[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:01.08,0:00:03.84,Default,,0000,0000,0000,,‘De ruimte, de laatste grens.’
Dialogue: 0,0:00:05.88,0:00:09.34,Default,,0000,0000,0000,,Deze woorden hoorde ik voor het eerst \Ntoen ik net zes jaar oud was
Dialogue: 0,0:00:09.36,0:00:11.62,Default,,0000,0000,0000,,en ik was er helemaal weg van.
Dialogue: 0,0:00:11.64,0:00:14.02,Default,,0000,0000,0000,,Ik wilde nieuwe werelden verkennen.
Dialogue: 0,0:00:14.04,0:00:15.65,Default,,0000,0000,0000,,Ik wilde zoeken naar nieuw leven.
Dialogue: 0,0:00:15.65,0:00:18.76,Default,,0000,0000,0000,,Ik wilde alles wat \Nhet universum te bieden had.
Dialogue: 0,0:00:19.84,0:00:23.54,Default,,0000,0000,0000,,Die dromen, die woorden \Nnamen me mee op een reis,
Dialogue: 0,0:00:23.56,0:00:25.02,Default,,0000,0000,0000,,een ontdekkingsreis,
Dialogue: 0,0:00:25.04,0:00:27.22,Default,,0000,0000,0000,,via de school, de universiteit,
Dialogue: 0,0:00:27.24,0:00:30.68,Default,,0000,0000,0000,,een doctoraat, om ten slotte \Neen professionele astronoom te worden.
Dialogue: 0,0:00:31.92,0:00:34.94,Default,,0000,0000,0000,,Ik leerde twee verbazingwekkende dingen,
Dialogue: 0,0:00:34.96,0:00:36.50,Default,,0000,0000,0000,,één een beetje ongelukkig,
Dialogue: 0,0:00:36.52,0:00:38.58,Default,,0000,0000,0000,,toen ik bezig was met mijn doctoraat.
Dialogue: 0,0:00:38.60,0:00:41.02,Default,,0000,0000,0000,,Ik zag in dat ik nog niet dadelijk
Dialogue: 0,0:00:41.04,0:00:44.20,Default,,0000,0000,0000,,een sterrenschip zou gaan besturen.
Dialogue: 0,0:00:45.44,0:00:50.06,Default,,0000,0000,0000,,Maar ook dat het universum vreemd, \Nprachtig en uitgestrekt is,
Dialogue: 0,0:00:50.08,0:00:52.98,Default,,0000,0000,0000,,eigenlijk te groot om te worden \Nonderzocht door ruimteschip.
Dialogue: 0,0:00:53.72,0:00:57.19,Default,,0000,0000,0000,,Ik kreeg interesse in de astronomie, \Nin het gebruik van telescopen.
Dialogue: 0,0:00:57.84,0:01:00.62,Default,,0000,0000,0000,,Ik toon hier een beeld \Nvan de nachtelijke hemel.
Dialogue: 0,0:01:00.64,0:01:02.68,Default,,0000,0000,0000,,Je zou het overal ter wereld kunnen zien.
Dialogue: 0,0:01:03.04,0:01:07.00,Default,,0000,0000,0000,,Al deze sterren maken deel uit van ons \Nlokale sterrenstelsel, de Melkweg.
Dialogue: 0,0:01:07.56,0:01:10.26,Default,,0000,0000,0000,,In een donkerder deel van de hemel,
Dialogue: 0,0:01:10.28,0:01:12.82,Default,,0000,0000,0000,,op een mooie donkere site, \Nmisschien in de woestijn,
Dialogue: 0,0:01:12.84,0:01:15.26,Default,,0000,0000,0000,,zou je het centrum \Nvan de Melkweg kunnen zien
Dialogue: 0,0:01:15.28,0:01:18.24,Default,,0000,0000,0000,,met zijn honderden miljarden sterren.
Dialogue: 0,0:01:18.84,0:01:20.42,Default,,0000,0000,0000,,Een heel mooi beeld.
Dialogue: 0,0:01:20.44,0:01:21.78,Default,,0000,0000,0000,,Kleurrijk.
Dialogue: 0,0:01:21.80,0:01:25.42,Default,,0000,0000,0000,,Bedenk dat dit maar een lokale \Nuithoek van ons universum is.
Dialogue: 0,0:01:25.44,0:01:28.74,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt zien dat er vreemd, \Ndonker stof overheen zit.
Dialogue: 0,0:01:28.76,0:01:30.65,Default,,0000,0000,0000,,Dat is lokaal stof
Dialogue: 0,0:01:30.67,0:01:32.98,Default,,0000,0000,0000,,dat het licht van de sterren verduistert.
Dialogue: 0,0:01:33.01,0:01:35.01,Default,,0000,0000,0000,,Maar toch zijn we vrij goed in staat --
Dialogue: 0,0:01:35.04,0:01:38.50,Default,,0000,0000,0000,,met onze ogen -- om ons kleine hoekje\Nvan het universum te verkennen.
Dialogue: 0,0:01:38.52,0:01:39.86,Default,,0000,0000,0000,,Het kan echter beter.
Dialogue: 0,0:01:39.88,0:01:43.64,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt prachtige telescopen zoals \Nde Hubble Space Telescope gebruiken.
Dialogue: 0,0:01:44.20,0:01:46.59,Default,,0000,0000,0000,,Astronomen hebben \Ndeze afbeelding geconstrueerd:
Dialogue: 0,0:01:46.59,0:01:48.30,Default,,0000,0000,0000,,de Hubble Deep Field.
Dialogue: 0,0:01:48.32,0:01:52.66,Default,,0000,0000,0000,,Honderden uren lang hebben ze een \Nminiem stukje van de hemel geobserveerd,
Dialogue: 0,0:01:52.68,0:01:55.08,Default,,0000,0000,0000,,niet groter dan \Neen vingernagel op armslengte.
Dialogue: 0,0:01:55.52,0:01:58.24,Default,,0000,0000,0000,,In dit beeld zie je \Nduizenden sterrenstelsels,
Dialogue: 0,0:01:58.24,0:02:01.94,Default,,0000,0000,0000,,en we weten dat er honderden miljoenen, \Nmiljarden sterrenstelsels moeten zijn
Dialogue: 0,0:02:01.96,0:02:03.34,Default,,0000,0000,0000,,in het hele universum,
Dialogue: 0,0:02:03.36,0:02:06.02,Default,,0000,0000,0000,,sommige zoals het onze, \Nandere zeer verschillend.
Dialogue: 0,0:02:06.04,0:02:08.37,Default,,0000,0000,0000,,Dus je denkt, oké, \Ndeze reis kan ik voortzetten.
Dialogue: 0,0:02:08.37,0:02:11.42,Default,,0000,0000,0000,,Dit is makkelijk. Ik gebruik gewoon \Neen zeer krachtige telescoop
Dialogue: 0,0:02:11.44,0:02:13.44,Default,,0000,0000,0000,,en kijk maar naar de hemel, geen probleem.
Dialogue: 0,0:02:13.93,0:02:17.98,Default,,0000,0000,0000,,Maar eigenlijk missen we iets \Nals we enkel dat doen.
Dialogue: 0,0:02:18.00,0:02:20.74,Default,,0000,0000,0000,,Want alles waar ik \Ntot dusver over heb gesproken
Dialogue: 0,0:02:20.76,0:02:24.66,Default,,0000,0000,0000,,ging over het zichtbare spectrum, \Ndat wat je met je ogen kunnen zien,
Dialogue: 0,0:02:24.68,0:02:26.10,Default,,0000,0000,0000,,en dat is een klein,
Dialogue: 0,0:02:26.12,0:02:29.48,Default,,0000,0000,0000,,een heel klein stukje van wat \Nhet universum ons te bieden heeft.
Dialogue: 0,0:02:30.16,0:02:34.90,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn ook twee belangrijke problemen \Nbij het gebruik van zichtbaar licht.
Dialogue: 0,0:02:34.92,0:02:37.66,Default,,0000,0000,0000,,Niet alleen missen we \Nalle andere processen
Dialogue: 0,0:02:37.68,0:02:40.58,Default,,0000,0000,0000,,die andere soorten licht uitzenden,
Dialogue: 0,0:02:40.61,0:02:42.30,Default,,0000,0000,0000,,maar er zijn twee problemen.
Dialogue: 0,0:02:42.32,0:02:45.70,Default,,0000,0000,0000,,Het eerste gaat over dat stof \Ndat ik eerder noemde.
Dialogue: 0,0:02:45.72,0:02:48.66,Default,,0000,0000,0000,,Het stof houdt het zichtbare licht tegen.
Dialogue: 0,0:02:48.68,0:02:53.38,Default,,0000,0000,0000,,Hoe dieper we in het heelal kijken,\Ndes te minder licht we zien.
Dialogue: 0,0:02:53.40,0:02:54.96,Default,,0000,0000,0000,,Het stof houdt het tegen.
Dialogue: 0,0:02:55.52,0:02:58.94,Default,,0000,0000,0000,,Maar er is een heel vreemd probleem \Nmet het gebruik van zichtbaar licht
Dialogue: 0,0:02:58.96,0:03:00.92,Default,,0000,0000,0000,,om het universum proberen verkennen.
Dialogue: 0,0:03:01.64,0:03:03.90,Default,,0000,0000,0000,,Neem even een pauze.
Dialogue: 0,0:03:03.92,0:03:06.60,Default,,0000,0000,0000,,Stel je staat op een \Ndrukke hoek van de straat.
Dialogue: 0,0:03:07.08,0:03:08.58,Default,,0000,0000,0000,,Er komen auto's voorbij.
Dialogue: 0,0:03:08.60,0:03:10.14,Default,,0000,0000,0000,,Een ambulance nadert.
Dialogue: 0,0:03:10.84,0:03:12.74,Default,,0000,0000,0000,,Ze heeft een sirene met een hoge toon.
Dialogue: 0,0:03:12.74,0:03:15.98,Default,,0000,0000,0000,,(Imiteert een passerende sirene)
Dialogue: 0,0:03:16.00,0:03:18.34,Default,,0000,0000,0000,,De sirene leek in toonhoogte te veranderen
Dialogue: 0,0:03:18.36,0:03:20.44,Default,,0000,0000,0000,,als ze je passeerde.
Dialogue: 0,0:03:20.96,0:03:24.84,Default,,0000,0000,0000,,De chauffeur van de ambulance \Nveranderde de sirene niet om je te pesten.
Dialogue: 0,0:03:26.04,0:03:28.62,Default,,0000,0000,0000,,Het werd veroorzaakt door je waarneming.
Dialogue: 0,0:03:28.64,0:03:32.61,Default,,0000,0000,0000,,Toen de ambulance naderde \Nwerden de geluidsgolven gecomprimeerd
Dialogue: 0,0:03:32.64,0:03:34.58,Default,,0000,0000,0000,,en werd de toon hoger.
Dialogue: 0,0:03:34.60,0:03:37.52,Default,,0000,0000,0000,,Als de ambulance wegreed, \Nwerden de geluidsgolven uitgerekt
Dialogue: 0,0:03:37.52,0:03:39.46,Default,,0000,0000,0000,,en werd de toon lager.
Dialogue: 0,0:03:39.48,0:03:41.48,Default,,0000,0000,0000,,Hetzelfde gebeurt met licht.
Dialogue: 0,0:03:42.04,0:03:44.42,Default,,0000,0000,0000,,Van objecten die naar ons toe bewegen,
Dialogue: 0,0:03:44.44,0:03:47.62,Default,,0000,0000,0000,,zijn de lichtgolven gecomprimeerd \Nen worden ze blauwer.
Dialogue: 0,0:03:47.64,0:03:49.86,Default,,0000,0000,0000,,Van objecten die van ons af bewegen,
Dialogue: 0,0:03:49.88,0:03:52.54,Default,,0000,0000,0000,,zijn de lichtgolven uitgerekt, \Nze lijken roder.
Dialogue: 0,0:03:52.56,0:03:55.44,Default,,0000,0000,0000,,Dit noemen we blauw- en roodverschuiving.
Dialogue: 0,0:03:56.44,0:03:59.38,Default,,0000,0000,0000,,Ons universum dijt uit
Dialogue: 0,0:03:59.40,0:04:03.58,Default,,0000,0000,0000,,dus alles gaat uit elkaar
Dialogue: 0,0:04:03.60,0:04:06.28,Default,,0000,0000,0000,,en daarom lijkt alles rood.
Dialogue: 0,0:04:07.04,0:04:10.78,Default,,0000,0000,0000,,Vreemd genoeg, hoe dieper je \Nin het heelal kijkt,
Dialogue: 0,0:04:10.80,0:04:15.10,Default,,0000,0000,0000,,des te sneller bewegen \Nde objecten van ons weg,
Dialogue: 0,0:04:15.12,0:04:16.84,Default,,0000,0000,0000,,zodat ze roder lijken.
Dialogue: 0,0:04:17.56,0:04:20.50,Default,,0000,0000,0000,,Als we nu met de Hubble Deep Field
Dialogue: 0,0:04:20.52,0:04:23.22,Default,,0000,0000,0000,,dieper in het heelal willen kijken
Dialogue: 0,0:04:23.24,0:04:24.78,Default,,0000,0000,0000,,dan zal voor de Hubble
Dialogue: 0,0:04:24.80,0:04:27.50,Default,,0000,0000,0000,,vanaf een bepaalde afstand
Dialogue: 0,0:04:27.52,0:04:29.12,Default,,0000,0000,0000,,alles rood worden
Dialogue: 0,0:04:29.92,0:04:31.90,Default,,0000,0000,0000,,en dat geeft een probleem.
Dialogue: 0,0:04:31.92,0:04:33.98,Default,,0000,0000,0000,,Uiteindelijk gaan we zo ver weg
Dialogue: 0,0:04:34.00,0:04:36.54,Default,,0000,0000,0000,,dat alles verschoven is naar het infrarood
Dialogue: 0,0:04:36.56,0:04:38.82,Default,,0000,0000,0000,,en we helemaal niets meer kunnen zien.
Dialogue: 0,0:04:39.55,0:04:41.40,Default,,0000,0000,0000,,Er moet een oplossing voor zijn
Dialogue: 0,0:04:41.40,0:04:43.22,Default,,0000,0000,0000,,anders ben ik beperkt in mijn tocht.
Dialogue: 0,0:04:43.24,0:04:45.14,Default,,0000,0000,0000,,Ik wilde het hele universum verkennen,
Dialogue: 0,0:04:45.16,0:04:49.08,Default,,0000,0000,0000,,niet alleen wat ik kan zien voordat \Nroodverschuiving roet in het eten gooit.
Dialogue: 0,0:04:50.16,0:04:51.42,Default,,0000,0000,0000,,Er bestaat een techniek.
Dialogue: 0,0:04:51.44,0:04:52.82,Default,,0000,0000,0000,,Hij heet radioastronomie.
Dialogue: 0,0:04:52.84,0:04:54.86,Default,,0000,0000,0000,,Astronomen doen dat al decennialang.
Dialogue: 0,0:04:54.86,0:04:56.50,Default,,0000,0000,0000,,Het is een fantastische techniek.
Dialogue: 0,0:04:56.52,0:05:00.01,Default,,0000,0000,0000,,Ik toon jullie de Parkes Radio Telescoop, \Nook wel bekend als ‘The Dish’.
Dialogue: 0,0:05:00.04,0:05:01.82,Default,,0000,0000,0000,,Misschien zag je de film.
Dialogue: 0,0:05:01.84,0:05:03.42,Default,,0000,0000,0000,,Radio is echt briljant.
Dialogue: 0,0:05:03.44,0:05:05.98,Default,,0000,0000,0000,,Daarmee kunnen we veel dieper turen.
Dialogue: 0,0:05:06.00,0:05:08.70,Default,,0000,0000,0000,,Het wordt niet tegengehouden door stof,
Dialogue: 0,0:05:08.72,0:05:10.81,Default,,0000,0000,0000,,je kunt dus alles in het universum zien
Dialogue: 0,0:05:10.81,0:05:12.86,Default,,0000,0000,0000,,en roodverschuiving is minder een probleem
Dialogue: 0,0:05:12.88,0:05:16.08,Default,,0000,0000,0000,,omdat we ontvangers kunnen bouwen \Nmet een grotere bandbreedte.
Dialogue: 0,0:05:16.60,0:05:20.54,Default,,0000,0000,0000,,Wat ziet Parkes wanneer we hem\Nnaar het midden van de Melkweg richten?
Dialogue: 0,0:05:20.56,0:05:22.52,Default,,0000,0000,0000,,We moeten iets fantastisch zien, toch?
Dialogue: 0,0:05:23.16,0:05:26.06,Default,,0000,0000,0000,,Nou, het is in ieder geval interessant.
Dialogue: 0,0:05:26.08,0:05:27.74,Default,,0000,0000,0000,,Al dat stof is weg.
Dialogue: 0,0:05:27.76,0:05:31.20,Default,,0000,0000,0000,,Zoals gezegd gaat radio dwars \Ndoor dat stof, dus geen probleem.
Dialogue: 0,0:05:31.84,0:05:33.74,Default,,0000,0000,0000,,Maar het uitzicht is heel anders.
Dialogue: 0,0:05:33.76,0:05:37.49,Default,,0000,0000,0000,,We kunnen zien dat het centrum \Nvan de Melkweg opgloeit
Dialogue: 0,0:05:37.51,0:05:39.28,Default,,0000,0000,0000,,en dat is geen sterrenlicht.
Dialogue: 0,0:05:39.96,0:05:43.10,Default,,0000,0000,0000,,Dit licht noemen we synchrotronstraling.
Dialogue: 0,0:05:43.12,0:05:47.72,Default,,0000,0000,0000,,Het komt van elektronen die rond \Nkosmische magneetvelden draaien.
Dialogue: 0,0:05:48.28,0:05:51.38,Default,,0000,0000,0000,,Het vlak gloeit op met dit licht.
Dialogue: 0,0:05:51.40,0:05:54.70,Default,,0000,0000,0000,,We kunnen er ook \Nvreemde toefjes uit zien komen,
Dialogue: 0,0:05:54.72,0:05:57.22,Default,,0000,0000,0000,,en objecten die niet lijken te kloppen
Dialogue: 0,0:05:57.24,0:05:59.71,Default,,0000,0000,0000,,met eender wat we kunnen zien \Nmet onze eigen ogen.
Dialogue: 0,0:06:00.41,0:06:02.88,Default,,0000,0000,0000,,Maar het is moeilijk \Nom dit beeld te interpreteren
Dialogue: 0,0:06:02.88,0:06:05.66,Default,,0000,0000,0000,,want zoals jullie kunnen zien \Nis de resolutie zeer laag.
Dialogue: 0,0:06:05.66,0:06:07.66,Default,,0000,0000,0000,,Radiogolven hebben een lange golflengte
Dialogue: 0,0:06:07.68,0:06:09.98,Default,,0000,0000,0000,,en dat maakt de beeldscherpte slechter.
Dialogue: 0,0:06:10.00,0:06:12.06,Default,,0000,0000,0000,,Dit beeld is ook in zwart en wit,
Dialogue: 0,0:06:12.08,0:06:15.84,Default,,0000,0000,0000,,zodat we niet echt weten \Nwelke kleur dit alles heeft.
Dialogue: 0,0:06:16.64,0:06:18.04,Default,,0000,0000,0000,,Nu snel vooruit naar vandaag.
Dialogue: 0,0:06:18.04,0:06:19.50,Default,,0000,0000,0000,,We kunnen telescopen bouwen
Dialogue: 0,0:06:19.52,0:06:22.14,Default,,0000,0000,0000,,die deze problemen niet hebben.
Dialogue: 0,0:06:22.16,0:06:25.50,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een beeld van het Murchison \NRadio Observatorium,
Dialogue: 0,0:06:25.52,0:06:28.30,Default,,0000,0000,0000,,een fantastische plek \Nom radiotelescopen te bouwen.
Dialogue: 0,0:06:28.32,0:06:30.62,Default,,0000,0000,0000,,Het is er plat, droog
Dialogue: 0,0:06:30.64,0:06:33.62,Default,,0000,0000,0000,,en vooral is het er radiostil:
Dialogue: 0,0:06:33.64,0:06:36.74,Default,,0000,0000,0000,,geen mobiele telefoons, geen wifi, niets,
Dialogue: 0,0:06:36.76,0:06:39.26,Default,,0000,0000,0000,,gewoon heel, heel radiostil,
Dialogue: 0,0:06:39.28,0:06:42.00,Default,,0000,0000,0000,,dus een perfecte plek \Nom een radiotelescoop te bouwen.
Dialogue: 0,0:06:42.88,0:06:45.74,Default,,0000,0000,0000,,De telescoop waar ik \Neen paar jaar aan gewerkt heb,
Dialogue: 0,0:06:45.76,0:06:47.70,Default,,0000,0000,0000,,heet de Murchison Widefield Array
Dialogue: 0,0:06:47.72,0:06:50.74,Default,,0000,0000,0000,,en ik ga een time-lapse \Ntonen van de bouw ervan.
Dialogue: 0,0:06:50.76,0:06:54.90,Default,,0000,0000,0000,,Dit zijn studenten \Nen afgestudeerden in Perth.
Dialogue: 0,0:06:54.90,0:06:57.06,Default,,0000,0000,0000,,We noemen ze 'het studentenleger',
Dialogue: 0,0:06:57.08,0:06:59.90,Default,,0000,0000,0000,,en ze offeren hun tijd op\Nom een radiotelescoop te bouwen.
Dialogue: 0,0:06:59.92,0:07:02.13,Default,,0000,0000,0000,,Je krijgt er geen cursuskrediet voor.
Dialogue: 0,0:07:02.32,0:07:05.22,Default,,0000,0000,0000,,Ze zijn bezig met \Nhet maken van radiodipolen.
Dialogue: 0,0:07:05.24,0:07:10.20,Default,,0000,0000,0000,,Die ontvangen alleen bij lage frequenties, \Neen beetje zoals FM-radio of televisie.
Dialogue: 0,0:07:11.00,0:07:14.10,Default,,0000,0000,0000,,Hier stellen we ze op in de woestijn.
Dialogue: 0,0:07:14.12,0:07:16.92,Default,,0000,0000,0000,,De uiteindelijke telescoop \Nbeslaat 10 vierkante kilometer
Dialogue: 0,0:07:16.92,0:07:18.70,Default,,0000,0000,0000,,van de West-Australische woestijn.
Dialogue: 0,0:07:18.72,0:07:21.70,Default,,0000,0000,0000,,Het interessante is \Ndat er geen bewegende delen zijn.
Dialogue: 0,0:07:21.72,0:07:23.98,Default,,0000,0000,0000,,We zetten deze kleine antennes
Dialogue: 0,0:07:24.00,0:07:25.86,Default,,0000,0000,0000,,op kippendraad, in feite.
Dialogue: 0,0:07:25.88,0:07:27.30,Default,,0000,0000,0000,,Dat komt vrij goedkoop uit.
Dialogue: 0,0:07:27.32,0:07:29.30,Default,,0000,0000,0000,,Kabels nemen de signalen op
Dialogue: 0,0:07:29.32,0:07:31.38,Default,,0000,0000,0000,,van de antennes
Dialogue: 0,0:07:31.40,0:07:33.94,Default,,0000,0000,0000,,en brengen ze \Nnaar centrale verwerkingseenheden.
Dialogue: 0,0:07:33.96,0:07:35.74,Default,,0000,0000,0000,,Door de grootte van deze telescoop,
Dialogue: 0,0:07:35.76,0:07:38.42,Default,,0000,0000,0000,,doordat we hem over de gehele \Nwoestijn hebben gebouwd,
Dialogue: 0,0:07:38.44,0:07:41.24,Default,,0000,0000,0000,,krijgen we een betere \Nresolutie dan Parkes.
Dialogue: 0,0:07:41.88,0:07:45.42,Default,,0000,0000,0000,,Uiteindelijk brengen \Nal die kabels ze naar een eenheid
Dialogue: 0,0:07:45.44,0:07:48.98,Default,,0000,0000,0000,,die ze stuurt \Nnaar een supercomputer hier in Perth,
Dialogue: 0,0:07:49.00,0:07:50.70,Default,,0000,0000,0000,,en dat is waar ik ga meespelen.
Dialogue: 0,0:07:51.32,0:07:52.35,Default,,0000,0000,0000,,(Zucht)
Dialogue: 0,0:07:52.36,0:07:53.58,Default,,0000,0000,0000,,Radiodata.
Dialogue: 0,0:07:53.58,0:07:55.43,Default,,0000,0000,0000,,Ik heb de afgelopen vijf jaar
Dialogue: 0,0:07:55.45,0:07:58.50,Default,,0000,0000,0000,,gewerkt met zeer moeilijke \Nen interessante gegevens
Dialogue: 0,0:07:58.52,0:08:00.57,Default,,0000,0000,0000,,waar niemand ooit \Neerder naar gekeken had.
Dialogue: 0,0:08:00.57,0:08:02.78,Default,,0000,0000,0000,,Ik was lange tijd bezig met kalibreren,
Dialogue: 0,0:08:02.81,0:08:06.38,Default,,0000,0000,0000,,draaide miljoenen CPU-uren\Nop supercomputers,
Dialogue: 0,0:08:06.40,0:08:08.80,Default,,0000,0000,0000,,om die gegevens \Nproberen te begrijpen.
Dialogue: 0,0:08:09.36,0:08:11.30,Default,,0000,0000,0000,,Met deze telescoop,
Dialogue: 0,0:08:11.32,0:08:12.58,Default,,0000,0000,0000,,met deze gegevens,
Dialogue: 0,0:08:12.60,0:08:16.54,Default,,0000,0000,0000,,hebben we een overzicht van \Nde gehele zuidelijke hemel uitgevoerd,
Dialogue: 0,0:08:16.56,0:08:21.66,Default,,0000,0000,0000,,de Galactische en Extragalactische \NAll-sky MWA Survey,
Dialogue: 0,0:08:21.68,0:08:23.56,Default,,0000,0000,0000,,of GLEAM, zoals ik het noem.
Dialogue: 0,0:08:24.44,0:08:25.90,Default,,0000,0000,0000,,Ik ben er erg blij mee.
Dialogue: 0,0:08:25.92,0:08:29.30,Default,,0000,0000,0000,,Dit onderzoek gaat gepubliceerd worden, \Nmaar het is nog niet getoond,
Dialogue: 0,0:08:29.32,0:08:31.26,Default,,0000,0000,0000,,dus zijn jullie letterlijk de eersten
Dialogue: 0,0:08:31.28,0:08:34.08,Default,,0000,0000,0000,,om dit zuidelijke overzicht \Nvan de hele hemel te bekijken.
Dialogue: 0,0:08:34.80,0:08:38.12,Default,,0000,0000,0000,,Ik ben blij dat ik jullie enkele beelden \Nvan dit onderzoek kan tonen.
Dialogue: 0,0:08:38.88,0:08:40.78,Default,,0000,0000,0000,,Stel dat je in de Murchison
Dialogue: 0,0:08:40.80,0:08:42.90,Default,,0000,0000,0000,,onder de sterren ging kamperen
Dialogue: 0,0:08:42.92,0:08:44.54,Default,,0000,0000,0000,,en naar het zuiden keek.
Dialogue: 0,0:08:44.56,0:08:46.23,Default,,0000,0000,0000,,Je zag de zuidelijke hemelpool
Dialogue: 0,0:08:46.25,0:08:47.46,Default,,0000,0000,0000,,en de opkomende Melkweg.
Dialogue: 0,0:08:47.48,0:08:50.10,Default,,0000,0000,0000,,Als ik hier het radio-licht overheen leg
Dialogue: 0,0:08:50.12,0:08:52.78,Default,,0000,0000,0000,,dan is dit wat we waarnemen \Nmet onze onderzoek.
Dialogue: 0,0:08:52.80,0:08:56.20,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt zien dat het Melkwegvlak \Nniet langer verduisterd is door stof.
Dialogue: 0,0:08:56.20,0:08:58.30,Default,,0000,0000,0000,,Het licht op met synchrotronstraling
Dialogue: 0,0:08:58.32,0:09:00.82,Default,,0000,0000,0000,,en duizenden stippen \Nverschijnen aan de hemel.
Dialogue: 0,0:09:00.84,0:09:04.14,Default,,0000,0000,0000,,De grote Magelhaense Wolk, \Nonze naaste galactische buur,
Dialogue: 0,0:09:04.16,0:09:07.38,Default,,0000,0000,0000,,is oranje in plaats van \Nhet bekende blauwwit.
Dialogue: 0,0:09:07.40,0:09:10.78,Default,,0000,0000,0000,,Er is hier dus veel aan de hand. \NLaten we eens een kijkje nemen.
Dialogue: 0,0:09:10.80,0:09:13.22,Default,,0000,0000,0000,,Als we terugkijken \Nnaar het galactische centrum,
Dialogue: 0,0:09:13.24,0:09:16.46,Default,,0000,0000,0000,,waarvan ik eerder het Parkes-beeld toonde,
Dialogue: 0,0:09:16.48,0:09:18.86,Default,,0000,0000,0000,,in lage resolutie, zwart en wit,
Dialogue: 0,0:09:18.88,0:09:21.29,Default,,0000,0000,0000,,en we nu naar het GLEAM beeld overvloeien,
Dialogue: 0,0:09:22.20,0:09:26.06,Default,,0000,0000,0000,,kan je zien dat de resolutie \Nmet een factor honderd is gestegen.
Dialogue: 0,0:09:26.08,0:09:28.94,Default,,0000,0000,0000,,We hebben nu \Neen kleurenbeeld van de hemel,
Dialogue: 0,0:09:28.96,0:09:30.30,Default,,0000,0000,0000,,een technicolor beeld.
Dialogue: 0,0:09:30.32,0:09:33.30,Default,,0000,0000,0000,,Het is geen valse-kleuren beeld.
Dialogue: 0,0:09:33.32,0:09:35.72,Default,,0000,0000,0000,,Dit zijn echte radiokleuren.
Dialogue: 0,0:09:36.60,0:09:39.42,Default,,0000,0000,0000,,Ik heb de laagste frequenties \Nrood gekleurd,
Dialogue: 0,0:09:39.44,0:09:41.06,Default,,0000,0000,0000,,de hoogste blauw
Dialogue: 0,0:09:41.08,0:09:42.66,Default,,0000,0000,0000,,en de middelste groen.
Dialogue: 0,0:09:42.68,0:09:44.90,Default,,0000,0000,0000,,Dat geeft dit regenboogeffect.
Dialogue: 0,0:09:44.92,0:09:47.18,Default,,0000,0000,0000,,Dit zijn niet zomaar valse kleuren.
Dialogue: 0,0:09:47.20,0:09:49.53,Default,,0000,0000,0000,,De kleuren in deze afbeelding \Nvertellen ons iets
Dialogue: 0,0:09:49.53,0:09:51.50,Default,,0000,0000,0000,,over de fysische processen in het heelal.
Dialogue: 0,0:09:51.97,0:09:54.74,Default,,0000,0000,0000,,Als je bijvoorbeeld kijkt \Nlangs het vlak van de Melkweg,
Dialogue: 0,0:09:54.76,0:09:56.86,Default,,0000,0000,0000,,dan licht het op in synchrotronstraling,
Dialogue: 0,0:09:56.86,0:09:58.62,Default,,0000,0000,0000,,die meestal oranjerood is,
Dialogue: 0,0:09:58.64,0:10:01.76,Default,,0000,0000,0000,,maar als we heel goed kijken, \Nzien we kleine blauwe stippen.
Dialogue: 0,0:10:02.32,0:10:03.90,Default,,0000,0000,0000,,Als we inzoomen:
Dialogue: 0,0:10:03.92,0:10:06.46,Default,,0000,0000,0000,,deze blauwe stippen \Nzijn geïoniseerd plasma
Dialogue: 0,0:10:06.48,0:10:08.12,Default,,0000,0000,0000,,rond zeer heldere sterren.
Dialogue: 0,0:10:08.68,0:10:11.17,Default,,0000,0000,0000,,Dat houdt het rode licht tegen
Dialogue: 0,0:10:11.20,0:10:13.23,Default,,0000,0000,0000,,waardoor ze blauw schijnen.
Dialogue: 0,0:10:13.88,0:10:16.82,Default,,0000,0000,0000,,Zij kunnen ons iets vertellen \Nover de stervormingsgebieden
Dialogue: 0,0:10:16.84,0:10:18.10,Default,,0000,0000,0000,,in onze melkweg.
Dialogue: 0,0:10:18.12,0:10:19.74,Default,,0000,0000,0000,,We zien ze gewoon meteen.
Dialogue: 0,0:10:19.76,0:10:22.91,Default,,0000,0000,0000,,We kijken naar de Melkweg, \Nen de kleur vertelt ons dat ze er zijn.
Dialogue: 0,0:10:22.91,0:10:24.42,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt kleine zeepbellen zien,
Dialogue: 0,0:10:24.44,0:10:27.86,Default,,0000,0000,0000,,kleine cirkelvormige beelden \Nrond het galactische vlak.
Dialogue: 0,0:10:27.88,0:10:29.88,Default,,0000,0000,0000,,Dat zijn resten van supernova’s.
Dialogue: 0,0:10:30.60,0:10:32.30,Default,,0000,0000,0000,,Wanneer een ster ontploft,
Dialogue: 0,0:10:32.32,0:10:34.54,Default,,0000,0000,0000,,wordt de buitenste schil afgeworpen
Dialogue: 0,0:10:34.57,0:10:38.10,Default,,0000,0000,0000,,vliegt naar buiten de ruimte in, \Nneemt onderweg materiaal op,
Dialogue: 0,0:10:38.12,0:10:40.25,Default,,0000,0000,0000,,en dat produceert een kleine schaal.
Dialogue: 0,0:10:40.80,0:10:43.93,Default,,0000,0000,0000,,Het was een oud mysterie voor astronomen
Dialogue: 0,0:10:43.96,0:10:46.28,Default,,0000,0000,0000,,waar alle supernovaresten zaten.
Dialogue: 0,0:10:46.96,0:10:51.30,Default,,0000,0000,0000,,We weten dat er in het vlak een heleboel \Nhoog-energetische elektronen moeten zijn
Dialogue: 0,0:10:51.32,0:10:53.95,Default,,0000,0000,0000,,om de waargenomen \Nsynchrotronstraling te produceren.
Dialogue: 0,0:10:53.95,0:10:56.58,Default,,0000,0000,0000,,We denken dat ze komen \Nvan de supernovaresten,
Dialogue: 0,0:10:56.60,0:10:58.38,Default,,0000,0000,0000,,maar er lijken er te weinig zijn.
Dialogue: 0,0:10:58.40,0:11:02.30,Default,,0000,0000,0000,,Gelukkig is GLEAM buitengewoon goed \Nin het detecteren van supernovaresten.
Dialogue: 0,0:11:02.32,0:11:04.95,Default,,0000,0000,0000,,Dat staat hopelijk binnenkort\Nin onze nieuwe paper.
Dialogue: 0,0:11:05.80,0:11:07.06,Default,,0000,0000,0000,,Dat is allemaal prima.
Dialogue: 0,0:11:07.08,0:11:09.42,Default,,0000,0000,0000,,We hebben ons kleine \Nlokale universum onderzocht,
Dialogue: 0,0:11:09.44,0:11:11.82,Default,,0000,0000,0000,,maar ik wilde dieper gaan, verder gaan.
Dialogue: 0,0:11:11.84,0:11:13.92,Default,,0000,0000,0000,,Ik wilde verder gaan dan de Melkweg.
Dialogue: 0,0:11:14.52,0:11:18.30,Default,,0000,0000,0000,,Zo kunnen we een zeer interessant \Nobject zien in de rechterbovenhoek.
Dialogue: 0,0:11:18.32,0:11:20.54,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een lokaal radiostelsel,
Dialogue: 0,0:11:20.56,0:11:21.80,Default,,0000,0000,0000,,Centaurus A.
Dialogue: 0,0:11:22.24,0:11:23.50,Default,,0000,0000,0000,,Als we erop inzoomen,
Dialogue: 0,0:11:23.52,0:11:26.92,Default,,0000,0000,0000,,kunnen we zien dat er twee grote \Npluimen van uitgaan, de ruimte in.
Dialogue: 0,0:11:27.48,0:11:30.38,Default,,0000,0000,0000,,Als je recht in het midden \Ntussen deze twee pluimen kijkt,
Dialogue: 0,0:11:30.39,0:11:32.91,Default,,0000,0000,0000,,zie je een sterrenstelsel \Ndat lijkt op het onze.
Dialogue: 0,0:11:32.92,0:11:35.38,Default,,0000,0000,0000,,Het is een spiraal met een stofband.
Dialogue: 0,0:11:35.40,0:11:37.02,Default,,0000,0000,0000,,Het is een normaal sterrenstelsel.
Dialogue: 0,0:11:37.04,0:11:40.66,Default,,0000,0000,0000,,Maar deze pluimen zijn alleen \Nzichtbaar in radiostraling.
Dialogue: 0,0:11:40.68,0:11:43.86,Default,,0000,0000,0000,,In het zichtbare spectrum \Nzouden we ze niet eens zien
Dialogue: 0,0:11:43.88,0:11:47.05,Default,,0000,0000,0000,,en ze zijn duizenden malen groter \Ndan het gastheer-sterrenstelsel.
Dialogue: 0,0:11:47.48,0:11:49.88,Default,,0000,0000,0000,,Wat gebeurt er? Wat maakt deze pluimen?
Dialogue: 0,0:11:51.16,0:11:54.70,Default,,0000,0000,0000,,In het midden van elk \Nmelkwegstelsel dat we kennen
Dialogue: 0,0:11:54.72,0:11:56.98,Default,,0000,0000,0000,,zit een superzwaar zwart gat.
Dialogue: 0,0:11:57.00,0:12:00.42,Default,,0000,0000,0000,,Nu zijn zwarte gaten onzichtbaar. \NDaarom heten ze zo.
Dialogue: 0,0:12:00.44,0:12:03.46,Default,,0000,0000,0000,,Alles wat je kunt zien, \Nis de afbuiging van het licht eromheen
Dialogue: 0,0:12:03.48,0:12:07.39,Default,,0000,0000,0000,,en af en toe, als een ster \Nof een gaswolk in hun baan komt,
Dialogue: 0,0:12:07.44,0:12:10.54,Default,,0000,0000,0000,,wordt die uit elkaar gescheurd \Ndoor getijdekrachten
Dialogue: 0,0:12:10.56,0:12:13.04,Default,,0000,0000,0000,,en vormt zich een 'accretieschijf'.
Dialogue: 0,0:12:13.64,0:12:16.86,Default,,0000,0000,0000,,Deze accretieschijf licht \Nhelder op in x-straling
Dialogue: 0,0:12:16.88,0:12:21.30,Default,,0000,0000,0000,,en enorme magnetische velden \Nkunnen het materiaal de ruimte in werpen
Dialogue: 0,0:12:21.32,0:12:23.04,Default,,0000,0000,0000,,aan bijna de lichtsnelheid.
Dialogue: 0,0:12:23.52,0:12:26.56,Default,,0000,0000,0000,,Deze pluimen \Nzijn zichtbaar in radiostraling
Dialogue: 0,0:12:26.59,0:12:29.40,Default,,0000,0000,0000,,en dat is wat wij waarnemen \Nbij ons onderzoek.
Dialogue: 0,0:12:30.04,0:12:34.06,Default,,0000,0000,0000,,Nu hebben we dus één radiosterrenstelsel \Nte zien gekregen. Wat leuk is.
Dialogue: 0,0:12:34.08,0:12:35.89,Default,,0000,0000,0000,,Maar bovenin dat beeld
Dialogue: 0,0:12:35.89,0:12:38.02,Default,,0000,0000,0000,,zie je een ander radiomelkwegstelsel.
Dialogue: 0,0:12:38.04,0:12:41.28,Default,,0000,0000,0000,,Een beetje kleiner, \Nomdat het verder weg is.
Dialogue: 0,0:12:41.80,0:12:44.46,Default,,0000,0000,0000,,Oké. Twee radiosterrenstelsels.
Dialogue: 0,0:12:44.48,0:12:46.06,Default,,0000,0000,0000,,We kunnen dit zien. Dat is goed.
Dialogue: 0,0:12:46.08,0:12:47.92,Default,,0000,0000,0000,,Hoe zit het met die andere punten?
Dialogue: 0,0:12:47.92,0:12:49.68,Default,,0000,0000,0000,,Zijn dat slechts sterren?
Dialogue: 0,0:12:49.88,0:12:51.10,Default,,0000,0000,0000,,Neen.
Dialogue: 0,0:12:51.12,0:12:53.02,Default,,0000,0000,0000,,Het zijn allemaal radiosterrenstelsels.
Dialogue: 0,0:12:53.32,0:12:56.22,Default,,0000,0000,0000,,Alle punten in dit beeld
Dialogue: 0,0:12:56.24,0:12:57.98,Default,,0000,0000,0000,,zijn melkwegstelsels
Dialogue: 0,0:12:58.00,0:13:00.86,Default,,0000,0000,0000,,op miljoenen \Ntot miljarden lichtjaren afstand
Dialogue: 0,0:13:00.88,0:13:03.50,Default,,0000,0000,0000,,met een superzwaar \Nzwart gat in het centrum.
Dialogue: 0,0:13:03.52,0:13:06.93,Default,,0000,0000,0000,,Ze duwen materiaal de ruimte in \Naan bijna de snelheid van het licht.
Dialogue: 0,0:13:06.96,0:13:08.88,Default,,0000,0000,0000,,Daar staat je verstand bij stil.
Dialogue: 0,0:13:09.68,0:13:13.42,Default,,0000,0000,0000,,En dit onderzoek is zelfs groter \Ndan wat ik hier liet zien.
Dialogue: 0,0:13:13.44,0:13:16.35,Default,,0000,0000,0000,,Als we uitzoomen naar de volledige \Nomvang van het onderzoek,
Dialogue: 0,0:13:16.35,0:13:20.10,Default,,0000,0000,0000,,kan je zien dat ik 300.000 \Nvan deze radiosterrenstelsels vond.
Dialogue: 0,0:13:20.12,0:13:23.02,Default,,0000,0000,0000,,Echt een epische reis.
Dialogue: 0,0:13:23.04,0:13:25.70,Default,,0000,0000,0000,,We hebben deze sterrenstelsels \Nallemaal ontdekt
Dialogue: 0,0:13:25.72,0:13:29.28,Default,,0000,0000,0000,,tot en met de allereerste \Nsuperzware zwarte gaten.
Dialogue: 0,0:13:29.96,0:13:33.31,Default,,0000,0000,0000,,Ik ben er erg trots op en het \Nzal volgende week worden gepubliceerd.
Dialogue: 0,0:13:33.31,0:13:36.10,Default,,0000,0000,0000,,Maar dat is niet alles.
Dialogue: 0,0:13:36.12,0:13:40.46,Default,,0000,0000,0000,,Ik heb met dit onderzoek de verste \Nuithoeken van het heelal onderzocht,
Dialogue: 0,0:13:40.48,0:13:43.44,Default,,0000,0000,0000,,maar er is nog meer \Nte zien in deze afbeelding.
Dialogue: 0,0:13:44.32,0:13:47.62,Default,,0000,0000,0000,,Ik neem jullie mee \Nnaar het begin van de tijd.
Dialogue: 0,0:13:47.64,0:13:51.30,Default,,0000,0000,0000,,Toen het heelal zich vormde, \Nwas er een grote klap,
Dialogue: 0,0:13:51.32,0:13:55.38,Default,,0000,0000,0000,,die het heelal achterliet \Nals een zee van waterstof,
Dialogue: 0,0:13:55.40,0:13:56.90,Default,,0000,0000,0000,,neutrale waterstof.
Dialogue: 0,0:13:56.92,0:13:59.70,Default,,0000,0000,0000,,Dan kwamen \Nde eerste sterren en sterrenstelsels,
Dialogue: 0,0:13:59.72,0:14:01.82,Default,,0000,0000,0000,,die die waterstof ioniseerden.
Dialogue: 0,0:14:01.84,0:14:05.28,Default,,0000,0000,0000,,Dus ging het universum \Nvan neutraal naar geïoniseerd.
Dialogue: 0,0:14:06.16,0:14:09.34,Default,,0000,0000,0000,,Dat veroorzaakte een signaal \Noveral om ons heen.
Dialogue: 0,0:14:09.36,0:14:11.10,Default,,0000,0000,0000,,Overal doordringt het ons,
Dialogue: 0,0:14:11.12,0:14:12.54,Default,,0000,0000,0000,,zoals de Kracht.
Dialogue: 0,0:14:12.56,0:14:16.28,Default,,0000,0000,0000,,Omdat dat zo lang geleden gebeurde,
Dialogue: 0,0:14:17.00,0:14:18.80,Default,,0000,0000,0000,,is het signaal roodverschoven,
Dialogue: 0,0:14:19.56,0:14:22.86,Default,,0000,0000,0000,,en is nu een signaal \Nmet een zeer lage frequentie.
Dialogue: 0,0:14:22.88,0:14:25.34,Default,,0000,0000,0000,,Het is op dezelfde frequentie \Nals mijn onderzoek,
Dialogue: 0,0:14:25.36,0:14:26.74,Default,,0000,0000,0000,,maar het is zo zwak.
Dialogue: 0,0:14:26.76,0:14:30.64,Default,,0000,0000,0000,,Het is een miljardste de grootte van een \Nvan de objecten in mijn onderzoek.
Dialogue: 0,0:14:31.32,0:14:36.22,Default,,0000,0000,0000,,Misschien is onze telescoop niet gevoelig \Ngenoeg om dit signaal te detecteren.
Dialogue: 0,0:14:36.24,0:14:38.74,Default,,0000,0000,0000,,Maar er komt een nieuwe radiotelescoop.
Dialogue: 0,0:14:38.76,0:14:40.42,Default,,0000,0000,0000,,Een sterrenschip krijg ik niet,
Dialogue: 0,0:14:40.44,0:14:41.70,Default,,0000,0000,0000,,maar hopelijk wel
Dialogue: 0,0:14:41.72,0:14:44.58,Default,,0000,0000,0000,,een van de grootste \Nradiotelescopen in de wereld.
Dialogue: 0,0:14:44.60,0:14:48.22,Default,,0000,0000,0000,,We bouwen de Square Kilometre Array, \Neen nieuwe radiotelescoop.
Dialogue: 0,0:14:48.24,0:14:50.74,Default,,0000,0000,0000,,Hij wordt duizend keer \Ngroter dan de MWA,
Dialogue: 0,0:14:50.75,0:14:53.61,Default,,0000,0000,0000,,duizend keer gevoeliger \Nen met een nog betere resolutie.
Dialogue: 0,0:14:53.61,0:14:57.19,Default,,0000,0000,0000,,We zouden er tientallen miljoenen \Nsterrenstelsels mee moeten vinden.
Dialogue: 0,0:14:57.19,0:14:58.82,Default,,0000,0000,0000,,En misschien, diep in dat signaal,
Dialogue: 0,0:14:58.84,0:15:02.83,Default,,0000,0000,0000,,krijg ik de eerste sterren \Nen sterrenstelsels te zien
Dialogue: 0,0:15:02.85,0:15:05.40,Default,,0000,0000,0000,,van bij het begin van de tijd zelf.
Dialogue: 0,0:15:05.92,0:15:07.14,Default,,0000,0000,0000,,Dank je.
Dialogue: 0,0:15:07.16,0:15:09.92,Default,,0000,0000,0000,,(Applaus)