1
00:00:28,409 --> 00:00:34,588
Jen Marcos, el Barcelono, sed tiu povus esti ajna ulo el ajna loko.

2
00:00:35,799 --> 00:00:41,275
Li vidos ion kio okazas ĉiutage en laborejoj kaj hejmoj de la tuta mondo.

3
00:01:00,913 --> 00:01:06,151
Printila ilero paneis kaj la fabrikanto konsilas alporti ĝin al la teknika servo.

4
00:01:08,168 --> 00:01:10,713
Mia teknikulo analizos la problemon,

5
00:01:10,713 --> 00:01:13,104
sed tio jam kostas 15 € kaj imposton.

6
00:01:13,104 --> 00:01:16,404
Certe malfacilos trovi la ilerojn por ripari ĝin.

7
00:01:16,404 --> 00:01:19,778
Vere, ripari ĝin ne estas paginda.

8
00:01:19,778 --> 00:01:22,245
Tiu reparo kostus 110, 120 €.

9
00:01:22,245 --> 00:01:24,698
Vi havas printilojn kontraŭ 39€ kaj pli.

10
00:01:24,698 --> 00:01:28,249
Mi konsilus vin rigardi novajn printilojn.

11
00:01:28,249 --> 00:01:31,184
Sendube, mi aĉetus novan.

12
00:01:31,184 --> 00:01:35,965
Ne hazardas, ke la tri vendistoj konsilas aĉeti novan printilon.

13
00:01:36,842 --> 00:01:42,457
Se Marcos konsentas, li estos plia viktimo de la paneiga programado,

14
00:01:42,457 --> 00:01:45,818
la motoro sekreta de nia socio konsumema.

15
00:01:49,143 --> 00:01:52,028
Nia rolo en la vivo ŝajnas limiĝi

16
00:01:52,028 --> 00:01:54,208
al kreditoj kaj aĉeti aĵojn nebezonatajn.

17
00:01:56,178 --> 00:02:00,322
Nia socio estas dormanta pro ekonomia kreskado,

18
00:02:00,322 --> 00:02:04,169
kiu funkcias ne por satigi la bezonojn,

19
00:02:04,169 --> 00:02:06,116
sed nur por kreski.

20
00:02:08,466 --> 00:02:12,581
Se homoj ne aĉetas, ekonomio ne kreskas.

21
00:02:14,993 --> 00:02:16,185
Paneiga programado:

22
00:02:16,539 --> 00:02:19,223
Deziro en la koro de la konsumanto

23
00:02:19,823 --> 00:02:24,600
por posedi ion iome pli novan, iome pli frue ol bezonate.

24
00:02:27,065 --> 00:02:31,334
En jena dokumenta filmo ni montros kiel tia programado

25
00:02:31,334 --> 00:02:34,188
destinis niajn vivojn ekde 20aj jaroj,

26
00:02:34,188 --> 00:02:40,307
kiam la fabrikantoj reduktis la vivon de la varoj por plialtigi la vendojn.

27
00:02:40,768 --> 00:02:45,343
Tiel, ili reduktis la utilan vivon al 1000 horoj.

28
00:02:47,266 --> 00:02:53,478
Ni malkovros ke dizajnistoj kaj inĝenieroj devigatis havi novajn valorojn kaj celojn.

29
00:02:53,478 --> 00:02:59,165
Ili devige rekomencis ĉion por krei ion pli rompeblan.

30
00:02:59,165 --> 00:03:02,650
Tio estas pruvite! VI ĵus pagis ion,

31
00:03:02,650 --> 00:03:03,900
kaj jam ne plu uzeblas.

32
00:03:03,900 --> 00:03:06,032
UZI KAJ FORĴETI!

33
00:03:07,355 --> 00:03:10,426
Ni konos novajn konsumantojn

34
00:03:10,426 --> 00:03:13,058
kiuj kontraŭas la aliajn fabrikantojn.

35
00:03:15,212 --> 00:03:19,068
Ĉu realigeblas ekonomio sen paneiga programado

36
00:03:19,068 --> 00:03:21,341
kaj sen atako al la natura medio?

37
00:03:22,202 --> 00:03:24,395
Estonteco ne pardonos nin!

38
00:03:24,395 --> 00:03:29,079
Estonteco malkovros la vivstilon tro malŝpareman

39
00:03:29,079 --> 00:03:31,226
de evoluintaj landoj.

40
00:03:38,995 --> 00:03:41,341
Aĉetu, Forĵetu, Aĉetu. La sekreta rakonto pri la paneiga programado.

41
00:03:44,402 --> 00:03:46,456
Bonvenon al Livermore, Kalifornio,

42
00:03:46,456 --> 00:03:49,126
hejmo de la ampolo plej malnova tutmonde.

43
00:03:50,002 --> 00:03:51,626
Mi estas Lynn Owens,

44
00:03:51,626 --> 00:03:55,064
prezidanto de la Ampola Komitato.

45
00:03:57,602 --> 00:04:01,579
Je 1972 ni malkovris

46
00:04:01,579 --> 00:04:05,202
ke ampolo de la fajristejo

47
00:04:05,202 --> 00:04:07,272
estis gravega ampolo.

48
00:04:14,982 --> 00:04:20,120
La ampolo de Livermore funkciadas senhalte ekde 1901.

49
00:04:20,120 --> 00:04:25,223
De nun, jam ĝi konsumis du ret-kameraojn kaj la tria ankoraŭ funkcias.

50
00:04:33,184 --> 00:04:36,550
Je 2001, kiam la ampolo datrevenis je unu jarcento,

51
00:04:36,550 --> 00:04:41,005
Livermore organizis festegon datrevenan uson-stile.

52
00:04:42,126 --> 00:04:45,964
Ni esperis 200 festantojn,

53
00:04:45,964 --> 00:04:49,264
sed fine prezentiĝis 800, 900 homoj!

54
00:04:54,768 --> 00:04:58,218
Ĉu vi imagus datrevenan kanton al ampolo?

55
00:04:58,680 --> 00:05:01,010
Nek ni, sed ili ja kantis.

56
00:05:15,287 --> 00:05:16,895
La origino de la ampolo estis...

57
00:05:16,895 --> 00:05:20,072
Ĝin oni faris en urbo Shelbey, en Ohio,

58
00:05:20,072 --> 00:05:22,264
je 1895 pli malpli.

59
00:05:22,264 --> 00:05:26,410
Ĝin fiksis tiuj interesaj sinjorinoj, kiuj aperas en miaj bildoj,

60
00:05:26,410 --> 00:05:29,249
kaj kelkaj akciuloj de la entrepreno.

61
00:05:30,772 --> 00:05:33,149
La filamento estis invento de Adolphe Chaillet.

62
00:05:33,149 --> 00:05:35,603
Li inventis sian filamenton por daŭri.

63
00:05:43,033 --> 00:05:44,995
Kial daŭris tiom? Mi ne scias.

64
00:05:44,995 --> 00:05:47,895
Estas sekreto kiun li gardis kaj portis tomben.

65
00:05:48,903 --> 00:05:54,418
La formulo por longdaŭra filamento ne estas la nura mistero de la ampola historio.

66
00:05:55,049 --> 00:06:00,038
Sekreto eĉ pli grava estas kiel kaj kial ĉi tiu humila varo iĝis

67
00:06:00,038 --> 00:06:03,229
la unua viktimo de la paneiga programado.

68
00:06:05,434 --> 00:06:08,411
La kristnaska 1924jara tago estis grava tago.

69
00:06:08,642 --> 00:06:13,738
En Ĝenevo pluraj sinjoroj belvestitaj rendevuis

70
00:06:13,738 --> 00:06:15,466
kun sekreta plano.

71
00:06:15,466 --> 00:06:20,341
Ili kreis la unuan kartelon mondan

72
00:06:20,341 --> 00:06:24,863
por kontroli la ampolan produktadon

73
00:06:24,863 --> 00:06:28,501
kaj gardi al si la mondan merkaton ampolan.

74
00:06:29,963 --> 00:06:32,539
La kartelo nomiĝis Phoebus.

75
00:06:33,647 --> 00:06:38,947
Phoebus inkluzivis la ĉefajn fabrikantojn de ampoloj eŭropaj kaj usonaj

76
00:06:38,947 --> 00:06:43,547
kaj eĉ la forajn koloniojn en Azio kaj Afriko.

77
00:06:44,208 --> 00:06:49,065
Celo estis interŝanĝi patentojn, kontroli la produktadon

78
00:06:49,065 --> 00:06:52,197
kaj, ĉefe, kontroli la konsumanton.

79
00:06:52,197 --> 00:06:59,004
Ili deziris ke homoj aĉetu ampolojn ofte.

80
00:06:59,004 --> 00:07:02,994
Se ampoloj daŭris multe, estis do ekonomia malavantaĝo.

81
00:07:03,000 --> 00:07:08,611
Origine la celo de fabrikantoj estis longa vivo por siaj ampoloj.

82
00:07:08,873 --> 00:07:12,050
La 21an oktobron 1871,

83
00:07:12,050 --> 00:07:14,905
multaj eksperimentoj rezultigis

84
00:07:14,905 --> 00:07:19,621
lampeton ege rezistan,

85
00:07:20,005 --> 00:07:23,951
kun filamento tre stabila.

86
00:07:25,353 --> 00:07:32,821
Je 1881, Edison vendis sian unuan ampolon, ĝi daŭris 1500 horojn.

87
00:07:34,402 --> 00:07:38,199
Je 1924, kiam ĵus fondiĝis la kartelo Phoebus,

88
00:07:38,199 --> 00:07:41,774
oni anoncis fiere 2500horan vivdaŭron,

89
00:07:41,774 --> 00:07:46,187
kaj fabrikantoj insistis pri tiu ampola longa vivdaŭro .

90
00:07:46,187 --> 00:07:51,865
Sed la uloj de Phoebus decidis redukti la vivdaŭron,

91
00:07:51,865 --> 00:07:54,159
ĝis 1000 horoj.

92
00:07:58,743 --> 00:08:03,837
Je 1925 kreiĝis "La komitato de la 1000hora vivdaŭro"

93
00:08:03,837 --> 00:08:11,375
por redukti teknike la vivdaŭron ampolan.

94
00:08:14,567 --> 00:08:18,699
Post pli ol 80 jaroj, Berlina historiisto, Helmut Höge,

95
00:08:18,699 --> 00:08:21,180
trovis pruvojn de la agoj de la komitato

96
00:08:21,180 --> 00:08:24,854
kaŝitajn inter la komitana dokumentaro.

97
00:08:24,854 --> 00:08:27,262
Entreprenoj kiel Phillips en Holando,

98
00:08:27,262 --> 00:08:31,225
Osram en Germanio kaj Lámparas Zeta en Hispanio.

99
00:08:31,886 --> 00:08:35,897
Jen dokumento de la kartelo.

100
00:08:35,897 --> 00:08:39,550
"La averaĝa vivdaŭro de la ampoloj

101
00:08:39,550 --> 00:08:42,584
ne devas esti garantita nek oferita

102
00:08:42,584 --> 00:08:45,387
por pli ol 1000 horoj"

103
00:08:49,480 --> 00:08:53,873
Pro la kartelo, la fabrikantoj eksperimentis

104
00:08:53,873 --> 00:08:56,311
por krei pli rompeblan ampolon

105
00:08:56,311 --> 00:08:58,735
kiu estus tia, laŭ la nova 1000 hora regulo.

106
00:09:09,859 --> 00:09:12,977
Fabrikadon oni multe kontrolis

107
00:09:12,977 --> 00:09:15,720
por certiĝi ke la regulo efektiviĝis.

108
00:09:17,597 --> 00:09:20,290
Oni muntis bretojn

109
00:09:20,290 --> 00:09:24,405
kun multaj ampol-ingoj

110
00:09:24,405 --> 00:09:30,951
por meti ampolojn provatajn.

111
00:09:30,951 --> 00:09:34,558
Entreprenoj kiel Osram registris rigore

112
00:09:34,558 --> 00:09:37,222
la vivdaŭrojn ampolajn.

113
00:09:39,545 --> 00:09:43,840
Phoebus kreis komplikan reton por trudi siajn regulojn.

114
00:09:43,840 --> 00:09:49,331
Fabrikantojn oni monpunis severe se ili ne agis laŭregule.

115
00:09:55,223 --> 00:09:59,285
Jen monpuna listo de jaro 1929

116
00:09:59,285 --> 00:10:03,693
kiu montras kiom da svisaj frankoj

117
00:10:03,693 --> 00:10:07,178
pagendis de la kartelanoj

118
00:10:07,178 --> 00:10:11,601
se iliaj ampoloj daŭris

119
00:10:11,601 --> 00:10:13,824
ekzemple, dum pli ol 1500 horoj.

120
00:10:20,292 --> 00:10:23,399
Dum la paneiga programado agadis,

121
00:10:23,399 --> 00:10:25,666
la vivdaŭro ekfalis.

122
00:10:25,666 --> 00:10:30,909
Dum nur 2 jaroj, ĝi pasis de 2500 horoj al malpli ol 1500.

123
00:10:34,648 --> 00:10:38,692
Je la 40aj jaroj, la kartelo sukcesis sian celon.

124
00:10:38,692 --> 00:10:42,302
Kutima ampolo tiam daŭris 1000 horojn.

125
00:10:43,941 --> 00:10:46,441
Mi komprenas ke tio estis tenta je 1932.

126
00:10:46,441 --> 00:10:50,879
Tiam ekologia stabileco malpli gravis

127
00:10:50,879 --> 00:10:54,164
ĉar oni ne vidis ke la mondo

128
00:10:54,164 --> 00:10:57,310
havas fineblajn krudmaterialojn.

129
00:10:57,310 --> 00:11:00,564
Ili vidis ĉion de abunda starpunkto.

130
00:11:02,764 --> 00:11:05,987
Ironie, la ampolo, ĉiam simbolo

131
00:11:05,987 --> 00:11:08,195
de ideoj kaj inventoj,

132
00:11:08,195 --> 00:11:13,049
estas unu el la unuaj ekzemploj kun paneiga programado.

133
00:11:16,849 --> 00:11:21,198
Post 1932, patentiĝis dekoj da novaj ampoloj,

134
00:11:21,198 --> 00:11:23,839
eĉ unu 100.000hore vivdaŭra.

135
00:11:25,070 --> 00:11:28,133
Sed nenio enmerkatiĝis.

136
00:11:29,349 --> 00:11:31,934
Oficiale, Phoebus neniam ekzistis

137
00:11:31,934 --> 00:11:34,720
sed ĝia spuro neniam malaperis.

138
00:11:35,182 --> 00:11:40,110
Strategie oni ŝanĝis ĝian nomon.

139
00:11:40,110 --> 00:11:43,671
Ĝi nomiĝis "Internacia Kartelo De Elektro",

140
00:11:43,671 --> 00:11:46,341
kaj poste nomiĝis alie.

141
00:11:46,341 --> 00:11:51,056
Tre gravas ke tiu idearo ankoraŭ ekzistas.

142
00:11:56,644 --> 00:12:02,699
En Barcelono, Macos ne atentis la vendistajn konsilojn pri reaĉeti printilon.

143
00:12:02,699 --> 00:12:04,723
Li decidis ripari ĝin

144
00:12:04,723 --> 00:12:10,179
kaj li trovis iun interrete kiu malkovris tion kio okazas al ĝi.

145
00:12:13,025 --> 00:12:16,190
Tio estas la fia sekreto de la inkaj printiloj.

146
00:12:16,190 --> 00:12:19,921
Mi provis printi kaj aperis "kelkaj ileroj printilaj anstataŭendas".

147
00:12:19,921 --> 00:12:23,252
Mi decidis mem repari ĝin.

148
00:12:25,006 --> 00:12:26,844
Saluton Marcos, mi ricevis vian mesaĝon.

149
00:12:26,844 --> 00:12:29,237
Markos ĵus kontaktis la videan aŭtoron.

150
00:12:31,006 --> 00:12:34,721
Estas spongo en la printilo,

151
00:12:34,721 --> 00:12:37,867
kien iras inko restanta.

152
00:12:37,867 --> 00:12:41,060
Printiloj ofte purigas siajn elirigilojn

153
00:12:41,060 --> 00:12:44,113
de inko

154
00:12:44,113 --> 00:12:46,075
per tiu spongo.

155
00:12:46,075 --> 00:12:50,806
Post programita kvanto de purigoj,

156
00:12:50,806 --> 00:12:53,737
la printilo ĉesas la funkciadon.

157
00:12:54,629 --> 00:12:57,713
Ili diras ke ili ne volas malpurigi vian tablon.

158
00:12:57,713 --> 00:13:01,460
Sed mi opinias ke la problemo estas trans tio, temas pri kiel la aparatoj funkcias.

159
00:13:01,460 --> 00:13:02,917
Oni fabrikas ilin por panei.

160
00:13:12,963 --> 00:13:16,561
La paneiga programado aperis samtempe al

161
00:13:16,561 --> 00:13:19,270
la amasa produktado kaj la konsumema socio.

162
00:13:20,763 --> 00:13:25,606
La problemo de la produktoj faritaj por daŭri malpli

163
00:13:25,606 --> 00:13:28,951
estas modelo kiu komencis kun la Industria Revolucio.

164
00:13:28,951 --> 00:13:33,511
El la novaj maŝinoj eliris varoj multe pli malkaraj,

165
00:13:33,511 --> 00:13:35,919
kaj tio estis mirinda por la konsumantoj.

166
00:13:35,919 --> 00:13:38,161
Sed ekzistis tiom granda produktado,

167
00:13:38,161 --> 00:13:40,896
ke homoj ne plu povis konsumi laŭ la ritmo maŝina.

168
00:13:42,885 --> 00:13:47,602
En 1928 influa revuo de reklamoj avertis:

169
00:13:48,278 --> 00:13:52,350
"Varo kiu ne elĉerpiĝas estas tragedio por negocoj"

170
00:13:54,535 --> 00:13:57,962
Fakte, per la amasa produktado, prezoj falis,

171
00:13:57,962 --> 00:13:59,639
kaj la varoj iĝis pli aĉeteblaj por ĉiuj.

172
00:13:59,639 --> 00:14:03,024
Homoj ekaĉetis pli por amuzo ol pro neceso.

173
00:14:03,402 --> 00:14:05,025
La ekonomio akceliĝis.

174
00:14:26,563 --> 00:14:28,073
Je 1929,

175
00:14:28,073 --> 00:14:31,916
La krizo Wall Street haltigis la novan konsuman socion

176
00:14:31,916 --> 00:14:36,468
kaj kondukis Usonon al profunda ekonomia malprospero.

177
00:14:37,591 --> 00:14:39,711
La senlaboreco timige grandiĝis.

178
00:14:40,173 --> 00:14:44,151
En 1933, jam atingis la 35% loĝantaron.

179
00:14:45,332 --> 00:14:50,522
Vicoj ne estis por aĉeti, sed por peti laboron kaj manĝaĵon.

180
00:14:54,061 --> 00:14:58,329
El Novjorko venis ŝanĝoplena propono por revigligi ekonomion.

181
00:15:01,283 --> 00:15:03,985
Bernald London, fama konstruaĵa investisto,

182
00:15:04,278 --> 00:15:08,897
sugestis eliri el la masprospero per devigo uzi la paneigan programadon.

183
00:15:09,897 --> 00:15:13,151
Tiam estis la unua fojo kiam tiu vorto aperis skribe.

184
00:15:14,336 --> 00:15:17,952
London proponis ke ĉiuj varoj havu liman vivon

185
00:15:17,952 --> 00:15:22,883
kun limdaton. Post tiam, oni leĝe konsiderus la varojn mortaj.

186
00:15:23,538 --> 00:15:27,149
Konsumantoj donus ilin al ia registara servo

187
00:15:27,149 --> 00:15:28,703
por la varojn detrui.

188
00:15:30,841 --> 00:15:33,341
Li tiel provis stabiligi kapitalon kaj laboron.

189
00:15:33,341 --> 00:15:35,964
Tial, ĉiam novaj varoj estus bonvenaj,

190
00:15:36,380 --> 00:15:38,864
ĉiam oni bezonus laborantojn,

191
00:15:38,864 --> 00:15:41,149
kaj la kapitalo estus profitdona.

192
00:15:44,052 --> 00:15:48,228
Bernald London, kredis ke per deviga paneiga programado,

193
00:15:48,228 --> 00:15:52,120
fabrikoj ade produktus, homoj konsumadus,

194
00:15:52,120 --> 00:15:54,555
kaj estus laboro por ĉiuj.

195
00:16:00,385 --> 00:16:04,910
Giles Slade jam troviĝas Novjorke por informiĝi pri la proponinto de tia ideo.

196
00:16:05,264 --> 00:16:07,684
Li sin demandas ĉu per paneigo,

197
00:16:07,684 --> 00:16:13,247
Bernald London pretendis plialtigi la profitojn, aŭ helpi la senlaborulojn.

198
00:16:16,770 --> 00:16:22,511
Dorotia konis al Bernald London en la 30aj jaroj, dum familia ekskurso.

199
00:16:22,511 --> 00:16:25,503
Ne diru al mi kiu li estas.

200
00:16:26,688 --> 00:16:28,865
Tre interese!

201
00:16:29,311 --> 00:16:32,473
Sendube li aspektis tre inteligenta.

202
00:16:32,626 --> 00:16:35,619
Vi konis lin en 1933...

203
00:16:35,619 --> 00:16:38,626
Kiam mi estis 16, 17jara,

204
00:16:38,626 --> 00:16:40,949
miaj gepatroj havis grandegan veturilon Cadillac

205
00:16:40,949 --> 00:16:43,310
tiom grandan kiom zepelinon.

206
00:16:43,310 --> 00:16:47,441
Mia patrino veturis, mia patro apudis al ŝi

207
00:16:47,441 --> 00:16:51,649
kaj la familio London malantaŭe sidis.

208
00:16:51,649 --> 00:16:55,831
Mia patro petis al Sro London klarigi al mi sian filozofion.

209
00:16:55,831 --> 00:16:59,731
Kaj tiu interesa homo rakontis min

210
00:16:59,731 --> 00:17:02,754
pri sia ideo por redukti la malprosperon.

211
00:17:03,200 --> 00:17:07,470
Ekonomio estis katastrofa, eĉ pli ol nun.

212
00:17:07,885 --> 00:17:10,339
Li obsedis sin kun tia ideo,

213
00:17:10,339 --> 00:17:13,962
same kiel artistoj faras kun siaj pentraĵoj.

214
00:17:13,962 --> 00:17:18,231
Li flustris miaorele, kvazaŭ li timus

215
00:17:18,231 --> 00:17:22,623
ke tio estis ideo tro ekstrema.

216
00:17:23,692 --> 00:17:27,478
Fakte, la ideo de Bernalh London kaptis nenies atenton,

217
00:17:27,478 --> 00:17:31,002
kaj la paneigo deviga neniam uziĝis.

218
00:17:36,448 --> 00:17:41,876
20 jaroj poste, en la 50aj, la paneiga programado reaperis.

219
00:17:41,876 --> 00:17:47,492
Sed kun granda ŝanĝo. Ne plu temis pri devigi, sed pri logi la konsumanton.

220
00:17:48,376 --> 00:17:50,553
Paneiga programado:

221
00:17:50,553 --> 00:17:53,638
deziro en koro de la konsumanto

222
00:17:53,638 --> 00:17:54,753
por havi ion

223
00:17:54,753 --> 00:17:57,561
iome pli novan, iome pli bonan,

224
00:17:57,561 --> 00:18:00,230
iome antaŭe ol bezonate.

225
00:18:02,138 --> 00:18:06,536
Jen la voĉo de Brooks Stevens, granda subtenanto de la paneiga programado

226
00:18:06,536 --> 00:18:08,367
en la usono postmilita.

227
00:18:09,044 --> 00:18:12,730
Tiu eleganta dizajnisto kreis hejmajn aparatojn

228
00:18:12,730 --> 00:18:17,344
kaj eĉ veturilojn kaj trajnojn, uzante ĉiam la paneigan programadon.

229
00:18:20,852 --> 00:18:25,826
Laŭ la ŝatoj tiamaj, la dizajnoj de Brooks Stevens aperis rapidaj kaj modernaj.

230
00:18:25,826 --> 00:18:28,450
Eĉ lia hejmo estis nekutima.

231
00:18:29,450 --> 00:18:32,057
Mia patro dizajnis ĉi tiun hejmon, kie mi kreskiĝis.

232
00:18:32,734 --> 00:18:35,080
Dum ĝia konstruado,

233
00:18:35,080 --> 00:18:37,827
ĉiuj kredis ke ĝi estus busa stacidomo

234
00:18:37,827 --> 00:18:41,050
ĉar ĝi ne ŝajnis kiel kutima domo.

235
00:18:43,819 --> 00:18:46,457
Por mia patro, plej gravis

236
00:18:46,457 --> 00:18:49,111
ke la vara dizajno havu karakteron.

237
00:18:49,111 --> 00:18:52,211
Li malŝatis la neviglajn varojn

238
00:18:52,211 --> 00:18:54,911
kiuj ne donis al la konsumanto

239
00:18:54,911 --> 00:18:58,950
deziron por aĉeti ĝin.

240
00:19:01,350 --> 00:19:04,157
La malnova eŭropa filozofio

241
00:19:04,157 --> 00:19:07,596
estis krei la plej bonan varon kiu daŭru ĉiame.

242
00:19:07,596 --> 00:19:11,511
Oni aĉetis bonan veston por surmeti ĝin ekde la nupto

243
00:19:11,511 --> 00:19:15,180
ĝis via entombiĝo, sen renovigi ĝin.

244
00:19:15,180 --> 00:19:17,465
La usona filozofio

245
00:19:17,465 --> 00:19:20,303
estis krei konsumanton nekontentan

246
00:19:20,303 --> 00:19:23,988
pro la varo ĝuita,

247
00:19:23,988 --> 00:19:26,657
ke tiu vendu ĝin duamane

248
00:19:26,657 --> 00:19:30,527
kaj aĉetu la plej novan kun plej nova dizajno.

249
00:19:31,768 --> 00:19:35,332
Brooks Stevens vojaĝis ĉie en Usono

250
00:19:35,332 --> 00:19:38,720
instigante la paneigan programadon per paroladoj.

251
00:19:38,720 --> 00:19:41,508
Lia ideo sukcesis kaj eĥe sonis.

252
00:19:47,801 --> 00:19:52,301
Homoj atentas pli la ŝajnon de la varoj.

253
00:19:52,947 --> 00:19:55,232
Ili priatentas

254
00:19:55,232 --> 00:19:58,778
ĉion novan, belan kaj modernan.

255
00:20:02,759 --> 00:20:05,719
La dezajno kaj merkatiko tentis la konsumanton

256
00:20:05,719 --> 00:20:07,909
por ĉiam deziri la lastan version.

257
00:20:08,386 --> 00:20:10,625
Mia patro neniam dizajnis varon

258
00:20:10,625 --> 00:20:12,786
por panei intence

259
00:20:12,786 --> 00:20:16,409
aŭ funkcie malmoderniĝi dum ioma tempo.

260
00:20:16,856 --> 00:20:21,494
La paneiga programado dependas de la konsumanto.

261
00:20:22,463 --> 00:20:28,086
Neniu devigas iri al vendejo kaj aĉeti varon.

262
00:20:28,086 --> 00:20:31,833
Ili memvole iras, mem-elekte.

263
00:20:37,595 --> 00:20:44,174
Libereco kaj feliĉo per senlima konsumo. La usona vivmaniero de la 50aj jaroj

264
00:20:44,174 --> 00:20:46,743
metis la bazon de nia nuna konsuma socio.

265
00:21:02,805 --> 00:21:05,569
Sen paneiga programado,

266
00:21:05,569 --> 00:21:07,414
ĉi tiuj lokoj ne ekzistus.

267
00:21:09,660 --> 00:21:13,191
Ne estus varoj, ne estus industrio,

268
00:21:13,499 --> 00:21:16,245
ne estus dizajnistoj, arkitekturistoj,

269
00:21:16,245 --> 00:21:19,191
vendistoj, purigistoj,

270
00:21:19,191 --> 00:21:21,660
sekuristoj...

271
00:21:21,660 --> 00:21:23,150
Ĉiuj laborantoj malaperus.

272
00:21:23,611 --> 00:21:25,742
Kiom ofte vi ŝanĝas vian poŝtelefonon?

273
00:21:26,219 --> 00:21:27,457
-Post 18 monatoj.

274
00:21:27,457 --> 00:21:29,342
-Ĉiujare.

275
00:21:29,999 --> 00:21:35,243
Nuntempe, paneigan programadon oni instruas en lernejoj de dizajno kaj inĝenierarto.

276
00:21:36,271 --> 00:21:39,015
Boris Sknuf instruas pri la vara viv-ciklo,

277
00:21:39,445 --> 00:21:42,680
la moderna eŭfemismo samsignifa al paneiga programado.

278
00:21:43,572 --> 00:21:45,492
Mi aĉetiris,

279
00:21:46,361 --> 00:21:48,231
kaj jen miaj varoj;

280
00:21:48,231 --> 00:21:49,561
pato,

281
00:21:50,992 --> 00:21:53,846
salo, ĉemizo, alia ĉemizo...

282
00:21:54,761 --> 00:22:00,190
Oni instruas al studantoj dizajni por entreprena mondo regata de ununura celo:

283
00:22:00,190 --> 00:22:02,686
oftaj kaj ripetitaj aĉetoj.

284
00:22:02,983 --> 00:22:07,113
Mi volas ke vi diru kiom ili daŭros ĝis panei,

285
00:22:07,113 --> 00:22:08,983
kiom longa estos ties uz-vivo.

286
00:22:12,321 --> 00:22:15,944
Dizajnistoj devas kompreni por kiaj entreprenoj ili laboras.

287
00:22:15,944 --> 00:22:18,444
La entrepreno destinas, per sia negoca idealo,

288
00:22:18,444 --> 00:22:22,652
la ofton de renovigo de siaj varoj.

289
00:22:23,790 --> 00:22:27,363
Dizajnistoj ricevas tiun informon

290
00:22:27,363 --> 00:22:31,433
kaj devas dizajni la varon ĝuste

291
00:22:31,433 --> 00:22:35,179
laŭ la strategio negoca de la entrepreno.

292
00:22:37,449 --> 00:22:42,596
La paneiga programado estas la radiko de la granda kresko ekonomia

293
00:22:42,596 --> 00:22:46,286
kie vivis la okcidenta mondo ekde la 50aj jaroj.

294
00:22:48,440 --> 00:22:53,696
De tiam, kresko estas la centro de nia ekonomio.

295
00:22:56,189 --> 00:22:58,858
Ni vivas en socio de kresko

296
00:22:58,858 --> 00:23:02,727
kiu ne kreskas por sati la bezonojn,

297
00:23:02,727 --> 00:23:04,689
sed kreskas nur por kreski.

298
00:23:04,689 --> 00:23:08,696
Kreski senlime, per senlima produktado.

299
00:23:08,696 --> 00:23:13,858
Kaj por pravigi tion, la konsumo devas kreski sen limoj.

300
00:23:15,583 --> 00:23:19,931
Serge Latouche, elstara kritikisto de la socio de kresko,

301
00:23:19,931 --> 00:23:22,557
ofte skribas pri ĝiaj moviloj.

302
00:23:24,111 --> 00:23:27,201
Estas tri gravaj iloj:

303
00:23:27,201 --> 00:23:31,793
reklamado, paneiga programado, kaj kredito.

304
00:23:39,501 --> 00:23:40,985
En la lasta generacio,

305
00:23:40,985 --> 00:23:43,470
nia rolo en la vivo limiĝas al peti kreditojn

306
00:23:43,470 --> 00:23:45,462
por aĉeti aĵojn nebezonatajn.

307
00:23:45,462 --> 00:23:47,624
Tio ne estas logika laŭ mi.

308
00:23:50,238 --> 00:23:55,141
La kritikistoj al la kresksocio avertas ke ĉi tio estas nesubtenebla longtempvide,

309
00:23:55,757 --> 00:23:58,492
ĉar ĝi baziĝas en evidenta kontraŭdiro.

310
00:23:59,585 --> 00:24:02,685
Tiu, kiu kredas ke kreskado senlima

311
00:24:02,685 --> 00:24:05,200
kongruas kun kunlima mondo,

312
00:24:05,200 --> 00:24:06,562
estas freneza

313
00:24:06,562 --> 00:24:08,062
aŭ estas ekonomiisto.

314
00:24:08,062 --> 00:24:11,946
Estas tradegedio ke nun ni ĉiuj estas ekonomiistoj.

315
00:24:13,728 --> 00:24:17,982
Kial novan varon oni kreas tutmonde ĉiun 3 minutojn?

316
00:24:17,982 --> 00:24:20,005
Ĉu tio necesas?

317
00:24:20,764 --> 00:24:24,141
Multaj homoj rimarkas ke la aferoj devas ŝanĝiĝi tiam

318
00:24:24,141 --> 00:24:28,257
kiam politikistoj diras ke aĉetiri kaj konsumi

319
00:24:28,257 --> 00:24:31,418
estas la plej bona solvo por revigligi la ekonomion.

320
00:24:31,418 --> 00:24:34,918
Ni povus diri ke per la kreskosocio,

321
00:24:34,918 --> 00:24:37,618
ni estas kvazaŭ en rapida veturilo

322
00:24:37,618 --> 00:24:40,995
sen veturanto,

323
00:24:42,180 --> 00:24:43,957
veturilo sen bremsoj

324
00:24:43,957 --> 00:24:45,564
kies cela loko

325
00:24:45,564 --> 00:24:49,526
estas bato en muron,

326
00:24:49,526 --> 00:24:51,207
aŭ fali en klifon.

327
00:25:08,022 --> 00:25:10,917
Legante instrukci-librojn,

328
00:25:10,917 --> 00:25:13,627
Marcos rimarkas ke la inĝenieroj

329
00:25:13,627 --> 00:25:17,869
destinas la uzvivon de multaj printiloj, kiam ili dizajnis.

330
00:25:25,945 --> 00:25:30,670
Ili sukcesas tion metante blaton en la printilon.

331
00:25:42,292 --> 00:25:44,192
Mi trovis la blaton.

332
00:25:44,192 --> 00:25:47,077
Ĝi estas blato EEPROM, kie registriĝas

333
00:25:47,077 --> 00:25:48,392
nombrado de printadoj.

334
00:25:49,354 --> 00:25:51,546
Kiam atingiĝas specifa kvanto,

335
00:25:51,546 --> 00:25:53,708
la printilo malŝlosiĝas kaj ne plu printas.

336
00:26:02,934 --> 00:26:06,888
Kion opinias inĝenieroj pro dizajni varon por ke tiu paneu?

337
00:26:06,888 --> 00:26:12,037
La dilemo videblas en tiu ĉi brita filmo de 1951,

338
00:26:12,037 --> 00:26:15,772
kie juna kemiisto inventas fadenon neniam elĉerpeblan

339
00:26:16,388 --> 00:26:19,258
La kemiisto kredas ke li havis grandan sukceson,

340
00:26:27,608 --> 00:26:29,916
sed al kelkaj ne plaĉas la invento,

341
00:26:30,947 --> 00:26:34,769
kaj post tempeto post-iris lin ne nur la posedantoj fabrikaj

342
00:26:34,769 --> 00:26:37,970
sed ankaŭ la laborantoj kiuj timis senlaborecon.

343
00:26:39,386 --> 00:26:42,623
Tio estas vere interesa, kaj memorigas al mi

344
00:26:42,623 --> 00:26:44,585
ion okazinta en la ŝtofa industrio.

345
00:26:47,318 --> 00:26:53,201
En 1949, granda kemia entrepreno Dupont prezentis revolucian fibron homfaritan,

346
00:26:53,201 --> 00:26:54,368
la nilonon.

347
00:26:58,984 --> 00:27:03,618
Por virinoj ŝtrumpeto longdaŭra estis granda sukceso,

348
00:27:03,618 --> 00:27:05,352
sed ĝojo ne tiom daŭris.

349
00:27:06,598 --> 00:27:08,459
Mia patro laboris ĉe Dupont

350
00:27:08,459 --> 00:27:11,973
en la nilona fabrikado kaj antaŭ kaj post la milito.

351
00:27:11,973 --> 00:27:16,122
Li rakontis min ke kiam la nilono aperis

352
00:27:16,122 --> 00:27:19,530
kaj estis provita por krei ŝtrumpojn,

353
00:27:19,791 --> 00:27:23,992
liaj kunlaborantoj alportis ŝtrumpojn hejmen

354
00:27:23,992 --> 00:27:27,143
por siaj edzinoj aŭ koramikinoj.

355
00:27:27,143 --> 00:27:29,643
Mia patro alportis kelkajn al mia patrino

356
00:27:29,643 --> 00:27:34,235
kaj la unuaj plaĉegis al ŝi pro la granda rezisteco.

357
00:27:38,582 --> 00:27:42,911
La Dupontaj kemiistoj ja rajtis fieri.

358
00:27:42,911 --> 00:27:46,617
Eĉ viroj miris al la nilonŝtrumpa rezisto!

359
00:27:47,383 --> 00:27:49,902
Problemo estis ke ili daŭris tro longe.

360
00:27:49,902 --> 00:27:53,433
Virinoj feliĉegis ĉar ne aperis ŝirstrekoj,

361
00:27:53,433 --> 00:27:57,433
sed tio signifis ke la fabrikantoj

362
00:27:57,433 --> 00:27:59,364
ne vendus multajn ŝtrumpojn.

363
00:28:02,564 --> 00:28:05,876
DuPont donis novan celon al Nicole Fox kaj liaj kunlaborantoj.

364
00:28:09,167 --> 00:28:12,621
Ili ree devis kemenci ĉion

365
00:28:12,621 --> 00:28:14,829
por krei fibrojn pli malfortajn.

366
00:28:15,198 --> 00:28:20,236
Kaj malkovri ion pli ŝireblan

367
00:28:20,236 --> 00:28:23,105
por ke la ŝtrumpoj ne tiom daŭru.

368
00:28:25,900 --> 00:28:30,362
La samaj kemiistoj kiuj cerbumis tiom por krei longdaŭran nilonon,

369
00:28:30,362 --> 00:28:34,354
iris laŭ la epoka fluo kaj tiel kreis pli malfortan.

370
00:28:34,354 --> 00:28:38,053
Tiu ĉiamdaŭra fadenon malaperis el la fabrikoj,

371
00:28:38,053 --> 00:28:39,720
same kiel en la filmo.

372
00:28:39,720 --> 00:28:42,503
Ni volas la plenan posedon de tiu malkovro.

373
00:28:42,503 --> 00:28:45,118
Se vi akceptas, ni pagos duoblon de la kontrakto.

374
00:28:45,118 --> 00:28:47,418
Kvaronan milionon...

375
00:28:48,464 --> 00:28:49,364
-Por forigi ĝin?

376
00:28:49,364 --> 00:28:50,187
-Jes.

377
00:28:50,695 --> 00:28:55,818
Kion opiniis la kemiistoj Dupontaj pri intence redukti la uzvivon varan?

378
00:28:56,772 --> 00:28:59,664
Ja devis esti ĉagrena por la inĝenieroj

379
00:28:59,664 --> 00:29:03,227
devige uzi siajn konojn por krei subnivelan varon,

380
00:29:03,227 --> 00:29:06,574
post tiom da penoj por krei bonan varon.

381
00:29:06,574 --> 00:29:12,197
Sed mi supozas ke tio estas ekstera vidpunkto.

382
00:29:12,966 --> 00:29:15,343
Eble ili nur plenumis sian laboron.

383
00:29:15,343 --> 00:29:18,350
Fortigi aŭ malfortigi ĝin estis ilia laboro.

384
00:29:21,224 --> 00:29:24,000
Etike tiuj estis komplikaj tempoj por la inĝenieroj.

385
00:29:24,000 --> 00:29:27,962
Tiu alfrontado igis al ili repensi

386
00:29:27,962 --> 00:29:30,616
siajn etikajn ideojn plej fundamentajn.

387
00:29:32,647 --> 00:29:35,577
La maljuna filozofio apogis

388
00:29:35,577 --> 00:29:38,600
la varojn longdaŭrajn, neniam rompeblajn.

389
00:29:38,600 --> 00:29:41,885
La junaj filozofiuloj, helpataj de la merkato,

390
00:29:41,885 --> 00:29:43,693
deziris krei varojn

391
00:29:43,693 --> 00:29:45,685
tiel forĵeteblaj kiel eble.

392
00:29:45,685 --> 00:29:48,770
La debato finiĝis

393
00:29:48,770 --> 00:29:52,439
kiam la nova filozofio gajnis la ludadon.

394
00:29:56,834 --> 00:30:00,893
La paneiga programado ne nur trafis la inĝenierojn.

395
00:30:00,893 --> 00:30:05,569
La ĉagreno de la konsumantoj videblis en la elstara teatraĵo de Arthur Miller:

396
00:30:05,569 --> 00:30:07,103
Morto de vojaĝanto.

397
00:30:07,118 --> 00:30:10,767
Tiel, kiel Willy Loman, la konsumantoj nur rajtis plendi.

398
00:30:11,183 --> 00:30:14,281
Eĉ nur unu fojon en mia vivo, mi dezirus posedi ion antaŭ rompiĝi!

399
00:30:14,281 --> 00:30:16,584
Estas ada senĉesa batalo kontraŭ la rubejego!

400
00:30:16,584 --> 00:30:19,544
Mi ĵus pagis la veturilon kaj jam ĝi misfunkcias.

401
00:30:19,544 --> 00:30:23,900
La fridujo konsumas rimenojn senĉese.

402
00:30:24,916 --> 00:30:26,646
Tio estas pruvite!

403
00:30:26,646 --> 00:30:28,858
VI ĵus pagis ion kaj ne plu uzeblas.

404
00:30:31,685 --> 00:30:36,184
Konsumantoj ne sciis, ke malantaŭ la Fera Kurteno,

405
00:30:36,184 --> 00:30:37,757
en la landoj de la orienta bloko,

406
00:30:37,757 --> 00:30:41,805
ekzistis tuta ekonomio sen paneiga programado.

407
00:30:48,466 --> 00:30:54,434
La komunisma ekonomio ne baziĝas sur libera merkato, sed sur registara planado.

408
00:30:54,605 --> 00:30:58,999
Ĝi ne estis tre efika, kaj ĝi suferis oftan mankon de resursoj.

409
00:30:59,337 --> 00:31:04,192
En tia ekonomio, paneiga programado neniel logikis.

410
00:31:08,253 --> 00:31:13,056
En la pasinta orienta Germanio, tiu estas la komunisma ekonomio plej efika,

411
00:31:13,056 --> 00:31:20,031
la reguloj diris ke fridujoj kaj lavmaŝinoj funkciendis por 25 jaroj.

412
00:31:23,047 --> 00:31:28,114
Mi aĉetis ĉi tiun fridujon en la Orienta Germanio je 1985,

413
00:31:28,114 --> 00:31:31,538
ĝi jam estas 24jara almenaŭ.

414
00:31:32,722 --> 00:31:36,557
Mi neniam bezonis ŝanĝi la ampolon,

415
00:31:36,557 --> 00:31:38,888
ĝi estas preskaŭ 25jara.

416
00:31:42,103 --> 00:31:49,354
En 1981, orient-Berlina fabriko ekproduktis ampolon longdaŭran kaj

417
00:31:49,354 --> 00:31:54,213
oni prezentis ĝin en internacia foiro por trovi okcidentaj aĉetantoj.

418
00:31:55,244 --> 00:31:58,242
Kiam la fabrikantoj de la orienta Germanio

419
00:31:58,242 --> 00:32:01,164
prezentis tiujn ampolojn

420
00:32:01,164 --> 00:32:03,145
en la ferio de Hanover en 1981,

421
00:32:03,837 --> 00:32:07,379
iliaj kolegoj de okcidento diris: "Ili senlaboriĝos".

422
00:32:07,379 --> 00:32:10,309
La inĝenieroj de orient-Germanio diris:

423
00:32:10,309 --> 00:32:12,907
"Ne, male.

424
00:32:12,907 --> 00:32:16,315
Ni gardos niajn postenojn

425
00:32:16,315 --> 00:32:19,907
se ni enŝparas materialojn kaj ne malŝparas volframon."

426
00:32:23,138 --> 00:32:26,466
La okcidentuloj malakceptis la ampolon.

427
00:32:27,374 --> 00:32:30,522
En 1989 falis la muro Berlina,

428
00:32:31,291 --> 00:32:36,711
la fabriko fermiĝis kaj la longdaŭra ampolo ne plu produktiĝis.

429
00:32:38,249 --> 00:32:42,404
Nun nur eblas vidi ĝin en ekspozicioj kaj muzeoj.

430
00:32:52,173 --> 00:32:57,206
20 jaroj post la falo Berlin-mura, la konsumemo sen-brensa

431
00:32:57,206 --> 00:33:00,202
okazas kaj oriente kaj okcidente.

432
00:33:06,726 --> 00:33:10,066
Kun unu malsimileco, en la interreta epoko

433
00:33:10,066 --> 00:33:14,454
la konsumantoj pretas lukti kontraŭ la paneiga programado.

434
00:33:15,315 --> 00:33:16,843
Nia unua laboro sukcesplena

435
00:33:16,843 --> 00:33:19,420
estis filmeto pri la iPod.

436
00:33:20,389 --> 00:33:23,166
Mi estis sen-mone kaj aĉetis iPod

437
00:33:23,166 --> 00:33:25,743
kiu kostis 400, 500 dolarojn.

438
00:33:26,958 --> 00:33:30,981
Post 8, 12 monatoj la baterio mortis.

439
00:33:31,920 --> 00:33:35,804
Mi telefonis al Apple por peti ke ili ŝanĝu la baterion,

440
00:33:35,804 --> 00:33:39,673
kaj ilia tiama politiko estis tiu, diri al klientoj

441
00:33:39,673 --> 00:33:41,849
ke ili aĉetu alian iPod.

442
00:33:41,849 --> 00:33:43,784
Pli bone aĉeti novan.

443
00:33:43,784 --> 00:33:44,894
Apple ne oferas.

444
00:33:44,894 --> 00:33:45,575
Ne.

445
00:33:45,575 --> 00:33:48,557
Ĉu Apple ne oferas anstataŭan baterion?

446
00:33:48,557 --> 00:33:49,294
Ne.

447
00:33:49,294 --> 00:33:52,000
Kio ĝenis ne estis la morto bateria.

448
00:33:52,000 --> 00:33:54,718
Se tio okazas al mia poŝtelefono Nokia,

449
00:33:54,718 --> 00:33:56,554
mi aĉetas novan baterion.

450
00:33:56,554 --> 00:33:59,153
Eĉ al mia komputileto Apple

451
00:33:59,153 --> 00:34:01,799
mi povas ŝanĝi la baterion.

452
00:34:01,799 --> 00:34:04,517
Sed por la iPod, tiom kara, mortinte la baterio

453
00:34:04,517 --> 00:34:07,906
oni devis ŝanĝi la tutan aparaton.

454
00:34:10,322 --> 00:34:14,849
Mia frato havis la ideon krei filmeton pri tio.

455
00:34:14,849 --> 00:34:17,844
Ni iris kun ŝablono kaj aspergilo,

456
00:34:17,844 --> 00:34:21,072
pentrante sur la reklamojn de iPod viditajn.

457
00:34:21,072 --> 00:34:24,208
"La baterio ne-reŝanĝebla de iPod nur vivas 18 monatojn."

458
00:34:27,538 --> 00:34:31,718
Ni enretigis la videon en www.ipodsdirtysecret.com

459
00:34:31,718 --> 00:34:33,354
En la una monato ĝi havis

460
00:34:33,354 --> 00:34:36,074
5 aŭ 6 milionojn da vizitoj

461
00:34:36,074 --> 00:34:38,742
kaj la retejo freneziĝis.

462
00:34:41,493 --> 00:34:46,400
Advokato de San Francisco, Elizabeth Pritzker, aŭdis pri la video

463
00:34:46,400 --> 00:34:49,952
kaj decidis procesi al Apple pro la iPod-bateria temo.

464
00:34:50,353 --> 00:34:54,485
Duon-jarcenton post la kartela okazo, la paneiga programado

465
00:34:54,485 --> 00:34:56,807
fine alvenis al la tribunalo.

466
00:34:58,486 --> 00:35:00,663
Kiam la procesado ekis,

467
00:35:00,663 --> 00:35:03,657
jam du jarojn post la enmerkatiĝo de iPod,

468
00:35:03,657 --> 00:35:05,074
Apple jam vendis

469
00:35:05,074 --> 00:35:07,976
3 milionojn da iPodoj en Usono.

470
00:35:10,032 --> 00:35:13,300
Multaj el tiuj iPodoj havis problemojn bateriajn

471
00:35:13,300 --> 00:35:16,846
kaj la posedantoj pretis iri tribunalen.

472
00:35:17,738 --> 00:35:20,957
Unu el tiuj estis Andrew Westley.

473
00:35:21,927 --> 00:35:25,238
Inter la konsumantoj kiuj vokis nin,

474
00:35:25,238 --> 00:35:30,017
ni elektis reprezentantojn por opa procesado.

475
00:35:33,940 --> 00:35:36,467
Opa procesado

476
00:35:36,467 --> 00:35:38,976
estas usona aparta mekanismo:

477
00:35:38,976 --> 00:35:43,796
Persona grupeto reprezentas pli grandan grupon

478
00:35:43,796 --> 00:35:46,266
por prezenti proceson al tribunalo.

479
00:35:48,960 --> 00:35:53,070
Mia rolo ĉi-procese estis reprezenti milojn,

480
00:35:53,070 --> 00:35:56,181
eble dekmilojn da homoj.

481
00:35:56,181 --> 00:35:59,804
La proceso konatiĝis kiel Westley kontraŭ Apple.

482
00:36:02,893 --> 00:36:07,280
Kiam miaj amikoj kaj familio aŭdis pri tiu grava proceso,

483
00:36:07,280 --> 00:36:10,972
ili kredis ke mi estis radikaliĝanta,

484
00:36:10,972 --> 00:36:13,990
ke mi estis la venonta Erin Brockovich.

485
00:36:16,918 --> 00:36:20,966
Je decembro 2003, Elizabeth Pritzker proceson prezentis

486
00:36:20,966 --> 00:36:23,335
al tribunalo de la graflando San Mateo

487
00:36:23,335 --> 00:36:26,344
ege proksime al la sidejo de Apple.

488
00:36:29,441 --> 00:36:33,635
Ni petis al Apple plurajn teknikajn dokumentojn

489
00:36:33,635 --> 00:36:37,048
rilate al la uzvivo de la iPoda baterio

490
00:36:37,048 --> 00:36:39,556
kaj ni ricevis multaj teknikajn datenojn

491
00:36:39,556 --> 00:36:43,155
pri la dizajna procezo kaj la bateriaj provoj.

492
00:36:43,155 --> 00:36:44,688
Tiel, ni malkovris ke

493
00:36:44,688 --> 00:36:49,215
la litia baterio iPoda dizajniĝis

494
00:36:49,215 --> 00:36:51,653
dekomence

495
00:36:51,653 --> 00:36:53,813
por vivi mallonge.

496
00:36:58,155 --> 00:37:01,221
La kondiĉo por krei la iPodon

497
00:37:01,221 --> 00:37:04,425
estis la paneiga programado.

498
00:37:06,748 --> 00:37:11,135
Post monatoj de premoj, ambaŭ flankoj atingis interkonsenton.

499
00:37:11,135 --> 00:37:16,407
Apple kreis anstataŭaĵan servon kaj plilongigis la garantion ĝis 2 jaroj.

500
00:37:16,407 --> 00:37:19,958
La procesantoj ricevis kompenson.

501
00:37:21,601 --> 00:37:24,789
Io, kio persone tedas min

502
00:37:24,789 --> 00:37:27,367
estas ke Apple prezentiĝas

503
00:37:27,367 --> 00:37:31,429
kiel moderna, juna kaj progresema entrepreno.

504
00:37:31,429 --> 00:37:36,585
Ke entrepreno tia ne havas naturmedian politikon

505
00:37:36,585 --> 00:37:38,762
kiu permesas al konsumanto

506
00:37:38,762 --> 00:37:42,018
redoni la varon por ĝia recikligo kaj forigo,

507
00:37:42,018 --> 00:37:45,710
tio estas kontraŭintuicia kaj kontraŭas ĝian mesaĝon.

508
00:37:54,086 --> 00:37:58,690
La paneiga programado estigas fluon senhaltan da forĵetaĵoj

509
00:37:58,690 --> 00:38:02,521
kiuj fine restas en landoj trimondaj kiel Ganao, en Afriko.

510
00:38:03,938 --> 00:38:06,329
Ekde ok, naŭ jaroj

511
00:38:06,329 --> 00:38:08,660
mi ekrimarkis ke al Ganao alvenis

512
00:38:08,660 --> 00:38:11,113
multaj konteneroj de elektronikaj forĵetaĵoj.

513
00:38:13,098 --> 00:38:15,362
Ni parolas pri paneaj kaj komputiloj

514
00:38:15,362 --> 00:38:18,032
kaj televidiloj

515
00:38:18,032 --> 00:38:21,166
kiujn neniu volas en la evoluintaj landoj.

516
00:38:22,722 --> 00:38:26,159
Traktaĵo internacia malpermesas sendi elektronikajn forĵetaĵojn

517
00:38:26,159 --> 00:38:27,878
al la tria mondo.

518
00:38:27,878 --> 00:38:30,873
Sed komercistoj uzas simplan lertaĵon:

519
00:38:30,873 --> 00:38:34,007
deklari ilin varoj duamanaj.

520
00:38:39,974 --> 00:38:43,411
Pli ol 80% el la forĵetaĵoj elektronikaj kiuj iras Ganen

521
00:38:43,411 --> 00:38:47,911
ne ripareblas kaj restas forlasitaj en la rubejegoj de la tuta lando.

522
00:38:50,081 --> 00:38:52,722
Ni troviĝas en la rubejego Agbogbloshie.

523
00:38:52,722 --> 00:38:56,739
Ĉi tie estis belega rivero Odaw,

524
00:38:56,739 --> 00:39:00,152
kiu serpentis ĉirkaŭe.

525
00:39:00,152 --> 00:39:03,195
Ĝi vivigis ĉion, estis multaj fiŝoj.

526
00:39:03,195 --> 00:39:07,514
Mi iradis al proksima lernejo,

527
00:39:07,514 --> 00:39:10,532
ni venis por ludi piedpilkon kaj pasigi tempon.

528
00:39:10,532 --> 00:39:14,643
Fiŝistoj organizadis promenojn surboatajn.

529
00:39:14,643 --> 00:39:17,382
Nun ĉio malaperis.

530
00:39:17,382 --> 00:39:20,494
Kaj tio tre tristigas kaj kolerigas min

531
00:39:25,488 --> 00:39:29,851
Nuntempe ne ekzistas infanoj ludantaj post iri lernejen.

532
00:39:29,851 --> 00:39:34,681
Anstataŭ tio, junuloj de malriĉaj infanoj venas por serĉi rubon.

533
00:39:36,213 --> 00:39:40,951
Ili bruligas la plastikaĵon kablan por preni la metalon enan.

534
00:39:47,345 --> 00:39:52,072
La infanoj pli etaj reserĉas por trovi

535
00:39:52,072 --> 00:39:55,719
ajnajn metaletojn kiujn granduloj forgesis.

536
00:40:12,446 --> 00:40:14,735
Kiuj sendas al ni tian rubon diras:

537
00:40:14,735 --> 00:40:17,940
"Ni volas malfermi tiun digitalan breĉon

538
00:40:17,940 --> 00:40:21,353
inter Eŭropo kaj Ameriko, kaj la cetera Afriko kaj Ganao."

539
00:40:21,353 --> 00:40:24,766
Sed la senditaj komputiloj

540
00:40:24,766 --> 00:40:26,554
ne funkcias.

541
00:40:29,713 --> 00:40:31,975
Ne logikas ricevi forĵetaĵojn

542
00:40:31,975 --> 00:40:35,146
se ne eblas ripari ilin, des malpli se ne estas viaj

543
00:40:35,146 --> 00:40:38,072
kaj via lando iĝas monda rubejego.

544
00:40:46,849 --> 00:40:49,914
La rubo kiun oni kaŝis al vido dum tiom longe

545
00:40:49,914 --> 00:40:52,659
dum la industria erao, nun venas al niaj vivoj

546
00:40:52,659 --> 00:40:54,813
kaj ni ne povas eviti ĝin.

547
00:40:54,813 --> 00:40:58,250
La malŝparema ekonomio alvenas al sia fino

548
00:40:58,250 --> 00:41:01,753
ĉar ne plu restas lokoj por surmeti la forĵetaĵojn.

549
00:41:01,753 --> 00:41:05,865
Danke al pasigo tempa ni rimarkis

550
00:41:05,865 --> 00:41:09,326
ke la planedon ne povas subteni porĉiame tion ĉi.

551
00:41:09,326 --> 00:41:11,972
La resursoj materialaj kaj energiaj

552
00:41:11,972 --> 00:41:15,340
kiujn ni havas estas kunlimaj.

553
00:41:16,201 --> 00:41:18,382
Estonteco neniam pardonos nin.

554
00:41:18,382 --> 00:41:23,327
Oni malkovros la vivstilon malŝpareman

555
00:41:23,327 --> 00:41:26,206
de la evoluintaj landoj.

556
00:41:28,806 --> 00:41:34,183
Homoj el ĉie ekagas nun kontraŭ la paneiga programado.

557
00:41:35,814 --> 00:41:39,628
Mike Anane batalas ekde la katena fino,

558
00:41:39,628 --> 00:41:42,478
li komencis kolektante informojn.

559
00:41:42,878 --> 00:41:47,918
Ĉi tie mi gardas la forĵetaĵojn kun indentigaj etiketoj.

560
00:41:47,918 --> 00:41:52,095
Ĉi tie legeblas Centralo AMU en Zelando, Danlando.

561
00:41:53,909 --> 00:41:57,090
Ĉi tio venas el Germanio, oni sendis tien ĉi por forĵeti.

562
00:41:57,090 --> 00:41:58,715
Universitato Westminster.

563
00:41:58,715 --> 00:42:00,432
Apple estas entrepreno

564
00:42:00,432 --> 00:42:03,079
kiu fanfaronas esti ekologiista.

565
00:42:03,079 --> 00:42:05,983
Sed multaj varoj de Apple fine restas ĉi tie.

566
00:42:07,376 --> 00:42:11,856
Mi havas datenbankon kun etiketoj kaj kontaktoj

567
00:42:11,856 --> 00:42:15,271
de la entreprenoj kiuj posedis

568
00:42:15,271 --> 00:42:18,103
la rubon forĵetitan en Ganao.

569
00:42:20,210 --> 00:42:24,070
Mike planas el tiuj datenoj igi pruvojn

570
00:42:24,070 --> 00:42:26,119
por denunco en tribunalo.

571
00:42:30,667 --> 00:42:34,240
Ni devas ekagi per punrimedoj,

572
00:42:34,240 --> 00:42:36,028
procesi homojn

573
00:42:36,028 --> 00:42:38,375
por ke ne plia rubo alvenu al Ganao.

574
00:42:49,798 --> 00:42:55,463
Marcos retumas denove, li serĉas kiel longigi la vivon de sia printilo.

575
00:42:57,711 --> 00:43:02,105
Retejo el Rusio ŝajnas oferi programaron senpagan

576
00:43:02,105 --> 00:43:04,724
por printiloj kun nombrila blato.

577
00:43:06,038 --> 00:43:10,882
La programisto penigis sin por klarigi sian personan motivon.

578
00:43:10,882 --> 00:43:13,807
Tio ĉi okazas pro malbona muntado.

579
00:43:13,807 --> 00:43:16,130
Tiu estas ilia negoca modelo.

580
00:43:16,130 --> 00:43:19,380
Ĝi estas malbona por la uzanto kaj la naturmedio.

581
00:43:19,380 --> 00:43:23,514
Tial, mi trovis rimedon por krei programaron

582
00:43:23,514 --> 00:43:27,275
permesantan reekigi la blaton nombrilan.

583
00:43:28,599 --> 00:43:34,335
Marcos ne scias kio okazeblas, sed li fine decidas elŝuti la programaron.

584
00:43:36,726 --> 00:43:41,280
El vilaĝeto francia, John Thackara batalas kontraŭ la paneiga programado,

585
00:43:41,280 --> 00:43:45,804
li helpas homojn el la tuta mondo kundividi ideojn negocajn kaj dizajnajn.

586
00:43:46,806 --> 00:43:51,147
En la plej malriĉaj landoj, aĵojn oni ĉiam riparas.

587
00:43:51,147 --> 00:43:54,675
La ideo forĵeti varon nur ĉar ĝi paneis

588
00:43:54,675 --> 00:43:58,012
estas nepensebla por homoj el la sudo.

589
00:43:59,690 --> 00:44:02,680
En barato ekzistas vorto "jugaad"

590
00:44:02,680 --> 00:44:06,133
por priskribi tiun kutimon ripari aĵojn,

591
00:44:06,133 --> 00:44:08,956
senzorge la malfacilecon.

592
00:44:12,369 --> 00:44:16,293
Ni provas trovi homojn kun realaj projektoj,

593
00:44:16,293 --> 00:44:21,052
kiuj ne diru al si asertojn absktraktajn

594
00:44:21,052 --> 00:44:23,561
pri kiel malbone iras ĉio aŭ kio ŝanĝendas.

595
00:44:28,623 --> 00:44:34,195
Unu el tiuj estas Warlden Phillips, ido de la fabrikantoj ampolaj.

596
00:44:38,747 --> 00:44:41,184
Mi memoras ke mia avo alportis min

597
00:44:41,184 --> 00:44:42,507
al fabriko de Phillips

598
00:44:42,507 --> 00:44:47,454
por ke mi vidu kiel oni fabrikas ampolojn,

599
00:44:47,454 --> 00:44:48,755
tio estas mirinda.

600
00:44:53,826 --> 00:44:56,811
Preskaŭ jarcenton post la kartelo ampola,

601
00:44:56,811 --> 00:45:02,152
Warlden Phillips daŭrigas la familian kutimon, sed kun malsimila vidpunkto.

602
00:45:02,152 --> 00:45:05,588
Li produktas ampolon LEDan kiu daŭras 25 jarojn.

603
00:45:10,257 --> 00:45:14,413
Ne ekzistas mondo ekologia kaj mondo negoca.

604
00:45:16,658 --> 00:45:19,151
Negoco kaj subtenebleco iras mane kune.

605
00:45:19,151 --> 00:45:21,913
Fakte, tio estas la plej bona bazo por negoco.

606
00:45:21,913 --> 00:45:24,997
Kaj la sola rimedo sukcesi tion

607
00:45:24,997 --> 00:45:27,509
estas konsideri la realan koston

608
00:45:27,509 --> 00:45:30,039
de la resursoj uzitaj.

609
00:45:30,039 --> 00:45:32,268
Kaj konsideri same la konsumon energian,

610
00:45:32,268 --> 00:45:35,938
aldone al la transportokonsumo nedirekta.

611
00:45:35,938 --> 00:45:39,911
Se la transportistoj pagus la koston realan transportan,

612
00:45:39,911 --> 00:45:44,182
sen mencii ke la nafto estas resurso ne renovebla

613
00:45:44,182 --> 00:45:47,083
nek ankoraŭ anstataŭebla,

614
00:45:47,083 --> 00:45:50,833
la kostoj 20obliĝus aŭ 30obliĝus!

615
00:45:52,690 --> 00:45:55,628
Se oni konsideras tion por ĉiu varo produktita,

616
00:45:55,628 --> 00:46:01,271
la entreprenistoj tutmondaj havus grandajn emigojn

617
00:46:01,271 --> 00:46:03,500
por produkti varojn ĉiamdaŭreblajn.

618
00:46:06,007 --> 00:46:09,538
Ankaŭ bataleblas kontraŭ la paneiga programado

619
00:46:09,538 --> 00:46:13,448
se oni repensas pri la vara inĝenierio kaj produktado.

620
00:46:13,878 --> 00:46:17,711
Nova vidpunkto: "El lulilo al lulilo"

621
00:46:17,711 --> 00:46:21,077
asertas ke se fabrikoj funkcius kiel naturo

622
00:46:21,077 --> 00:46:24,082
la mema paneigo paneus.

623
00:46:25,133 --> 00:46:28,989
Kiam ni parolas pri protekti la naturmedion,

624
00:46:28,989 --> 00:46:32,637
ni ĉiam pensas pri tranĉi, rezigni, redukti.

625
00:46:33,313 --> 00:46:36,960
Sed en printempo, ĉerizarbo

626
00:46:36,960 --> 00:46:39,462
nek tranĉas ion nek rezignas.

627
00:46:43,818 --> 00:46:46,827
La natura ciklo produktas abunde,

628
00:46:46,827 --> 00:46:51,797
sed la falintaj floroj kaj sekaj folioj ne estas forĵetaĵoj,

629
00:46:51,797 --> 00:46:54,327
sed nutraĵoj por aliaj vivaĵoj.

630
00:46:56,324 --> 00:47:00,364
Naturo ne produktas forĵetaĵojn, nur nutraĵojn.

631
00:47:03,012 --> 00:47:08,128
Braungart kredas ke la industrio povas imiti la virtan ciklon naturan.

632
00:47:08,482 --> 00:47:14,552
Kaj li pruvis tion kiam li redezajnis la procezon produktadan de svisa ŝtofa fabriko.

633
00:47:17,333 --> 00:47:21,425
Kiam vi kovras sofon per ŝtofoj tiaj,

634
00:47:21,425 --> 00:47:25,070
la eltondaĵoj estas tiom venenaj

635
00:47:25,070 --> 00:47:29,204
ke ili devas esti forigitaj kune kun la venenaj restaĵoj.

636
00:47:31,876 --> 00:47:38,561
Braungart malkovris ke la fabriko uzis konstante centojn da
farboj kaj kemiaj produktoj.

637
00:47:38,561 --> 00:47:39,838
tre venenaj.

638
00:47:40,893 --> 00:47:45,969
Por produkti la novajn teksaĵojn, Braungart kaj lia teamo reduktis la liston

639
00:47:45,969 --> 00:47:48,049
ĝis nur 36 substancoj,

640
00:47:48,049 --> 00:47:49,661
ĉiuj biomalkomponeblaj.

641
00:47:51,170 --> 00:47:55,001
Ni elektis ingrediencojn manĝeblajn.

642
00:47:55,001 --> 00:47:58,112
Se vi ŝatus, vi povus aldoni ilin al via mueslio.

643
00:47:59,282 --> 00:48:01,126
En malŝparema socio,

644
00:48:01,126 --> 00:48:03,325
varo mallongviva kreas problemon de forĵetaĵoj.

645
00:48:03,325 --> 00:48:06,612
Se socio produktas nutraĵojn,

646
00:48:06,612 --> 00:48:10,047
la varoj mallongvivaj iĝas io nova.

647
00:48:11,404 --> 00:48:14,831
Por la plej radikalaj kritikantoj kontraŭ la paneiga programado,

648
00:48:14,831 --> 00:48:17,965
ne sufiĉas reformi la procezojn produktadajn,

649
00:48:17,965 --> 00:48:21,612
ili volas repensi nian ekonomion kaj niajn valorojn.

650
00:48:22,426 --> 00:48:26,092
Estas vera revolucio, revolucio kultura,

651
00:48:26,092 --> 00:48:29,555
ĉar tio estas ŝanĝo de paradigmo kaj pensmaniero.

652
00:48:30,318 --> 00:48:33,894
Tiu revolucio nomiĝas: Malkreskado.

653
00:48:33,894 --> 00:48:37,066
Serge Latouche vojaĝas de parolado al parolado klarigante

654
00:48:37,066 --> 00:48:41,094
kiel forlasi la socion kreskecan porĉiame.

655
00:48:42,340 --> 00:48:45,969
La malkresko estas provoka slogano

656
00:48:45,969 --> 00:48:51,635
kiu provas rompi la eŭforian paroladon

657
00:48:51,635 --> 00:48:55,885
pri kreskado farebla, senlima kaj subtenebla.

658
00:48:55,885 --> 00:49:00,832
Ĝi provas pruvi la neceson por ŝanĝi la logikon.

659
00:49:03,278 --> 00:49:05,590
La esenco de la malkresko

660
00:49:05,590 --> 00:49:08,934
resumeblas per sola vorto: redukti.

661
00:49:08,934 --> 00:49:13,206
Redukti nian ekologian spuron,

662
00:49:13,206 --> 00:49:15,737
la tro-produktadon kaj la tro-konsumadon.

663
00:49:16,759 --> 00:49:20,195
Reduktante la konsumon kaj produktadon,

664
00:49:20,195 --> 00:49:22,151
ni povas liberigi tempon

665
00:49:22,151 --> 00:49:25,536
por disvolvi aliajn tipojn de riĉeco

666
00:49:25,536 --> 00:49:30,250
kiuj avantaĝe ne elĉerpiĝas dum uzado,

667
00:49:30,250 --> 00:49:32,478
same kiel amikeco aŭ kono.

668
00:49:35,461 --> 00:49:37,865
Pli kaj pli, ni dependas de objektoj

669
00:49:37,865 --> 00:49:40,400
por nia identeco kaj memestimo

670
00:49:40,400 --> 00:49:43,764
Tio estas konsekvenco de la krizo de tio

671
00:49:43,764 --> 00:49:45,992
kio kutimis indentigi nin,

672
00:49:45,992 --> 00:49:48,523
kiel la rilato kun la komunumo aŭ lando.

673
00:49:48,523 --> 00:49:51,054
Aŭ pri tiuj simplaj aferoj

674
00:49:51,054 --> 00:49:53,958
kiujn konsumismo jam anstataŭis.

675
00:49:58,021 --> 00:50:03,199
Se feliĉo dependus de la nivelo konsuma,

676
00:50:03,199 --> 00:50:06,681
ni devus esti absolute feliĉaj,

677
00:50:06,681 --> 00:50:11,650
ĉar ni konsumas 26oble pli ol en la tempoj de Marx.

678
00:50:11,650 --> 00:50:13,485
Sed enketoj montras,

679
00:50:13,485 --> 00:50:16,110
ke homoj ne estas 20oble pli feliĉaj,

680
00:50:16,110 --> 00:50:18,733
ĉar feliĉo estas ĉiam subjektiva.

681
00:50:23,353 --> 00:50:27,835
La kritikistoj kontraŭ la malkresko timas tion, ke ĝi detruos la ekonomion

682
00:50:27,835 --> 00:50:30,760
kaj alportos nin reen al la ŝtonepoko.

683
00:50:33,161 --> 00:50:36,009
Reveni al subtenebla socio,

684
00:50:36,009 --> 00:50:40,398
kies ekologia spuro ne pli grandas ol planedo,

685
00:50:40,398 --> 00:50:43,856
ne signifas reveni al ŝtona epoko, sed reveni,

686
00:50:43,856 --> 00:50:47,108
konsiderante la parametrojn de lando kiel Francio,

687
00:50:47,108 --> 00:50:49,731
al la 1960aj jaroj, jaroj tute ne estas Ŝtonepokaj.

688
00:50:52,608 --> 00:50:57,603
La socio de malkresko realigas la vizion de Gandhi:

689
00:50:57,603 --> 00:51:00,644
"La mondo sufiĉe grandas por ĉies bezonoj

690
00:51:00,644 --> 00:51:02,851
por satigi ĉies bezonojn

691
00:51:02,851 --> 00:51:05,150
sed ĉiam tro malgrandas

692
00:51:05,150 --> 00:51:06,891
por la avido de kelkuloj."

693
00:51:33,293 --> 00:51:38,023
Marcos nun instalas la rusan programaron en sia komputilo.

694
00:51:42,032 --> 00:51:47,409
Per la nova programo li povas irigi al nulo la presilan nombril-blaton.

695
00:51:50,661 --> 00:51:53,842
La presilo malŝlosiĝas tuj.

696
00:52:07,217 --> 00:52:08,216
Ĉu la fino?

697
00:52:08,694 --> 00:52:12,153
Subtekstigita de Alex Escomu (Facebook-e)