1 00:00:07,689 --> 00:00:13,007 Tarihin ilk imparatorluğu, ekinleri beslemek için yağışsız, 2 00:00:13,007 --> 00:00:18,787 inşa için taşı veya ağacı olmayan, sıcak ve kuru bir araziden yükseldi. 3 00:00:18,787 --> 00:00:24,140 Tüm bunlara rağmen, sakinleri dünyanın ilk şehirlerini, 4 00:00:24,140 --> 00:00:28,226 anıtsal mimarisi ve büyük nüfusuyla inşa ettiler 5 00:00:28,226 --> 00:00:32,542 ve onları tamamen çamurdan inşa ettiler. 6 00:00:32,542 --> 00:00:36,052 Sümer, Mezopotamya denilen bölgede 7 00:00:36,052 --> 00:00:38,752 modern Irak'ın güney bölümündeydi. 8 00:00:38,752 --> 00:00:41,932 Mezopotamya “iki nehir arasında” anlamına gelir — 9 00:00:41,932 --> 00:00:44,282 Dicle ve Fırat. 10 00:00:44,892 --> 00:00:52,033 MÖ 5000 civarında, ilk Sümerliler nehir suyunu yeniden yönlendirerek 11 00:00:52,033 --> 00:00:58,460 kupkuru arazi için sulama kanallarını, barajları ve rezervuarları kullandılar. 12 00:00:58,460 --> 00:01:02,976 Bunun gibi tarım toplulukları yavaş yavaş dünya çapında ortaya çıkıyordu. 13 00:01:02,976 --> 00:01:06,766 Ancak bir sonraki adımı ilk atanlar Sümerlilerdi. 14 00:01:06,766 --> 00:01:09,336 Nehir çamurundan yapılmış kil tuğlaları kullanarak 15 00:01:09,336 --> 00:01:13,336 çok katlı evler ve tapınaklar inşa etmeye başladılar. 16 00:01:13,336 --> 00:01:14,966 Çamuru ev eşyalarına 17 00:01:14,966 --> 00:01:19,199 ve aletlere dönüştürmek için bir çömlekçi çarkı olan çarkı icat ettiler. 18 00:01:19,609 --> 00:01:23,903 Bu kil tuğlalar, muhtemelen MÖ 4500 civarında 19 00:01:23,903 --> 00:01:27,693 dünyanın ilk şehirlerinin doğmasını sağladı. 20 00:01:27,693 --> 00:01:34,509 Şehrin sosyal merdiveninin tepesinde asil olarak kabul edilen rahipler ve rahibeler, 21 00:01:34,509 --> 00:01:40,056 sonra tüccarlar, zanaatkarlar, çiftçiler ve köleleştirilmiş insanlar vardı. 22 00:01:40,056 --> 00:01:43,896 Sümer imparatorluğu, küçük uluslar gibi işleyen 23 00:01:43,896 --> 00:01:46,506 farklı şehir devletlerinden oluşuyordu. 24 00:01:46,506 --> 00:01:49,886 Dil ve manevi inançla gevşek bir şekilde bağlantılıydılar 25 00:01:49,886 --> 00:01:52,136 ancak merkezi kontrollerden yoksundu. 26 00:01:52,526 --> 00:01:56,881 İlk şehirler Uruk, Ur ve Eridu idi 27 00:01:56,881 --> 00:01:59,721 ve sonunda bir düzine şehir ortaya çıktı. 28 00:01:59,721 --> 00:02:04,636 Her birinin, bir rahip ile hükümdar gibi görev yapan bir kralı vardı. 29 00:02:04,636 --> 00:02:09,033 Bazen yeni bölgeleri fethetmek için birbirlerine karşı savaştılar. 30 00:02:09,033 --> 00:02:14,736 Her şehir, şehrin kurucusu olarak kabul edilen bir koruyucu tanrıya adanmıştı. 31 00:02:14,736 --> 00:02:19,898 Şehrin en büyük ve en önemli binası bu koruyucu tanrının eviydi: 32 00:02:19,898 --> 00:02:24,485 Basamaklı bir piramit olarak tasarlanmış bir tapınak olan ziggurat. 33 00:02:24,485 --> 00:02:30,029 MÖ 3200 civarında Sümerliler erişim alanlarını genişletmeye başladı. 34 00:02:30,029 --> 00:02:34,295 Çömlekçi çarkı, savaş arabaları ve vagonlarda yeni bir yuva buldu. 35 00:02:34,295 --> 00:02:37,785 Sazlıklardan ve hurma yapraklarından, onları nehir ve deniz yoluyla 36 00:02:37,785 --> 00:02:42,984 uzak mesafelere taşıyan keten yelkenlerle tekneler inşa ettiler. 37 00:02:42,984 --> 00:02:46,542 Kıt kaynakları desteklemek için Mısır, Anadolu ve Etiyopya'daki 38 00:02:46,542 --> 00:02:51,180 yükselen krallıklarla bir ticaret ağı kurdular 39 00:02:51,180 --> 00:02:57,085 ve altın, gümüş, gök cevher ve sedir ağacı ithal ettiler. 40 00:02:57,785 --> 00:03:01,275 Ticaret, dünyanın ilk yazı sisteminin 41 00:03:01,275 --> 00:03:03,985 icadı için beklenmedik bir itici güçtü. 42 00:03:03,985 --> 00:03:07,185 Yurt dışında tüccarlarla iş yapan Sümer tüccarları için 43 00:03:07,185 --> 00:03:09,885 bir muhasebe sistemi olarak başladı. 44 00:03:09,885 --> 00:03:13,765 Birkaç yüz yıl sonra, çivi yazısı adlı 45 00:03:13,765 --> 00:03:17,085 erken piktogram sistemi bir alfabeye dönüştü. 46 00:03:17,085 --> 00:03:20,025 Sümerler ilk yazılı yasaları hazırladı 47 00:03:20,025 --> 00:03:24,814 ve yazma zanaatını öğretmek için tasarlanan ilk okul sistemini yarattı 48 00:03:24,814 --> 00:03:30,807 ve bürokrasi ve vergiler gibi daha az heyecan verici yeniliklere öncülük etti. 49 00:03:31,317 --> 00:03:34,017 Okullarda, çocukluktan yetişkinliğe kadar 50 00:03:34,017 --> 00:03:37,627 gün doğumundan gün batımına kadar çalışan yazarlar. 51 00:03:37,627 --> 00:03:42,004 Muhasebe, matematik ve kopyalanmış edebiyat eserlerini— 52 00:03:42,004 --> 00:03:47,415 ilahiler, mitler, atasözleri, fablları, büyüleri 53 00:03:47,415 --> 00:03:50,845 ve kil tabletlerdeki ilk destanları öğrendiler. 54 00:03:50,845 --> 00:03:54,145 Bu tabletlerden bazıları, efsanevi masallara da konu olan 55 00:03:54,145 --> 00:03:59,380 Uruk şehrinin kralı Gılgamış'ın hikayesini anlatıyordu. 56 00:03:59,770 --> 00:04:03,757 Ancak MÖ 3. bin yılda Sümer etraftaki, 57 00:04:03,757 --> 00:04:08,117 hatta Mezopotamya'daki tek imparatorluk değildi. 58 00:04:08,117 --> 00:04:13,661 Bölgeye kuzeyden ve doğudan göçebe aşiret dalgaları aktı. 59 00:04:13,661 --> 00:04:17,733 Bazı yeni gelenler, yaşam tarzlarını benimseyen 60 00:04:17,733 --> 00:04:19,501 ve kendi dillerini ifade etmek için 61 00:04:19,501 --> 00:04:21,661 çivi yazısını kullanan Sümerlere saygı duydu. 62 00:04:21,661 --> 00:04:28,776 2300'de Akad kralı Sargon Sümer şehir devletlerini fethetti. 63 00:04:29,026 --> 00:04:31,696 Ancak Sargon Sümer kültürüne saygı duyuyordu 64 00:04:31,696 --> 00:04:37,262 ve Akadlar ve Sümerler yüzyıllar boyunca yan yana yaşadı. 65 00:04:37,262 --> 00:04:41,382 Diğer işgalci gruplar yalnızca yağma ve yıkıma odaklandı. 66 00:04:41,382 --> 00:04:43,842 Sümer kültürü yayılırken bile 67 00:04:43,842 --> 00:04:51,738 MÖ 1750'de Sümer halkını sürekli bir istila saldırısı öldürdü. 68 00:04:51,738 --> 00:04:55,944 Daha sonra Sümerler, 19. yüzyıla doğru 69 00:04:55,944 --> 00:05:00,037 yeniden keşfedilmemesi için çöl toprağında kayboldu. 70 00:05:00,037 --> 00:05:04,037 Ancak Sümer kültürü önce Akadlar, sonra Asurlular, 71 00:05:04,037 --> 00:05:09,155 sonra Babilliler aracılığıyla binlerce yıl yaşadı. 72 00:05:09,155 --> 00:05:13,045 Babilliler Sümer icatlarını ve geleneklerini İbrani, 73 00:05:13,045 --> 00:05:16,798 Yunan ve Roma kültürlerinden geçirdiler. 74 00:05:16,798 --> 00:05:19,208 Bazıları günümüzde devam ediyor.