هەموو جارێک کە هەناسە دەدەی،
هەوا دەرواتە خوارەوەی بۆری هەناسە.
لە ڕێگەی زنجیرەیەک کەناڵەوە
کە پێی دەڵێن برۆنچی،
وە لە کۆتایدا دەگاتە کۆمەڵە بچوکەکان
لە هەوای تورەکە پێی دەگوترێ ئەلڤیۆیۆلی.
٦۰ ملیۆن ئەلڤێۆلی هەیە
لە سییەکاندا.
زیادکردن بۆ ڕوبەرێک
بە نزیکەیی ۷٥ مەتر چوارگۆشە
بە قەبارەی دادگای تێنس.
ئەم تورەکە بچوکانە، تەنها یەک خانە ئەستور،
بۆ ئاسانکاری بۆ ئاڵوگۆڕێکی گرنگ:
ڕێگەدان بە ئۆکسجین لە هەواوە
هەناسە ئەدەین بۆ ناو خوێن
وە ئۆکسیدی کاربۆن پاک دەکەنەوە.
نەخۆشی سییەکان وێرانی دەکات
لەسەر ئەم ئاڵوگۆڕە.
لەسەر ئەم ئاڵوگورە ئەوسانی
سیەکان وێران دەکات.
چەندین جۆری جیاواز نەخۆشی هەیە
کە دەبێتە هۆی ئاوسانی سی.
باوترینیان
ڤایرۆسن یان بەکتریان.
ئەو میکرۆسکۆپانە دەچنە ناو جەستەوە
لە ڕێگەی ئاو یان هەوا کاتێ هەناسە دەکێشین،
یان کاتێک دەست لە چاوەکانمان، لووتەکانمان،
یان دەم پاش دەست لێدان
لە ماددەی پیس.
پاشان، ڕووبەڕووی کۆئەندامی هەناسەدان
دەبنەوە بەرگری هێڵی یەکەم:
لە کاتی موکۆسیلاری بەرزکەرەوە.
ئەم موکۆسیلاریە پێکهاتووە لە لینجی کە
کە داگیرکەرە و دەزووی باریکە
پێی دەوترێت سیلیا کە لینجیەکە هەڵدەگرێت تا
دەم، لەو شوێنەی کە دەکرێت کۆکەی لێ بێت:
بەڵام هەندێک لەم هەڵێکێشانە لەوانەیە
لە پێشووتر هەر لینج بووبێتن
بۆ ناو سییەکان،
کە لەوێ ئەبینین.
چونکە ئالڤێۆلی خزمەت دەکات
وەک خاڵی ئاڵوگۆڕی گرنگ
لە نێوان خوێن و هەوادا
لە جیهانی دەرەوە،
جۆری تایبه تمەندی خۆیان هەیە
لە خانەی سپی، یان ماکرۆکۆسپەکان،
کە بەرگری دەکات لە دژی زیندەوەرە بیانیەکان
بە خۆداکردن و خواردنی.
کاتێک نەخۆشی هەوکردنەکان دەچنە ناو سیەکان
ماکرۆکۆسپەکان کار دەکەن بۆ لەناوبردنیان.
سیستەمی بەرگری زیاد دەکات خانە سپیەکان
خوێن لە ئەلڤێۆلی بۆ یارمەتیدیدان.
وەک ئەوەی خانە بەرگری شەڕ لەگەڵ نەخۆشی
دەکەن ئەوان هەڵئاوسان دروست دەکەن
وە شلە وەک بەرهەمێک
لە هەڵم و تا.
کاتێک ئەم شلەیە دروست دەبێت،
لە ناوەوە ئاڵوگۆڕی گاز دەکات
ئەلڤیۆلیەکە زۆر سەخترە.
وه ک ئاستی ئۆکسیدی کاربۆن
لە خوێندا دەست بە بەرزبونەوە دەکات.
لەش خێراتر هەناسە دەدات بۆ هەوڵدان
بۆ ئەوەی ئۆکسجینی زیاتر بەدەست بێنێت.
ئەم هەناسە خێرایە یەکێکە لە زۆرترین
نیشانەی باوی سییەکان.
هەروەها جەستەکە هەوڵ دەدات شلەکە بتەدەرەوە
لە ڕێگەی کۆکە.
دیاریکردنی هۆکاری سییەکان
لەوانەیە قورس بێت.
بەڵام کاتێک دامەزرا،
دکتۆرەکان دەتوانن دژە بەکتریاکان ببەەن
کە لەوانەیە یان دژە بەکتریای تێدابێت
یان چارەسەری دژە ڤایرۆس.
چارەسەری لەگەڵ ئەنتی بایوتیک یارمەتی دەدات
لەش پەتاتەکە لەژێر کۆنترۆڵدایە.
هەروەک نەخۆشیەکە پاک بوویەوە،
جەستەکە بەرەبەرە شلە و خانە مردوەکان
لەرێگەی هەڵمژینەوە دەردەکات.
خراپترین نیشانەکان بەشێوەیەکی ئاسایی
کاڵ دەبێت لە هەفتەیەکدا،
هەرچەندە چاکبوونەوەی تەواو لەوانەیە
هەتا مانگێک بێت.
ئەگەرنا زۆر جار کەسانی تەندروست دەتوانن
لە ماڵەوە نەخۆشی سییەکان چارەسەر بکەن.
بەڵام بۆ هەندێک گرووپ، سییەکان
لەوانەیە زۆر سەختتر بێت.
پێویستی بە نەخۆشخانە و ئۆکسجین هەیە،
هەوای دەستکرد،
یان پێوانەکانی تری پشتگیری
لە کاتێکدا کە لەش شەڕ لەگەڵ تووشبون دەکات.
جگەرەکێشان زیانی بە سیلیا گەیاند،
کەمتر توانایان هەیە بۆ ئەوەی تەنانەت
ڕێژەی ئاسایی لە لینجەکان و نهێنیەکان،
رێدەدات بەتەنیا قەبارەی زیادکراو
پەیوەندی بە سییەکانەوە هەیە.
نەخۆشیەکانی بۆماوەیی و خودبەرگری
دەتوانێت کەسێک زیاتر بە خۆڕاڕا بکات
بۆ نەخۆشیکەکان کە دەبێتە هۆی سییەکان.
منداڵانی گەنج و بەساڵاچو
هەروەها هیچ لە لێکردنەوەیان.
وە سیستەمی بەرگری لاوازتر.
ئەگەر کەسێک نەخۆشی سی
ڤایرۆسی هەبووبێت،
مەترسیان لە هەناسەدانی بەکتریا
توشبوون زیاترە.
زۆربەی مردنەکان لە سییەکانەوە
بەهۆی نەبوونی توانای تەندروستیەوە.
بەڵام هەندێک جار، تەنانەت
بە چاودێرییەکی گونجاو،
جەستەکە دەچێتە ناو شەرێکی بەردەوام لە دژی
ئەو نەخۆشیەی کە ناتوانێت بیپارێزێت،
چالاککردنی ڕێڕەوی هەڵاوسان
لە هەموو جەستەدا،
نەک تەنها لە سییەکاندا.
ئەمە لە ڕاستیدا میکانیزمێکی پاراستنە،
بەڵام دوای ماوەیەکی زۆر لە ئۆرگانەکانی
ئەم ناوچەیە دەست بە لەناوچون دەکات.
کە دەبێتە هۆی شۆک و هەندێک جار مردن.
کەواتە چۆن دەتوانین ڕێگر
لە سییەکان بکەین؟
خواردنی باش و خەوی پێویست
وە وەرزش کردنە
یارمەتی لەشتان دەدات بۆ
شەڕکردن لە تووشبوون.
ڤاکسینەکان دەتوانن پارێزگاری بکەن
لە دژی باو نەخۆشی سییەکان،
لە کاتی شوشتنی دەست ٮەبەردەوامی رێگرە
لە بڵاونەبونەوەی ئەم نەخۆشیانە.
وە پارێزگاری لەو لاوازترین
بۆ نەخۆشی سییەکان.