1
00:00:07,475 --> 00:00:10,425
هەموو جارێک کە هەناسە دەدەی،
هەوا دەرواتە خوارەوەی بۆری هەناسە.

2
00:00:10,425 --> 00:00:12,705
لە ڕێگەی زنجیرەیەک کەناڵەوە
کە پێی دەڵێن برۆنچی،

3
00:00:12,705 --> 00:00:17,050
وە لە کۆتایدا دەگاتە کۆمەڵە بچوکەکان
لە هەوای تورەکە پێی دەگوترێ ئەلڤیۆیۆلی.

4
00:00:17,050 --> 00:00:19,980
٦۰ ملیۆن ئەلڤێۆلی هەیە
لە سییەکاندا.

5
00:00:19,980 --> 00:00:23,410
زیادکردن بۆ ڕوبەرێک
بە نزیکەیی ۷٥ مەتر چوارگۆشە

6
00:00:23,410 --> 00:00:25,440
بە قەبارەی دادگای تێنس.

7
00:00:25,440 --> 00:00:29,690
ئەم تورەکە بچوکانە، تەنها یەک خانە ئەستور،
بۆ ئاسانکاری بۆ ئاڵوگۆڕێکی گرنگ:

8
00:00:29,690 --> 00:00:32,730
ڕێگەدان بە ئۆکسجین لە هەواوە
هەناسە ئەدەین بۆ ناو خوێن

9
00:00:32,730 --> 00:00:35,710
وە ئۆکسیدی کاربۆن پاک دەکەنەوە.

10
00:00:35,710 --> 00:00:38,550
نەخۆشی سییەکان وێرانی دەکات
لەسەر ئەم ئاڵوگۆڕە.

11
00:00:38,550 --> 00:00:42,820
لەسەر ئەم ئاڵوگورە ئەوسانی
سیەکان وێران دەکات.

12
00:00:42,820 --> 00:00:46,140
چەندین جۆری جیاواز نەخۆشی هەیە
کە دەبێتە هۆی ئاوسانی سی.

13
00:00:46,140 --> 00:00:50,010
باوترینیان
ڤایرۆسن یان بەکتریان.

14
00:00:50,010 --> 00:00:54,403
ئەو میکرۆسکۆپانە دەچنە ناو جەستەوە
لە ڕێگەی ئاو یان هەوا کاتێ هەناسە دەکێشین،

15
00:00:54,403 --> 00:00:56,823
یان کاتێک دەست لە چاوەکانمان، لووتەکانمان،

16
00:00:56,823 --> 00:01:00,293
یان دەم پاش دەست لێدان
لە ماددەی پیس.

17
00:01:00,293 --> 00:01:04,293
پاشان، ڕووبەڕووی کۆئەندامی هەناسەدان
دەبنەوە بەرگری هێڵی یەکەم:

18
00:01:04,293 --> 00:01:06,293
لە کاتی موکۆسیلاری بەرزکەرەوە.

19
00:01:06,293 --> 00:01:10,896
ئەم موکۆسیلاریە پێکهاتووە لە لینجی کە
کە داگیرکەرە و دەزووی باریکە

20
00:01:10,896 --> 00:01:15,461
پێی دەوترێت سیلیا کە لینجیەکە هەڵدەگرێت تا
دەم، لەو شوێنەی کە دەکرێت کۆکەی لێ بێت:

21
00:01:15,461 --> 00:01:18,761
بەڵام هەندێک لەم هەڵێکێشانە لەوانەیە
لە پێشووتر هەر لینج بووبێتن

22
00:01:18,761 --> 00:01:21,821
بۆ ناو سییەکان،
کە لەوێ ئەبینین.

23
00:01:21,821 --> 00:01:24,311
چونکە ئالڤێۆلی خزمەت دەکات
وەک خاڵی ئاڵوگۆڕی گرنگ

24
00:01:24,311 --> 00:01:26,691
لە نێوان خوێن و هەوادا
لە جیهانی دەرەوە،

25
00:01:26,691 --> 00:01:31,157
جۆری تایبه تمەندی خۆیان هەیە
لە خانەی سپی، یان ماکرۆکۆسپەکان،

26
00:01:31,157 --> 00:01:35,756
کە بەرگری دەکات لە دژی زیندەوەرە بیانیەکان
بە خۆداکردن و خواردنی.

27
00:01:35,756 --> 00:01:40,485
کاتێک نەخۆشی هەوکردنەکان دەچنە ناو سیەکان
ماکرۆکۆسپەکان کار دەکەن بۆ لەناوبردنیان.

28
00:01:40,485 --> 00:01:45,439
سیستەمی بەرگری زیاد دەکات خانە سپیەکان
خوێن لە ئەلڤێۆلی بۆ یارمەتیدیدان.

29
00:01:45,439 --> 00:01:49,049
وەک ئەوەی خانە بەرگری شەڕ لەگەڵ نەخۆشی
دەکەن ئەوان هەڵئاوسان دروست دەکەن

30
00:01:49,049 --> 00:01:51,819
وە شلە وەک بەرهەمێک
لە هەڵم و تا.

31
00:01:51,819 --> 00:01:53,359
کاتێک ئەم شلەیە دروست دەبێت،

32
00:01:53,359 --> 00:01:56,979
لە ناوەوە ئاڵوگۆڕی گاز دەکات
ئەلڤیۆلیەکە زۆر سەخترە.

33
00:01:56,979 --> 00:02:00,639
وه ک ئاستی ئۆکسیدی کاربۆن
لە خوێندا دەست بە بەرزبونەوە دەکات.

34
00:02:00,639 --> 00:02:05,363
لەش خێراتر هەناسە دەدات بۆ هەوڵدان
بۆ ئەوەی ئۆکسجینی زیاتر بەدەست بێنێت.

35
00:02:05,363 --> 00:02:09,143
ئەم هەناسە خێرایە یەکێکە لە زۆرترین
نیشانەی باوی سییەکان.

36
00:02:09,143 --> 00:02:14,298
هەروەها جەستەکە هەوڵ دەدات شلەکە بتەدەرەوە
لە ڕێگەی کۆکە.

37
00:02:14,298 --> 00:02:17,038
دیاریکردنی هۆکاری سییەکان
لەوانەیە قورس بێت.

38
00:02:17,038 --> 00:02:20,778
بەڵام کاتێک دامەزرا،
دکتۆرەکان دەتوانن دژە بەکتریاکان ببەەن

39
00:02:20,778 --> 00:02:25,352
کە لەوانەیە یان دژە بەکتریای تێدابێت
یان چارەسەری دژە ڤایرۆس.

40
00:02:25,352 --> 00:02:29,270
چارەسەری لەگەڵ ئەنتی بایوتیک یارمەتی دەدات
لەش پەتاتەکە لەژێر کۆنترۆڵدایە.

41
00:02:29,270 --> 00:02:31,220
هەروەک نەخۆشیەکە پاک بوویەوە،

42
00:02:31,220 --> 00:02:35,659
جەستەکە بەرەبەرە شلە و خانە مردوەکان
لەرێگەی هەڵمژینەوە دەردەکات.

43
00:02:35,659 --> 00:02:38,589
خراپترین نیشانەکان بەشێوەیەکی ئاسایی 
کاڵ دەبێت لە هەفتەیەکدا،

44
00:02:38,589 --> 00:02:42,029
هەرچەندە چاکبوونەوەی تەواو لەوانەیە
هەتا مانگێک بێت.

45
00:02:42,029 --> 00:02:45,709
ئەگەرنا زۆر جار کەسانی تەندروست دەتوانن
لە ماڵەوە نەخۆشی سییەکان چارەسەر بکەن.

46
00:02:45,709 --> 00:02:48,879
بەڵام بۆ هەندێک گرووپ، سییەکان
لەوانەیە زۆر سەختتر بێت.

47
00:02:48,879 --> 00:02:52,499
پێویستی بە نەخۆشخانە و ئۆکسجین هەیە،
هەوای دەستکرد،

48
00:02:52,499 --> 00:02:56,499
یان پێوانەکانی تری پشتگیری
لە کاتێکدا کە لەش شەڕ لەگەڵ تووشبون دەکات.

49
00:02:56,499 --> 00:02:58,459
جگەرەکێشان زیانی بە سیلیا گەیاند،

50
00:02:58,459 --> 00:03:02,139
کەمتر توانایان هەیە بۆ ئەوەی تەنانەت
ڕێژەی ئاسایی لە لینجەکان و نهێنیەکان،

51
00:03:02,139 --> 00:03:05,919
رێدەدات بەتەنیا قەبارەی زیادکراو
پەیوەندی بە سییەکانەوە هەیە.

52
00:03:05,919 --> 00:03:07,589
نەخۆشیەکانی بۆماوەیی و خودبەرگری

53
00:03:07,589 --> 00:03:11,699
دەتوانێت کەسێک زیاتر بە خۆڕاڕا بکات 
بۆ نەخۆشیکەکان کە دەبێتە هۆی سییەکان.

54
00:03:11,699 --> 00:03:14,989
منداڵانی گەنج و بەساڵاچو
هەروەها هیچ لە لێکردنەوەیان.

55
00:03:14,989 --> 00:03:16,659
وە سیستەمی بەرگری لاوازتر.

56
00:03:16,659 --> 00:03:18,509
ئەگەر کەسێک نەخۆشی سی
ڤایرۆسی هەبووبێت،

57
00:03:18,509 --> 00:03:22,509
مەترسیان لە هەناسەدانی بەکتریا
توشبوون زیاترە.

58
00:03:22,509 --> 00:03:26,269
زۆربەی مردنەکان لە سییەکانەوە
بەهۆی نەبوونی توانای تەندروستیەوە.

59
00:03:26,269 --> 00:03:28,759
بەڵام هەندێک جار، تەنانەت 
بە چاودێرییەکی گونجاو،

60
00:03:28,759 --> 00:03:33,669
جەستەکە دەچێتە ناو شەرێکی بەردەوام لە دژی
ئەو نەخۆشیەی کە ناتوانێت بیپارێزێت،

61
00:03:33,669 --> 00:03:36,699
چالاککردنی ڕێڕەوی هەڵاوسان
لە هەموو جەستەدا،

62
00:03:36,699 --> 00:03:38,739
نەک تەنها لە سییەکاندا.

63
00:03:38,739 --> 00:03:40,719
ئەمە لە ڕاستیدا میکانیزمێکی پاراستنە،

64
00:03:40,719 --> 00:03:44,319
بەڵام دوای ماوەیەکی زۆر لە ئۆرگانەکانی 
ئەم ناوچەیە دەست بە لەناوچون دەکات.

65
00:03:44,319 --> 00:03:46,899
کە دەبێتە هۆی شۆک و هەندێک جار مردن.

66
00:03:46,899 --> 00:03:48,939
کەواتە چۆن دەتوانین ڕێگر
لە سییەکان بکەین؟

67
00:03:48,939 --> 00:03:51,639
خواردنی باش و خەوی پێویست
وە وەرزش کردنە

68
00:03:51,639 --> 00:03:54,219
یارمەتی لەشتان دەدات بۆ 
شەڕکردن لە تووشبوون.

69
00:03:54,219 --> 00:03:57,579
ڤاکسینەکان دەتوانن پارێزگاری بکەن
لە دژی باو نەخۆشی سییەکان،

70
00:03:57,579 --> 00:04:01,669
لە کاتی شوشتنی دەست ٮەبەردەوامی رێگرە
لە بڵاونەبونەوەی ئەم نەخۆشیانە.

71
00:04:01,669 --> 00:04:05,159
وە پارێزگاری لەو لاوازترین
بۆ نەخۆشی سییەکان.