0:00:01.450,0:00:03.560
Begira iezaiozue haur honi.

0:00:04.350,0:00:06.540
Erakartzen zaituztena bere begiak

0:00:06.640,0:00:08.840
eta ukitu nahiko zenuketen azal leuna dira.

0:00:09.000,0:00:12.310
Baina gaur ikusi ezin den zerbaiti buruz hitz egingo dizuet:

0:00:12.340,0:00:15.320
bere burmuin txiki horretan zer gertatzen den argituko dugu.

0:00:16.000,0:00:18.000
Neurozientziako tresna modernoek

0:00:18.000,0:00:20.650
frogatzen dute hor goian gertatzen dena

0:00:20.660,0:00:23.830
ez dela inondik ere batere sinplea.

0:00:24.350,0:00:26.000
Eta ikasten ari garenak

0:00:26.000,0:00:28.000
argituko digu pixka bat

0:00:28.000,0:00:31.000
zer den idazle eta poeta erromantikoek

0:00:31.000,0:00:32.420
aipatzen zuten

0:00:32.420,0:00:35.770
haurren buruaren "irekitasun zelestiala".

0:00:36.390,0:00:38.310
Hemen ikusten duguna

0:00:38.310,0:00:40.000
Indiako ama bat da

0:00:40.000,0:00:42.000
koro hizkuntzan hizketan,

0:00:42.000,0:00:44.730
duela gutxi aurkitutako hizkuntza batean, alegia.

0:00:44.940,0:00:46.840
Bere haurrari hitz egiten ari da.

0:00:47.090,0:00:48.000
Ama honi

0:00:48.000,0:00:51.000
eta koroa hitz egiten duten munduko beste 800 hiztuni

0:00:51.000,0:00:54.000
iruditzen zaie euren hizkuntza iraunarazteko

0:00:54.000,0:00:57.000
haurrei hizkuntza horretan hitz egin behar dietela.

0:00:57.090,0:01:00.230
Eta hori da, hain justu, enigma handiena.

0:01:00.440,0:01:02.540
Zergatik ez du, ba, iraungo hizkuntzak

0:01:02.540,0:01:05.540
zu eta ni bezalako pertsona helduen artean erabiltzen bada?

0:01:05.780,0:01:07.770
Ba, gure burmuinaren kontua da.

0:01:08.250,0:01:10.000
Hemen ikusten dugu

0:01:10.000,0:01:12.840
hizkuntzak ikasteko aro kritiko bat daukagula.

0:01:13.000,0:01:16.280
Grafiko hau ulertzeko aurkitu zuen adina lerro horizontalean.

0:01:16.510,0:01:18.730
(Barreak)

0:01:19.380,0:01:21.000
Eta bertikalean ikusiko duzue

0:01:21.000,0:01:23.650
bigarren hizkuntza bat ikasteko zein gaitasun daukazuen.

0:01:23.850,0:01:25.000
Haurtxoak eta haurrak genioak dira

0:01:25.000,0:01:27.320
zazpi urte bete artean,

0:01:27.320,0:01:29.790
orduan beheraka hasten da sistematikoki.

0:01:29.790,0:01:32.600
Pubertaroaren ostean grafikotik kanpo geratzen gara.

0:01:32.650,0:01:35.000
Inongo zientzilarik ez du eztabaidatzen kurba hori,

0:01:35.000,0:01:37.000
baina mundu osoko laborategiak

0:01:37.000,0:01:40.120
hori zergatik gertatzen den argitu nahian dabiltza.

0:01:40.240,0:01:42.000
Nire laborategian lehen aro kritikoaren

0:01:42.000,0:01:44.000
garapenean jartzen dugu arreta,

0:01:44.000,0:01:46.000
haurrak euren hizkuntzako soinuak

0:01:46.000,0:01:49.540
identifikatzen ari diren aroan, alegia.

0:01:49.640,0:01:52.000
Uste dugu soinuak nola ikasten diren aztertuz gero

0:01:52.000,0:01:54.770
hizkuntzaren beste alderdientzat eredu bat lortuko dugula,

0:01:54.900,0:01:56.230
eta agian baita

0:01:56.230,0:01:59.000
garapen sozial, emozional eta kognitiboak

0:01:59.000,0:02:00.870
haurtzaroan izan ditzaketen aro kritikoentzat ere.

0:02:00.990,0:02:03.000
Haurrak aztertu ditugu

0:02:03.000,0:02:05.000
mundu osoan eta hizkuntza guztietako soinuekin

0:02:05.000,0:02:07.000
erabiltzen den teknika baten bidez.

0:02:07.000,0:02:09.000
Haurra gurasoen altzoan esertzen da,

0:02:09.000,0:02:11.480
eta soinu bat aldatzean burua biratzeko entrenatzen ditugu:

0:02:11.510,0:02:13.420
esaterako, "ah"-tik "ee"-ra pasatzean.

0:02:13.620,0:02:15.170
Momentu egokian biratzen badira

0:02:15.170,0:02:17.220
kaxa beltza argiztatu egiten da

0:02:17.220,0:02:19.320
eta hartz panda batek danborra jotzen du.

0:02:19.320,0:02:21.710
Sei hilabeteko haurrei ikaragarri gustatzen zaie.

0:02:21.840,0:02:23.370
Zer ikasi dugu?

0:02:23.420,0:02:25.000
Ba, niri definitzea gustatzen zaidan bezala,

0:02:25.000,0:02:27.000
mundu osoko haurrak

0:02:27.000,0:02:29.000
"munduko biztanleak" direla.

0:02:29.150,0:02:32.000
Edozein hizkuntzetako edozein soinu bereiztu dezakete,

0:02:32.000,0:02:35.000
proba edonon eginda ere eta edozein hizkuntza erabilita ere.

0:02:35.000,0:02:38.860
Hori harrigarria da, zuk eta nik ezin baitugu horrelakorik egin.

0:02:39.050,0:02:40.710
Gu kulturen araberako entzuleak gara.

0:02:40.710,0:02:42.000
Gure hizkuntzako soinuak bereizteko gai gara,

0:02:42.000,0:02:44.370
baina ez atzerriko hizkuntzetakoak.

0:02:44.640,0:02:46.000
Beraz, galdera honako hau da:

0:02:46.140,0:02:48.000
noiz pasatzen dira "munduko biztanle" horiek

0:02:48.000,0:02:51.120
kulturen araberako entzuleak izatera?

0:02:51.290,0:02:54.110
Eta erantzuna: lehen urtebetzea baino lehen.

0:02:54.170,0:02:57.000
Hemen ikusten dituzue Tokion eta Estatu Batuetan

0:02:57.000,0:02:59.000
egindako burua biratzearen proben emaitzak,

0:02:59.000,0:03:00.740
hemen, Seattle-en,

0:03:00.740,0:03:02.770
"ra" eta "la" soinuak entzutean,

0:03:02.780,0:03:05.940
ingelesez soinu garrantzitsuak dira, baina japonieraz ez.

0:03:06.000,0:03:09.000
Sei eta zortzi hilabete arteko haurrak guztiz parekoak dira.

0:03:09.000,0:03:12.000
Bi hilabete geroago zerbait harrigarria gertatzen da.

0:03:12.000,0:03:14.000
Estatu Batuetako haurrek hobekuntza nabarmena izan dute,

0:03:14.000,0:03:16.370
eta Japoniakoek, berriz, askoz emaitza okerragoak.

0:03:16.370,0:03:19.080
Baina bi haur-taldeak aurrerago ikasiko duten hizkuntza

0:03:19.080,0:03:21.020
barneratzeko prestatzen ari dira.

0:03:21.310,0:03:23.490
Hori horrela, galdera zera da:

0:03:23.630,0:03:26.000
zer gertazen da bi hilabeteko aro kritiko horretan?

0:03:26.000,0:03:28.000
Soinuen garapenerako aro kritikoa da,

0:03:28.000,0:03:30.000
baina zer ari da gertatzen burmuinean?

0:03:30.000,0:03:32.000
Bi gauza gertatzen dira.

0:03:32.160,0:03:35.720
Lehena, haurrak arreta handiz ari zaizkigula entzuten

0:03:35.720,0:03:38.320
eta estatistikak ateratzen dituztela

0:03:38.320,0:03:40.050
entzuten dutenaren arabera.

0:03:40.590,0:03:43.550
Orain, bi ama entzungo ditugu haur-hizkeran hizketan,

0:03:43.550,0:03:46.160
haurrei hitz egiteko daukagun hizkuntza unibertsalean.

0:03:46.290,0:03:49.000
Lehenengoa ingelesez ari da eta bestea japonieraz.

0:03:49.140,0:03:52.000
(Bideoa) Ama ingelesa: Ze politak diren zure begiak,

0:03:52.000,0:03:55.240
hain urdinak eta hain handiak!

0:03:56.000,0:04:02.330
Ama japoniarra: [japonieraz]

0:04:02.400,0:04:04.000
Patricia Kuhl: Hitzak ekoizten diren bitartean,

0:04:04.000,0:04:06.240
eta haurrak entzuten ari diren bitartean,

0:04:06.240,0:04:08.380
jasotzen duten hizkuntzari buruzko

0:04:08.380,0:04:10.870
estatistikak egiten ari dira.

0:04:11.000,0:04:14.000
Eta orduan soinuen banaketa handitu egiten da.

0:04:14.120,0:04:17.170
Bideoarekin ikusi dugu haurrak sentiberak direla

0:04:17.170,0:04:20.070
estatistikekiko, eta japonieraren eta ingelesaren estatistikak

0:04:20.070,0:04:22.080
oso-oso ezberdinak direla.

0:04:22.490,0:04:25.000
Ingelesez R eta L ugari erabiltzen dira,

0:04:25.000,0:04:27.000
soinuen banaketak adierazten digun moduan.

0:04:27.000,0:04:29.000
Eta japonieraz banaketa hori guztiz ezberdina da,

0:04:29.000,0:04:32.000
japonieraz erdi mailako soinuak hautematen dira,

0:04:32.000,0:04:35.000
japoniar R bezala ezagutzen direnak.

0:04:35.000,0:04:37.420
Beraz, haurrek hizkuntzaren estatistikak

0:04:37.420,0:04:39.280
xurgatzen dituzte

0:04:39.350,0:04:41.000
eta horrek burmuina aldarazten diete;

0:04:41.000,0:04:43.000
munduko biztanle izatetik kulturen araberako entzule

0:04:43.000,0:04:45.950
izatera pasarazten dituzte.

0:04:46.000,0:04:48.000
Baina guk, helduok,

0:04:48.000,0:04:50.280
ez ditugu estatistika horiek egiten.

0:04:50.490,0:04:53.000
Gure garapenaren hasieran sortu genituen

0:04:53.000,0:04:56.000
errepresentazioen oroitzapenetan oinarritzen gara.

0:04:56.070,0:04:58.000
Hori horrela, hemen ikusten ari garenak

0:04:58.000,0:05:01.000
aro kritikoaren moldea aldatu egiten du.

0:05:01.000,0:05:04.000
Matematika oinarri hartuta eztabaidatzen ari gara

0:05:04.000,0:05:07.000
ea hizkuntzak ikasteko prozesua moteldu egiten den

0:05:07.000,0:05:09.700
gure soinuen banaketak egonkortzen direnean.

0:05:09.780,0:05:12.790
Eta hiztun elebiduden inguruko galdera ugari sortzen dira.

0:05:12.970,0:05:16.000
Elebidunek bi estatistika-multzo dauzkate buruan aldiberean

0:05:16.000,0:05:18.820
eta batetik bestera pasatu behar dira

0:05:18.820,0:05:21.000
solaskidea nor den kontuan izanda.

0:05:21.380,0:05:23.000
Orduan, zera galdetu genion geure buruari:

0:05:23.040,0:05:26.000
haurrek egiten al dituzte hizkuntza ezezagunen estatistikak?

0:05:26.140,0:05:28.000
Hori frogatzeko, amerikar haurrak,

0:05:28.000,0:05:30.190
inoiz beste hizkuntzarik entzun ez dutenak,

0:05:30.190,0:05:33.320
mandarina entzuten jarri genituen euren aro kritikoan.

0:05:33.610,0:05:35.000
Bagenekien haur elebakarrek

0:05:35.000,0:05:38.000
eredu bera jarraitzen dutela Taipein eta Seattle-en

0:05:38.000,0:05:40.000
mandarinaren soinuak entzutean.

0:05:40.200,0:05:42.040
Sei eta zortzi hilabete artean guztiz berdin jokatzen dute.

0:05:42.330,0:05:45.000
Baina bi hilaberen ostean zerbait harrigarria gertatzen da.

0:05:45.240,0:05:48.510
Taiwandar haurrak hobetzen ari dira, baina amerikarrak ez.

0:05:48.780,0:05:51.700
Orduan haur amerikarrak mandarin hizkuntzarekin

0:05:51.700,0:05:53.810
kontaktuan jarri genituen.

0:05:54.110,0:05:56.000
Mandarinez hitz egiten duten senideak eduki eta

0:05:56.000,0:05:58.340
hilabeterako amerikarren etxera joango balira bezala zen.

0:05:58.400,0:06:00.360
Haurrei 12 saiotan hitz egin zitzaien mandarinez.

0:06:00.580,0:06:02.800
Horrelako itxura zuen laborategiak:

0:06:02.910,0:06:24.500
(Bideoa) Mandarin hiztuna: [mandarinez]

0:06:24.590,0:06:26.840
PK: Zer egin diegu haurren burmuin txikiei?

0:06:26.890,0:06:29.090
(Barreak)

0:06:29.200,0:06:31.000
Kontrol-taldearengana joan behar izan genuen

0:06:31.000,0:06:32.160
eta ziurtatu

0:06:32.340,0:06:35.090
laborategira bidean ez zutela mandarina ikasi.

0:06:35.170,0:06:37.000
Gero haur batzuk ekarri genituen eta ingelesa entzuten jarri.

0:06:37.000,0:06:39.000
Eta grafikoan ikus dezakegu ingelesarekiko kontaktuak

0:06:39.000,0:06:41.000
ez zuela eraginik izan haurren mandarina hobetzerakoan.

0:06:41.000,0:06:43.000
Baina ikusi zer gertatzen zaien

0:06:43.000,0:06:45.000
12 sesiotan mandarina entzun duten haurrei.

0:06:45.070,0:06:47.000
10 hilabete eta erdiko taiwandar haurrak

0:06:47.000,0:06:50.000
bezain ondo moldatzen dira.

0:06:50.590,0:06:52.000
Horrekin frogatzen da

0:06:52.000,0:06:54.440
haurrek estatistikak egiten dituztela hizkuntza berriekin.

0:06:54.440,0:06:57.910
Parean dutena edozer dela ere, estatistikak egingo dituzte.

0:06:58.060,0:07:00.000
Baina ikusi nahi genuen

0:07:00.000,0:07:02.000
gizakiak zer eragin duen

0:07:02.000,0:07:04.000
ikasketa-prozesu horretan.

0:07:04.060,0:07:06.000
Horretarako, beste haur-talde bat hartu

0:07:06.000,0:07:09.000
eta sesio-kopuru bera eskaini genien, 12 sesio.

0:07:09.120,0:07:11.390
Baina hauek, telebistaren aurrean egin zuten.

0:07:11.510,0:07:14.000
Eta gero beste batzuek soilik entzumenaren bitartez,

0:07:14.000,0:07:16.000
pantailan pelutxezko hartz bati begira egin zuten.

0:07:16.140,0:07:19.000
Zer egin diegu euren burmuin txikiei?

0:07:19.040,0:07:22.000
Hemen ditugu entzumen-probaren emaitzak:

0:07:22.000,0:07:24.000
haurrek ez dute ezer ikasi.

0:07:24.180,0:07:27.000
Eta hemen bideoren bidezko probarenak:

0:07:27.000,0:07:29.000
hemen ere ezer ez dute ikasi.

0:07:29.110,0:07:31.000
Haurrek gizaki bat behar dute

0:07:31.000,0:07:33.000
estatistikak egiteko.

0:07:33.170,0:07:35.000
Burmuinaren alde sozialak agintzen du

0:07:35.000,0:07:37.000
haurrak estatistikak egiten ari direnean.

0:07:37.000,0:07:39.000
Burmuinera sartu

0:07:39.000,0:07:41.000
eta hori nola gertatzen den ikusi nahi dugu,

0:07:41.000,0:07:43.000
bai haurrak telebistaren aurrean daudenean

0:07:43.000,0:07:45.260
bai gizakien aurrean daudenean.

0:07:45.460,0:07:47.560
Eta, zorionez, tramankulu berri bat daukagu,

0:07:47.630,0:07:49.530
magnetoenzefalografia,

0:07:49.620,0:07:51.960
eta horrek ahalbidetzen digu azterketa egitea.

0:07:52.130,0:07:53.850
Marteko lehorgailu bat dirudi,

0:07:53.850,0:07:55.510
baina guztiz segurua da,

0:07:55.510,0:07:58.200
ez da inbaditzailea, eta isila da.

0:07:58.300,0:08:00.000
Zehaztasun milimetrikoa eskaintzen du

0:08:00.000,0:08:01.680
espazioari dagokionez,

0:08:01.680,0:08:04.000
eta milisegunduko zehaztasuna dauka

0:08:04.000,0:08:05.970
306 SQUIDi esker.

0:08:06.040,0:08:08.000
SQUIDak interferentzia kuantikodun

0:08:08.000,0:08:09.740
gailu super-eroaleak dira,

0:08:09.740,0:08:11.630
eta horien bidez jasotzen ditugu

0:08:11.630,0:08:12.860
pentsatzen ari garenean

0:08:12.860,0:08:14.790
aldatzen diren eremu magnetikoak.

0:08:14.930,0:08:16.720
Munduan lehenak gara

0:08:16.720,0:08:19.380
haurrak MEG gailuen bidez grabatzen,

0:08:19.380,0:08:21.730
ikasten ari diren bitartean

0:08:21.840,0:08:24.000
Begira, hau Emma txikia da,

0:08:24.000,0:08:26.000
sei hilabete ditu,

0:08:26.000,0:08:28.000
eta hainbat hizkuntza entzuten ari da

0:08:28.000,0:08:30.940
belarrietan dituen entzungailuen bitartez.

0:08:31.170,0:08:33.000
Ikusten duzue lasai mugi daitekeela.

0:08:33.000,0:08:35.000
Burua aztertzen diogu

0:08:35.000,0:08:37.000
txanoan txertatutako bolatxoen bidez,

0:08:37.000,0:08:40.000
horrela, nahi beste mugi daiteke.

0:08:40.170,0:08:42.250
Benetako arrakasta teknikoa da.

0:08:42.340,0:08:44.000
Eta zer ikusten dugu horrekin?

0:08:44.000,0:08:46.000
Haurraren burmuina ikusten dugu.

0:08:46.000,0:08:49.000
Haurrak bere hizkuntzako hitz bat entzuten duenean

0:08:49.000,0:08:51.000
entzumen-eremuak argiztatu egiten dira,

0:08:51.000,0:08:53.350
eta jarraian baita inguruko eremuak ere,

0:08:53.350,0:08:55.710
ziurrenez koherentziari lotuta daudenak.

0:08:55.710,0:08:58.570
Burmuineko eremuak bata bestearekin koordinatzen dira,

0:08:58.570,0:09:00.310
eta kausalitateak eremu batek

0:09:00.310,0:09:03.000
beste eremuak aktibatzea eragiten du.

0:09:03.540,0:09:05.000
Urrezko aro aberats batean sartzen ari gara,

0:09:05.000,0:09:08.150
non haurren burmuinaren garapenari buruzko

0:09:08.150,0:09:10.520
jakintza handia dagoen.

0:09:10.830,0:09:13.000
Haurraren burmuina ikusi ahal izango dugu

0:09:13.000,0:09:15.000
emozio bat sentitzen duen bitartean,

0:09:15.000,0:09:17.000
hitz egiten eta irakurtzen ikasten ari denean,

0:09:17.000,0:09:19.000
matematikako problemak ebaztean,

0:09:19.000,0:09:21.320
edo ideia bat bururatzen zaion unean.

0:09:21.560,0:09:24.000
Eta gai izango gara ikasteko arazoak dituzten haurrei

0:09:24.000,0:09:27.000
laguntza eskaintzeko, burmuinaren bidez.

0:09:27.350,0:09:30.270
Poetek eta idazleek deskribatzen zuten moduan,

0:09:30.590,0:09:32.000
uste dut gai izango garela ikusteko

0:09:32.000,0:09:34.030
haurraren burua zein irekia den,

0:09:34.180,0:09:36.120
haurraren buruak duen irekitasun miresgarria

0:09:36.120,0:09:38.510
norainokoa den.

0:09:39.000,0:09:41.000
Haur baten burmuina aztertzean

0:09:41.000,0:09:43.820
gizakia izateak zein sekretu gordetzen dituen

0:09:43.820,0:09:45.000
argituko dugu,

0:09:45.260,0:09:47.000
eta prozesu horrekin agian lortuko dugu

0:09:47.000,0:09:49.600
geure burua irekia izatea gauza berriak ikasteko

0:09:49.600,0:09:51.480
bizitza guztian zehar.

0:09:51.670,0:09:53.000
Eskerrik asko.

0:09:53.000,0:09:57.540
(Txaloak)