1
00:00:00,000 --> 00:00:03,000
Сакам да го погледнете ова бебе.

2
00:00:03,000 --> 00:00:06,000
Тоа што ве привлекува се нејзините очи

3
00:00:06,000 --> 00:00:09,000
и кожата која сакате да ја допрете.

4
00:00:09,000 --> 00:00:12,000
Но денес ќе зборувам за нешто што не можете да го видите -

5
00:00:12,000 --> 00:00:15,000
тоа што се случува во нејзиното мало мозоче.

6
00:00:16,000 --> 00:00:18,000
Модерните алатки на неврологијата

7
00:00:18,000 --> 00:00:21,000
ни демонстрираат дека тоа што се случува таму

8
00:00:21,000 --> 00:00:24,000
не е ништо помалку значајно од „ракетна наука.“

9
00:00:24,000 --> 00:00:26,000
И тоа што го проучуваме

10
00:00:26,000 --> 00:00:28,000
ќе фрли светлина

11
00:00:28,000 --> 00:00:31,000
врз тоа што романтичарските писатели и поети

12
00:00:31,000 --> 00:00:34,000
го опишуваа како „небесна отвореност“

13
00:00:34,000 --> 00:00:36,000
на детскиот ум.

14
00:00:36,000 --> 00:00:38,000
Овде гледаме

15
00:00:38,000 --> 00:00:40,000
една мајка од Индија,

16
00:00:40,000 --> 00:00:42,000
која зборува Коро,

17
00:00:42,000 --> 00:00:44,000
кој е новопронајден јазик.

18
00:00:44,000 --> 00:00:46,000
И таа му зборува на своето бебе.

19
00:00:46,000 --> 00:00:48,000
Тоа што оваа мајка -

20
00:00:48,000 --> 00:00:51,000
и 800те луѓе кои зборуваат Коро во светот -

21
00:00:51,000 --> 00:00:54,000
подразбираат е дека за да се зачува овој јазик,

22
00:00:54,000 --> 00:00:57,000
тие треба да им го зборуваат на своите бебиња.

23
00:00:57,000 --> 00:01:00,000
И тука лежи една клучна загатка.

24
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
Зошто не може да се зачува еден јазик

25
00:01:02,000 --> 00:01:05,000
преку зборување на истиот на мене и тебе, на возрасните?

26
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
Тоа е поврзано со мозокот.

27
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
Овде гледаме

28
00:01:10,000 --> 00:01:13,000
дека јазикот има критичен период на изучување.

29
00:01:13,000 --> 00:01:16,000
Начинот на читање на овој слајд е да ја погледнете вашата возраст на хоризонталната оска.

30
00:01:16,000 --> 00:01:19,000
(смеа)

31
00:01:19,000 --> 00:01:21,000
А на вертикалната оска ќе ја видите

32
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
вашата способност за усвојување на втор јазик.

33
00:01:23,000 --> 00:01:25,000
Бебињата и децата се генијалци

34
00:01:25,000 --> 00:01:27,000
сè додека не наполнат седум години,

35
00:01:27,000 --> 00:01:30,000
а потоа има систематско опаѓање.

36
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
По пубертетот веќе нè нема на мапата.

37
00:01:32,000 --> 00:01:35,000
Ни научниците не ја оспоруваат оваа крива,

38
00:01:35,000 --> 00:01:37,000
но лабораториите насекаде во светот

39
00:01:37,000 --> 00:01:40,000
се обидуваат да сфатат зошто ова се одвива токму на овој начин.

40
00:01:40,000 --> 00:01:42,000
Работата во мојата лабораторија се фокусира

41
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
на првиот критичен период во развојот -

42
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
и тоа е периодот во кој

43
00:01:46,000 --> 00:01:49,000
бебињата се обидуваат да ги совладаат звуците кои се користат во нивниот јазик.

44
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
Сметаме дека преку проучување на овој процес,

45
00:01:52,000 --> 00:01:54,000
ќе имаме модел за остатокот од јазикот

46
00:01:54,000 --> 00:01:57,000
и евентуално за критичните периоди кои можеби постојат во детството

47
00:01:57,000 --> 00:01:59,000
за социјален, емоционален

48
00:01:59,000 --> 00:02:01,000
и когнитивен развој.

49
00:02:01,000 --> 00:02:03,000
Па така, ги проучувавме бебињата

50
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
користејќи техника која ја користиме насекаде во светот

51
00:02:05,000 --> 00:02:07,000
и звуците од сите јазици.

52
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
Бебето седи во скутот на својот родител

53
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
и ние ги обучуваме да ја вртат главата кога звукот се менува -

54
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
на пример од „а“ во „и.“

55
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
Ако го направат тоа во вистинското време,

56
00:02:15,000 --> 00:02:17,000
црната кутија почнува да свети

57
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
и мече панда чука на тапан.

58
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
Шестмесечни бебиња ја обожуваат задачата.

59
00:02:21,000 --> 00:02:23,000
Што научивме?

60
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
Бебињата насекаде во светот

61
00:02:25,000 --> 00:02:27,000
како што јас сакам да кажувам,

62
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
се како „граѓани на светот.“

63
00:02:29,000 --> 00:02:32,000
Можат да ги разликуваат звуците од сите јазици

64
00:02:32,000 --> 00:02:35,000
без разлика која земја ја тестираме и кој јазик го употребуваме

65
00:02:35,000 --> 00:02:38,000
и тоа е извонредно бидејќи ние возрасните ја немаме оваа способност.

66
00:02:38,000 --> 00:02:40,000
Ние сме културно-ограничени слушатели.

67
00:02:40,000 --> 00:02:42,000
Ние можеме да ги разликуваме звуците на сопствениот јазик,

68
00:02:42,000 --> 00:02:44,000
но не и тие на странските јазици.

69
00:02:44,000 --> 00:02:46,000
Па се поставува прашање:

70
00:02:46,000 --> 00:02:48,000
кога, тие „граѓани на светот“

71
00:02:48,000 --> 00:02:51,000
се претвораат во јазично-ограничени сушатели како нас?

72
00:02:51,000 --> 00:02:54,000
И одговорот: пред нивниот прв роденден.

73
00:02:54,000 --> 00:02:57,000
Тука гледате изведба на задачата со вртење на главата

74
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
за бебиња тестирани во Токио и САД,

75
00:02:59,000 --> 00:03:01,000
тука во Сиетл,

76
00:03:01,000 --> 00:03:03,000
како слушаат „ра“ и „ла“ -

77
00:03:03,000 --> 00:03:06,000
звуци важни за англискиот, но не и за јапонскиот јазик.

78
00:03:06,000 --> 00:03:09,000
Па така, во првите шест до осум месеци бебињата се целосно еднакви.

79
00:03:09,000 --> 00:03:12,000
Два месеци подоцна се случува нешто неверојатно.

80
00:03:12,000 --> 00:03:14,000
Бебињата во САД се подобри во учењето,

81
00:03:14,000 --> 00:03:16,000
а учењето кај бебињата во Јапонија се влошува,

82
00:03:16,000 --> 00:03:18,000
но двете групи на бебиња

83
00:03:18,000 --> 00:03:21,000
се подготвуваат за точно определениот јазик кој ќе го изучуваат.

84
00:03:21,000 --> 00:03:24,000
Прашањето е следно: што се случува

85
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
за време на критичниот двомесечен период?

86
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
Ова е критичниот период за развој на слухот,

87
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
но што се случува?

88
00:03:30,000 --> 00:03:32,000
Има две работи кои се случуваат.

89
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
Првата е дека бебињата нè слушаат внимателно

90
00:03:35,000 --> 00:03:38,000
и додека нè слушаат како ние зборуваме -

91
00:03:38,000 --> 00:03:40,000
тие собираат податоци.

92
00:03:40,000 --> 00:03:43,000
Слушнете две мајки кои зборуваат галовно и мајчински -

93
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
универзалниот јазик кој сите го користиме кога зборуваме со деца -

94
00:03:46,000 --> 00:03:49,000
прво на англиски, а потоа на јапонски.

95
00:03:49,000 --> 00:03:52,000
(видео) Англиска мајка: Ах, што ги сакам твоите големи сини очиња -

96
00:03:52,000 --> 00:03:55,000
толку се убави и слатки.

97
00:03:56,000 --> 00:04:02,000
Јапонска мајка: (на јапонски)

98
00:04:02,000 --> 00:04:04,000
Патриша Кул: За време на продукцијата на говор

99
00:04:04,000 --> 00:04:06,000
кога бебињата слушаат,

100
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
тие собираат податоци

101
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
за јазикот кој го слушаат.

102
00:04:11,000 --> 00:04:14,000
И овие распределби (стапки на фрекфентност) растат.

103
00:04:14,000 --> 00:04:16,000
И тоа што научивме

104
00:04:16,000 --> 00:04:19,000
е дека бебињата се чувствителни на статистиката,

105
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
а статистиките на јапонскиот и англискиот многу, многу се разликуваат.

106
00:04:22,000 --> 00:04:25,000
Англискиот има многу „Р“ и „Л“,

107
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
покажува изговорот.

108
00:04:27,000 --> 00:04:29,000
А изговорот кај јапонскиот е сосема поинаков,

109
00:04:29,000 --> 00:04:32,000
кај него повеќе има група на средни звуци,

110
00:04:32,000 --> 00:04:35,000
позната како јапонското „Р.“

111
00:04:35,000 --> 00:04:37,000
Бебињата ги апсорбираат

112
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
податоците за јазикот,

113
00:04:39,000 --> 00:04:41,000
а тоа им ги менува мозоците;

114
00:04:41,000 --> 00:04:43,000
ги преобразува од граѓани на светот

115
00:04:43,000 --> 00:04:46,000
во културно-ограничени слушатели како што сме ние.

116
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
Но, ние како возрасни

117
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
повеќе не ги апсорбираме тие податоци.

118
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
Ние сме водени од претставите во нашата меморија

119
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
кои биле формирани рано во развојот.

120
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
Па така овде гледаме менување

121
00:04:58,000 --> 00:05:01,000
на нашите сфаќања за тоа што всушност претставува критичниот период.

122
00:05:01,000 --> 00:05:04,000
Од математичка гледна точка ние тврдиме

123
00:05:04,000 --> 00:05:07,000
дека учењето на јазичниот материјал може да успори

124
00:05:07,000 --> 00:05:09,000
кога нашиот изговор ќе се стабилизира.

125
00:05:09,000 --> 00:05:12,000
Се покренуваат голем број прашања за билингвалните луѓе.

126
00:05:12,000 --> 00:05:16,000
Билингвалците мораат да водат две групи на статистика во умот одеднаш

127
00:05:16,000 --> 00:05:19,000
и да се префрлаат од една на друга, последователно,

128
00:05:19,000 --> 00:05:21,000
зависно од личноста со која зборуваат.

129
00:05:21,000 --> 00:05:23,000
Па се прашавме,

130
00:05:23,000 --> 00:05:26,000
можат ли бебињата да собираат статистички податоци за сосема нов јазик?

131
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
И го тестиравме ова изложувајќи две американски бебиња

132
00:05:28,000 --> 00:05:30,000
кои никогаш не слушнале втор јазик,

133
00:05:30,000 --> 00:05:33,000
на мандарински за првпат за време на критичниот период.

134
00:05:33,000 --> 00:05:35,000
Знаевме дека кога монолингвалците беа тестирани

135
00:05:35,000 --> 00:05:38,000
во Тајпеј и Сиетл на мандарински звуци

136
00:05:38,000 --> 00:05:40,000
тие ја покажаа истата шема.

137
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Шест до осум месеци тие се целосно еднакви.

138
00:05:42,000 --> 00:05:45,000
Два месеца подоцна нешто неверојатно се случува.

139
00:05:45,000 --> 00:05:48,000
Но, овојпат тајванските бебиња се подобруваа во изучувањето, а не американските.

140
00:05:48,000 --> 00:05:51,000
Ги изложивме американските бебиња за време на овој критичен период

141
00:05:51,000 --> 00:05:53,000
на мандарински.

142
00:05:53,000 --> 00:05:56,000
Беше исто како да имаат мандарински роднини кои дошле да ги посетат на еден месец,

143
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
се вселиле во вашата куќа

144
00:05:58,000 --> 00:06:00,000
и зборувале со бебињата 12 сесии.

145
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
Еве како изгледаше тоа во лабораторија.

146
00:06:02,000 --> 00:06:24,000
(видео) Мандарински говорител: (на мандарински)

147
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
П.К.: Што им направивме на нивните мали мозочиња?

148
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
(смеа)

149
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
Моравме да водиме контролна група

150
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
за да се осигураме дека самото доаѓање во лабораторијата

151
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
не ги подобрува „мандаринските вештини.“

152
00:06:35,000 --> 00:06:37,000
Така, група бебиња дојдоа и слушаа англиски.

153
00:06:37,000 --> 00:06:39,000
И можеме да видиме од графиконот

154
00:06:39,000 --> 00:06:41,000
дека изложеноста на англиски не го подобри нивниот мандарински јазик.

155
00:06:41,000 --> 00:06:43,000
Но, гледајте што се случи кај бебињата

156
00:06:43,000 --> 00:06:45,000
изложени на мандарински 12 сесии.

157
00:06:45,000 --> 00:06:47,000
Тие беа исто толку добри како и бебињата од Тајван

158
00:06:47,000 --> 00:06:50,000
кои го слушале јазикот околу 10 и пол месеци.

159
00:06:50,000 --> 00:06:52,000
Се покажа

160
00:06:52,000 --> 00:06:54,000
дека бебињата собираат податоци за новиот јазик.

161
00:06:54,000 --> 00:06:58,000
Било што и да ставите пред нив, тие за тоа собираат податоци.

162
00:06:58,000 --> 00:07:00,000
Но се прашувавме која улога

163
00:07:00,000 --> 00:07:02,000
ја игра човекот

164
00:07:02,000 --> 00:07:04,000
во оваа поучна вежба

165
00:07:04,000 --> 00:07:06,000
Затоа тестиравме друга група бебиња

166
00:07:06,000 --> 00:07:09,000
во која децата ја добија истата доза, истите 12 сесии,

167
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
но преку телевизор

168
00:07:11,000 --> 00:07:14,000
и друга група бебиња кои беа изложени само на звуци

169
00:07:14,000 --> 00:07:16,000
и гледаа мече на екранот.

170
00:07:16,000 --> 00:07:19,000
Што им направивме на нивните мозочиња?

171
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
Тоа што го гледате тука е аудио резултатот -

172
00:07:22,000 --> 00:07:24,000
скоро ништо научено -

173
00:07:24,000 --> 00:07:27,000
и видео резултатот -

174
00:07:27,000 --> 00:07:29,000
скоро ништо научено.

175
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
Потребен е човек

176
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
за бебињата да учат и собираат податоци.

177
00:07:33,000 --> 00:07:35,000
Социјалната компонента на мозокот одредува

178
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
кога бебињата ќе прибираат податоци.

179
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
Ние сакаме да навлеземе во мозокот

180
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
и да видиме како се случува тоа

181
00:07:41,000 --> 00:07:43,000
додека бебињата се пред телевизор,

182
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
за разлика од тоа кога се наоѓаат пред човек.

183
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
За среќа, имаме нова машина,

184
00:07:47,000 --> 00:07:49,000
магнетоенцефалографија,

185
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
која ни овозможува да го направиме ова.

186
00:07:51,000 --> 00:07:53,000
Изгледа како фен од Марс.

187
00:07:53,000 --> 00:07:55,000
Но е комплетно безбедна,

188
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
целосно непопречувачка и тивка.

189
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
Гледаме со милиметарска прецизност

190
00:08:00,000 --> 00:08:02,000
во поглед на просторот

191
00:08:02,000 --> 00:08:04,000
и точност во милисекунди

192
00:08:04,000 --> 00:08:06,000
користејќи 306 SQUIDs -

193
00:08:06,000 --> 00:08:08,000
овие се суперспроводни

194
00:08:08,000 --> 00:08:10,000
квантни направи за интерференција -

195
00:08:10,000 --> 00:08:12,000
кои ги фаќаат магнетните полиња

196
00:08:12,000 --> 00:08:14,000
кои се менуваат додека размислуваме.

197
00:08:14,000 --> 00:08:16,000
Ние сме први во светот

198
00:08:16,000 --> 00:08:18,000
кои снимаме бебиња

199
00:08:18,000 --> 00:08:20,000
во магнетоенцефалографска машина

200
00:08:20,000 --> 00:08:22,000
додека тие учат.

201
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
Ова е малата Ема.

202
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Таа е шестмесечно бебе.

203
00:08:26,000 --> 00:08:28,000
И таа слуша различни јазици

204
00:08:28,000 --> 00:08:31,000
преку слушалките во нејзините уши.

205
00:08:31,000 --> 00:08:33,000
Можете да забележите дека таа може да се поместува.

206
00:08:33,000 --> 00:08:35,000
Ние ја надгледуваме нејзината глава

207
00:08:35,000 --> 00:08:37,000
со мали сензорни топчиња во капа

208
00:08:37,000 --> 00:08:40,000
па така, таа може да се поместува како сака.

209
00:08:40,000 --> 00:08:42,000
Ова е брилијантно техничко постигнување.

210
00:08:42,000 --> 00:08:44,000
Што гледаме?

211
00:08:44,000 --> 00:08:46,000
Го гледаме бебешкиот мозок.

212
00:08:46,000 --> 00:08:49,000
Додека бебето слуша збор на нејзиниот јазик,

213
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
аудиторните области се активираат,

214
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
а последователно и околните области,

215
00:08:53,000 --> 00:08:56,000
за кои мислиме дека се поврзани со кохерентноста,

216
00:08:56,000 --> 00:08:58,000
координирајќи го мозокот со неговите различни области

217
00:08:58,000 --> 00:09:00,000
и каузалноста каде

218
00:09:00,000 --> 00:09:03,000
една мозочна област поттикнува активирање на друга.

219
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
Влегуваме

220
00:09:05,000 --> 00:09:08,000
во грандиозна и златна ера

221
00:09:08,000 --> 00:09:11,000
на знаење за развитокот на детскиот мозок.

222
00:09:11,000 --> 00:09:13,000
Ќе имаме можност да гледаме во детскиот мозок

223
00:09:13,000 --> 00:09:15,000
додека тие доживуваат некаква емоција,

224
00:09:15,000 --> 00:09:17,000
додека учат да зборуваат и читаат,

225
00:09:17,000 --> 00:09:19,000
додека решаваат математички проблем,

226
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
додека имаат идеја.

227
00:09:21,000 --> 00:09:24,000
И врз основа на мозокот ќе можеме да создадеме интервенции

228
00:09:24,000 --> 00:09:27,000
за оние деца кои имаат потешкотии во учењето.

229
00:09:27,000 --> 00:09:30,000
Како што поетите и писателите опишуваа,

230
00:09:30,000 --> 00:09:32,000
ние ќе можеме да ја видиме, јас мислам

231
00:09:32,000 --> 00:09:34,000
таа неверојатна отвореност,

232
00:09:34,000 --> 00:09:36,000
таа целосна и крајна отвореност

233
00:09:36,000 --> 00:09:39,000
на детскиот ум.

234
00:09:39,000 --> 00:09:41,000
Преку проучување на детскиот мозок,

235
00:09:41,000 --> 00:09:43,000
ќе можеме да откриеме големи вистини

236
00:09:43,000 --> 00:09:45,000
за тоа што значи да си човек

237
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
и во процесот

238
00:09:47,000 --> 00:09:49,000
би можеле да им помогнеме на нашите умови да останат отворени за учење

239
00:09:49,000 --> 00:09:51,000
во текот на целите наши животи.

240
00:09:51,000 --> 00:09:53,000
Ви благодарам.

241
00:09:53,000 --> 00:09:56,000
(аплауз)