0:00:00.000,0:00:03.000
Bu chaqaloqqa e'tiboringizni qarating.

0:00:03.000,0:00:06.000
Sizning e'tiboringizni jalb qilgan narsa chaqaloqning ko'zlari

0:00:06.000,0:00:09.000
va siz ushlashni yaxshi ko'radigan terisi.

0:00:09.000,0:00:12.000
Bugun esa, sizlar ko'ra olmaydigan narsa haqida gapirmoqchiman,

0:00:12.000,0:00:15.000
bu chaqaloqning kichkina miyasida nimalar sodir bo'layotgani haqida gapiraman.

0:00:16.000,0:00:18.000
Bu miyada sodir bo'laytigan narsalar

0:00:18.000,0:00:21.000
raketashunoslik ilmidan hech ham kam emasligini

0:00:21.000,0:00:24.000
bizga nevrologiyaning zamonaviy asboblari ko'rsatib beryapdi.

0:00:24.000,0:00:26.000
Va biz o'rganayotganimiz

0:00:26.000,0:00:28.000
romantik yozuvchi va shoirlar

0:00:28.000,0:00:31.000
bolaning fikridagi "samoviy yorqinlik"

0:00:31.000,0:00:34.000
deb tasvirlagan holat haqida

0:00:34.000,0:00:36.000
tushuncha beradi.

0:00:36.000,0:00:38.000
Ko'rib turganingiz

0:00:38.000,0:00:40.000
Hindistondagi ona,

0:00:40.000,0:00:42.000
u yangi kashf qilingan til -

0:00:42.000,0:00:44.000
Koro tilida gapiryapdi.

0:00:44.000,0:00:46.000
Va u chaqalog'iga gapiryapdi.

0:00:46.000,0:00:48.000
Bu ona va

0:00:48.000,0:00:51.000
Koro tilida gapiradigan dunyodagi 800 ta odamlar --

0:00:51.000,0:00:54.000
bu tilni saqlab qolish uchun chaqaloqlariga shu

0:00:54.000,0:00:57.000
tilda gapirish kerakligini biladilar.

0:00:57.000,0:01:00.000
Bunda dolzarb jumboq bor.

0:01:00.000,0:01:02.000
Nima uchun siz o'zingizga va menga, ya'ni o'smirlarga,

0:01:02.000,0:01:05.000
gapirish orqali tilni saqlay olmaysiz?

0:01:05.000,0:01:08.000
Ho'p, bu miyangizga bog'liqdir.

0:01:08.000,0:01:10.000
Tilni o'rganish uchun dolzarb davr

0:01:10.000,0:01:13.000
borligini bu yerda ko'rib turibmiz.

0:01:13.000,0:01:16.000
Bu sahifani o'qish usuli gorizontal chziqdagi yoshingizga qarashdir.

0:01:16.000,0:01:19.000
(Kulgi)

0:01:19.000,0:01:21.000
Va vertikal chiziqda ikkinchi tilni

0:01:21.000,0:01:23.000
o'rganishga bo'lgan qobiliyatingizni ko'rasiz.

0:01:23.000,0:01:25.000
Chaqaloqlar va yosh bolalar yetti yoshga

0:01:25.000,0:01:27.000
chiqquncha dahodirlar,

0:01:27.000,0:01:30.000
undan so'ngra muntazam ravishda sustlashish bo'ladi.

0:01:30.000,0:01:32.000
Yetuklikdan so'ng, mashhurlikni yo'qotamiz.

0:01:32.000,0:01:35.000
Hech qaysi olimlar bu qiyalik haqida bahs qilmaydi,

0:01:35.000,0:01:37.000
ammo butun dunyodagi laboratoriyalar

0:01:37.000,0:01:40.000
buning nima uchun bunday usulda ishlashini aniqlashga harakat qilmoqdalar.

0:01:40.000,0:01:42.000
Mening laboratoriyamdagi ish rivojlanishdagi

0:01:42.000,0:01:44.000
birinchi dolzarb davrga e'tibor beradi --

0:01:44.000,0:01:46.000
va ayni o'sha davrda chaqaloqlar

0:01:46.000,0:01:49.000
o'zlarining tilida qaysi tovushlar ishlatilishini o'rganishga harakat qiladilar.

0:01:49.000,0:01:52.000
Bizning fikrimizcha, chaqaloqlar tovushlarni qanday o'rganishini

0:01:52.000,0:01:54.000
o'rganishimiz oqrali tilning boshqa rivojlanishiga nushamiz bo'ladi.

0:01:54.000,0:01:57.000
Balki, shu bilan birga muomala, hissiyot va ong rivojlanishi uchun bolalikdagi

0:01:57.000,0:01:59.000
dolzarb

0:01:59.000,0:02:01.000
davrlarga ham nushamiz bo'ladi.

0:02:01.000,0:02:03.000
Shunday qilib, biz butun dunyoda qo'llayotgan usul bilan

0:02:03.000,0:02:05.000
chaqaloqlarni va hamma tillardagi

0:02:05.000,0:02:07.000
tovushlarni o'rganyapmiz.

0:02:07.000,0:02:09.000
Chaqaloq ota yoki onasining tizzasida o'tiradi

0:02:09.000,0:02:11.000
va biz ularni tovush o'zgarganda, masalan, "ah" dan "ee" ga, --

0:02:11.000,0:02:13.000
masalan, "ah" dan "ee"

0:02:13.000,0:02:15.000
Agar ular o'z vaqtida shunday boshini burishsa,

0:02:15.000,0:02:17.000
qora quti yorib ketadi

0:02:17.000,0:02:19.000
va panda ayig'i baraban chaladi.

0:02:19.000,0:02:21.000
Olti oylik chaqaloq bu vazifani juda sevadi.

0:02:21.000,0:02:23.000
Ho'sh, bundan nima o'rgandik?

0:02:23.000,0:02:25.000
Butun dunyodagi chaqaloqlar,

0:02:25.000,0:02:27.000
mening tasvirlashimcha,

0:02:27.000,0:02:29.000
dunyo fuqarolaridir;

0:02:29.000,0:02:32.000
biz buni qaysi davlatda tekshirayotganimiz va qaysi tilni ishlatayotganimizdan qat'iy nazar

0:02:32.000,0:02:35.000
chaqaloqlar hamma tillardagi hamma tovushlarni ajrata oladilar.

0:02:35.000,0:02:38.000
Bu juda ham hayratlanarli, chunki siz va men buni bajara olmaymiz.

0:02:38.000,0:02:40.000
Bizlar madaniyatga bo'glanib tinglaguvchilarmiz.

0:02:40.000,0:02:42.000
Bizlar chet tillaridagi tovushlarni emas,

0:02:42.000,0:02:44.000
faqat o'z tilimizdagi tovushlarni ajarata olamiz.

0:02:44.000,0:02:46.000
Ho'sh, shunday savol keladi:

0:02:46.000,0:02:48.000
dunyoning shu fuqarolari qachon tilga bog'liq

0:02:48.000,0:02:51.000
tinglovchilarga aylanadi?

0:02:51.000,0:02:54.000
Javob esa bunday: birinchi tug'ilgan kunlaridan avval.

0:02:54.000,0:02:57.000
Mana bu ko'rib turganingiz Tokyo va AQSH dagi Seattle shahrida,

0:02:57.000,0:02:59.000
yapon tili emas, balki ingliz tili uchun muhim bo'lgan

0:02:59.000,0:03:01.000
"ra" va "la" tovushlarini tinglaganda,

0:03:01.000,0:03:03.000
chaqaloqlarning boshni burish bo'yicha

0:03:03.000,0:03:06.000
bajargan vazifasi.

0:03:06.000,0:03:09.000
Olti oylikdan sakkiz oylikkacha bo'lgan chaqaloqlar butunlay bir xil.

0:03:09.000,0:03:12.000
Ikki oy keyin hayratlanarli narsa sodir bo'ladi.

0:03:12.000,0:03:14.000
AQSH dagi chaqaloqlar bu vazifani ancha yaxshi bajara boshlaydilar,

0:03:14.000,0:03:16.000
Yaponiyadagi chaqaloqlar esa ancha yomon bajaradilar,

0:03:16.000,0:03:18.000
lekin chaqaloqlarning bu ikkala guruhi ham

0:03:18.000,0:03:21.000
ayni o'zlari o'rganmoqchi bo'lgan tilga tayyorlanyar.

0:03:21.000,0:03:24.000
Ho'sh, savol bunday, bu muhim

0:03:24.000,0:03:26.000
ikki oy mobaynida nima sodir bo'lyapdi?

0:03:26.000,0:03:28.000
Bu tovush rivojlanishi uchun juda dolzarb davr,

0:03:28.000,0:03:30.000
ammo u yerda nima sodir bo'lyapdi?

0:03:30.000,0:03:32.000
U yerda ikkita narsa sodir bo'lyapdi.

0:03:32.000,0:03:35.000
Birinchisi chaqaloqlar bizlarni biror maqsad bilan tinglayapdi,

0:03:35.000,0:03:38.000
ular bizlarning gapirishimizni tinglab, statistik ma'lumot olyapdilar --

0:03:38.000,0:03:40.000
ha, ular statistic ma'lumot olyapdilar.

0:03:40.000,0:03:43.000
Chaqaloqlarning tilida gapirayotgan ikkita onaning gapini eshiting --

0:03:43.000,0:03:46.000
bu biz yosh bolalar bilan gaplashadigan umumiy til --

0:03:46.000,0:03:49.000
birinchisi ingliz tilida va keyingisi yapon tilida.

0:03:49.000,0:03:52.000
(Video) Ingliz ona: Oh, sening katta moviy ko'zlaringni sevaman --

0:03:52.000,0:03:55.000
naqadar go'zal va ajoyib,

0:03:56.000,0:04:02.000
yapon ona: (yaponchada)

0:04:02.000,0:04:04.000
Patricia Kuhl: Nutq hosil qilish paytida,

0:04:04.000,0:04:06.000
chaqaloqlar tinglaganida,

0:04:06.000,0:04:08.000
ular eshitayotgan tili haqida

0:04:08.000,0:04:11.000
statistic ma'lumotlar olyapdilar.

0:04:11.000,0:04:14.000
Bu masofalar ortib boraveradi.

0:04:14.000,0:04:16.000
Biz chaqaloqlarning statistik ma'lumotga

0:04:16.000,0:04:19.000
e'tiborchan ekanligini anglab yetdik,

0:04:19.000,0:04:22.000
yapon va ingliz tillarining statistikasi esa bir biridadn juda, juda farq qiladi.

0:04:22.000,0:04:25.000
Bu chizma-masofa ko'rsatishi bo'yicha

0:04:25.000,0:04:27.000
ingliz tilida ko'p R va L tovushlari bor.

0:04:27.000,0:04:29.000
Yapon tilidagi tovushlarning tarqalishi butunlay boshqacha,

0:04:29.000,0:04:32.000
Yaponcha R deb ma'lum bo'lgan,

0:04:32.000,0:04:35.000
bir necha o'rta tovushlar borligini ko'rib turibmiz.

0:04:35.000,0:04:37.000
Shunday qilib, chaqaloqlar tilning

0:04:37.000,0:04:39.000
statistikasini ongiga singdirib oladilar

0:04:39.000,0:04:41.000
va bu ularning miyalarini o'zgartiradi;

0:04:41.000,0:04:43.000
ularni dunyo fuqarolaridan huddi biz kabi

0:04:43.000,0:04:46.000
madaniyatga bog'langan tinglovchilarga aylantiradi.

0:04:46.000,0:04:48.000
Ammo, biz o'smirlar ana o'sha

0:04:48.000,0:04:50.000
statistikani bundan buyon ongimizga singdirmayapmiz.

0:04:50.000,0:04:53.000
Chunki ongimizda rivojlanishning ilk davrida shakllangan

0:04:53.000,0:04:56.000
tushunchalar bizlarni boshqaradi.

0:04:56.000,0:04:58.000
Mana bu ko'rib turganimiz esa til rivojlanishi uchun dolzarb

0:04:58.000,0:05:01.000
davr nima haqidaligi bo'yicha modelimizni o'zgartiryapdi.

0:05:01.000,0:05:04.000
Matematik nuqtai nazardan muhokama qilishimiz bo'yicha

0:05:04.000,0:05:07.000
bu chizmadagi masofamiz bir tekis bo'lganda

0:05:07.000,0:05:09.000
til o'rganish sekinlashishi mumkin.

0:05:09.000,0:05:12.000
Bu esa ikki tilda gapiruvchi insonlar haqida ko'p savollarni keltirib chiqaradi.

0:05:12.000,0:05:16.000
Ikki tilda gapiruvchi insonlar bir paytning o'zida ikkita statistikani onglarida saqlashi shart

0:05:16.000,0:05:19.000
va kim bilan gaplashayotganligiga qarab,

0:05:19.000,0:05:21.000
bitta statistikadan keyin boshqasini almashtirishlari kerak.

0:05:21.000,0:05:23.000
Biz o'zimizga shunday savol berdik,

0:05:23.000,0:05:26.000
chaqaloqlar butunlay yangi tilning statistikasini qabul qila oladilarmi?

0:05:26.000,0:05:28.000
Buni hech qachon ikkinchi til eshitmagan

0:05:28.000,0:05:30.000
Amerikalik chaqaloqlarni til rivojlanishining dolzarb paytida

0:05:30.000,0:05:33.000
ilk bor Mandarin tilini eshittirish orqali sinab ko'rdik.

0:05:33.000,0:05:35.000
Taipei va Seattleda Mandarin tilining tovushlari bo'yicha

0:05:35.000,0:05:38.000
bir tilda gapiruvchilarni tekshirganimizda

0:05:38.000,0:05:40.000
ular huddi shunday nusxani ko'rsatdi.

0:05:40.000,0:05:42.000
6-8 oyliklar butunlay bir xil.

0:05:42.000,0:05:45.000
Ikki oy so'ngra, g'aroyib narsa sodir bo'ladi.

0:05:45.000,0:05:48.000
Amerikalik chaqaloqlar emas, balki taiwanlik chaqaloqlar tovushlarni ancha yaxshi ajratyapdi.

0:05:48.000,0:05:51.000
Shu davrda Amerikalik chaqaloqlarga Mandarin

0:05:51.000,0:05:53.000
tilini eshitdirdik.

0:05:53.000,0:05:56.000
Bu huddi mandarin tilida gapiruvchi qarindoshlarning sizni ko'rishga bir oyga kelib,

0:05:56.000,0:05:58.000
uyingizga ko'chib kelib,

0:05:58.000,0:06:00.000
chaqaloqlarga 12 dars mobaynida gapirishi kabidir.

0:06:00.000,0:06:02.000
Mana bu laboratoriyadagi ko'rinishi.

0:06:02.000,0:06:24.000
(Video) Mandarin tilida gapiruvchi: (Mandarin)

0:06:24.000,0:06:26.000
PK: Ho'sh, chaqaloqlarning kichkina miyalariga nima qildik>

0:06:26.000,0:06:29.000
(Kulgi)

0:06:29.000,0:06:31.000
Shunchaki laboratoriyaga kelish

0:06:31.000,0:06:33.000
Mandarin tiliga bo'lgan qobiliyatingizni rivojlantirmayotganligiga

0:06:33.000,0:06:35.000
ishonch hosil qilish uchun qiyosiy nazorat guruhini ham sinab ko'rdik.

0:06:35.000,0:06:37.000
Bir guruh chaqaloqlar kelib, ingliz tilini tinglashdi.

0:06:37.000,0:06:39.000
Bu chizmadan ko'rib turganimizdek

0:06:39.000,0:06:41.000
ingliz tilini eshitish ularning mandarin tilini rivojlantirmadi.

0:06:41.000,0:06:43.000
Lekin 12 martalik muddatda mandarin tilini eshitgan

0:06:43.000,0:06:45.000
chaqaloqlarga nima bo'lganiga e'tibor bering.

0:06:45.000,0:06:47.000
Ular Taiwan (Taivan) dagi 10 yarim oy mobaynida mandarin tilini

0:06:47.000,0:06:50.000
eshitayotgan chaqaloqlardek yaxshi bilardi.

0:06:50.000,0:06:52.000
Bu esa chaqaloqlarning yangi til

0:06:52.000,0:06:54.000
statistikasini o'zlashtirib olishini ko'rsatib berdi.

0:06:54.000,0:06:58.000
Chaqaloqlarning oldiga nima qo'ysangiz ham, ular narsalarning statistikasini o'zlashtirib oladi.

0:06:58.000,0:07:00.000
Ammo, bu o'rganish jarayonida

0:07:00.000,0:07:02.000
inson qanday vazifa bajarganligi

0:07:02.000,0:07:04.000
bizni qiziqtirdi.

0:07:04.000,0:07:06.000
Buni bilish uchun, boshqa bir guruh chaqaloqlar

0:07:06.000,0:07:09.000
bir xil miqdordagi, ya'ni huddi avalgidek 12 martalik muddatda

0:07:09.000,0:07:11.000
televizor ko'rib, tilni eshitishdi

0:07:11.000,0:07:14.000
va boshqa bir guruh chaqaloqlar esa faqatgina tovushlarni o'zini eshitdi va ekrandagi

0:07:14.000,0:07:16.000
ayiqchani tomosha qilishdi.

0:07:16.000,0:07:19.000
Biz ularning miyasiga nima qildik?

0:07:19.000,0:07:22.000
Ko'rib turganingiz faqat tinglashning natijasi --

0:07:22.000,0:07:24.000
hech qanday o'rganish sodir bo'lmadi --

0:07:24.000,0:07:27.000
va video bilan eshitish natijasi --

0:07:27.000,0:07:29.000
hech qanday o'rganish sodir bo'lmadi.

0:07:29.000,0:07:31.000
Chaqaloqlar statistikani anglab yetishlari uchun

0:07:31.000,0:07:33.000
insonning hizmati kerak.

0:07:33.000,0:07:35.000
Chaqaloqlar statistikani o'zlashtirayotganlarida

0:07:35.000,0:07:37.000
ijtimoiy miya boshqarib turadi.

0:07:37.000,0:07:39.000
Chaqaloqlar televizorning oldida bo'lganlarida,

0:07:39.000,0:07:41.000
so'ngra insonlarning oldida bo'lgan paytida

0:07:41.000,0:07:43.000
chaqaloqlarning miyasini tekshirib,

0:07:43.000,0:07:45.000
u yerda bu narsaning sodir bo'layotganini ko'ramiz.

0:07:45.000,0:07:47.000
Yaxhsiyamki, bizga bu ishni bajarimizga imkon beradigan

0:07:47.000,0:07:49.000
yangi asbob,

0:07:49.000,0:07:51.000
magnitoensefalograf bor.

0:07:51.000,0:07:53.000
Bu Marsdan kelgan soch qurituvchi asbobga o'xshaydi.

0:07:53.000,0:07:55.000
Lekin bu umuman xavfsiz,

0:07:55.000,0:07:58.000
kesuvchi emas va shovqinsiz.

0:07:58.000,0:08:00.000
Biz masofaga nisbatan

0:08:00.000,0:08:02.000
millimetrning aniqligiga

0:08:02.000,0:08:04.000
va 306 SQUID dan foydalangan holda

0:08:04.000,0:08:06.000
millisoniya aniqligiga qaraypamiz,

0:08:06.000,0:08:08.000
bular (ya'ni SQUID) - yuzadan o'tuvchi kvantum

0:08:08.000,0:08:10.000
interferensiya asboblari --

0:08:10.000,0:08:12.000
bular biz o'ylagan sayin o'zgaradigan

0:08:12.000,0:08:14.000
magnit sohalarini aniqlab oladi.

0:08:14.000,0:08:16.000
Dunyoda eng avval biz

0:08:16.000,0:08:18.000
magnitoensefalograf asbobi yordamida

0:08:18.000,0:08:20.000
chaqaloqlarni o'rganayotgan paytida

0:08:20.000,0:08:22.000
tekshiryapmiz.

0:08:22.000,0:08:24.000
Mana bu jajji Emma.

0:08:24.000,0:08:26.000
U olti oylik.

0:08:26.000,0:08:28.000
U qulog'iga taqib olgan eshitish asboblari bilan

0:08:28.000,0:08:31.000
har xil tillarni eshityapdi.

0:08:31.000,0:08:33.000
Ko'rib turganingizdek, u bemalol harakat qila oladi.

0:08:33.000,0:08:35.000
shapkadagi kichkina sharchalar bilan

0:08:35.000,0:08:37.000
uning boshining harakatini kuzatib turibmiz,

0:08:37.000,0:08:40.000
u esa butunlay erkin harakat qilishi mumkin.

0:08:40.000,0:08:42.000
Bu texnologik qobiliyat.

0:08:42.000,0:08:44.000
Nimani ko'ryapmiz?

0:08:44.000,0:08:46.000
Chaqaloqning miyasini ko'ryapmiz.

0:08:46.000,0:08:49.000
Chaqaloq ona tilidagi so'zni eshitishi bilan

0:08:49.000,0:08:51.000
eshitish sohalari ochiladi,

0:08:51.000,0:08:53.000
keyin esa uning atrofidagi sohalar, ya'ni

0:08:53.000,0:08:56.000
miyaning atrofidagi har xil sohalari bilan bog'laydigan

0:08:56.000,0:08:58.000
sohalarini

0:08:58.000,0:09:00.000
va miyaning bir sohasi

0:09:00.000,0:09:03.000
boshqa birini harakatga keltiruvchi qismlarini harakatga keltiradi.

0:09:03.000,0:09:05.000
Biz chaqaloq miyasining

0:09:05.000,0:09:08.000
rivojlanishi haqidagi ilmning

0:09:08.000,0:09:11.000
ulkan va oltin asriga kelyapmiz.

0:09:11.000,0:09:13.000
Chaqaloq his tuyg'u sezgan,

0:09:13.000,0:09:15.000
gapirish va o'qishni o'rgangan,

0:09:15.000,0:09:17.000
matematika masalasini yechgan

0:09:17.000,0:09:19.000
va fikrga ega bo'lgan paytlarida

0:09:19.000,0:09:21.000
biz chaqaloqning miyasini ko'ra olamiz.

0:09:21.000,0:09:24.000
O'rganishga qiynalgan bolalar uchun miyaga asoslangan

0:09:24.000,0:09:27.000
o'rganishga yordam berish usullarini kashf qilishga imkoniyatimiz bo'ladi.

0:09:27.000,0:09:30.000
Huddi shoir va yozuvchilar tasvirlaganidek,

0:09:30.000,0:09:32.000
mening fikrimcha, biz ham bolaning ongidagi

0:09:32.000,0:09:34.000
o'sha ajoyib ochiqlikni,

0:09:34.000,0:09:36.000
mukammal va cheksiz ochiqlikni

0:09:36.000,0:09:39.000
ko'ra olamiz.

0:09:39.000,0:09:41.000
Bolaning miyasini o'rganish bilan,

0:09:41.000,0:09:43.000
biz inson bo'lish nima ekanligi haqidagi

0:09:43.000,0:09:45.000
chuqur haqiqatni bila olamiz,

0:09:45.000,0:09:47.000
shu bilan birga

0:09:47.000,0:09:49.000
butun hayotimiz davomida ongimizni ilm uchun, o'rganish uchun ochiq saqlay olishimizga

0:09:49.000,0:09:51.000
imkoniyatimiz bo'lishi mumkin.

0:09:51.000,0:09:53.000
Rahmat.

0:09:53.000,0:09:56.000
(Qarsaklar)