1
00:00:13,791 --> 00:00:17,687
Dilerseniz yaklaşık 24 yüzyıl önce,

2
00:00:17,687 --> 00:00:20,706
Atina sokaklarında 
yürüdüğünüzü hayal edin.

3
00:00:21,146 --> 00:00:22,739
Bu adamla karşılaşabilirsiniz:

4
00:00:22,739 --> 00:00:24,592
Kıbrıslı Zenon.

5
00:00:24,592 --> 00:00:26,967
O bir tüccardı, Fenikeli bir tüccar.

6
00:00:26,967 --> 00:00:29,765
Bir gemi enkazı her şeyi yok edene

7
00:00:29,765 --> 00:00:32,804
ve sahip olduğu her şeyi 
kaybedene kadar çok iyi gidiyordu.

8
00:00:33,244 --> 00:00:35,838
Böylece Atina'ya gitti ve ne mi yaptı?

9
00:00:35,838 --> 00:00:37,779
Yaptığı ilk şeylerden biri,

10
00:00:37,779 --> 00:00:41,079
bir kitapçıya gitmek 
ve kitap okumaya başlamaktı.

11
00:00:41,079 --> 00:00:46,175
Sokrates hakkında bir kitap olan 
Ksenofon'un "Hatıralar"ını okudu

12
00:00:46,175 --> 00:00:48,391
ve o kadar büyülenmişti ki

13
00:00:48,391 --> 00:00:50,769
kitapçıya "Bu insanlardan birini,

14
00:00:50,769 --> 00:00:53,445
bu filozoflardan birini 
nerede bulabilirim?" diye sordu.

15
00:00:53,445 --> 00:00:55,243
Kitapçı ona doğru döndü,

16
00:00:55,243 --> 00:00:57,955
"İşte, oradan geçen biri var," dedi.

17
00:00:57,955 --> 00:01:01,345
Çünkü o zamanın Atina'sı böyleydi,
filozoflar oradan geçip giderdi.

18
00:01:01,345 --> 00:01:02,909
(Kahkaha)

19
00:01:02,909 --> 00:01:06,461
Bu geçen kişi, Kinik filozof Krates’ti

20
00:01:06,461 --> 00:01:08,859
ve Zenon öğrencisi oldu,

21
00:01:08,859 --> 00:01:11,759
sonra Atina'daki
önemli diğer birçok filozofla

22
00:01:11,759 --> 00:01:13,462
çalışmaya devam etti.

23
00:01:13,462 --> 00:01:18,455
Daha sonra, "Stoacılık" olarak bilinen 
kendi okulunu kurdu

24
00:01:18,455 --> 00:01:21,342
çünkü "stoa"da,
halkın içinde eğitim gördüler.

25
00:01:21,342 --> 00:01:23,719
Platon Akademisi 
veya Aristoteles Lisesi gibi

26
00:01:23,719 --> 00:01:26,070
belirli yerlerde bulunan 
diğer okulların aksine,

27
00:01:26,070 --> 00:01:30,446
Stoacılar, insanlara hayatlarını ve bunu 
nasıl iyileştireceklerini anlatmak için

28
00:01:30,446 --> 00:01:33,109
insanların arasında olmak istediler.

29
00:01:33,509 --> 00:01:36,967
Stoacılık, antik çağın ana 
felsefelerinden biri hâline geldi.

30
00:01:36,967 --> 00:01:39,629
Önce Helenistik dünyaya, 
sonra Roma Cumhuriyeti'ne

31
00:01:39,629 --> 00:01:42,694
ve son olarak Roma 
İmparatorluğu'na yayıldı.

32
00:01:42,694 --> 00:01:45,286
O zamanın bazı önemli 
düşünürlerini ortaya çıkarttı.

33
00:01:45,776 --> 00:01:49,288
Senatör olan Seneca,

34
00:01:49,288 --> 00:01:52,062
oyun yazarı Shakespeare'i

35
00:01:52,062 --> 00:01:56,008
ve İmparator Neron'un 
talihsiz danışmanını etkiledi.

36
00:01:56,008 --> 00:01:58,438
Bu Seneca için iyi bitmemişti.

37
00:01:59,118 --> 00:02:03,754
Tarihteki birkaç kral filozoftan 
biri olan Marcus Aurelius,

38
00:02:03,754 --> 00:02:07,472
şimdi dünyanın dört bir yanındaki 
milyonlarca kişi tarafından okunan

39
00:02:07,472 --> 00:02:11,683
kendi kişisel günlüğü 
"Kendime Düşünceler"i yazdı.

40
00:02:13,463 --> 00:02:15,826
Eski felsefe için alışılmadık şekilde,

41
00:02:16,226 --> 00:02:17,996
Stoacılık birçok kadını da cezbetti.

42
00:02:17,996 --> 00:02:21,044
Birçok Romalı kadın, 
Stoacılık hakkında konuşmak için

43
00:02:21,044 --> 00:02:23,299
arkadaş toplantıları benzeri 
"convivia" denilen

44
00:02:23,299 --> 00:02:25,246
etkinlikleri organize ediyorlardı.

45
00:02:25,246 --> 00:02:28,223
Birçoğu felsefeyi de yaşamıştı.

46
00:02:28,223 --> 00:02:30,963
Bunlardan biri, en ünlü olanı,

47
00:02:30,963 --> 00:02:35,387
Jül Sezar'ın baş düşmanı 
Genç Cato'nın kızı

48
00:02:35,387 --> 00:02:41,409
ve Sezar'ın komplocularından
Brütüs'ün eşi, Porcia Catonis idi.

49
00:02:42,776 --> 00:02:45,071
Hayatta başa çıkması 
gereken çok şey vardı

50
00:02:45,071 --> 00:02:48,016
ve bunlara Stoacı tarzda yaklaşmıştı.

51
00:02:50,196 --> 00:02:54,000
Stoacılık, tüm eski felsefe okulları gibi,

52
00:02:54,000 --> 00:02:57,418
Hıristiyanlığın yükselişini takiben 
ortadan kayboldu ya da kapatıldı

53
00:02:57,418 --> 00:03:01,287
ancak takip eden iki bin yıl boyunca 
insanları etkilemeye devam etti.

54
00:03:01,287 --> 00:03:04,312
Bugün birçok insan Stoacıların 
belirli fikirlerine aşina ise,

55
00:03:04,312 --> 00:03:06,554
nedeni Hristiyanlığı 
etkilemiş olmalarıdır,

56
00:03:06,554 --> 00:03:09,497
ilk olarak Hristiyanlığın 
muhtemel kurucusu Tarsuslu Paul

57
00:03:09,497 --> 00:03:12,569
ve takiben Orta Çağ'ın en etkili 
ilahiyatçısı Thomas Aquinas ile

58
00:03:12,569 --> 00:03:15,145
ve daha modern zamanlarda,

59
00:03:15,145 --> 00:03:18,427
muhtemel en önemli modern 
filozoflardan biri olan René Descartes

60
00:03:18,427 --> 00:03:26,382
ve etik anlayışı esasen Stoacılık 
ekolüne dayanan Baruch Spinoza ile.

61
00:03:30,706 --> 00:03:32,876
Ancak tarihi hakkında bu kadarı yeterli.

62
00:03:33,176 --> 00:03:34,504
Stoacılık neyle ilgilidir?

63
00:03:34,504 --> 00:03:37,004
İlk olarak, Stoacılık,

64
00:03:37,004 --> 00:03:39,849
doğaya uygun yaşamamız gerektiği 
temel önermesine dayanır.

65
00:03:39,849 --> 00:03:44,320
Şimdi, gidip ağaçlara sarılmak için 
çıplak olarak ormana koşmadan önce,

66
00:03:44,320 --> 00:03:46,307
çünkü bununla ilgili değil,

67
00:03:46,807 --> 00:03:50,782
Stoacılar, insan doğasını ciddiye 
almamız gerektiğini düşündüler.

68
00:03:50,782 --> 00:03:54,452
İnsan doğası temelde 
iki şeyden, iki yönden oluşur.

69
00:03:54,452 --> 00:03:56,742
Birincisi, son derece sosyal hayvanlarız.

70
00:03:56,742 --> 00:03:58,920
Gerekirse kendi başımıza 
hayatta kalabiliriz

71
00:03:58,920 --> 00:04:01,630
ancak yalnızca toplum içinde,

72
00:04:01,630 --> 00:04:03,950
sağlıklı sosyal bağlarımız 
olduğunda gelişiriz.

73
00:04:03,950 --> 00:04:06,270
İkincisi, akıl yürütme yeteneğine sahibiz.

74
00:04:06,270 --> 00:04:09,465
Bildiğiniz gibi, bu her zaman 
akıllı olduğumuz anlamına gelmez.

75
00:04:09,465 --> 00:04:12,116
Doğrusu, aksine bunda zorlanıyoruz

76
00:04:12,116 --> 00:04:14,551
ama akıl yürütme yeteneğine sahibiz.

77
00:04:14,551 --> 00:04:15,561
Stoacılar için,

78
00:04:15,561 --> 00:04:19,097
gerçekten sahip olabileceğiniz 
en iyi yaşamın,

79
00:04:19,097 --> 00:04:21,688
sosyal yaşamı, başkalarının 
yaşamını iyileştirmek için

80
00:04:21,688 --> 00:04:23,642
aklınıza, zekânıza müracaat ettiğiniz

81
00:04:23,642 --> 00:04:25,849
bir yaşam olduğu ortaya çıkar.

82
00:04:27,089 --> 00:04:31,093
Stoacı felsefenin iki temel direği vardır,
birazdan inceleyeceğiz,

83
00:04:31,093 --> 00:04:34,184
hayatımıza pratik bir şekilde uygulanır.

84
00:04:34,184 --> 00:04:37,543
Biri dört temel erdemdir:

85
00:04:37,543 --> 00:04:40,824
pratik bilgelik, cesaret, 
adalet ve ölçülülük.

86
00:04:40,824 --> 00:04:43,514
Pratik bilgelik, sizin için neyin iyi

87
00:04:43,514 --> 00:04:45,176
ve neyin iyi olmadığını bilmektir.

88
00:04:45,176 --> 00:04:48,216
Cesaret sadece fiziksel değil, 
her şeyden önce ahlaki,

89
00:04:48,216 --> 00:04:50,823
göğüs germe ve doğru şeyi 
yapma cesaretidir.

90
00:04:50,823 --> 00:04:52,853
Adalet size neyin doğru olduğunu,

91
00:04:52,853 --> 00:04:56,759
başkalarıyla nasıl etkileşimde olunacağını
ve onlara nasıl davranılacağını söyler.

92
00:04:56,759 --> 00:05:00,394
Ölçülülük, ne abartarak
ne de yetersiz bir şekilde,

93
00:05:00,394 --> 00:05:02,976
daima ölçülü hareket etme fikridir.

94
00:05:05,016 --> 00:05:08,032
İkinci direğe "kontrol dikotomisi" denir.

95
00:05:08,032 --> 00:05:09,757
Bu, bazı şeylerin bize bağlı olduğu

96
00:05:09,757 --> 00:05:13,139
ve diğer şeylerin bize bağlı 
olmadığı temel fikrine dayanır.

97
00:05:13,409 --> 00:05:16,741
Şimdi, yaptığınız her şeyi 
bu iki kategoriye ayırabilir

98
00:05:16,741 --> 00:05:19,812
ve sadece ilki için endişelenebilirsiniz, 
ikincisi için değil.

99
00:05:19,812 --> 00:05:24,557
Örneğin, buraya slaytları kontrol 
edebileceğimi düşünerek geldim.

100
00:05:24,557 --> 00:05:28,008
Gördüğünüz üzere, 
bu benim kontrolüm dışında.

101
00:05:28,008 --> 00:05:29,892
Bunun için endişelenir miyim? Hayır.

102
00:05:33,112 --> 00:05:35,329
Sizi Epiktetos ile tanıştırayım.

103
00:05:35,329 --> 00:05:39,544
Antik çağın en önemli 
Stoacı filozoflarından biriydi.

104
00:05:39,544 --> 00:05:40,720
O bir köleydi.

105
00:05:40,720 --> 00:05:44,942
Hierapolis'te, günümüz 
Pamukkale, Türkiye'de doğdu.

106
00:05:44,942 --> 00:05:47,717
Aslında satın alındı,
adı "edinilmiş" anlamına geliyor.

107
00:05:47,717 --> 00:05:51,115
Gerçek adı bilinmiyor,
Epiktetos yalnızca edinilmiş anlamındadır.

108
00:05:51,115 --> 00:05:53,919
Roma'ya, İmparator Neron'un 
mahkemesine getirildi

109
00:05:53,919 --> 00:05:55,852
ve burada iyi bir performans sergiledi.

110
00:05:55,852 --> 00:05:57,130
Sonunda özgür bırakıldı.

111
00:05:57,130 --> 00:05:58,799
Biliyorsunuz, zeki bir adamdı,

112
00:05:58,799 --> 00:06:01,053
böylece Roma sokaklarında

113
00:06:01,053 --> 00:06:02,926
stoacılığı vaaz etmeye başladı.

114
00:06:02,926 --> 00:06:05,908
Aldığı yanıt burnuna bir yumruktu.

115
00:06:05,908 --> 00:06:08,864
Böylece bunun doğru bir 
yaklaşım olmadığını fark etti.

116
00:06:08,884 --> 00:06:10,885
Yaklaşımını değiştirmek onun elindeydi,

117
00:06:10,885 --> 00:06:13,435
bu yüzden yeniden başladı 
ve İmparator Domitianus,

118
00:06:13,435 --> 00:06:15,244
Stoacıları Roma'dan kovuncaya kadar

119
00:06:15,244 --> 00:06:18,252
çünkü bugün de olduğu gibi İmparator,

120
00:06:18,252 --> 00:06:21,163
"iktidara karşı doğruları konuşmayı" 
takdirle karşılamıyordu,

121
00:06:21,163 --> 00:06:23,068
çok başarılı olacak kendi okulunu kurdu.

122
00:06:23,078 --> 00:06:26,943
Epiktetos böylece Yunanistan'ın 
kuzeybatısındaki Nicopolis'e gitti,

123
00:06:26,943 --> 00:06:28,150
okulunu yeniden kurdu

124
00:06:28,150 --> 00:06:30,774
ve en ünlü antik öğretmenlerden biri oldu.

125
00:06:30,774 --> 00:06:33,051
Epiktetos'u sevmemin nedeni,

126
00:06:33,051 --> 00:06:35,832
açık sözlü ve alaycı bir mizah 
anlayışına sahip olmasıdır

127
00:06:35,992 --> 00:06:38,636
ve bir saniye içinde size 
bunun tadına baktıracağım.

128
00:06:38,636 --> 00:06:41,272
"Söylevler"de şöyle der:

129
00:06:41,272 --> 00:06:42,646
"Bir gün ölmek zorundayım.

130
00:06:42,646 --> 00:06:45,185
Eğer şimdiyse, şimdi ölürüm.

131
00:06:45,185 --> 00:06:48,405
Daha sonra ise, 
şimdi öğle yemeğimi alacağım

132
00:06:48,405 --> 00:06:50,175
çünkü öğle yemeği zamanı geldi

133
00:06:50,175 --> 00:06:52,457
ve ölüme gelince, 
daha sonra ilgileneceğim."

134
00:06:52,587 --> 00:06:55,226
Ölüm hakkında endişelenme, 
öğle yemeği için endişelen.

135
00:06:55,226 --> 00:06:56,236
(Kahkaha)

136
00:06:56,236 --> 00:06:59,065
Öleceğinizi biliyorsunuz, 
bu kontrolünüz altında değil.

137
00:06:59,065 --> 00:07:01,367
Öte yandan, öğle yemeği 
kontrolünüz altındadır.

138
00:07:05,287 --> 00:07:07,702
Size, Stoacılığın iki temel 
dayanağından biri olan

139
00:07:07,702 --> 00:07:09,954
kontrol dikotomisinden bahsettim.

140
00:07:09,954 --> 00:07:11,925
Epiktetos bunu şöyle açıklıyor:

141
00:07:11,925 --> 00:07:13,030
Diyor ki:

142
00:07:13,180 --> 00:07:16,695
"Bazı şeyler bizimi yetkimiz 
dahilindeyken, diğerleri değildir.

143
00:07:16,695 --> 00:07:19,767
Fikirlerimiz, dürtülerimiz, arzularımız,

144
00:07:19,767 --> 00:07:23,208
kısaca kendi eylemlerimiz 
yetkimiz dahilindedir.

145
00:07:23,588 --> 00:07:26,741
Bedenimiz, mülkümüz, itibarımız,

146
00:07:26,741 --> 00:07:30,165
sözün kısası kendi eylemlerimiz 
harici her şey yetkimiz dışında kalır."

147
00:07:30,345 --> 00:07:32,902
Bir saniye durup düşündüğünüzde

148
00:07:32,902 --> 00:07:34,094
bu tuhaf gelebilir.

149
00:07:34,094 --> 00:07:37,670
Bedenimin, mülkümün, itibarımın kontrolüm
dahilinde olmadığını mı söylüyor?

150
00:07:37,670 --> 00:07:38,645
Bu ne demek?

151
00:07:38,645 --> 00:07:41,686
Spor salonuna gitmeye ve sağlıklı 
beslenmeye karar verebilirim,

152
00:07:41,686 --> 00:07:43,518
tabii ki bedenim benim yetkim altında

153
00:07:43,518 --> 00:07:45,632
ancak bir virüs sizi devirmediği müddetçe

154
00:07:45,632 --> 00:07:48,310
ya da bir kaza geçirip 
bacağınızı kırmadıkça.

155
00:07:48,310 --> 00:07:50,888
Buradaki fikir, bir şeyler yapabilmeniz;

156
00:07:50,888 --> 00:07:55,260
sağlığınız, itibarınız vesaire
hakkında kararlar verebilmenizdir

157
00:07:55,260 --> 00:07:57,962
ancak son tahlilde, 
sonucu kontrol edemezsiniz.

158
00:07:58,762 --> 00:08:00,454
Peki bu pratikte ne anlama geliyor?

159
00:08:00,454 --> 00:08:02,569
Bunun anlamı, 
hedeflerimizi içselleştirerek,

160
00:08:02,569 --> 00:08:04,368
sonuçları hakkında endişelenmemektir

161
00:08:04,368 --> 00:08:07,267
çünkü bunlar bizim kontrolümüz dışındadır

162
00:08:07,267 --> 00:08:10,286
ancak niyetlerimiz ve çabalarımız 
hakkında endişe duyabiliriz

163
00:08:10,286 --> 00:08:12,687
çünkü bunlar bizim kontrolümüz altındadır.

164
00:08:12,687 --> 00:08:14,842
Stoacıların belirttiği

165
00:08:14,842 --> 00:08:16,501
güzel bir okçu metaforu bulunur.

166
00:08:16,501 --> 00:08:18,756
Bir hedefi vurmaya çalıştığınızı düşünün.

167
00:08:18,756 --> 00:08:20,885
Kontrolünüz altındaki şey nedir?

168
00:08:20,885 --> 00:08:24,686
Saatlerce okçulukta pratik yapabilirsiniz.

169
00:08:24,686 --> 00:08:28,440
Kullanabileceğiniz en iyi yayları 
ve okları seçebilirsiniz.

170
00:08:28,440 --> 00:08:31,440
Bu yay ve oklara iyi bakabilirsiniz.

171
00:08:31,440 --> 00:08:35,752
Oku atana kadar konsantre olabilirsiniz.

172
00:08:35,752 --> 00:08:38,310
Ancak bundan sonrası, 
tamamen kontrolünüz dışındadır.

173
00:08:38,310 --> 00:08:40,866
Kuvvetli bir rüzgâr 
en iyi atışınızı mahvedebilir.

174
00:08:40,866 --> 00:08:43,087
Hedef hareket edebilir,

175
00:08:43,087 --> 00:08:45,775
özellikle de o bir düşman askeriyse 
kaçırmış olursunuz.

176
00:08:45,775 --> 00:08:46,911
O hâlde ne yapmalıyız?

177
00:08:46,911 --> 00:08:48,021
Cicero'ya göre,

178
00:08:48,021 --> 00:08:49,927
asıl hedef seçilebilir

179
00:08:49,927 --> 00:08:52,543
ancak sonucu arzulanmamalıdır.

180
00:08:52,543 --> 00:08:56,486
Dolayısıyla, benliğinizi 
sonuca bağlamazsınız;

181
00:08:56,486 --> 00:09:01,747
sadece kontrolünüz altındaki şeye, 
teşebbüsünüze bağlanırsınız.

182
00:09:03,297 --> 00:09:05,856
Pratikte, gündelik yaşamda bu,

183
00:09:05,856 --> 00:09:08,679
hemen hemen her şeye 
bakış açınızı değiştirebilir.

184
00:09:08,679 --> 00:09:11,014
Size birkaç örnek vereyim.

185
00:09:11,524 --> 00:09:14,047
Diyelim ki işiniz için 
bir promosyona adaysınız.

186
00:09:14,047 --> 00:09:15,355
Şimdi, yapılacak normal şey

187
00:09:15,355 --> 00:09:18,781
promosyonu alıp almayacağınız 
konusunda endişelenmektir.

188
00:09:19,001 --> 00:09:21,706
Stoacılara göre, bu bakış açısı yanlıştır,

189
00:09:21,706 --> 00:09:24,130
promosyonun kendisi 
sizin kontrolünüz dışındadır.

190
00:09:24,130 --> 00:09:27,015
Patronunuz ters tarafından kalkmış,

191
00:09:27,015 --> 00:09:28,041
üzgün olabilir

192
00:09:28,041 --> 00:09:29,811
ya da aklı başka bir şeydedir

193
00:09:29,811 --> 00:09:32,136
ve bu durumda mülakat iyi gitmeyecektir.

194
00:09:32,136 --> 00:09:33,869
Ya da siz iyi çalışmış olsanız bile,

195
00:09:33,869 --> 00:09:36,805
bir başkası promosyonu sizden 
daha fazla hak ediyor olabilir

196
00:09:36,805 --> 00:09:38,615
ve yine, bu size bağlı değildir.

197
00:09:38,615 --> 00:09:39,740
Sizin yapmanız gereken,

198
00:09:39,740 --> 00:09:42,626
mülakatınız için elinizden gelen 
en iyi şekilde hazırlanmak,

199
00:09:42,626 --> 00:09:44,429
mümkün olan en iyi öz geçmişi sunmak,

200
00:09:44,429 --> 00:09:47,491
bu promosyonu hak etmek için 
gerçekten çok çalışmaktır.

201
00:09:47,491 --> 00:09:49,145
Bu sizin kontrol alanınızdır,

202
00:09:49,145 --> 00:09:51,917
çabalarınıza odaklanmanız 
gereken yer burasıdır.

203
00:09:51,917 --> 00:09:53,725
Ya da ilişkiler ekseninde düşünelim.

204
00:09:53,725 --> 00:09:55,436
Biliyorsunuz, herkes sevilmek ister

205
00:09:55,436 --> 00:09:56,978
ancak bu bize bağlı değildir.

206
00:09:56,978 --> 00:10:00,707
Bu, bizi sevecek 
ya da sevmeyecek kişiye kalmıştır.

207
00:10:00,707 --> 00:10:01,708
Bize bağlı olan,

208
00:10:01,708 --> 00:10:04,384
olabildiğince samimi, şefkatli

209
00:10:04,384 --> 00:10:06,077
ve onlar için orada olmaktır.

210
00:10:06,077 --> 00:10:08,290
Bize bağlı kalma 
ya da kalmama kararları,

211
00:10:08,570 --> 00:10:10,790
kontrolümüz altında değildir.

212
00:10:14,200 --> 00:10:16,688
Bu yüzden, bunu ciddiye alırsanız

213
00:10:16,688 --> 00:10:19,014
Epictetus mutlu bir yaşam 
süreceğinizi söylüyor

214
00:10:19,014 --> 00:10:22,712
çünkü mutluluğun büyük kısmı dinginlikte,

215
00:10:22,712 --> 00:10:25,166
her zaman mümkün olan 
her şeyi yaptığınızı

216
00:10:25,166 --> 00:10:27,527
ve yapacak daha fazla bir şey 
olmadığını bilerek

217
00:10:27,527 --> 00:10:30,343
yaşamı sürdürme fikrindedir.

218
00:10:30,343 --> 00:10:32,354
Şöyle diyor: "Eğer neyin 
size bağlı olduğu

219
00:10:32,354 --> 00:10:34,902
ya da olmadığı hakkında 
doğru bir fikriniz var ise --

220
00:10:34,902 --> 00:10:38,127
diğer bir ifade ile, neleri kontrol 
ettiğiniz ya da etmediğiniz --

221
00:10:38,127 --> 00:10:40,215
asla baskı veya engele 
tabi olmayacaksınız,

222
00:10:40,215 --> 00:10:42,611
asla kimseyi suçlamayacak 
veya eleştirmeyeceksiniz

223
00:10:42,611 --> 00:10:44,614
ve her şeyi isteyerek yapmış olacaksınız."

224
00:10:44,614 --> 00:10:46,754
Bu, herkesin kontrol 
edemedikleri şeyler için

225
00:10:46,754 --> 00:10:50,336
diğer insanları suçladığı yerden

226
00:10:50,336 --> 00:10:53,434
çok daha iyi bir dünya olurdu.

227
00:10:54,104 --> 00:10:56,872
Fordham Üniversitesindeki 
meslektaşım Brian Johnson,

228
00:10:56,872 --> 00:11:01,794
Epiktetos'un yaklaşımını bir tür 
rol etiği olarak nitelendirmektedir.

229
00:11:01,794 --> 00:11:05,228
Fikir, hepimizin hayatta 
çeşitli rollerinin olması

230
00:11:05,228 --> 00:11:07,625
ve mutlu bir yaşamın bu rolleri

231
00:11:07,625 --> 00:11:09,919
olabildiğince dengelemekten 
ibaret olmasıdır.

232
00:11:09,919 --> 00:11:13,343
Temelde üç tür rol vardır.

233
00:11:13,343 --> 00:11:15,392
Birincisi, insan olarak temel rolümüz,

234
00:11:15,392 --> 00:11:17,378
hepimiz insanlığın bir üyesiyiz.

235
00:11:17,378 --> 00:11:20,675
Stoacılar, asıl itibariyle "evrensel 
dünya vatandaşı" anlamına gelen

236
00:11:20,675 --> 00:11:25,178
"kozmopolit" kavramını ileri sürdüler.

237
00:11:25,598 --> 00:11:26,761
Hepimiz insanız,

238
00:11:26,761 --> 00:11:28,118
aynı yerde yaşıyoruz

239
00:11:28,118 --> 00:11:30,594
ve bu aynı yeri gözetmek zorundayız.

240
00:11:31,164 --> 00:11:34,086
Sonrasında, koşullar dolayısıyla 
bize verilen roller vardır.

241
00:11:34,086 --> 00:11:37,329
Birinin oğlu ya da kızı olabilirsiniz.

242
00:11:37,329 --> 00:11:40,669
Bu sizin seçiminiz değildir,
yalnızca öyle oluvermiştir.

243
00:11:40,669 --> 00:11:44,244
Sonra koşullara bağlı olarak 
seçtiğimiz roller var:

244
00:11:44,244 --> 00:11:48,313
kariyerimiz, anne ya da baba olmak, 
bunun gibi şeyler.

245
00:11:48,313 --> 00:11:52,734
Bu üç rol türü arasında 
şöyle bir ilişki vardır:

246
00:11:52,734 --> 00:11:55,373
Temel insan rolünüz 
diğer her şeyden ağır basar.

247
00:11:55,373 --> 00:11:58,083
Yaptığınız her şey için 
önce kendinize sormalısınız,

248
00:11:58,083 --> 00:11:59,599
bu insanlık için iyi midir?

249
00:11:59,599 --> 00:12:01,670
Eğer değilse yapmayın.

250
00:12:02,400 --> 00:12:03,880
Basit bir sınama.

251
00:12:03,880 --> 00:12:07,489
Ayrıca bunu takip ederek 
daha az şey yapmış olup

252
00:12:07,489 --> 00:12:09,020
enerjinizi korumuş olacaksınız.

253
00:12:09,020 --> 00:12:11,578
Geri kalan hususlarda, 
basitçe denge kurmaya çalışın.

254
00:12:11,578 --> 00:12:13,720
Bu roller avantaj 
ve dezavantajlara sahiptir.

255
00:12:13,720 --> 00:12:16,677
Hepimiz en iyi ebeveyn, oğul veya kız,

256
00:12:16,677 --> 00:12:18,971
meslektaş ve arkadaş olmak istiyoruz

257
00:12:18,971 --> 00:12:20,979
ama bu roller taahhütlerle birlikte gelir

258
00:12:20,979 --> 00:12:23,758
ve Stoacı felsefenin öğrettiği 
ve söylediği şeylerin çoğu

259
00:12:23,758 --> 00:12:25,615
bu şeylerin nasıl dengeleneceğidir.

260
00:12:26,145 --> 00:12:27,637
Bu rolleri nasıl oynarsınız?

261
00:12:27,637 --> 00:12:30,583
En önemli şey, bunları 
dürüstlükle oynamanızdır.

262
00:12:30,743 --> 00:12:31,896
Bu ne anlama geliyor?

263
00:12:31,896 --> 00:12:34,857
Epiktetos tekrar şöyle açıklıyor:

264
00:12:34,857 --> 00:12:37,151
"Kendinizi en iyi tanıyan,

265
00:12:37,151 --> 00:12:39,062
ne değerde olduğunuzu

266
00:12:39,062 --> 00:12:42,145
ve kendinizi ne pahaya sattığınızı 
en iyi bilen yine sizsiniz.

267
00:12:42,445 --> 00:12:45,036
Benliğinizi hangi fiyata 
sattığınızı iyi düşünün

268
00:12:45,036 --> 00:12:47,992
ama lütfen, Tanrı aşkına, 
onu ucuza satmayın ."

269
00:12:48,612 --> 00:12:52,144
Bu, ne olursa olsun mükemmelliğin

270
00:12:52,144 --> 00:12:54,054
amaç olmadığı anlamına gelir;

271
00:12:54,054 --> 00:12:56,412
sadece olabileceğimizin en iyisi olalım.

272
00:12:57,002 --> 00:13:00,489
Kendinizden ödün vermeyin 
ve benliğinizi ucuza satmayın

273
00:13:00,489 --> 00:13:02,838
çünkü sahip olduğunuz tek şey bu.

274
00:13:02,838 --> 00:13:05,817
Kendinizi elden çıkardıktan sonra 
geriye hiçbir şey kalmaz.

275
00:13:05,817 --> 00:13:09,308
Fikir mükemmel olmak değil, 
her seferinde küçük bir adımla

276
00:13:09,308 --> 00:13:11,661
dün olduğundan daha iyi olmaktır.

277
00:13:13,211 --> 00:13:15,480
Şimdi size birkaç örnek vereyim.

278
00:13:16,050 --> 00:13:18,138
Epiktetos, kızı hasta olduğu için

279
00:13:18,138 --> 00:13:19,581
çok perişan olan

280
00:13:19,581 --> 00:13:22,168
ve bununla başa çıkamayan 
bir babadan bahsediyor.

281
00:13:22,168 --> 00:13:23,178
Adam evi terk eder

282
00:13:23,178 --> 00:13:26,424
ve kızıyla ilgilenmesi için 
karısını yalnız bırakır.

283
00:13:26,424 --> 00:13:28,440
Epiktetos der ki, "Bir dakika dur,

284
00:13:28,440 --> 00:13:31,472
bu şekilde hareket etme hakkın 
olduğunu mu düşünüyorsun?"

285
00:13:31,472 --> 00:13:33,335
Baba bir dakika düşünür ve şöyle der:

286
00:13:33,335 --> 00:13:35,382
"Doğal davranıyordum.

287
00:13:35,382 --> 00:13:38,846
Perişandım, elimden bir şey gelmiyordu."

288
00:13:39,066 --> 00:13:41,625
Bu, bizim için doğal olan şey ile

289
00:13:41,625 --> 00:13:44,344
duygularımız arasındaki farkı 
ortaya çıkarıyor.

290
00:13:44,344 --> 00:13:46,403
Duygularınızı kontrol edemiyorsunuz.

291
00:13:46,513 --> 00:13:48,916
Kızınız hasta olduğu için 
perişan bir hâldeyseniz

292
00:13:48,916 --> 00:13:52,628
muhtemelen bu konuda yapabileceğiniz 
veya yapmanız gereken hiçbir şey yoktur.

293
00:13:52,628 --> 00:13:56,152
Ancak bu, kızınıza karşı olan
etik sorumluluğunuzdan farklıdır.

294
00:13:56,152 --> 00:13:57,392
Siz onun babasısınız.

295
00:13:57,392 --> 00:13:59,889
Duygusal açıdan size 
maliyeti olmasına rağmen

296
00:13:59,889 --> 00:14:02,184
orada kalmanız gerekiyor.

297
00:14:02,744 --> 00:14:05,400
Yani burada devreye giren iki erdem,

298
00:14:05,400 --> 00:14:06,586
doğru olanı yapmak,

299
00:14:06,586 --> 00:14:08,836
kızıyla kalmak için cesaret

300
00:14:08,836 --> 00:14:14,061
ve kızı için doğru olanı
yapmak için adalettir.

301
00:14:18,081 --> 00:14:22,664
Daha önce de söylediğim gibi, farklı 
sosyal rolleri dengelemek zorundayız

302
00:14:22,664 --> 00:14:25,758
ve bunun diğer iki erdem ile ilgisi var:

303
00:14:25,758 --> 00:14:26,816
pratik bilgelik,

304
00:14:26,816 --> 00:14:28,435
sizin için iyi olan ile

305
00:14:28,435 --> 00:14:31,049
sizin için iyi olmayan 
arasındaki farkı bilmek

306
00:14:31,049 --> 00:14:32,258
ve ölçülülük,

307
00:14:32,258 --> 00:14:34,847
yaptığınız her şeye doğru 
yoğunlukta enerji harcayarak

308
00:14:34,847 --> 00:14:36,864
denge kurabilme fikridir.

309
00:14:36,864 --> 00:14:38,624
Epiktetos bunu şu şekilde açıklıyor:

310
00:14:38,624 --> 00:14:40,539
“Oynadığın diğer sosyal rolleri düşün.

311
00:14:40,539 --> 00:14:42,664
Gençsen, genç olmak ne anlama geliyor?

312
00:14:42,664 --> 00:14:45,168
Yaşlı isen, yaş ne anlama geliyor?

313
00:14:45,168 --> 00:14:47,384
Eğer bir babaysan, 
babalık neyi gerektirir?"

314
00:14:47,384 --> 00:14:50,068
Görevlerimizin her biri 
buna uygun eylemleri gerektirir.

315
00:14:50,068 --> 00:14:52,796
Bir oyuncu olduğunuzu hayal edin, 
bir rolü oynuyorsunuz.

316
00:14:52,796 --> 00:14:54,801
Rolün çerçevesi tam olarak belirlenmemiş.

317
00:14:54,801 --> 00:14:57,701
Örneğin bir annenin rolünü, 
birçok şekilde oynayabilirsiniz.

318
00:14:57,701 --> 00:14:59,884
Toplumun büyük ölçüde 
size dayattığı şekilde

319
00:14:59,884 --> 00:15:01,198
oynamak zorunda değilsiniz.

320
00:15:01,198 --> 00:15:04,479
Yalnızca doğru olduğunu düşündüğünüz 
şekilde oynamak zorundasınız.

321
00:15:04,479 --> 00:15:08,173
Ama yine de siz bir anne ya da babasınız, 
bu yüzden belirli görevleriniz var.

322
00:15:08,173 --> 00:15:09,770
Bu görevleri nasıl ödediğiniz,

323
00:15:09,770 --> 00:15:11,808
nasıl gerçekleştirdiğiniz size bağlıdır

324
00:15:12,853 --> 00:15:15,143
ancak yine de bunlar 
sizin sorumluluklarınızdır.

325
00:15:17,973 --> 00:15:21,463
Hayattaki rollerimizi iyi bir şekilde 
oynamayı nasıl öğreniriz?

326
00:15:21,463 --> 00:15:22,490
Birçok yolu var --

327
00:15:22,490 --> 00:15:26,762
Stoacılar, bu tür şeyler hakkında
bir dizi pratik egzersizleri ile ünlüdür.

328
00:15:26,762 --> 00:15:28,866
Ama temelde, bunun 
en iyi yollarından biri,

329
00:15:28,866 --> 00:15:32,107
gerçekten bu konuda iyi olan insanları,

330
00:15:32,107 --> 00:15:33,652
rol modelleriniz olan insanları,

331
00:15:33,652 --> 00:15:37,003
kendi hayatınızı değiştirebilmek için 
bir örnek olarak görebileceğiniz

332
00:15:37,003 --> 00:15:39,497
ve faydalanabileceğiniz insanları 
tasavvur etmektir.

333
00:15:39,497 --> 00:15:42,107
Eskiler; tanıdıkları, duydukları,

334
00:15:42,107 --> 00:15:44,486
hatta hayali insanlardan faydalandılar.

335
00:15:44,486 --> 00:15:47,336
En sevdikleri rol modellerinden 
biri Genç Cato idi.

336
00:15:47,336 --> 00:15:51,079
Ondan daha önce bahsetmiştim,
Porcia Catonis'in babasıydı.

337
00:15:51,079 --> 00:15:53,075
Öyle bir doğruluk timsaliydi ki,

338
00:15:53,075 --> 00:15:56,043
Roma'daki insanlar yanlış bir şey, 
bir hata yaptıklarında --

339
00:15:56,043 --> 00:15:59,526
beklentileri karşılayamadıklarında --

340
00:15:59,526 --> 00:16:02,011
"Herkes bir Cato olamaz," derlerdi.

341
00:16:02,011 --> 00:16:03,687
O, bir mazeret olarak kullanıldı.

342
00:16:03,687 --> 00:16:05,968
"Herkes o kadar iyi olamaz."

343
00:16:05,968 --> 00:16:09,120
Doğru ama deneyebilirsiniz.

344
00:16:09,120 --> 00:16:12,749
En sevilen antik rol 
modellerinden bir diğeri,

345
00:16:13,219 --> 00:16:16,928
iki kez ölümsüzlükten vazgeçen

346
00:16:16,928 --> 00:16:21,187
ve sadece eve, karısına 
ve çocuğuna geri dönmek için

347
00:16:21,187 --> 00:16:24,293
10 yıl süren yolculuğa 
dayanan Odysseus'du.

348
00:16:24,293 --> 00:16:29,190
Ancak aralarından seçim yapabileceğiniz 
çok sayıda modern rol modelleri de var.

349
00:16:29,190 --> 00:16:30,684
Benim favorilerimden biri,

350
00:16:30,684 --> 00:16:33,012
bildiğimiz gibi, ırkçılık 
rejimiyle savaşmak için

351
00:16:33,012 --> 00:16:36,081
20 yıldan fazla hapis 
yatmış Nelson Mandela.

352
00:16:36,081 --> 00:16:38,892
O dönemde anlaşılır 
bir şekilde çok öfkeliydi.

353
00:16:38,892 --> 00:16:40,988
Ancak hayatındaki 
dönüm noktalarından biri,

354
00:16:40,988 --> 00:16:43,383
mahkûm arkadaşlarından birinin

355
00:16:43,383 --> 00:16:47,154
Marcus Aurelius'un 
"Kendime Düşünceler"inin bir kopyasını

356
00:16:47,154 --> 00:16:49,935
gizlice içeriye soktuğu zamandı.

357
00:16:49,935 --> 00:16:53,139
Mandela bunu okudu ve ilerlemenin 
öfke ya da nefret ile olmadığını;

358
00:16:53,139 --> 00:16:55,278
aksine insanlara, 
hatta kendisini esir alan

359
00:16:55,278 --> 00:16:58,755
ve kendisine eziyet eden insanlara 
bile ulaşmak olduğunu anladı.

360
00:16:58,755 --> 00:17:02,186
Bu, onun ve Güney Afrika halkının 
hayatını değiştirdi.

361
00:17:03,206 --> 00:17:05,378
Favori rol modellerimden bir diğeri,

362
00:17:05,378 --> 00:17:07,271
birkaç yıl önce ortaya çıkan

363
00:17:07,271 --> 00:17:12,287
ve o sırada oldukça yaygın olan 
cinsel tacizleri kınamak için

364
00:17:13,137 --> 00:17:16,632
Uber şirketi ile karşı karşıya gelen

365
00:17:16,632 --> 00:17:18,716
ve sesini yükselten Susan Fowler.

366
00:17:18,716 --> 00:17:20,548
Kariyer ve arkadaşlıklar açısından

367
00:17:20,548 --> 00:17:22,966
büyük bir kişisel risk aldı

368
00:17:23,346 --> 00:17:25,263
ve bunu Stoacı bir perspektiften yaptı.

369
00:17:25,263 --> 00:17:29,481
Susan'ı tanıyorum ve gerçekten 
Stoacı felsefeyi pratikte uygulayan biri.

370
00:17:29,841 --> 00:17:35,378
Kurgusal düzeyde en sevdiğim rol modelim,

371
00:17:35,728 --> 00:17:39,464
büyük gücün büyük sorumluluk 
getirdiğini söyleyen Spider-man.

372
00:17:39,464 --> 00:17:42,178
Büyük güçlerimiz yok -- 
bizler süper kahraman değiliz --

373
00:17:42,178 --> 00:17:43,303
ama gücümüz var.

374
00:17:43,303 --> 00:17:45,743
Seçimlerimizi yapma gücümüz var

375
00:17:45,743 --> 00:17:47,800
ve bu güç, yapabileceğimiz en iyi seçimi

376
00:17:47,800 --> 00:17:51,458
yapma sorumluluğuyla birlikte geliyor.

377
00:17:52,068 --> 00:17:54,696
Epiktetos'a göre genel fikir,

378
00:17:54,716 --> 00:17:58,449
tıpkı antik dünyanın, 
antik Yunanistan'ın aktörleri gibi,

379
00:17:58,449 --> 00:18:01,435
bir takım maskeler taktığımız

380
00:18:01,435 --> 00:18:03,480
ve bunları sürekli değiştirdiğimizdir.

381
00:18:03,480 --> 00:18:06,586
Aynı aktör sahneye çıkıp 
farklı bir maske takacak

382
00:18:06,586 --> 00:18:08,738
ve maske seyirciye

383
00:18:08,738 --> 00:18:11,111
o anda hangi karakteri 
oynadığını söyleyecek

384
00:18:11,111 --> 00:18:13,148
ve aktörün kendisine

385
00:18:13,148 --> 00:18:15,661
şimdi farklı bir karakter 
oynadığını hatırlatacaktı.

386
00:18:15,661 --> 00:18:19,688
Fikir şu ki, mutlu bir yaşam, aslında

387
00:18:19,688 --> 00:18:24,360
tüm bu rolleri mümkün olan en iyi aktör 
olarak oynadığınız dengeli bir yaşamdır.

388
00:18:24,650 --> 00:18:26,030
Çok teşekkür ederim.

389
00:18:26,030 --> 00:18:27,711
(Alkış)