1
00:00:07,689 --> 00:00:13,007
သမိုင်းရဲ့ ပထမဆုံးအင်ပါယာဟာ သီးနှံတွေ ဖြစ်
ထွန်းဖို့ မိုးရေမရှိ၊ အိမ်ယာဆောက်လုပ်ဖို့

2
00:00:13,007 --> 00:00:18,787
သစ်ပင်တွေ၊ ကျောက်တုံးတွေ မရှိတဲ့ ပူပြင်း၊ 
ခြောက်သွေ့တဲ့မြေပြင်ကနေ ပေါ်ထွန်းခဲ့တယ်။

3
00:00:18,787 --> 00:00:24,140
အားလုံးကင်းမဲ့ပေမဲ့ မှီတင်းနေထိုင်သူတွေဟာ 
ကမ္ဘာ့ ပထမဆုံး မြို့ကြီးတွေကို

4
00:00:24,140 --> 00:00:28,226
ခံ့ညားတဲ့ ဗိသုကာဖြင့်တည်ဆောက်ခဲ့ကြပြီး
နေထိုင်ခဲ့ကြတဲ့ လူဦးရေတွေ များပြားခဲ့တယ်။

5
00:00:28,226 --> 00:00:32,542
ရွံ့မြေချည်း သက်သက်ကနေ 
တည်ဆောက်ခဲ့ကြတာပါ။

6
00:00:32,542 --> 00:00:36,052
ဆူမားဟာ မက်ဆိုပိုတေးမီးယားလို့ ခေါ်တဲ့
ဒေသတွင်းက ခေတ်သစ် အီရန်ရဲ့

7
00:00:36,052 --> 00:00:38,752
တောင်ဘက်ပိုင်းကို နေရာယူခဲ့တယ်။

8
00:00:38,752 --> 00:00:41,932
မက်ဆိုပိုတေးမီးယားက "မြစ်နှစ်ခုကြား"
လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်၊

9
00:00:41,932 --> 00:00:44,892
တိုက်ဂရစ်နဲ့ ယူဖရေးတီးစ် မြစ်တွေပါ။

10
00:00:44,892 --> 00:00:52,033
ခရစ်နှစ်မတိုင်မီ ၅၀၀၀ ခန့်မှာ ဆူမေးရီးယန်း
တွေဟာ မြစ်ရေကို လမ်းကြောင်းပြောင်းကာ အရင်က

11
00:00:52,033 --> 00:00:58,460
ခြောက်သွေ့တဲ့ မြေမှာ စိုက်ဖို့ ဆည်မြောင်း
တွေ ဆည်တွေနဲ့ ရေလှောင်ကန်တွေ သုံးခဲ့တယ်။

12
00:00:58,460 --> 00:01:02,976
ဒီလို စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး လူစုတွေဟာ ကမ္ဘာ
အနှံ့မှာ တဖြည်းဖြည်း မှိုလိုပေါက်လာနေတယ်။

13
00:01:02,976 --> 00:01:06,766
ဒါပေမဲ့ ဆူမေးရီးယန်းတွေက နောက်တစ်ဆင့်ကို
ပထမဆုံး တက်လှမ်းခဲ့သူတွေပါ။

14
00:01:06,766 --> 00:01:09,336
မြစ်ရွှံ့မြေကနေ လုပ်တဲ့ 
မြေစေးအုတ်တွေကို သုံးရင်း

15
00:01:09,336 --> 00:01:13,336
အထပ်များစွာပါတဲ့ အိမ်တွေနဲ့ 
ဘုရားကျောင်းတွေ စတင်ဆောက်လုပ်ခဲ့တယ်။

16
00:01:13,336 --> 00:01:14,596
ဘီးကို တီထွင်ခဲ့ကြတယ်။


17
00:01:14,596 --> 00:01:19,609
ရွှံ့မြေကို အိမ်သုံးပစ္စည်းတွေနဲ့ကိရိယာတွေ
အဖြစ် ပြောင်းပေးတဲ့ အိုးထိန်းစက်တစ်ခုပါ။

18
00:01:19,609 --> 00:01:23,903
ဒီမြေစေးအုတ်တွေက ခရစ်နှစ်မတိုင်မီ
နှစ် ၄၅၀၀ ခန့်လောက်မှာ ကမ္ဘာ့ ပထမဆုံး

19
00:01:23,903 --> 00:01:27,693
မြို့ကြီးတွေ ပေါ်ထွန်းစေခဲ့တယ်။

20
00:01:27,693 --> 00:01:32,249
မြို့ရဲ့ လူမှုရေးဆိုင်ရာ အဆင့်ရဲ့ထိပ်မှာ
မြင့်မြတ်တယ်လို့ မှတ်ယူခံရသူတွေဖြစ်တဲ့

21
00:01:32,249 --> 00:01:34,382
ဘုန်းကြီးတွေနဲ့ ယဇ်နတ်ဆရာတွေရှိတယ်၊

22
00:01:34,382 --> 00:01:40,056
ဒီနောက် ကုန်သည်တွေ၊ လက်မှုပညာသည်တွေ၊
လယ်သမားတွေနဲ့ ကျွန်ပြုခံရသူတွေပါ။

23
00:01:40,056 --> 00:01:43,896
ဆူမေးရီးယန်း အင်ပါယာမှာ 
နိုင်ငံငယ်တွေလိုမျိုး လုပ်ဆောင်တဲ့

24
00:01:43,896 --> 00:01:46,506
ကွဲပြာ၊တဲ့ မြို့ပြနိုင်ငံတွေ ပါဝင်တယ်။

25
00:01:46,506 --> 00:01:49,886
ဒီနိုင်ငံတွေက ဘာသာစကားနဲ့ကိုးကွယ်
ယုံကြည်မှုအရ လျော့ရဲရဲ ဆက်ထားပေမဲ့

26
00:01:49,886 --> 00:01:52,526
ဗဟိုထိန်းချုပ်မှု ကင်းမဲ့တယ်။

27
00:01:52,526 --> 00:01:56,881
အစောဆုံး မြို့တွေက Uruk
Ur နဲ့ Eridu တို့ဖြစ်ပြီး

28
00:01:56,881 --> 00:01:59,721
နောက်ဆုံးမှာတော့ မြို့တစ်ဒါဇင်ရှိခဲ့တယ်။

29
00:01:59,721 --> 00:02:04,636
တစ်မြို့စီမှာ ဘုန်းကြီးနဲ့အုပ်ချုပ်သူကြားက
ကဏ္ဍတစ်ခုကို ထမ်းဆောင်တဲ့ ဘုရင်ရှိတယ်။

30
00:02:04,636 --> 00:02:09,033
တစ်ခါတစ်ရံမှာ သူတို့ဟာ ပိုင်နက်သစ်တွေကို
သိမ်းယူဖို့ အချင်းချင်း တိုက်ခိုက်ကြတယ်။

31
00:02:09,033 --> 00:02:14,736
တစ်မြို့စီဟာ မြို့ရဲ့တည်ထောင်သူလို့
မှတ်ယူကြတဲ့ မြို့စောင့်နတ်တစ်ပါးရှိတယ်။

32
00:02:14,736 --> 00:02:19,898
မြို့အတွင်းက အကြီးဆုံးနဲ့ အရေးအပါဆုံး
အဆောက်အအုံက ဒီမြို့စောင့်နတ်ကွန်းပါ။

33
00:02:19,898 --> 00:02:24,485
အဆင့်တွေပါတဲ့ ပိရမစ်တစ်ခုလို
ပုံစံထုတ်ထားတဲ့ လေးထောင့် ဘုရားကျောင်းတစ်ခုပါ။

34
00:02:24,485 --> 00:02:30,029
ခရစ်နှစ်မတိုင်မီ ၃၂၀၀ ခန့်မှာ
ဆူမေးရီးယန်းတွေဟာ လက်လှမ်း ချဲ့ခဲ့တယ်။

35
00:02:30,029 --> 00:02:34,295
အိုးထိန်းစက်ဟာ နှစ်ဘီးလှည်းတွေနဲ့
လေးဘီးလှည်းတွေမှာ နေရာသစ်တစ်ခု ရသွားတယ်။

36
00:02:34,295 --> 00:02:37,785
ကျူပင်တွေနဲ့ စွန်ပလွန် ရွက်တွေကနေ
လှေတွေကို တည်ဆောက်ခဲ့တယ်။

37
00:02:37,785 --> 00:02:42,984
မြစ်နဲ့ ပင်လယ်ကနေ ဧရာမ အကွာအဝေးတွေဆီ
သူတို့ကို သယ်ဆောင်တဲ့ ပိတ်စရွက်တွေနဲ့ပါ။

38
00:02:42,984 --> 00:02:46,542
ရှားပါးတဲ့ ရင်းမြစ်တွေကို အပိုဆောင်းဖို့
ကုန်သွယ်ရေး ကွန်ရက်တစ်ခုကို

39
00:02:46,542 --> 00:02:51,180
အီဂျစ်၊ အနာတိုးလီးယား၊ အီသီယိုပီးယားမှာ
ပေါ်လာတဲ့ဘုရင်နိုင်ငံတွေနဲ့ ဆောက်ခဲ့တယ်
၊

40
00:02:51,180 --> 00:02:57,785
ရွှေ၊ငွေ၊ ကြည်ပြာရောင် ကျောက်မျက်၊ 
သစ်ကတိုးတွေ တင်သွင်းခဲ့တယ်။

41
00:02:57,785 --> 00:03:00,235
ကုန်သွယ်မှုက ကမ္ဘာ့ ပထမဆုံး အရေးအသားစနစ်

42
00:03:00,235 --> 00:03:03,985
တီထွင်မှုအတွက်တော့ အလားအလာမရှိတဲ့
တွန်းအားပါ။

43
00:03:03,985 --> 00:03:07,185
ဒါက အပြင်က ကုန်သည်တွေနဲ့ စီးပွားလုပ်တဲ့
ဆူမေးရီးယန်း ကုန်သည်တွေအတွက်

44
00:03:07,185 --> 00:03:09,885
စာရင်းကိုင် စနစ်တစ်ခုအဖြစ် စတင်ခဲ့တယ်။

45
00:03:09,885 --> 00:03:13,735
နှစ်ရာအနည်းငယ် အကြာမှာ ကျူနီဖောင်း
လို့ခေါ်တဲ့ အစောပိုင်း အရုပ်စာစနစ်က

46
00:03:13,735 --> 00:03:17,085
အက္ခရာတစ်ခု အဖြစ်ပြောင်းသွားတယ်။

47
00:03:17,085 --> 00:03:20,025
ဆူမေးရီးယန်းတွေဟာ ပထမဆုံး 
ရေးသားထားတဲ့ ဥပဒေတွေကိုရေးဆွဲခဲ့တယ်

48
00:03:20,025 --> 00:03:24,814
အရေးအသား အတတ်ကို သင်ပေးဖို့
ပထမဆုံး ကျောင်းစနစ်ကို ဖန်တီးခဲ့ကာ

49
00:03:24,814 --> 00:03:31,317
ဗျူရိုကရေစီနဲ့အခွန်တွေလို စိတ်လှုပ်ရှားစရာ
ပိုနည်းတဲ့ တီထွင်မှုတွေကို အစပျိုးခဲ့တယ်။

50
00:03:31,317 --> 00:03:34,837
ကျောင်းတွေမှာ အရုဏ်တက်ကနေ ညနေအထိ 
ရှေးစာတွေ လေ့လာခြင်းက

51
00:03:34,837 --> 00:03:37,627
ကလေးဘဝကနေ လူကြီးဘဝရောက်တဲ့အထိပါ။

52
00:03:37,627 --> 00:03:42,004
သူတို့ဟာ စာရင်းကိုင်၊ သင်္ချာကို သင်ယူပြီး
စာပေလက်ရာတွေ၊ဓမ္မတေးတွေ၊ဒဏ္ဍာရီတွေ၊

53
00:03:42,004 --> 00:03:47,415
စကားပုံတွေ၊ တိရစ္ဆာန်ပုံပြင်တွေ၊ 
မှော်မန္တန်တွေနဲ့ အုတ်ကမ္ပည်းချပ်တွေပေါ်က

54
00:03:47,415 --> 00:03:50,845
ပထမဆုံး မော်ကွန်းကဗျာတွေကို ကူးယူခဲ့တယ်။

55
00:03:50,845 --> 00:03:54,145
ဒီကမ္ပည်းချပ်တချို့က ဒဏ္ဍာရီပုံပြင်တွေရဲ့
ပုဂ္ဂိုလ်လည်းဖြစ်တဲ့

56
00:03:54,145 --> 00:03:59,770
Uruk မြို့ရဲ့ ဘုရင် Gilgamesh ရဲ့ 
ဇာတ်လမ်းကို ပြောပြတယ်။

57
00:03:59,770 --> 00:04:05,887
ဒါပေမဲ့ BCE တတိယ ထောင်စုနှစ်မှာ ဆူမားဟာ 
အနီးဝန်းကျင်က အင်ပါယာတင်မဟုတ်တော့ဘဲ

58
00:04:05,887 --> 00:04:08,117
မက်ဆိုပိုတေးမီးယားမှာတောင်ပါ။

59
00:04:08,117 --> 00:04:13,661
လှည့်လည်နေထိုင်တဲ့ လူမျိုးစု အသုတ်တွေဟာ 
မြောက်၊အရှေ့ကနေ ဒေသတွင်းကို တသဲသဲဝင်လာတယ်။

60
00:04:13,661 --> 00:04:17,661
အသစ်ဝင်လာသူတချို့က ဆူမေးရီးယန်းတွေကို
လေးစားပြီး သူတို့ရဲ့နေထိုင်ပုံကိုခံယူရင်း

61
00:04:17,661 --> 00:04:21,661
သူတို့ကိုယ်ပိုင် ဘာသာစကားတွေကို ဖော်ပြဖို့
ကျူနီဖောင်းစာကို အသုံးပြုကြတယ်။

62
00:04:21,661 --> 00:04:29,026
၂၃၀၀ BCE မှာ အက်ကာဒီယန်းဘုရင် ဆာဂွန်ဟာ 
ဆူမေးရီးယန်း မြို့ပြနိုင်ငံတွေကိုသိမ်းတယ်။

63
00:04:29,026 --> 00:04:31,696
ဒါပေမဲ့ ဆာဂွန်က ဆူမေးရီးယန်း 
ယဉ်ကျေးမှုကို လေးစားပြီး

64
00:04:31,696 --> 00:04:37,262
အက်ကာဒီယန်းတွေနဲ့ ဆူမေးရီးယန်းတွေဟာ
ရာစုနှစ်တွေချီကာ ယှဉ်တွဲ တည်ရှိခဲ့တယ်။

65
00:04:37,262 --> 00:04:41,382
အခြား ကျူးကျော်တဲ့ အုပ်စုတွက လုယက်ခြင်းနဲ့
ဖျက်ဆီးခြင်းကို အာရုံစိုက်ခဲ့ကြတယ်။

66
00:04:41,382 --> 00:04:43,842
ဆူမေးရီယန်း ယဉ်ကျေးမှု ပျံ့နှံတဲ့ 
တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ

67
00:04:43,842 --> 00:04:51,738
ကျူးကျော်မှုတွေရဲ့ ပုံမှန် သတ်ဖြတ်မှုက
ဆူမေးရီးယန်းတွေကို ၁၇၅၀BCE အထိသုတ်သင်တယ်။

68
00:04:51,738 --> 00:04:55,944
ဒီနောက်မှာတော့ ဆူမားဟာ သဲကန္တာရ 
ဖုန်အတွင်းမှာ ပြန်ကွယ်ပျောက်သွားခဲ့ပြီး

69
00:04:55,944 --> 00:05:00,037
၁၉ ရာစုမှသာ ပြန်လည်တွေရှိခဲ့တာပါ။

70
00:05:00,037 --> 00:05:04,037
ဒါပေမဲ့ ဆူမေးရီးယန်း ယဉ်ကျေးမှုက
နှစ်ထောင်ချီကာ ရှင်သန်ခဲ့တယ်။

71
00:05:04,037 --> 00:05:09,155
ပထမ အက်ကာဒီးယန်းတွေကနေ 
အက်ဆီးရီးယန်း၊ ဘေဘီလုံတွေအထိပါ။

72
00:05:09,155 --> 00:05:13,045
ဘေဘီလုံတွေက ဆူမေးရီးယန်းတွေကို
ဟီဗရူး၊ဂရိနဲ့ ရိုမန် ယဉ်ကျေးမှုတွေကနေ

73
00:05:13,045 --> 00:05:16,798
တီထွင်မှုတွေနဲ့ အစဉ်အလာတွေကို 
လက်ဆင့်ကမ်းပေးခဲ့တယ်။

74
00:05:16,798 --> 00:05:19,208
တချို့က ယနေ့တိုင် ဆက်ရှိနေဆဲပါ။