Bangladeŝo estas devizo kiun oni aŭdas ĉie 00:05:26.200 --> 00:05:29.300 "Ne pli ol du infanoj, unu estas eĉ pli bone" 00:05:34.000 --> 00:05:36.600 "Estas bonŝanco havi nur du filinojn 00:05:37.000 --> 00:05:39.500 "Se mi havus pli, do mi ne povus pagi." 00:05:39.900 --> 00:05:42.000 "Kun du infanoj, mi povas aĉeti kion ili volas." 00:05:47.000 --> 00:05:50.300 "Miaj poŝoj nun estas malplenaj!" 00:05:50.812 --> 00:05:56.002 Taslima kaj Hannan partoprenas kulturan ŝanĝon el grandaj familioj 00:05:56.010 --> 00:05:59.728 Kaj por Taslima, tio ankaŭ iĝis laboro. 00:05:59.740 --> 00:06:03.525 Ŝi laboras por la registara Familia Planado Servo 00:06:03.527 --> 00:06:06.583 kiu dungas virinojn kiel ŝin en ĉiu vilaĝo 00:06:06.691 --> 00:06:14.295 Ŝi iras de pordo al pordo helpante al aliuloj havi pli malgrandajn familiojn. 00:06:15.000 --> 00:06:16.600 Kiam estis via lasta menstruo? 00:06:16.900 --> 00:06:19.000 Ĝi estis je 22a. 00:06:19.300 --> 00:06:21.000 Vi ne uzas ion kontraŭ- koncipmetodon? 00:06:21.500 --> 00:06:23.200 Ĉu ne estos problemo se vi iĝas graveda? 00:06:23.600 --> 00:06:25.900 Mi ne gravediĝas facile. 00:06:26.400 --> 00:06:28.400 Sed vi jam havas du filojn. 00:06:28.800 --> 00:06:31.000 Mi ne havas tempon por iri al la hospitalo. 00:06:31.500 --> 00:06:35.622 Taslima oferas konsilon, moralan apogon kaj 00:06:35.850 --> 00:06:38.400 plej grave, gamon da kontraŭkoncipiloj. 00:06:39.800 --> 00:06:43.000 Vi jam havas tri filinojn, ĉu vi vere volas havi pli da infanoj? 00:06:45.200 --> 00:06:46.400 Tio dependas de la patro. 00:06:46.500 --> 00:06:50.200 Vi naskas, kial ĝi dependas de li? 00:06:50.600 --> 00:06:53.200 Vi devas suferi la doloron, ne li. 00:06:53.700 --> 00:06:55.122 Kiu devas suferi la doloron? 00:06:55.900 --> 00:06:59.600 Se mi suferas la doloron, sed li volas filon, kion mi povas fari? 00:07:00.000 --> 00:07:04.600 Jen piloloj, glutu ilin je komenco de via periodo. 00:07:10.000 --> 00:07:13.300 "Estas malfacila kiam ili estas malpli edukitaj. 00:07:13.700 --> 00:07:16.200 Sed la mesaĝo disvastiĝas iom post iom. 00:07:17.270 --> 00:07:23.468 Do, kiom sukcesaj Taslima kaj Bangladeŝo estas en malgrandigado de fekundeco? 00:07:23.487 --> 00:07:26.089 TIo estas la nombro da beboj po virino. 00:07:26.108 --> 00:07:28.912 En Svedio ni komencis la Gapminder Foundation 00:07:28.914 --> 00:07:33.717 por atingebligi mondajn datumojn kaj komprenigi ilin por ĉiuj. 00:07:33.749 --> 00:07:37.712 Do, mi povas montri situacion en Bangladeŝo kaj kio okazis. 00:07:37.720 --> 00:07:41.375 Jen, horizontala akso, beboj po virino 00:07:41.427 --> 00:07:44.853 El 1 al 2... 7 ĝis 8. 00:07:44.871 --> 00:07:48.936 kaj la vertikala akso estas vivdaŭro. 00:07:48.937 --> 00:07:53.557 vivekspekto, kiom da tempo ĵus naskita ekspektas vivi. 00:07:53.692 --> 00:07:56.111 El 30 ĝis 90 00:07:56.111 --> 00:08:00.093 Do, ni komencas en 1972, 00:08:00.115 --> 00:08:04.970 gravega jaro por Bangladeŝo, la unua kompleta jaro de sendependeco. 00:08:04.980 --> 00:08:08.400 Tiu jaro, Bangladeŝo estis tie 00:08:08.500 --> 00:08:11.489 kaj ili havis averaĝe 7 bebojn po virino 00:08:11.522 --> 00:08:14.949 kaj vivdaŭro estis malpli ol 50 jaroj. 00:08:14.984 --> 00:08:17.336 Kio okazis post la sendependiĝo? 00:08:17.386 --> 00:08:22.309 Ĉu vivo plilongiĝis? Infanoj malpliiĝis? 00:08:22.326 --> 00:08:25.000 Jen la datumoj. Ek, Bangladeŝo! 00:08:25.010 --> 00:08:28.669 Certe, vivo plilongiĝas kaj beboj, malpli... 6... 5... 00:08:28.680 --> 00:08:30.941 kaj vivo eĉ pli longa... 4... 3... 00:08:30.941 --> 00:08:37.443 kaj nun estas ĉe preskaŭ 2. Estas 2.2. Kaj vivekspekto estas 70. 00:08:37.480 --> 00:08:43.325 Estas nekredebla! En 40 jaroj, Bangladeŝo iris 00:08:43.357 --> 00:08:48.131 de 7... 6... 5… 4… 3… 2… 00:08:48.150 --> 00:08:52.248 Miraklo okazis en Bangladeŝo! 00:08:52.300 --> 00:08:56.690 Ĉu nur en Bangladeŝo? Nu, mi montros al vi la tutan mondon. 00:08:56.700 --> 00:09:02.376 Mi reeniras 50 jarojn, al 1963. 00:09:02.390 --> 00:09:04.863 Jen ĉiuj el la landoj. 00:09:04.890 --> 00:09:13.037 La verdaj estas Ameriko, nordo kaj sudo. Flavaj Eŭropo, oriento kaj okcidento. 00:09:13.049 --> 00:09:20.915 Blua Afriko, nordo, sudo de Saharo. Ruĝa Azio, kun Aŭstralio kaj Novzelando. 00:09:20.986 --> 00:09:25.400 La grandeco de la bublo montras grandecon de la popolo. Vidu: 00:09:25.428 --> 00:09:31.636 La pli grandaj tie estas Ĉinio kaj Barato. Bangladeŝo estas tuj malantaŭ. 00:09:32.121 --> 00:09:38.211 En 1963 la averaĝo da beboj naskitaj je virino en la mondo estis 5. 00:09:38.293 --> 00:09:41.700 Sed estis dividita mondo... Ĉu vi vidas tion? 00:09:41.800 --> 00:09:49.002 La landoj ĉi tie, la evoluitaj, havis malgrandajn familiojn kaj longajn vivojn. 00:09:49.073 --> 00:09:55.340 Kaj estis la evoluantaj landoj, kun grandaj familioj kaj mallongaj vivoj. 00:09:55.350 --> 00:09:57.827 Kaj malmultaj landoj estis en la mezo. 00:09:57.839 --> 00:10:00.078 Sed nun ni vidos kio okazis. 00:10:00.089 --> 00:10:02.328 Mi ekos la mondon! 00:10:02.399 --> 00:10:03.986 Ek! 00:10:03.998 --> 00:10:07.890 Vi vidas ke Ĉinio, la granda bublo, ekhavos pli bonan sanon kaj 00:10:07.904 --> 00:10:10.974 kiam ili komencos familiplanadon, familioj iĝas pli malgrandaj. 00:10:10.987 --> 00:10:13.900 La granda verda, rigardu Meksikon, venas nun! 00:10:14.095 --> 00:10:16.957 Jen Brazilo, ankaŭ la verda en Latinameriko. 00:10:16.970 --> 00:10:22.169 Jen Barato sekvas. La grandaj ruĝaj estas aziaj landoj survojantaj tien. 00:10:22.200 --> 00:10:25.439 Multaj afrikanoj estas daŭre en "multaj beboj pro virino". 00:10:25.440 --> 00:10:29.500 Nun Bangladeŝo preterpasas Barato al la vojo al la malgranda familio. 00:10:29.705 --> 00:10:33.363 Kaj nun preskaŭ ĉiu lando 00:10:33.436 --> 00:10:36.502 Ho! La tertremo en Haiti! 00:10:36.516 --> 00:10:41.537 Kaj nun ĉiuj estas tie. Kia ŝanĝo! 00:10:42.084 --> 00:10:47.578 Hodiaŭ, la averaĝo en la mondo estas 2.5. 00:10:47.592 --> 00:10:51.902 Antaŭ kvindek jaroj estis kvin. 00:10:52.004 --> 00:10:59.157 La mondo ŝanĝiĝis: la averaĝa numero da beboj pro virinoj iris de 5 al 2.5. 00:10:59.171 --> 00:11:04.192 Kaj daŭre malkreskas... Kia granda ŝanĝo! 00:11:04.220 --> 00:11:11.300 Homoj pensas ke Bangladeŝo kaj similaj kandoj estas centroj de popolkreska bombo. 00:11:11.372 --> 00:11:13.491 Ili ne povus pli malpravi. 00:11:13.563 --> 00:11:17.459 Por mi, sanlaboristoj kiel Sinjorino Taslima kaj ŝiaj kolegoj, 00:11:17.470 --> 00:11:23.738 kiuj prenis iliajn landojn de tiu flanko - la tutan vojon - en nur jardekoj 00:11:23.810 --> 00:11:28.713 al pli bona sano kaj malgrandaj familioj, ili estas la herooj de nia tempo! 00:11:28.785 --> 00:11:32.326 Estas nekredebla ŝanĝo, kio okazis. 00:11:32.339 --> 00:11:36.057 Ni ne plu loĝas en dividita mondo. 00:11:36.544 --> 00:11:41.802 Sed kiom multe homoj scias pri tia mirinda ŝanĝo? 00:11:41.816 --> 00:11:50.500 En Gapminder ni ne nur montras datumojn, ni mezuras kion homoj scias pri la mondo. 00:11:50.523 --> 00:11:56.788 Ni faris la unuan demandaron en Svedio. La rezultoj estis deprimigaj. 00:11:56.800 --> 00:12:04.429 Ni faris nian duan en Britio. Ni havis altajn esperojn, ĉar britoj estis ĉie. 00:12:04.501 --> 00:12:06.916 Ni pensis ke ni ricevus bonajn rezultojn ĉi tie. 00:12:06.950 --> 00:12:12.898 La unu demando estis: kiom da beboj havas la virinoj averaĝe en Bangladeŝo? 00:12:13.000 --> 00:12:19.300 Kaj ni donis kvar alternativojn: 2.5, 3.5, 4.5 aŭ 5.5 00:12:19.500 --> 00:12:22.450 Jen la rezultoj de la brita demandaro. 00:12:28.458 --> 00:12:33.420 Sed vi scias la ĝustan respondon: estas 2.5 00:12:33.450 --> 00:12:37.507 Nur 12 procentoj de la britoj pravis. 00:12:37.520 --> 00:12:43.489 Ni pensis ke eble estas malbone edukitaj homoj, kiuj malbonigis la rezulton. 00:12:43.500 --> 00:12:49.531 Do ni disdividis tiujn, kiuj iris al bonaj britaj universitatoj kaj havis degree? 00:12:49.545 --> 00:12:55.632 Kaj jen. La rezulto. 00:12:57.541 --> 00:13:00.785 Se io, ili estis eĉ pli malbonaj! 00:13:00.799 --> 00:13:04.931 Kaj nun vi eble pensus, ke al britoj mankas scio pri la mondo. 00:13:04.950 --> 00:13:07.182 Ne, ne! 00:13:07.196 --> 00:13:11.683 Kio se ni demandintus ĉi tiun ĉimpanzon kaj liaj amikoj? 00:13:11.697 --> 00:13:18.021 Mi skribintus malsamajn respondojn ĉe bananoj kaj lasus ili ĉiuj elekti po unu. 00:13:18.035 --> 00:13:20.923 Jen la rezulto, kiun mi ricevintus. 00:13:20.950 --> 00:13:23.766 Kompreneble ĉimpanzoj nenion scias pri Bangladeŝo. 00:13:29.052 --> 00:13:34.487 Sed hazarde, ili elektus dufoje pli ĝustaj respondoj ol la britoj. 00:13:35.620 --> 00:13:42.500 Pli ol duono de la britoj pensas ke estas 4.5 aŭ pli. 00:13:43.149 --> 00:13:48.703 La problemo ne estas manko da scio, sed antaŭjuĝoj. 00:13:48.797 --> 00:13:52.300 La britoj ne povas imagi, nek diveni 00:13:52.325 --> 00:13:57.726 ke virinoj en Bangladeŝo havas 2.5 bebojn averaĝe. Kaj vere estas jam 2.2. 00:13:57.728 --> 00:14:04.894 Tio estas kion la britoj ne scias: ke Taslima kaj ŝia familio estas la normo. 00:14:04.908 --> 00:14:12.120 Kaj ne nur tie, sed ĉie en la mondo. En Brazilo, familioj kun du infanoj. 00:14:12.150 --> 00:14:16.088 Vjetnamio, familioj kun du infanoj. 00:14:16.103 --> 00:14:21.656 Kaj eĉ en Barato, la plej ofta grandeco de familioj estas hodiaŭ du infanoj. 00:14:21.671 --> 00:14:26.217 Kaj ĉe la afrika kontinento, kiam vi iras al grandaj urboj kiel Addis Abeba. 00:14:26.600 --> 00:14:29.593 Estas malpli ol 2 infanoj po virino en Addis Abeba. 00:14:29.600 --> 00:14:34.213 Ili povas esti islamanoj, budhistoj, hinduoj, kristanoj... 00:14:34.228 --> 00:14:39.400 Ne estas unu religio, unu kulturo, unu kontinento 00:14:39.405 --> 00:14:41.020 kie 2-infanaj familioj ne povas okazi. 00:14:42.000 --> 00:14:45.680 Tiu ŝanĝo de grandaj al 2-infanaj familioj 00:14:45.702 --> 00:14:51.200 estas unu el la plej gravaj aferoj kio okazis en la mondo dum mia vivo. 00:14:51.227 --> 00:14:54.500 Estas neniam antaŭe vidita en homa historio! 00:14:59.600 --> 00:15:02.515 Jen ni, reen en Bangladeŝo. Lasu nin trovi la kialojn 00:15:02.800 --> 00:15:09.867 por tia historia kaj daŭra ŝanĝo de grandaj al malgrandaj familioj. 00:15:10.500 --> 00:15:17.686 Preskaŭ ĉiu knabino en islama Bangladeŝo, kiel 15-jaraĝa Tanjina, iras al lernejo. 00:15:17.755 --> 00:15:24.693 La registaro eĉ pagas familiojn monon por lasi la filinojn post baza edukado. 00:15:25.000 --> 00:15:31.400 En la lernejo de Tanjina, nun estas pli da knabinoj ol knaboj. 00:15:33.500 --> 00:15:36.300 Kia tipo da familio tio estas? 00:15:36.400 --> 00:15:37.700 Granda familio! 00:15:38.000 --> 00:15:40.500 Ĉu al ili mankos manĝaĵo? 00:15:40.900 --> 00:15:43.550 Vi ne povas maltrafi la celon de tia leciono. 00:15:44.600 --> 00:15:47.800 Kia tipo da familio estas tia? 00:15:48.000 --> 00:15:49.000 Ĉu ili havos problemojn? 00:15:49.600 --> 00:15:50.500 Ne! 00:15:51.104 --> 00:15:57.500 Edukado estas efika kaj ankaŭ estas novaj ŝancoj por inoj en Bangladeŝo. 00:15:57.916 --> 00:16:04.726 Malgraŭ malegalecoj, estas pli da laborebloj kaj Tanjina havas altajn celojn. 00:16:05.000 --> 00:16:08.000 Mi amas iri al la lernejo. 00:16:09.000 --> 00:16:12.200 En la tempo de mia patrino, ili june edziniĝis. 00:16:12.400 --> 00:16:14.500 Ili ne havis eblon studi 00:16:15.200 --> 00:16:19.950 Sed nun ni povas havi grandajn revojn de iĝi kuracisto aŭ inĝeniero. 00:16:20.129 --> 00:16:24.984 Pli kaj pli da junulinoj ĉi tie vidas ke aferoj povas esti malsamaj por ili 00:16:26.500 --> 00:16:30.700 Mi ne povas kompreni ke vi edziniĝis kun 17 jaroj. 00:16:30.800 --> 00:16:34.500 Mi ne povus imagi edziniĝi en nur du jaroj. 00:16:34.500 --> 00:16:36.000 Estas neimagebla. 00:16:36.800 --> 00:16:38.700 Ni ne komprenis tiam. 00:16:39.000 --> 00:16:41.000 Sed homoj scias pli bone nun. 00:16:42.700 --> 00:16:47.000 Do en kia aĝo vi pripensas edziĝi? 00:16:47.500 --> 00:16:49.000 Dudekkvin 00:16:50.000 --> 00:16:53.300 Mi finos mian edukadon kaj ekhavos laboron 00:16:54.100 --> 00:16:56.400 Mi iĝos kuracisto kaj poste edziniĝos. 00:16:56.900 --> 00:16:58.800 Vi estas tiom inteligenta! 00:17:03.299 --> 00:17:09.457 Estas mirinda vidi Taslima tiom esperplena pri la estonteco de ŝiaj filinoj. 00:17:09.460 --> 00:17:15.084 Sed estas unu esenca ŝanĝo, surbaze de la ŝanĝo en Bangladeŝo. 00:17:15.086 --> 00:17:19.500 Estas grandega plibonigo de infantravivo. 00:17:24.208 --> 00:17:30.062 Nun estas Ramadano, la islama monato da fasto kaj introspekto. 00:17:30.124 --> 00:17:37.058 En tia grava tempo, Hanan helpas siajn gepatrojn prizorgi la familian tombejon. 00:17:37.900 --> 00:17:40.200 Premu la teron per viaj manoj, 00:17:40.319 --> 00:17:47.957 Tri el la gefratoj de Hanan mortis kiam ili estis tre junaj. Ili entombiĝis ĉi tie. 00:17:48.500 --> 00:17:50.500 Ili mortis de morbilo. 00:17:51.200 --> 00:17:54.400 Ni ploris multege, estis tiom trista. 00:17:55.000 --> 00:17:57.500 Se kuracistoj estintus, ili povintus esti kuracitaj 00:17:57.700 --> 00:17:59.000 Eble unu travivintus 00:17:59.500 --> 00:18:02.800 Kiel mi povas forgesi? Mi memoros ilin mian tutan vivon. 00:18:03.093 --> 00:18:06.080 Kiam la gepatroj de Hanan estis juna paro, 00:18:06.243 --> 00:18:11.974 1 el 5 infanoj en Bangladeŝo mortis antaŭ atingi 5 jarojn. 00:18:11.978 --> 00:18:17.484 Ĉiu familio vivis kun la senĉesa timo perdi unu aŭ pli el la infanoj. 00:18:18.400 --> 00:18:21.600 Vi daŭre havis unu infanon post la alian. 00:18:21.800 --> 00:18:24.500 Kiam unu mortis, ne restis nur unu. 00:18:25.300 --> 00:18:27.400 Tiel estis. 00:18:28.000 --> 00:18:33.300 Ni ne pensis ke ni havis tro da infanoj, aŭ pri kiel ilia estonteco estos 00:18:36.383 --> 00:18:44.495 En la lastaj jardekoj Bangladeŝo baza sano multe progresis, specife infantravivo. 00:18:44.510 --> 00:18:48.498 Vakcinoj, kuraciloj de infektoj kaj pli bona nutrado kaj higieno 00:18:48.500 --> 00:18:51.260 savis la vivon de milionoj da infanoj. 00:18:51.990 --> 00:18:57.243 Kaj kiam gepatroj vidas ke iliaj infanoj verŝajne travivos 00:18:57.270 --> 00:19:02.041 la plej granda obstaklo al familiplanado fine malaperis. 00:19:02.070 --> 00:19:08.500 Eĉ en la domaĉoj de Dhaka, virinoj nun havas averaĝe nur du infanoj. 00:19:14.000 --> 00:19:16.525 Infantravivo estas la ŝlosilo. 00:19:17.000 --> 00:19:18.900 Lasu nin iri reen en historio. 00:19:18.950 --> 00:19:24.791 Kial la loĝantare de la mondo tiom malrapide kreskis antaŭ 1800? 00:19:24.810 --> 00:19:30.003 Tra historio, ĉiuj el la dokumentoj montras ke averaĝe 00:19:30.010 --> 00:19:33.794 du gepatroj havis ses infanojn. 00:19:33.810 --> 00:19:38.710 Sed tio aspektas kiel ege rapida kresko de la loĝantaro. Do kial ne kreskis? 00:19:38.740 --> 00:19:47.358 Ĉar 1... 2... 3... 4 de la infanoj mortis antaŭ kreski por mem iĝi gepatroj. 00:19:47.380 --> 00:19:51.900 Homoj en la pasinteco ne vivis en ekologia ekvilibro kun la naturo, 00:19:51.916 --> 00:19:55.057 ili mortis en ekologia ekvilibro kun naturo. 00:19:55.700 --> 00:19:59.086 Estis vere tragika! 00:19:59.120 --> 00:20:02.995 Sed kun la industria revolucio, tio ŝanĝiĝis. 00:20:03.010 --> 00:20:10.636 Pli bonaj salajroj, pli da manĝaĵo, kranakvo, pli bona higieno, sapo, medicinaj pliboniĝoj 00:20:10.680 --> 00:20:16.618 Pro pliboniĝoj, kial la loĝantaro kreskis? Ĉu kial ili havis pli da infanoj? 00:20:16.667 --> 00:20:26.688 Ne! En 1963 kiam mi estis en lernejo, infanoj po virino malkreskis al 5. 00:20:26.700 --> 00:20:31.886 Kaj la kialo por rapida popolkresko estis la pliboniĝo en infantravivo. 00:20:31.900 --> 00:20:35.025 4 travivis tiam. 00:20:35.100 --> 00:20:39.823 Sed ankoraŭ 1 de 4 mortis, estis daŭre terura. 00:20:39.850 --> 00:20:49.000 Nur en la lastaj jardekoj plejparte de la landoj progresis en infantravivo. 00:20:49.500 --> 00:20:52.554 Do nun ni alproksimiĝas al nova ekvilibro. 00:20:52.580 --> 00:20:58.714 Kaj estas bona ekvilibro: du gepatroj averaĝe havas du infanojn kiuj travivas 00:20:58.750 --> 00:21:01.730 Ni havas familiojn en vere feliĉa ekvilibro. 00:21:01.732 --> 00:21:05.900 Tio estas la plej kutima familia situacio en la mondo nuntempe. 00:21:05.901 --> 00:21:09.494 Kaj kio tio signifas por la estonteco? 00:21:09.510 --> 00:21:13.370 Mi montros al vi nian plej bonan projekcion en la estonteco, 00:21:13.374 --> 00:21:19.208 de la plej bonaj demografiistoj de la Popola Divisio de la Unuiĝintaj Nacioj. 00:21:19.412 --> 00:21:20.866 Kaj aspektas tiel. 00:21:20.892 --> 00:21:27.618 Unue daŭrigas tiel, al 8... al 9... kaj poste iras tien... 00:21:27.880 --> 00:21:29.851 Sed vidu: malrapidiĝas! 00:21:29.854 --> 00:21:33.837 Je la fino de la jarcento ĝi pli platiĝas. 00:21:33.880 --> 00:21:37.568 Kaj se ni iras pli proksimen, vi vidos 00:21:37.590 --> 00:21:43.669 ke ni esperas malrapidiĝon kaj la fino de rapida popolkresko. 00:21:45.059 --> 00:21:49.533 Sed kompreneble tio estas projekcio kun granda malcerteco. 00:21:49.536 --> 00:21:55.373 Sed ni estas certaj ke la fino de rapida popolkresko venas ĉi tiun jarcenton. 00:21:55.755 --> 00:21:59.993 Kaj ĉio pro la efiko de la falanta kvoto de infanhavado. 00:21:59.999 --> 00:22:02.007 Jen, vidu, se ni revenas 00:22:03.015 --> 00:22:05.798 mi montros tion pere de la kvanto da infanoj en la mondo. 00:22:05.810 --> 00:22:09.589 La numero da infanoj de 0 al 15 jaraĝaj. 00:22:09.800 --> 00:22:12.254 Jen ili venas. Vidu: 00:22:12.643 --> 00:22:17.320 La numero da infanoj malrapide kreskis... kaj poste rapide kreskis... 00:22:17.322 --> 00:22:19.630 Je la fino de la jarcento ĉi tie 00:22:19.632 --> 00:22:22.619 estis du bilionoj da infanoj en la mondo 00:22:22.630 --> 00:22:29.800 Por mi estis vere grava jaro, ĉar tiam Doris naskiĝis, mia unua nepino. 00:22:29.880 --> 00:22:34.971 Ŝi naskiĝis en vere speciala tempo por infanoj de la mondo. 00:22:35.211 --> 00:22:40.540 Ĉar la specialigitaj demografoj taksas ke ekde tia jaro 00:22:40.545 --> 00:22:44.745 la kvanto de infanoj daŭrigos tiel. 00:22:44.748 --> 00:22:47.114 Ne plu kreskos. 00:22:47.115 --> 00:22:52.385 Je la fino de la jarcento, ni daŭre havos 2 bilionoj da infanoj en la mondo. 00:22:52.446 --> 00:22:59.730 Kiam Doris naskiĝis, la mondo eniris la tempon de infankulmino. 00:23:00.087 --> 00:23:02.980 La kvanto de infanoj ne kreskas. 00:23:02.989 --> 00:23:05.890 Nu, tio konfuzigos vin. 00:23:05.900 --> 00:23:13.000 Ĉar... kiel la loĝantaro povas kreski tiel, se la kvanto de infanoj ne kreskas? 00:23:13.020 --> 00:23:15.784 De kie venos la plenkreskuloj? 00:23:15.842 --> 00:23:19.989 Por klarigi tion, mi lasos la tro belajn digitalajn aĵojn 00:23:19.999 --> 00:23:26.386 kaj montros al vi vere povan edukan materialon kiun ni kreis. 00:23:26.400 --> 00:23:30.220 Mi montros al vi la mondan loĝantaron, sinjorinoj kaj sinjoroj... 00:23:30.222 --> 00:23:33.901 En la formo de ŝaŭmblokoj. 00:23:35.222 --> 00:23:39.890 Unu bloko estas unu miliardo 00:23:39.910 --> 00:23:44.155 Kaj tio signifas ke ni havas pli ol 2 miliardoj da infanoj en la mondo 00:23:44.180 --> 00:23:49.663 Kaj ni havas 2 miliardoj inter 15 kaj 30 jaroj 00:23:49.674 --> 00:23:51.617 Tio estas rondigitaj nombroj. 00:23:51.628 --> 00:23:54.230 1 miliardo inter 30 kaj 45 jaroj, 00:23:54.232 --> 00:23:57.836 1 miliardo inter 45 kaj 60 jaroj 00:23:57.966 --> 00:24:03.167 kaj mia bloko: 60 jaroj kaj pli aĝa. Jen je la supra parto. 00:24:03.297 --> 00:24:05.654 Tio estas la monda popolo hodiaŭ. 00:24:05.725 --> 00:24:09.563 Vi povas vidi ke 3 miliardoj mankas ĉi tie. 00:24:09.600 --> 00:24:12.535 Nur malmultaj mankas ĉar ili mortis. 00:24:12.540 --> 00:24:15.960 Plejparte el ili mankas ĉar ili neniam naskiĝis. 00:24:16.090 --> 00:24:22.052 Ĉar antaŭ 1980 estis multe malpli da infanoj naskitaj en la mondo, 00:24:22.054 --> 00:24:24.695 ĉar estis malpli da virinoj, kiuj naskis infanojn. 00:24:24.700 --> 00:24:26.800 Do jen estas hodiaŭ. 00:24:26.810 --> 00:24:29.400 Nu, kio okazos en la estonteco? 00:24:29.475 --> 00:24:32.130 Ĉu vi scias kio okazos al maljunuloj kiel mi? 00:24:32.939 --> 00:24:34.291 Ili mortos! 00:24:34.310 --> 00:24:38.496 Jes! Estis iu ĉi tiu kiu laboras en malsanulejoj. 00:24:38.566 --> 00:24:40.746 Do... Ili mortas! 00:24:40.800 --> 00:24:45.781 La resto iĝas 15 jaroj pli aĝaj kaj havos 2 miliardojn da infanoj. 00:24:46.740 --> 00:24:49.749 Tiuj estas maljunaj, tempo por morti. 00:24:49.800 --> 00:24:53.900 Kaj tiuj iĝas 15 jaroj pli aĝaj kaj havos 2 miliardojn da infanoj. 00:24:53.900 --> 00:24:58.561 kaj ĉi tiu mortas. La aliaj... 15 jaroj pli aĝaj kaj havos 2 miliardojn infanojn. 00:24:58.580 --> 00:25:00.041 Ho! 00:25:00.125 --> 00:25:02.765 Sen altigi la nombro da infanoj, 00:25:02.800 --> 00:25:05.608 sen plilongigi la longeco de la vivo, 00:25:05.633 --> 00:25:11.353 ni havas 3 miliardoj pli pri tio granda kaj neevitebla kresko da plenkreskuloj. 00:25:11.390 --> 00:25:15.440 Kio okazas kiam grandaj junaj generacioj plenkreskiĝas. 00:25:15.465 --> 00:25:21.100 Jen unu plia detalo, bona novaĵo por tiuj, kiuj estas aĝaj, kiel mi. 00:25:21.507 --> 00:25:24.876 Oni taksas ke maljunuloj vivos iomete pli longe. 00:25:24.900 --> 00:25:28.667 Do ni devas aldoni 1 miliardo por la maljunuloj ĉi tie supre. 00:25:28.911 --> 00:25:32.635 Kaj mi senespere esperas ke mi estos parto de tiu grupo. 00:25:32.642 --> 00:25:38.617 Ĉar tiel mi povas vivi longe kaj legi jarstatistikojn kiam ili ĉiujare raportiĝas. 00:25:38.694 --> 00:25:46.328 Sed kiam mi parolas kun multaj bonaj aktivuloj por la medio, kio zorgas 00:25:46.394 --> 00:25:50.798 ili ofte diras al mi ke ni devas halti la popolkreskiĝon je 8 miliardoj 00:25:50.800 --> 00:25:55.998 Kiam mi parolas kun ili... Unue, ili ne scias ke ni jam atingis la infanpinton 00:25:56.000 --> 00:26:03.900 kaj ili estas tute nekonsciaj ke la resto de la kresko estas neevitable plenkreskuloj 00:26:03.905 --> 00:26:10.198 Do ni pli-malpli atingos tiun kvanton da homoj 00:26:10.850 --> 00:26:15.766 Do, ni scios kiom multe da miliardoj estos. Sed kie ili vivos? 00:26:16.128 --> 00:26:19.497 Nun kaj en la estonteco. 00:26:21.281 --> 00:26:25.894 Jen la mondo. Jen la sep miliardoj. 00:26:26.434 --> 00:26:33.061 De la sep miliardoj, 1 vivas en Ameriko, nordo kaj sudo kune. 00:26:33.068 --> 00:26:37.681 1 en Eŭropo, 1 en Afriko, 00:26:37.695 --> 00:26:41.531 kaj 4 en Azio. 00:26:41.538 --> 00:26:43.735 Tio estas nuntempe. Kiel ni povas memori tion? 00:26:43.740 --> 00:26:47.513 Mi havas unu simplan manieron: mi metas la nombrojn tiel 00:26:47.550 --> 00:26:51.304 kaj mi diras ke estas la pinkodo de la mondo: 1114. 00:26:51.607 --> 00:26:55.272 Nun, kio okazos mezo de la jarcento? 00:26:55.336 --> 00:26:57.342 Tion ni scias sufiĉe bone. 00:26:57.350 --> 00:27:02.080 Eŭropo... Neniu kresko. Fakte, la eŭropa popolo malkreskas. 00:27:02.100 --> 00:27:06.490 En Ameriko, iom malpli da homoj. Plejparte pensiuloj en Sudameriko. 00:27:06.492 --> 00:27:09.790 Do estas preskaŭ neniu diferenco, preskaŭ la samon. 00:27:09.800 --> 00:27:13.005 En Azio ni havos 1 miliardon pli, 00:27:13.046 --> 00:27:16.322 kaj poste la kresko en Azio finiĝas. 00:27:16.363 --> 00:27:21.238 En Afriko, en la venontaj 40 jaroj, la popolo duobliĝos. 00:27:21.457 --> 00:27:25.088 Nun... je la fino de la jarcento 00:27:25.100 --> 00:27:29.767 Nu, ni scias ke ne estos pli en Eŭropo, nek en Ameriko, nek en Azio... 00:27:29.868 --> 00:27:34.600 Sed en Afriko, laŭ la datumoj de hodiaŭ, estos plia duobligo. 00:27:34.606 --> 00:27:39.628 Do estos 4 miliardoj en Afriko 00:27:39.640 --> 00:27:45.440 je 2100 kaj verŝajne tiu pinkodo iĝos 1145. 00:27:45.978 --> 00:27:49.900 En 2100 estos vere malsama mondo. 00:27:49.946 --> 00:27:53.987 La homoj kiuj vivos en kion mi nomiĝas la malnova okcidento, 00:27:53.999 --> 00:27:58.666 en okcidenta Eŭropo kaj norda Ameriko, estos malpli ol 10 procentoj de la mondo. 00:27:58.772 --> 00:28:03.464 80 procentoj de la monda popolo vivos en Azio kaj Afriko. 00:28:03.570 --> 00:28:07.314 Sed, ĉu estos sufiĉe da rimedoj por vivteni ilin? 00:28:07.700 --> 00:28:13.770 Nu, tio estos grandega defio kaj nenio alvenos aŭtomate. 00:28:13.877 --> 00:28:21.500 Sed mia versio de tio estas ke estos ebla por tiuj miliardoj vivi bone kune. 00:28:28.763 --> 00:28:36.593 Certe estas ebla vidi la potencialon de riĉa kaj paca Azio, kun 5 miliardoj 00:28:36.610 --> 00:28:39.791 Japanio, Suda Koreio kaj aliaj jam estas riĉaj. 00:28:39.800 --> 00:28:49.446 Sekvante ilian vojon al riĉeco, grandaj partoj de Ĉinio, Barato, Indonezio... 00:28:49.494 --> 00:28:54.954 Eĉ en malpli riĉaj aziaj landoj, pli kaj pli ekhavas sufiĉe bonan vivon. 00:28:56.780 --> 00:29:02.500 Sed kio pri la estonta Afriko, de tiom multe kiel 4 miliardoj? 00:29:02.700 --> 00:29:07.688 Ĉu ne plejparte el ili vivos en terura malriĉeco? 00:29:07.737 --> 00:29:11.716 Mi vidis enorman malriĉecon en Afriko. 00:29:11.750 --> 00:29:19.390 Antaŭ 30 jaroj mi pasigis la du plej intensajn jarojn de mia kuracista vivo 00:29:19.391 --> 00:29:24.806 en unu el la plej malriĉaj landoj, Mozambiko, je la orientafrika marbordo. 00:29:24.820 --> 00:29:33.039 Mozambiko estis ĵus sendependiĝinta post longa milito kontraŭ la kolonia povo Portugalio. 00:29:33.100 --> 00:29:41.276 Mi deĵoris kiel unu el du kuracistoj, ambaŭ ni eksterlandanoj, por 300.000 homoj. 00:29:41.300 --> 00:29:47.436 Kaj jen la tiama hospitalo. Mia edzino ankaŭ laboris tie kiel akuŝisto. 00:29:47.484 --> 00:29:49.864 Jen la tuta personaro de la hospitalo. 00:29:49.900 --> 00:29:57.623 Tiuj blanke vestitaj bonŝancis dum la kolonia periodo ricevi profesian trejnadon de minimume unu jaro. 00:29:57.680 --> 00:30:01.295 La aliaj ... multaj el ili eĉ ne kapablis legi kaj skribi. 00:30:01.310 --> 00:30:05.796 Sed ili ĉiuj laboris kun tiom da sindediĉo kaj motiviĝo! 00:30:05.964 --> 00:30:11.956 Sed la pacientoj venis kun la plej aĉaj malsanoj de malriĉego 00:30:11.968 --> 00:30:15.195 kaj niaj resursoj ofte ne sufiĉis. 00:30:15.210 --> 00:30:21.962 Kaj precipe miaj kapabloj kiel juna kuracisto ne plenumis la bezonojn de la pacientoj. 00:30:21.963 --> 00:30:25.723 Mozambiko ankoraŭ nun estas tre malriĉa lando. 00:30:25.724 --> 00:30:30.595 Sed la aferoj treege pliboniĝis ekde mia ĉeesto antaŭ 30 jaroj. 00:30:36.193 --> 00:30:42.767 Unue, nun ekzistas tute nova hospitalo en la urbo kie mi laboris antaŭ 30 jaroj. 00:30:44.000 --> 00:30:50.117 La nova, multe pli granda hospitalo havas 15 kuracistojn, 11 el ili mozambikanoj. 00:30:50.119 --> 00:30:53.938 La tuta personaro nun estas bone trejnita. 00:30:55.450 --> 00:31:00.853 La direktoro de la hospitalo estas D-ro Cashimo, la obstetrikisto. 00:31:02.000 --> 00:31:04.000 Ĉio montras ... 00:31:04.300 --> 00:31:06.200 ke estos ... 00:31:06.500 --> 00:31:08.000 ĝemeloj! 00:31:08.665 --> 00:31:13.031 La transformiĝo ĉi tie mirigas min! 00:31:14.000 --> 00:31:16.000 Ni havas servojn de urĝecmedicino, 00:31:16.400 --> 00:31:19.500 pediatrio kaj ortopedia kirurgio. 00:31:20.700 --> 00:31:24.600 Ni havas grandajn laboratoriojn kaj apotekon laborante dum 24h ĉiutage. 00:31:24.800 --> 00:31:31.985 Ili rutine savas naskantajn virinojn per cezera sekco, tio estis miatempe neebla. 00:31:34.000 --> 00:31:37.500 Nuntempe, ni povas fari tion ĉi tie, kun profesia teamo 00:31:38.000 --> 00:31:45.000 en operaciejo same bone ekipita kiel ĉie ajn en la mondo. 00:31:47.973 --> 00:31:51.666 Ĉio tiom multe pliboniĝis. 00:31:51.690 --> 00:31:56.600 Kiu naskiĝas en Mozambiko hodiaŭ atendos pli brilan estontecon. 00:32:00.339 --> 00:32:05.162 Ne nur pro pli bona sano, sed ankaŭ pro kreskiganta ekonomio 00:32:05.190 --> 00:32:07.545 kun viglaj havenoj kaj merkatoj 00:32:07.547 --> 00:32:11.500 kaj novaj industrioj kun multaj novaj laborpostenoj. 00:32:15.650 --> 00:32:20.474 Mi scias ke eble vi pensas ke tiaj bonnovaĵoj nur koncernas urbegojn kaj urbojn. 00:32:20.476 --> 00:32:22.142 Kaj tio veras! 00:32:22.144 --> 00:32:26.968 La plej granda defio estas en la kamparaj regionoj, kie loĝas la plejmulto da homoj. 00:32:27.268 --> 00:32:30.185 Sed aferoj ŝanĝiĝas ankaŭ ĉi tie. 00:32:33.166 --> 00:32:39.062 For en kampara norda Mozambiko situas la distrikto de Mogovolas. 00:32:40.137 --> 00:32:45.300 Tio estas la hejmo de Olivia, Andre kaj ilia juna familio. 00:32:46.750 --> 00:32:51.496 Kiel tiom multe da aliaj malriĉuloj en la mondo, Olivia kaj Andre estas agraruloj 00:32:51.516 --> 00:32:56.262 kies manĝaĵo dependas de kion ili kultivas. 00:33:00.036 --> 00:33:04.246 Estas la 4-a frumatene kaj la tagaj taskoj vokas. 00:33:06.769 --> 00:33:09.489 Andre direktiĝas rekte al la kampoj. 00:33:09.688 --> 00:33:12.706 Olivia unue iras alporti akvon. 00:33:12.726 --> 00:33:16.500 Ambaŭ devas marŝi mejlojn por atingi ion. 00:33:17.900 --> 00:33:20.500 Mi bezonas du horojn por alveni. 00:33:21.600 --> 00:33:25.800 Se tie estas okupata, foje necesas du horojn. 00:33:28.000 --> 00:33:31.600 Kiam mi revenas, mi lacas kaj malsatas. 00:33:33.703 --> 00:33:39.682 Sen iu alia transportilo ĉio devas esti portata. 00:33:42.540 --> 00:33:46.653 Olivia kaj Andre havas ok infanojn. 00:33:46.680 --> 00:33:50.049 Fekundeco estas ankoraŭ tre alta multloke en kampara Afriko. 00:33:50.080 --> 00:33:54.517 Estas la plej malriĉaj familioj kiuj bezonas manĝigi la plej grandan nombron da buŝoj. 00:33:54.854 --> 00:33:59.045 Ĉion ŝpareblan tiu familio vendos. 00:33:59.800 --> 00:34:02.000 Mi vere baraktas. 00:34:02.800 --> 00:34:09.600 Mi plantas ĉiajn kultivaĵojn, sed eĉ per ĉio ĉi ... 00:34:09.800 --> 00:34:17.600 mi tamen ne gajnas sufiĉe da mono por prizorgi miajn infanojn. 00:34:18.800 --> 00:34:22.699 Tamen la ekonomia kresko ja nun malrapide fluetas kamparen. 00:34:23.500 --> 00:34:29.500 Mi ŝparis dum tri jaroj por ekhavi tiun tegmenton por mia domo. 00:34:29.800 --> 00:34:35.451 Nun Andre strebas al unu afero, konvinkita ke tiu ŝanĝos ĉion. 00:34:35.800 --> 00:34:40.400 Mi urĝe bezonas biciklon! Mi povas nenien alveni sen ĝi. 00:34:42.342 --> 00:34:47.427 Bicicloj povas fari grandegan diferencon por la vivoj de la kamparanaj malriĉuloj. 00:34:47.467 --> 00:34:51.775 Ili ŝparas plurajn horojn tage kaj dume povas finfari pli da laboro. 00:34:52.054 --> 00:34:56.304 Per biciklo ili kapablas transporti multe pli pezan ŝarĝon al la bazaro 00:34:56.350 --> 00:34:58.210 kaj gajni pli da mono. 00:34:58.230 --> 00:35:00.286 Ili povas vojaĝi por trovi laboron 00:35:00.288 --> 00:35:04.108 kaj se ili malsaniĝas ili povas ĝustatempe atingi malsanulejon. 00:35:05.600 --> 00:35:12.800 Se mi akiros biciclon, mi tiom ĝojos. 00:35:13.200 --> 00:35:17.400 Ĉar domo sen biciklo ne estas hejmo. 00:35:17.682 --> 00:35:24.137 Andre kaj Olivia estas ŝparintaj monon jam du jarojn. Ĝi ankoraŭ ne sufiĉas. 00:35:24.200 --> 00:35:29.261 Ĉio nun dependas de la aktuala sezama rikolto. 00:35:29.300 --> 00:35:34.146 Se ili atingos bonan prezon, ili eble sukcesos. 00:35:36.331 --> 00:35:40.283 Andre kaj Olivia loĝas en unu el la plej malriĉaj landoj. 00:35:40.323 --> 00:35:44.275 Kaj ili loĝas en la kampara regiono, kiu estas la plej malrica parto de tiu lando. 00:35:44.434 --> 00:35:50.531 Do, kiom da homoj en la mondo vivas kiel tiuj? Kaj kiom da malriĉuloj estas? 00:35:50.690 --> 00:35:52.974 Mi montros al vi tiun ĉi mezurilon. 00:35:52.999 --> 00:35:56.429 Tre simpla. Malriĉa .. kaj .. riĉa. 00:35:56.470 --> 00:35:59.467 Jen mi havas la sep miliardojn denove. 00:35:59.626 --> 00:36:04.710 Ili estas en tre simpligita maniero ordigitaj de la plej malriĉaj ĝis la plej riĉaj. 00:36:05.167 --> 00:36:11.323 Nu, kiom enspezas la plej riĉa miliardo ĉi tie, dolarojn tage? 00:36:11.363 --> 00:36:13.000 Ni rigardu ĉi tien. 00:36:13.091 --> 00:36:14.570 Hoo .. hooo .. 00:36:14.580 --> 00:36:16.357 Ĝi kreskas, ĝi kreskas ... 00:36:16.400 --> 00:36:17.727 uj uj uj ... 00:36:17.800 --> 00:36:20.408 Mi eĉ ne povas atingi ĝin. $100 tage. 00:36:21.077 --> 00:36:26.319 Sekve ni rigardu la mezan miliardon. Kiom enspezas tiuj? 00:36:26.350 --> 00:36:30.853 Ĝi venos, jes ... nur $10. 00:36:30.955 --> 00:36:35.549 Kaj nun mi iru al la plej malriĉa miliardo. Kiom ili enspezas? 00:36:35.570 --> 00:36:37.897 Nu ... 00:36:37.950 --> 00:36:40.083 Nur $1. 00:36:40.509 --> 00:36:43.240 Ĉi tio estas la diferenco en la mondo hodiaŭ. 00:36:43.343 --> 00:36:48.400 La ekonomiistoj strekas linion kiun ili nomas "la linio de treega malriĉeco". 00:36:48.450 --> 00:36:49.900 Je iom pli ol $1. 00:36:50.000 --> 00:36:56.357 Tie vi apenaŭ havas sufiĉe da manĝo por la familio, vi ne certas havi manĝon ĉiutage. 00:36:56.558 --> 00:36:58.595 Tamen unu miliardo klare estas sub tio. 00:36:58.635 --> 00:37:02.672 La dua miliardo estas iel dividita per tiu linio. 00:37:02.874 --> 00:37:05.263 Kaj la aliaj estas super ĝi. 00:37:05.600 --> 00:37:10.202 La plej malriĉaj homoj apenaŭ povas aĉeti ŝuojn. 00:37:10.220 --> 00:37:14.979 kaj kiam ili akiris ŝuojn, la sekva celo de ŝparado estas biciklo. 00:37:14.999 --> 00:37:17.327 Ĉi tie troviĝas Andre kaj Olivia. 00:37:17.350 --> 00:37:20.600 Kaj post biciklo vi ŝparos por motorciklo. 00:37:20.610 --> 00:37:24.486 Kaj tiam, post la motorciklo sekvos la aŭtomobilo. 00:37:24.572 --> 00:37:29.425 Kaj mi memoras kiam mia familio ekhavis sian unuan aŭton, ĝi estis malgranda griza Volkswagen. 00:37:29.511 --> 00:37:35.255 La unua afero kiun ni faris estis veturi al Norvegio por ferii, ĉar Norvegio estas tiom pli bela ol Svedio. 00:37:35.310 --> 00:37:39.089 Estis mirinda vojaĝo! 00:37:39.175 --> 00:37:45.052 Kaj nun mi estas en tiu ĉi grupo. Mi povas veturi kiel la plej riĉa miliardo, ni povas veturi ferien per aviadiloj. 00:37:45.057 --> 00:37:48.452 Kompreneble ekzistas homoj kiuj estas multe pli riĉaj ol la aviadiluloj. 00:37:48.538 --> 00:37:54.929 Kelkaj estas tiom riĉaj ke ili eĉ pripensas vojaĝi kiel turistoj en la kosmon. 00:37:54.935 --> 00:37:59.999 Kaj la enspeza diferenco inter la aviadiluloj kaj la plej riĉaj tie 00:38:00.010 --> 00:38:05.019 estas preskaŭ same granda kiel ĝi estas inter la aviadiluloj ĉi tie 00:38:05.030 --> 00:38:08.095 kaj la plej malriĉaj tiuflanke. 00:38:08.200 --> 00:38:13.925 Nu, la plej grava aspekto por memori el tiu ĉi grafikaĵo estas la jena: 00:38:13.963 --> 00:38:18.135 Por montri tion al vi mi bezonas mian ŝtupetaron. 00:38:18.335 --> 00:38:22.999 Foje bezonatas ankaŭ iom da malnova, bone funkcianta teknologio. 00:38:23.274 --> 00:38:26.250 Jen. 00:38:29.023 --> 00:38:33.114 Nun mi atingis la supron. 00:38:33.152 --> 00:38:39.834 La problemo por ni vivante kun $100 tage estas, ke kiam ni rigardas malsupren 00:38:39.953 --> 00:38:44.773 al tiuj kiuj havas $10 aŭ $1 ili aspektas same malriĉaj. 00:38:44.900 --> 00:38:46.800 Ni ne kapablas vidi la diferencon. 00:38:46.850 --> 00:38:50.767 Aspektas kvazaŭ ĉiu vivas kun la sama monkvanto. 00:38:50.802 --> 00:38:52.710 Kaj oni diras "ho, ili ĉiuj estas malriĉaj". 00:38:52.826 --> 00:38:59.592 Ne, mi povas certigi al vi, ĉar mi renkontis homojn kaj parolis kun homoj kiuj vivas ĉi-sube 00:38:59.708 --> 00:39:04.693 kaj mi povas aserti al vi, ke la ĉi-subaj homoj 00:39:04.700 --> 00:39:10.999 ili scias tre bone, kiom multe pli bone vivo estus se ili progresus de $1 al $10. 00:39:11.000 --> 00:39:13.147 La dekobla enspezo! 00:39:13.148 --> 00:39:16.594 Tio estas grandega diferenco. 00:39:16.620 --> 00:39:22.667 Por kompreni tion, ĝuste tion Olivia kaj Andre provas fari nun. 00:39:22.741 --> 00:39:27.162 Ĉiu malgranda paŝo laŭ ĉi tiu linio 00:39:27.200 --> 00:39:30.362 de la ŝuoj al la biciklo 00:39:30.390 --> 00:39:36.435 ŝajne malgranda el fora distanco havas gravan efikon al iliaj vivoj. 00:39:36.550 --> 00:39:46.152 Kaj se Andre kaj Olivia akirus tiun biciklon tio rapidigus ilin al pli bona vivo kaj bonfarto tiudirekten. 00:39:47.356 --> 00:39:53.900 Hodiaŭ Andre kaj Olivia prepariĝas por vendi la rikoltaĵon de sezamo kiun ili kultivis dum multaj monatoj. 00:39:54.500 --> 00:39:58.200 La prezo antaŭe estis je 25 metikaloj. 00:39:58.600 --> 00:40:01.500 Ĉi-jare ĝi estas pli bona. 00:40:02.000 --> 00:40:05.300 Ni esperas ĝin vendi je 40-45 metikaloj. 00:40:05.985 --> 00:40:11.901 Sed Andre kaj Olivia devas esti atentaj por ricevi la ĝustan prezon. 00:40:12.400 --> 00:40:19.800 Ni eltrovis, ke iuj aĉetantoj manipulis la pesilon. 00:40:20.100 --> 00:40:25.800 Do, se ni pesas ĝin mem kaj ĝi pezas 10 kilogramojn, 00:40:26.000 --> 00:40:35.500 poste alportas ĝin al la aĉetontoj, eble tiuj dirus al ni ke estas 7 aŭ 8. 00:40:36.183 --> 00:40:38.865 Andre estos faranta la vendadon. 00:40:38.936 --> 00:40:44.900 Kaj espereble la lastan fojon li bezozas helpon por transporti la rikoltaĵon al la bazaro. 00:40:48.005 --> 00:40:51.400 Andre devas agi sprite nun. 00:40:53.000 --> 00:40:57.400 Ho, ho, amiko mia! Faru la kalkuladon dece! 00:40:57.974 --> 00:41:02.713 La negoco faritas. Kaj Andre ĝojas pri la ricevita prezo. 00:41:06.300 --> 00:41:08.800 Nun mi elspezos mian monon! 00:41:10.354 --> 00:41:15.021 Estas la momento cele al kiu la familio tiom penige laboris. 00:41:32.974 --> 00:41:37.722 La vojiro de Andre al la bazaro postulis tutan matenon de piedirado. 00:41:37.800 --> 00:41:42.661 Nun, dum malpli ol horo li povas bicikli hejmen. 00:41:49.700 --> 00:41:52.000 Vi aĉetis biciklon! 00:41:52.300 --> 00:41:54.000 Jes, karulino, mi aĉetis biciklon! 00:42:02.043 --> 00:42:05.496 La biciklon oni tuj ekuzas. 00:42:05.520 --> 00:42:08.399 La infanoj alportas akvon per ĝi. 00:42:08.440 --> 00:42:11.813 Andre transportas pli da rikoltaĵoj al la bazaro. 00:42:11.900 --> 00:42:17.724 Kaj, same grave, Olivia kaj Andre povas nun facile atingi siajn lecionojn por plenaĝuloj 00:42:17.750 --> 00:42:23.149 do povas pli bone lerni kalkuli, legi kaj skribi. 00:42:24.700 --> 00:42:30.700 Nun mi celas ŝpari por aĉeti motorciklon por veturigi mian edzinon kaj miajn infanojn. 00:42:32.400 --> 00:42:34.100 Tio estas mia sekva celo. 00:42:39.372 --> 00:42:45.741 Estas grandioze vidi kiel Olivia kaj Andre pedalas for de la ekstrema malriĉeco. 00:42:45.850 --> 00:42:49.465 Kaj ili uzas la biciklon por iri al legokapabligaj lecionoj. 00:42:49.500 --> 00:42:54.647 Edukado tiom gravas por la progreso de homoj kaj nacioj. 00:42:55.249 --> 00:43:00.558 Sed kiom da homoj scias, kiel efektive evoluis edukado en la mondo? 00:43:00.600 --> 00:43:04.768 Tempo por la granda brita nescio-enketo denove. 00:43:04.810 --> 00:43:05.739 Ek. 00:43:05.774 --> 00:43:11.163 Ni demandis: kiu elcentaĵo de la plenaĝuloĵ en la mondo scipovas legi kaj skribi? 00:43:11.685 --> 00:43:17.700 Ĉu mi povas demandi la aŭskultantaron? Kiom el vi taksas ke 20%? Levu la manojn! 00:43:18.000 --> 00:43:20.394 40% ? 00:43:21.700 --> 00:43:23.962 60% ? 00:43:23.963 --> 00:43:26.923 Kaj 80% ? Ah, jes, jes. 00:43:27.121 --> 00:43:30.647 Jen la rezulto de la brita muestro. 00:43:35.947 --> 00:43:42.955 Nun uzeblas la rezulto de la brita enketo por eltrovi la korektan respondon, ĉu ne? 00:43:43.072 --> 00:43:46.922 Kompreneble, 80% estas la ĝusta respondo. 00:43:46.950 --> 00:43:50.808 Vi almenaŭ klare superis la britan averaĝon. 00:43:51.492 --> 00:43:55.300 Jes, 80% de la monda loĝantaro nuntempe scipovas legi kaj skribi. 00:43:55.310 --> 00:43:59.834 Legkapablo estas je 80%, fakte la plej aktuala nombro estas iom pli alta. 00:43:59.912 --> 00:44:04.530 Do, se mi estus komparinta tion kun la ĉimpanzoj denove, nu ... 00:44:04.542 --> 00:44:08.300 ankoraŭfoje vi havas nur hazardajn rezultojn por la ĉimpanzoj. 00:44:08.340 --> 00:44:12.834 Sed vi ricevas trioblan kvanton de koraktaj respondoj ol de la britoj. 00:44:13.352 --> 00:44:17.125 Kaj nun la universitatuloj. 00:44:17.189 --> 00:44:20.364 Eble ili scias tion ... ve, eĉ pli malbone. 00:44:20.477 --> 00:44:24.250 Kion do oni instruas en britaj universitatoj? 00:44:24.282 --> 00:44:31.132 La komuna vido concerne la mondon estas eksdata je pluraj jardekoj. La amasinformiloj preterlasis komuniki tion. 00:44:31.488 --> 00:44:35.423 Sed eble tio okazis ĉar la mondo tiom rapide ŝanĝiĝas. 00:44:35.430 --> 00:44:37.366 Sinjorinoj kaj sinjoroj, 00:44:37.398 --> 00:44:41.171 Mi donos al vi mian absolute preferatan diagramon. 00:44:41.190 --> 00:44:48.863 Mi montros al vi la historion de 200 landoj dum 200 jaroj ene de malpli ol unu minuto. 00:44:48.880 --> 00:44:55.179 Mi havas akson por enspezo. Mi havas akson por vivodaŭro. 00:44:55.190 --> 00:44:59.551 Mi komencas en 1800, kaj jen ĉiuj landoj. 00:44:59.580 --> 00:45:04.409 Kaj tiam en 1800 ĉiu estis sube en la malriĉa kaj malsana angulo, ĉu vi vidas? 00:45:04.420 --> 00:45:06.595 Mallonga vivodaŭro, malmulte da mono. 00:45:06.708 --> 00:45:09.186 Kaj jen la efiko de la industria revolucio. 00:45:09.200 --> 00:45:15.178 Kompreneble, la landoj en okcidenta Eŭropo altigas sian bonstaton, sed ne iĝas multe pli sanaj komence. 00:45:15.291 --> 00:45:18.822 Kaj tiuj sub koloniinisma regado neniel profitas tie. 00:45:18.935 --> 00:45:21.170 Ili restas tie en la malsana kaj malriĉa angulo. 00:45:21.202 --> 00:45:27.243 Kaj nun sano malrapide kreskas, ĝi altiĝas ĉi tien kaj ni eniras la novan jarcenton. 00:45:27.280 --> 00:45:31.600 Kaj la terura Unua Mondmilito kaj post tio la ekonomia regreso. 00:45:31.800 --> 00:45:34.200 Kaj poste la Dua Mondmilito. 00:45:34.500 --> 00:45:36.858 Ho. Kaj nun sendependiĝo. 00:45:36.900 --> 00:45:41.473 Kaj kun sendependeco sano kreskas pli rapide ol iam en tiuj aliaj landoj. 00:45:41.520 --> 00:45:47.384 Kaj nun sekvas la rapida ekonomia rekapto de Ĉinio kaj latinamerikaj landoj. 00:45:47.593 --> 00:45:49.003 Jen ili alvenas. 00:45:49.050 --> 00:45:53.213 Kaj Barato sekvas tie kaj ankaŭ la afrikaj landoj sekvas. 00:45:53.260 --> 00:45:56.500 Estas miriga ŝango okazinta en la mondo. 00:45:56.550 --> 00:46:02.800 Vidu, je la antaŭo ĉi tie ni nun havas Usonon kaj Brition, sed ili ne plu moviĝas tiom rapide. 00:46:02.801 --> 00:46:05.406 La rapide moviĝantaj estas ĉi tie en la mezo. 00:46:05.450 --> 00:46:08.968 Ĉinio moviĝas rapidege por rekapti. Kaj Bangladeŝo ... 00:46:09.000 --> 00:46:14.750 Vidu, Bangladeŝo jam estas ĉi tie, nun sufiĉe sana kaj ekkomencante rapidan ekonomian kreskon. 00:46:15.010 --> 00:46:20.499 Kaj Mozambiko... Jes, Mozambiko estas malantaŭe tie, sed nun rapide moviĝanta en la ĝustan direkton. 00:46:20.856 --> 00:46:24.952 Sed ĉio kion mi montras al vi estas landaj averaĝoj. 00:46:25.066 --> 00:46:29.648 Kio pri homoj? Ĉu ankaŭ homoj havas pli bonan vivon? 00:46:29.681 --> 00:46:34.263 Mi montros al vi nun ion, kio ekscitegas min estante statistikisto. 00:46:34.377 --> 00:46:39.000 Mi montros al vi la distribuon de enspezoj. La diferencon inter homoj. 00:46:39.100 --> 00:46:42.359 Kaj por tion fari, mi remetos la bobelon je 50 jaroj 00:46:42.380 --> 00:46:45.354 kaj tiam ni rigardos nur al mono. 00:46:45.380 --> 00:46:51.100 Kaj por fari tion necesas etendi kaj alĝustigi la akson, ĉar la plej riĉa estas tiom riĉa kaj la plej malriĉa tiom malriĉa, 00:46:52.100 --> 00:46:55.231 do la diferenco estos pli granda ol je la landoj. 00:46:55.265 --> 00:47:00.332 Kaj nun ni faligu la landojn ĉi-tien - jen Usono - 00:47:00.350 --> 00:47:03.408 kaj sternu por montri la amplekson ene de la lando. 00:47:03.450 --> 00:47:06.484 Kaj mi faligas ĉiujn landojn de la Amerikoj. 00:47:06.490 --> 00:47:10.370 Kaj nun vi povas spekti, de la plej riĉa ĝis la plej malriĉa persono. 00:47:10.486 --> 00:47:15.228 Kaj la alteco ĉi-tie montras kiom da personoj troviĝas je ĉiu enspeznivelo. 00:47:15.263 --> 00:47:18.800 Kaj nun ni faligu Eŭropon. 00:47:19.000 --> 00:47:22.900 Kaj supren mi metos Afrikon. 00:47:23.278 --> 00:47:29.500 Kaj fine, la regionon kun plej multe da homoj, plej supre, Azion. 00:47:29.990 --> 00:47:36.100 Nu, en 1963 la mondo konsistis el du ĝiboj: 00:47:36.144 --> 00:47:40.075 unue, la plej riĉa ĝibo, ĝi estas kiel kamelo, ĉu ne? 00:47:40.111 --> 00:47:44.042 La unua ĝibo ĉi-tie kun la plej riĉaj ĉefe estas Eŭropo kaj la Amerikoj. 00:47:44.060 --> 00:47:49.062 Kaj la plej malriĉa ĝibo tie estas ĉefe Azio kaj Afriko. 00:47:49.423 --> 00:47:51.896 Kaj la limo de malriĉeco estis tie. 00:47:52.095 --> 00:47:58.086 Ĉu vi povas vidi kiom da homoj ekzistis en ekstrema malriĉeco antaŭ 50 jaroj? 00:47:58.087 --> 00:48:00.074 Kaj la plejmulto el ili estis en Azio. 00:48:00.110 --> 00:48:06.147 Kaj homoj diris ke Azio neniam eliros malriĉecon, ekzakte kiel kelkaj diras tion ankoraŭ nun pri Afriko. 00:48:06.160 --> 00:48:07.928 Nu, kio okazis? 00:48:07.965 --> 00:48:09.466 Mi lanĉas la mondon. 00:48:09.503 --> 00:48:15.053 Kaj vi povas vidi ke multaj homoj estas nasktitaj en malriĉecon, sed Azio iras al pli granda enspezo 00:48:15.090 --> 00:48:19.101 kaj unu miliardo eliras ekstreman malriĉecon tiamaniere 00:48:19.300 --> 00:48:24.121 kaj la tuta fasono de la mondo ŝanĝiĝas, kaj la kamelo estas morta! 00:48:24.150 --> 00:48:27.360 Ĝi renaskiĝis kiel dromedaro. 00:48:27.640 --> 00:48:30.518 Kaj kion vi vidas ĉi tie, do, 00:48:30.636 --> 00:48:36.024 estas la varianco de la plej riĉaj, tio estas la plimulto de homoj en la mezo, 00:48:36.142 --> 00:48:40.963 kaj estas nun multe pli malgranda proporcio de la mondo en ekstrema malriĉeco. 00:48:41.000 --> 00:48:46.307 Sed atentu, daŭre tio estas multaj homoj: pli ol unu miliardo da homoj en ekstrema malriĉeco. 00:48:46.668 --> 00:48:52.866 Nun la demando estas: ĉu tiu "moviĝo el ekstrema malriĉeco" povos nun daŭradi 00:48:52.867 --> 00:48:57.238 por tiuj en Afriko kaj eĉ por la novaj miliardoj en Afriko? 00:48:59.380 --> 00:49:06.630 Mi opinias ke eblas, eĉ probablas, ke la plejmulto da landoj en Afriko ankaŭ leviĝos el malriĉeco. 00:49:06.630 --> 00:49:12.298 Necesos saĝan agadon kaj gigantan investadon, sed ĝi povas realiĝi. 00:49:14.427 --> 00:49:19.735 La multnombraj landoj de Afriko ne ĉiuj progresas samrapide. 00:49:20.000 --> 00:49:24.350 Malmultaj progresas rapidege, aliaj estas kaptitaj en konfliktoj. 00:49:24.351 --> 00:49:28.722 Sed la plimulto, tiel kiel Mozambiko, nun konstante progresas. 00:49:30.910 --> 00:49:35.281 Kaj kio pri la nutrado de ĉiuj novaj Afrikanoj estontece? 00:49:35.363 --> 00:49:41.600 Jes, ekzistas manko nun, sed samtempe multe da potencialo. 00:49:42.002 --> 00:49:49.400 Agrokultura produktaĵo estas nur ono de tio, kio eblus kun pli bona teknologio. 00:49:53.095 --> 00:49:57.386 Kaj la riveroj de Afriko apenaŭ estas utiligataj por akvumado. 00:49:57.399 --> 00:50:05.483 Unu tagon Afriko povus zumi pro rikoltaj draŝmaŝinoj kaj traktoroj kaj kultivi nutraĵojn por pliaj miliardoj. 00:50:05.888 --> 00:50:10.989 Kaj bonvolu ne pensi ke mi estas la sola kiu opinias ke Afriko povos sukcesi. 00:50:10.999 --> 00:50:20.463 Unuiĝintaj Nacioj estas fiksontaj novan oficialan celon: forigi ekstreman malriĉecon ene de 20 jaroj. 00:50:21.030 --> 00:50:26.698 Ĉiuj komprenas, ke tio estas grandega defio, sed mi serioze kredas, ke ĝi eblas. 00:50:27.993 --> 00:50:29.937 Imagu se tio okazus. 00:50:30.017 --> 00:50:34.957 Nu, kion ni vidis ĝis nun estas, ke la riĉa fino moviĝas ... 00:50:34.990 --> 00:50:40.949 kaj la mezo ... ĝi moviĝas. Sed tiu plej malriĉa fino restas. 00:50:41.919 --> 00:50:46.860 Estas ĉi tie en ekstrema malriĉeco kie ni trovas preskaŭ la tutan analfabetecon. 00:50:46.990 --> 00:50:51.394 Ĉi tie ni trovas altan infanmortecon kaj ankoraŭ po multajn bebojn naskitajn de virinoj. 00:50:51.558 --> 00:50:58.927 Estas kvazaŭ ekstrema malriĉeco memreproduktiĝas se vi ne ĉesigas ĝin rapide. 00:50:58.928 --> 00:51:05.200 Sed Andre kaj Olivia kaj tiaj homoj laboras tiom forte por eskapi de ĝi, 00:51:05.220 --> 00:51:10.992 kaj se ili nur povas akiri la ĝustan helpon de sia registaro kaj de la mondo ĝenerale 00:51:10.999 --> 00:51:18.884 kun aferoj kiel lernejo, sano, vakcinoj, vojoj, elektro, kontraŭkoncipiloj, 00:51:19.015 --> 00:51:25.443 tiam ili sukcesos, sed ili ĉefe sukcesos per sia propra diligenta laborado. 00:51:25.493 --> 00:51:31.921 Jen ni iras ... sekvas Andre kaj Olivia trans la linion. 00:51:31.950 --> 00:51:36.698 Ĝi estas ebla, ene de kelkaj jardekoj. Jes! 00:51:36.800 --> 00:51:40.660 Sed eliri malriĉecon estas nur la komenco. 00:51:40.664 --> 00:51:46.333 Homoj volas daŭrigi laŭ ĉi tiu linio al bona vivo. 00:51:46.384 --> 00:51:49.225 Sed kion signifas bona vivo? 00:51:50.756 --> 00:51:57.727 Por plej multaj homoj en la mondo la bona vivo al kiu ili strebas signifos pli da maŝinoj kaj multe pli da energikonsumo. 00:51:58.043 --> 00:52:06.715 Do jen problemo. Ĉar ĉio ĉi aldoniĝas al unu el la grandaj minacoj por la estonteco: severa klimata ŝanĝiĝo. 00:52:06.950 --> 00:52:11.816 80% de la energio uzata de la mondo estas ankoraŭ fosiliaj fueloj, 00:52:11.970 --> 00:52:17.160 kaj la scienco montras, ke la klimato eble ŝanĝiĝos draste en la estonteco 00:52:17.190 --> 00:52:24.800 pro la ellaso de karbona dioksido el la daŭra bruligado de ĉiuj tiuj fosiliaj fueloj. 00:52:26.416 --> 00:52:31.281 Mi ne estas la plej bona persono por diri al vi, kiom malbone estos la klimata ŝanĝo 00:52:31.355 --> 00:52:34.358 nek estas mi fakulo pri kiel malhelpi ĝin. 00:52:34.513 --> 00:52:42.212 Kion mi ja povas fari estas montri al vi datumojn por komprenigi vin, kiu ellasas la karbonan dioksidon. 00:52:42.250 --> 00:52:44.641 Mi montros tion. 00:52:44.670 --> 00:52:49.350 Vi memoras la mezurilon de la plej malriĉa miliardo ĝis la plej riĉa miliardo 00:52:49.411 --> 00:52:53.884 de tiu, kiu apenaŭ povas pagi ŝuojn ĝis tiu, kiu flugas per aviadiloj 00:52:53.945 --> 00:53:02.548 Nu ĉi tio montras la tutan kvanton da fosiliaj fueloj uzataj en la mondo dum unu jaro: 00:53:02.690 --> 00:53:05.301 karbo, nafto kaj tergaso. 00:53:05.362 --> 00:53:09.187 Kaj ĝi reprezentas pli-malpli la totalan ellason de karbona dioksido. 00:53:09.250 --> 00:53:13.154 Nun, kiom da ĝi estas uzata de la plej riĉa miliardo? 00:53:14.105 --> 00:53:16.150 Duono. 00:53:16.291 --> 00:53:18.903 Nun la dua plej riĉa miliardo. 00:53:18.950 --> 00:53:21.332 La duono de kio restas. 00:53:21.392 --> 00:53:24.004 Kaj vi komprenas kiom uzas la tria: la duonon de kio restas. 00:53:24.226 --> 00:53:28.214 Kaj la aliaj uzas apenaŭ ion ajn. 00:53:28.250 --> 00:53:37.687 Tio estas rondigitaj nombroj, sed ĝi klare montras, ke preskaŭ ĉiuj fosiliaj fueloj estas uzataj ĉi tie de la 1, 2, 3 plej riĉaj miliardoj. 00:53:37.688 --> 00:53:40.197 Pli ol 85 elcentojn ili uzas. 00:53:40.200 --> 00:53:47.646 Nun la plej riĉa miliardo almenaŭ ĉesis kreski, sed ni ankoraŭ devos vidi, ĉu ili malkreskos. 00:53:47.649 --> 00:53:52.909 Kaj dum la venontaj jardekoj estas la ekonomia kresko de tiuj du 00:53:52.950 --> 00:53:57.443 kiu plialtigos la uzon de fosiliaj fueloj kaj la ellason de karbona dioksido. 00:53:57.527 --> 00:54:03.273 Eĉ se tiuj ĉi tie eliros ekstreman malriĉecon kaj pliriĉiĝos ĝis la motorciklo 00:54:03.276 --> 00:54:07.807 tio ne multe kontribuos al la ellaso de karbona dioksido. 00:54:07.810 --> 00:54:15.013 Kaj rilate la kreskon de la loĝantaro, la plimulto de la aldonaj miliardoj dum la sekvaj 40 jaroj estos en ĉi tiu grupo. 00:54:15.078 --> 00:54:19.999 Sed tamen, se vi demandas homojn je la plej riĉa fino ili ŝajne ĉion miskomprenas. 00:54:20.017 --> 00:54:24.709 Ili malsuprenrigardas al la mondo, el siaj tre altaj emisioj, kaj jen ili diras: 00:54:24.750 --> 00:54:30.296 "Ho, tiuj je la alia flanko, vi ne povas vivi kiel ni, vi detruos la planedon". 00:54:30.866 --> 00:54:37.907 Vidu, mi trovas la argumenton de la homoj ĉi tie progresantaj multe pli ĝusta kaj logika. 00:54:38.072 --> 00:54:42.846 Ili diras: "Ve! Kiuj vi estas, dirante al ni ke ni ne povas vivi kiel vi? 00:54:43.335 --> 00:54:48.109 Vi prefere mem ŝanĝiĝu unue se vi volas ke ni agu alimaniere." 00:54:50.460 --> 00:54:56.125 Plenumendas multaj bazaj kondiĉoj por havi bonan vivon, kiujn miliardoj en la mondo ankoraŭ ne havas. 00:54:56.128 --> 00:55:02.926 La vilaĝo kaj la domo de Andre kaj tiom multaj similaj eĉ ne havas elektron. 00:55:03.577 --> 00:55:06.893 Mozambiko havas grandegajn karborezervojn 00:55:06.999 --> 00:55:13.937 kaj se ĝi kaj la aliaj plej malriĉaj landoj konstruas pageblajn novajn energicentralojn bruligante karbon pro elektro kaj industrio 00:55:14.021 --> 00:55:19.767 mi ne opinias, ke iu ajn, kiu mem ellasas pli da karbona dioksido intermiksiĝu. 00:55:19.770 --> 00:55:26.001 Nun mi starigos al vi du demandojn, kiujn mi ofte demandas al miaj svedaj gestudentoj. 00:55:26.247 --> 00:55:31.479 La unua estas: kiom el vi ne veturis per aviadilo ĉi-jare? 00:55:33.615 --> 00:55:35.232 Ho. 00:55:35.477 --> 00:55:39.766 Relative mulmultaj aranĝiĝas sen flugi. Do la sekva demando estas: 00:55:39.768 --> 00:55:45.982 Kiom el vi restis for de lavmaŝinoj kaj lavis permane ĉiujn littutokjn, 00:55:45.984 --> 00:55:48.886 vestaĵojn kaj tolaĵojn dum la lasta jaro? 00:55:50.281 --> 00:55:52.870 Mi atendis tion, neniu. 00:55:53.034 --> 00:55:59.105 Ĉiu kiu povas permesi tion al si uzas lavmaŝinon, eĉ la fanatikaj mediprotektantoj. 00:55:59.795 --> 00:56:03.437 Kaj mi ankoraŭ nun memoras la tagon, kiam mia familio ekhavis lavmaŝinon. 00:56:03.520 --> 00:56:07.080 Estis la 1a de novembro 1952. 00:56:07.083 --> 00:56:11.209 Avinjo estis invitita esti la unua kiu plenigu la maŝinon. 00:56:11.455 --> 00:56:15.338 Ŝi estis lavinta permane sian tutan vivon por familio de 9 personoj. 00:56:15.422 --> 00:56:24.002 Kaj pleniginte la maŝinon ŝi sidiĝis sur tabureton kaj ŝi spektis la tutan programon dum unu horo. 00:56:24.010 --> 00:56:26.269 Ŝi estis tute sorĉita. 00:56:26.300 --> 00:56:32.018 Por mia patrino tio ankaŭ signifis multe pli da libera tempo por fari aliajn aferojn. 00:56:32.183 --> 00:56:37.119 Ŝi povis legi librojn al mi, mi kredas ke tio igis min profesoro. 00:56:37.200 --> 00:56:40.762 Ne mirigas, ke ni diris dankon ŝtalfabriko, 00:56:40.800 --> 00:56:45.539 dankon lavpulvorofabriko, dankon elektrocentralo. 00:56:47.566 --> 00:56:49.587 Nu... 00:56:49.995 --> 00:56:57.116 Pripensante kien ĉio ĉi kondukas nin, mi havas nur unu etan modestan konsilon al vi, 00:56:57.120 --> 00:57:00.922 apud ĉio alia: rigardu la datumojn. 00:57:00.925 --> 00:57:02.865 Rigardu la faktojn pri la mondo. 00:57:02.900 --> 00:57:11.042 Kaj vi vidos kie ni estas hodiaŭ kaj kiel ni povas antaŭeniri kun ĉiuj ĉi miliardoj sur nia mirinda planedo. 00:57:12.342 --> 00:57:16.144 La defioj de ekstrema malriĉeco estis draste reduktitaj 00:57:16.145 --> 00:57:21.200 kaj nun la unuan fojon dum historio ni havas la povon ĉesigi ĝin por ĉiam. 00:57:22.625 --> 00:57:27.479 La defio de kreskanta loĝantaro fakte estas jam solvata, 00:57:27.563 --> 00:57:31.100 la nombro da infanoj ĉesis kreski. 00:57:31.150 --> 00:57:36.687 Kaj koncerne la defion de klimata ŝanĝo, ni ankoraŭ povas eviti la plej malbonan. 00:57:37.125 --> 00:57:44.226 Sed tio postulas ke la plej riĉaj kiel eble plej frue 00:57:44.250 --> 00:57:51.675 trovos manieron alĝustigi sian uzon de resursoj kaj energio al nivelo kiu, paŝon post paŝo, 00:57:51.690 --> 00:57:57.748 taŭgas por 10 miliardoj aŭ 11 miliardoj antaŭ la fino de ĉi tiu jarcento. 00:57:57.934 --> 00:58:01.230 Mi neniam nomis min optimisto, 00:58:01.334 --> 00:58:03.983 sed mi ja diras ke mi estas eblisto. 00:58:03.984 --> 00:58:08.193 Kaj mi ankaŭ diras ke la mondo estas pli bona ol multaj el vi pensas. 00:58:08.459 --> 00:58:11.432 Koran dankon!