WEBVTT

00:00:00.120 --> 00:00:07.950
[गाण्यातून काऊंट डाऊन: 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1]
इंटरनेट: पॅकेट्स, राऊटिंग, आणि विश्वसनीयता

00:00:07.950 --> 00:00:13.650
हाय, माझं नाव आहे लिन. मी स्पॉटीफायमध्ये सॉफ्टवेअर इंजिनिअर आहे आणि मी हे मान्य करणारी

00:00:13.650 --> 00:00:18.970
पहिली व्यक्ती असेन की मी बऱ्याचवेळा इंटरनेटची विश्वसनीयता गृहीत धरते. इंटरनेटवरून प्रसारित

00:00:18.970 --> 00:00:23.170
होणाऱ्या माहितीचं प्रमाण प्रचंड आहे. पण डेटाचा प्रत्येक भाग आपल्यापर्यंत विश्वासनीयरित्या पोचवणं

00:00:23.170 --> 00:00:29.080
कसं शक्य होतं? समजा तुम्हाला स्पॉटीफायवरून 
एक गाणं लावायचं आहे. असं वाटतं की

00:00:29.080 --> 00:00:33.989
तुमचा कॉम्प्युटर थेट स्पॉटीफायशी जोडला जातो आणि
स्पॉटीफाय तुम्हाला थेट, समर्पित लाईनवरून

00:00:33.989 --> 00:00:39.410
गाणं पाठवतं. पण वास्तविक, इंटरनेट अशाप्रकारे
काम करत नाही. जर इंटरनेट थेट,

00:00:39.410 --> 00:00:43.640
समर्पित कनेक्शन्सचं बनलेलं असेल तर ते सुरू ठेवणं अवघड आहे कारण लक्षावधी युजर्स जोडलेले असतात.

00:00:43.640 --> 00:00:48.050
आणि, विशेषत: प्रत्येक वायर आणि कॉम्प्युटर सगळा वेळ काम करत असतीलच,

00:00:48.050 --> 00:00:53.350
याची खात्री नाही. त्याऐवजी डेटा इंटरनेटवरून बऱ्याच
कमी थेट पद्धतीनं प्रवास करतो.

00:00:53.350 --> 00:01:01.210
खूप खूप वर्षांपूर्वी, 1970 च्या दशकाच्या सुरुवातीला माझा पार्टनर बॉब कान आणि मी एका डिझाईनवर

00:01:01.210 --> 00:01:06.870
काम करायला सुरुवात केली, ज्याला आपण आज
इंटरनेट म्हणतो. बॉब आणि मला इंटरनेटचे

00:01:06.870 --> 00:01:14.790
प्रोटोकॉल्स आणि आर्किटेक्चर डिझाईन करण्याची
जबाबदारी आणि संधी मिळाली. तर आम्ही इंटरनेटच्या

00:01:14.790 --> 00:01:20.000
वाढीमध्ये आणि उत्क्रांतीमध्ये या सगळ्या काळापासून ते थेट आत्तापर्यंत सहभागी होणे सुरू ठेवले.

00:01:20.000 --> 00:01:25.500
माहिती एका कॉम्प्युटरपासून दुसऱ्या कॉम्प्युटरपर्यंत
कशाप्रकारे प्रवास करते, हे फार रंजक आहे.

00:01:25.500 --> 00:01:30.900
ती नेहमी एका ठराविक मार्गाने जात नाही, प्रत्यक्षात,
एका कॉम्प्युटरचा दुसऱ्या कॉम्प्युटरशी संवाद सुरू

00:01:30.900 --> 00:01:36.100
असताना तुमचा मार्ग बदलू शकतो. इंटरनेटवरची माहिती एका कॉम्प्युटरवरून दुसऱ्या कॉम्प्युटरवर

00:01:36.100 --> 00:01:42.050
माहितीच्या पॅकेटच्या स्वरूपात जाते. आणि आपण गाडीने एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी जसे जातो,

00:01:42.050 --> 00:01:46.360
बऱ्याचशा तशाच पद्धतीने पॅकेट एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी जाते.

00:01:46.360 --> 00:01:51.420
प्रत्येक वेळी प्रवास करून त्याच ठिकाणी जाताना वाहतुकीची कोंडी किंवा रस्त्यांच्या स्थितीनुसार,

00:01:51.420 --> 00:01:59.000
तुम्ही दुसरा रस्ता निवडता किंवा तसं करणं तुम्हाला
भाग पडतं. आणि

00:01:59.000 --> 00:02:03.980
तुम्ही गाडीतून सगळ्या प्रकारचं सामान नेऊ शकता त्याचप्रमाणे, विविध प्रकारची डिजिटल माहिती

00:02:03.980 --> 00:02:10.359
आयपी पॅकेट्सबरोबर पाठवली जाऊ शकते, पण याला काही मर्यादा आहेत. उदा. जर तुम्हाला एखादं

00:02:10.359 --> 00:02:14.200
अवकाशयान जिथं तयार झालं आहे तिथून प्रक्षेपणाच्या ठिकाणी न्यायचं असलं तर? अवकाशयान

00:02:14.200 --> 00:02:18.780
एका ट्रकमध्ये मावणार नाही, त्यामुळे त्याचे तुकडे करावे लागतील, आणि ट्रकच्या काफिल्यामधून त्यांची

00:02:18.780 --> 00:02:23.099
वाहतूक करावी लागेल. ते वेगवेगळ्या मार्गाने जाऊ शकतात आणि इच्छित ठिकाणी वेगवेगळ्या वेळी

00:02:23.099 --> 00:02:28.109
पोचू शकतात. पण एकदा सगळे भाग पोचले की ते जोडून तुम्हाला अवकाशयान पुन्हा जोडता येतं आणि

00:02:28.109 --> 00:02:34.329
ते उड्डाणासाठी सज्ज होतं. इंटरनेटवरसुद्धा अशाचप्रकारे काम होतं, जर

00:02:34.329 --> 00:02:40.090
तुमची इमेज फार मोठी असेल आणि तुम्हाला ती मित्राला पाठवायची असेल किंवा वेबसाईटवर अपलोड

00:02:40.090 --> 00:02:44.819
करायची असेल, तर ती इमेज कोट्यावधी अशा 1 आणि 0 च्या बीट्सपासून बनलेली असेल, एका पॅकेटमध्ये

00:02:44.819 --> 00:02:49.810
पाठवण्यासाठी खूप जास्त. हा कॉम्प्युटरवरचा डेटा असल्यानं , पाठवणारा कॉम्प्युटर याचं लगेचच शेकडो

00:02:49.810 --> 00:02:55.719
किंवा अगदी हजारो छोट्या भागात, पॅकेट्समध्ये
विभाजन करू शकतो. कार्स किंवा ट्रकप्रमाणं

00:02:55.719 --> 00:03:00.230
या पॅकेट्सना ड्रायव्हर्स नसतात आणि ती आपला मार्ग निवडत नाहीत. प्रत्येक

00:03:00.230 --> 00:03:04.650
पॅकेटला इंटरनेट अॅड्रेस असतो, तो जिथून आला आहे आणि जिथे जाणार आहे त्याचा. इंटरनेटवरील खास

00:03:04.650 --> 00:03:09.430
कॉम्प्युटर्स म्हणजे राऊटर्स वाहतूक नियंत्रकांप्रमाणं काम करतात आणि या पॅकेट्सची वाहतूक नेटवर्कमधून

00:03:09.430 --> 00:03:15.239
सुरळीत चालू ठेवतात. जर एका मार्गावर गर्दी असेल तर,
प्रत्येक पॅकेट इंटरनेटवर वेगवेगळ्या मार्गानं प्रवास

00:03:15.239 --> 00:03:20.370
करू शकतं आणि ती पुन्हा इच्छित ठिकाणी थोड्याशा वेगवेगळ्या वेळी पोचू शकतात किंवा अगदी बिघडूसुद्धा

00:03:20.370 --> 00:03:26.569
शकतात. हे कसं काम करतं ते बघूया. इंटरनेट प्रोटोकॉलचा भाग म्हणून,

00:03:26.569 --> 00:03:31.169
प्रत्येक राऊटर पॅकेट्स पाठवायच्या विविध मार्गांवर लक्ष ठेवतं, आणि डेटाच्या प्रत्येक भागासाठी पॅकेट

00:03:31.169 --> 00:03:37.079
पाठवायच्या आयपी अॅड्रेसनुसार त्यातील सर्वांत स्वस्त उपलब्ध मार्ग निवडतं.

00:03:37.079 --> 00:03:42.120
या संदर्भात सर्वांत स्वस्त म्हणजे किमतीच्या दृष्टीनं नाही तर वेळ आणि इतर अ-तांत्रिक घटक म्हणजे

00:03:42.120 --> 00:03:47.499
राजकारण आणि कंपन्यांमधील नातं वगैरेच्या दृष्टीनं.
बऱ्याचदा डेटाच्या प्रवासाचा सर्वोत्तम मार्ग सर्वांत थेट

00:03:47.499 --> 00:03:53.150
असेलच असं नाही. मार्गांसाठी पर्याय असणं हे नेटवर्कला
दोषांसाठी सहनशील बनवतं. म्हणजेच जरी काही मोठी

00:03:53.150 --> 00:03:57.700
समस्या आली तरीही नेटवर्क पॅकेटस पाठवणं 
चालूच ठेवू शकतं.

00:03:57.700 --> 00:04:04.849
हा इंटरनेटच्या महत्त्वाच्या तत्त्वाचा पाया आहे: विश्वसनीयता. आता, जर तुम्हाला

00:04:04.849 --> 00:04:09.349
काही डेटा हवा असेल आणि सगळं पाठवलं गेलं नसेल तर काय? समजा, तुम्हाला एखादं गाणं ऐकायचं आहे.

00:04:09.349 --> 00:04:14.829
तुम्हाला 100% खात्री कशी होईल की सगळा डेटा आला आहे, आणि गाणं व्यवस्थित लागणार आहे?

00:04:14.829 --> 00:04:21.440
ओळख करून देत आहे, तुमच्या नव्या सगळ्यात चांगल्या मित्राची, टीसीपी (ट्रान्समिशन कंट्रोल प्रोटोकॉल). टीसीपी तुमचा सर्व डेटा पॅकेट्स

00:04:21.440 --> 00:04:26.530
म्हणून पाठवण्याच्या आणि स्वीकारण्याच्या कामाचं नियंत्रण करतो. एखादी विश्वासार्ह पोस्टाची सेवा

00:04:26.530 --> 00:04:31.669
असल्याप्रमाणं आहे तो. जेव्हा तुम्ही तुमच्या डिव्हाईसवर गाणं पाठवण्याची विनंती करता, तेव्हा

00:04:31.669 --> 00:04:37.210
स्पॉटीफाय गाण्याचं अनेक पॅकेट्समध्ये विभाजन
करतं. पॅकेट्स आली की टीसीपी ती तपासून आलेल्या

00:04:37.210 --> 00:04:42.840
प्रत्येक पॅकेटसाठी पोचपावती पाठवतो. सगळी पॅकेट्स आली तर टीसीपी तुमच्या डीलीव्हरीसाठी स्वाक्षरी करतो

00:04:42.840 --> 00:04:54.819
आणि तुमचं काम होतं (गाणं ऐकू येतं), जर काही पॅकेट्स गहाळ झाल्याचं टीसीपीला कळलं तर तो

00:04:54.819 --> 00:04:59.930
स्वाक्षरी करत नाही, नाहीतर गाणं तितकं चांगलं ऐकू येणार नाही किंवा त्याचा काही भाग गहाळ असेल.

00:04:59.930 --> 00:05:05.930
प्रत्येक गहाळ किंवा अपूर्ण पॅकेट स्पॉटीफाय पुन्हा पाठवतं. टीसीपीनं त्या गाण्यासाठीची सगळी

00:05:05.930 --> 00:05:13.370
पॅकेट्स आल्याची पुष्टी केल्यावर तुमचं गाणं लागेल. टीसीपी आणि राऊटर सिस्टीमची महत्त्वाची गोष्ट

00:05:13.370 --> 00:05:19.220
काय आहे? ते स्केलेबल आहेत. ते 8 किंवा 800 कोटी
डिव्हायसेसबरोबर काम करू शकतात. खरंतर,

00:05:19.220 --> 00:05:23.449
दोष सहनशीलता आणि अतिरिक्तता, या तत्त्वांमुळं, आपण जितके जास्त राऊटर्स जोडतो, तितकं इंटरनेट

00:05:23.449 --> 00:05:28.069
जास्त विश्वसनीय होतं. अजून एक महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे आपण इंटरनेट आणि त्याचं प्रमाण वाढवू

00:05:28.069 --> 00:05:34.379
शकतो, कोणीही वापरत असलेल्या सेवांमध्ये व्यत्यय न आणता. इंटरनेट प्रत्यक्ष जोडलेली शेकडो नेटवर्क्स आणि

00:05:34.379 --> 00:05:39.280
कोट्यावधी कॉम्प्युटर्स आणि डिव्हायसेस यापासून बनलेलं आहे, इंटरनेट बनवणाऱ्या या वेगवेगळया

00:05:39.280 --> 00:05:44.360
प्रणाली एकमेकांशी जोडल्या जातात, संवाद साधतात, आणि एकत्र काम करतात ते

00:05:44.360 --> 00:05:51.289
डेटा इंटरनेटवर कसा पाठवला जाईल याबद्दलच्या मान्य केलेल्या स्टँडर्ड्समुळं.

00:05:51.289 --> 00:05:56.000
इंटरनेटवरची कॉम्प्युटिंग डिव्हायसेस, किंवा राऊटर्स 
सर्व पॅकेटना त्यांच्या इच्छित स्थळी पोचण्यासाठी

00:05:56.000 --> 00:06:02.789
मदत करतात, जिथं ती पुन्हा एकत्र केली जातात, आवश्यक असेल तर क्रमाने लावली जातात. हे

00:06:02.789 --> 00:06:08.889
एका दिवसात कोट्यावधीवेळा होतं, तुम्ही आणि इतर लोक मेल पाठवत असतील, वेब पेज पहात असतील,

00:06:08.889 --> 00:06:13.870
किंवा व्हिडीओ चॅट करत असतील, मोबाईल अॅप वापरत असतील किंवा जर इंटरनेटवरची सेन्सर्स किंवा

00:06:13.870 --> 00:06:20.931
डीव्हायसेस एकमेकांशी बोलत असतील तेव्हा.