WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.000
Những thứ chúng ta làm ra

00:00:02.000 --> 00:00:05.000
có một đặc tính vượt trội --

00:00:05.000 --> 00:00:07.000
đó là chúng sống lâu hơn chúng ta.

00:00:07.000 --> 00:00:09.000
Con người héo tàn, chúng thì tồn tại;

00:00:09.000 --> 00:00:12.000
con người chỉ có một cuộc đời, chúng có rất nhiều.,

00:00:12.000 --> 00:00:15.000
và trong mỗi một cuộc đời đó chúng có thể mang những ý nghĩa khác nhau.

00:00:15.000 --> 00:00:18.000
Điều đó có nghĩa rằng, trong khi chúng ta chỉ có một lý lịch,

00:00:18.000 --> 00:00:20.000
chúng có rất nhiều

NOTE Paragraph

00:00:20.000 --> 00:00:22.000
Tôi muốn trong buổi sáng nay nói

00:00:22.000 --> 00:00:25.000
về câu chuyện, tiểu sử -- hoặc đúng hơn là rất nhiều tiểu sử --

00:00:25.000 --> 00:00:28.000
của một đồ vật cụ thể này,

00:00:28.000 --> 00:00:30.000
một thứ đặc biệt.

00:00:30.000 --> 00:00:32.000
Tôi công nhận rằng trông nó

00:00:32.000 --> 00:00:34.000
không thật sự như vậy.

00:00:34.000 --> 00:00:37.000
Nó to ngang một quả bóng bầu dục.

00:00:37.000 --> 00:00:39.000
Nó được làm từ đất sét,

00:00:39.000 --> 00:00:41.000
và đã được tạo thành

00:00:41.000 --> 00:00:44.000
hình trụ,

00:00:44.000 --> 00:00:46.000
được khắc lên những dòng chữ

00:00:46.000 --> 00:00:49.000
và được nung khô dưới mặt trời.

00:00:49.000 --> 00:00:51.000
Và như các bạn có thể thấy,

00:00:51.000 --> 00:00:53.000
nó không còn được nguyên vẹn nữa,

00:00:53.000 --> 00:00:55.000
không có gì ngạc nhiên cả

00:00:55.000 --> 00:00:58.000
bởi nó được tạo ra 2500 năm trước

00:00:58.000 --> 00:01:00.000
rồi được khai quật

00:01:00.000 --> 00:01:02.000
vào năm 1879.

00:01:02.000 --> 00:01:04.000
Nhưng ngày nay,

00:01:04.000 --> 00:01:06.000
tôi tin rằng vật này

00:01:06.000 --> 00:01:08.000
là một phần quan trọng

00:01:08.000 --> 00:01:10.000
trong chính trị vùng Trung Đông.

00:01:10.000 --> 00:01:12.000
Và đó là một đồ vật

00:01:12.000 --> 00:01:14.000
chứa đựng những câu chuyện thú vị

00:01:14.000 --> 00:01:18.000
và những câu chuyện vẫn chưa kết thúc cho đến bây giờ.

NOTE Paragraph

00:01:18.000 --> 00:01:20.000
Câu chuyện khởi đầu

00:01:20.000 --> 00:01:24.000
từ cuộc chiến giữa Iran và Iraq

00:01:24.000 --> 00:01:26.000
và một chuỗi những sự kiện đó

00:01:26.000 --> 00:01:28.000
lên đến cực điểm

00:01:28.000 --> 00:01:30.000
ở cuộc xâm lược Iraq

00:01:30.000 --> 00:01:32.000
bởi những lực lượng nước ngoài,

00:01:32.000 --> 00:01:34.000
sự lật đổ một nhà cầm quyền chuyên chế

00:01:34.000 --> 00:01:37.000
và một sự thay đổi chế độ ngay tức khắc.

00:01:37.000 --> 00:01:39.000
Và tôi muốn bắt đầu

00:01:39.000 --> 00:01:41.000
với một tình tiết từ những chuỗi sự kiện đó

00:01:41.000 --> 00:01:44.000
mà hầu hết các bạn đều rất quen thuộc,

00:01:44.000 --> 00:01:46.000
yến tiệc Belshazar --

00:01:46.000 --> 00:01:48.000
bởi vì chúng ta đang nói về chiến tranh Iran-Iraq

00:01:48.000 --> 00:01:51.000
năm 539 trước công nguyên.

00:01:51.000 --> 00:01:53.000
Và điểm chung

00:01:53.000 --> 00:01:55.000
giữa các sự kiện

00:01:55.000 --> 00:01:58.000
của năm 539 trước Công Nguyên và năm 2003 và khoảng giữa

00:01:58.000 --> 00:02:00.000
gây sửng sốt.

00:02:00.000 --> 00:02:02.000
Các bạn đang chiêm ngưỡng bức họa của Rembrandt,

00:02:02.000 --> 00:02:04.000
hiện được trưng bày ở Phòng tranh Quốc gia ở London,

00:02:04.000 --> 00:02:06.000
miêu tả một trích đoạn từ nhà tiên tri Daniel

00:02:06.000 --> 00:02:09.000
trong kinh thánh Do Thái.

00:02:09.000 --> 00:02:11.000
Và các bạn đều biết đại khái câu chuyện.

NOTE Paragraph

00:02:11.000 --> 00:02:14.000
Belshazzar, con trai của Nebuchadnezzar,

00:02:14.000 --> 00:02:17.000
Nebuchadnezzar người đã chinh phục Israel, đánh bại Jerusalem

00:02:17.000 --> 00:02:19.000
và bắt giữ người dân

00:02:19.000 --> 00:02:21.000
và bắt những người Do Thái quay lại Babylon.

00:02:21.000 --> 00:02:24.000
Không chỉ những người Do Thái, ông còn xâm phạm đến những chiếc bình của thánh đường.

00:02:24.000 --> 00:02:27.000
Ông lục soát và mạo phạm thánh đường.

00:02:27.000 --> 00:02:30.000
Và những chiếc bình bằng vàng quý hiếm của thánh điện ở Jerusalem

00:02:30.000 --> 00:02:33.000
đã được đem đến Babylon.

00:02:33.000 --> 00:02:35.000
Belshazzar, con trai ông,

00:02:35.000 --> 00:02:37.000
quyến định mở yến tiệc.

00:02:37.000 --> 00:02:39.000
Và để tạo không khí hào hứng hơn

00:02:39.000 --> 00:02:42.000
y xúc phạm thánh thần,

00:02:42.000 --> 00:02:45.000
và cho đem ra những chiếc bình thánh đường.

00:02:45.000 --> 00:02:48.000
Y vốn đang gây chiến với người Iran,

00:02:48.000 --> 00:02:50.000
với vua của vương quốc Ba Tư.

NOTE Paragraph

00:02:50.000 --> 00:02:53.000
Và đêm hôm đó, Daniel cho chúng ta biết,

00:02:53.000 --> 00:02:55.000
khi lễ hội lên đến cực điểm,

00:02:55.000 --> 00:02:58.000
một bàn tay xuất hiện và viết lên tường,

00:02:58.000 --> 00:03:01.000
"Vua đã bị đem lên cán cân và và không hề cân sức,

00:03:01.000 --> 00:03:03.000
vương quốc ngươi được giao cho

00:03:03.000 --> 00:03:05.000
người Merde và người Ba Tư."

00:03:05.000 --> 00:03:07.000
Và chính đêm hôm đó

00:03:07.000 --> 00:03:11.000
Cyrus, vua Ba Tư, tiến vào Babylon

00:03:11.000 --> 00:03:16.000
và toàn bộ đế chế của Belshazzar sụp đổ.

00:03:16.000 --> 00:03:18.000
Đó dĩ nhiên là một khoảng khắc hùng tráng

00:03:18.000 --> 00:03:20.000
trong lịch sử.

00:03:20.000 --> 00:03:22.000
của người Do Thái.

00:03:22.000 --> 00:03:24.000
Đó là một câu chuyện tuyệt vời. Một câu chuyện tất cả chúng ta đều biết.

00:03:24.000 --> 00:03:26.000
"Chữ viết trên tường"

00:03:26.000 --> 00:03:29.000
là một phần ngôn ngữ hàng ngày của chúng ta.

00:03:29.000 --> 00:03:31.000
Việc xảy ra tiếp theo

00:03:31.000 --> 00:03:33.000
rất đáng chú ý,

00:03:33.000 --> 00:03:35.000
và đó là lúc hình trụ này

00:03:35.000 --> 00:03:37.000
xuất hiện trong câu chuyên.

NOTE Paragraph

00:03:37.000 --> 00:03:39.000
Cyrus, vua Ba Tư,

00:03:39.000 --> 00:03:41.000
tiến vào Babylon mà không hề có một trận đánh nào xảy ra --

00:03:41.000 --> 00:03:43.000
đế chế Babylon vĩ đại,

00:03:43.000 --> 00:03:45.000
trải dài từ nam trung Iraq

00:03:45.000 --> 00:03:47.000
đến Địa Trung Hải,

00:03:47.000 --> 00:03:49.000
rơi vào tay Cyrus.

00:03:49.000 --> 00:03:53.000
Và Cyrus làm một bản tuyên ngôn.

00:03:53.000 --> 00:03:56.000
Và đó chính là hình trụ này,

00:03:56.000 --> 00:03:59.000
bản tuyên ngôn được tạo bởi vị vua được Chúa dẫn đường

00:03:59.000 --> 00:04:03.000
người đã lật đổ bạo quân Iraq

00:04:03.000 --> 00:04:05.000
và đem lại tự do cho nhân dân.

00:04:05.000 --> 00:04:07.000
Trong tiếng Babylon ngân vang --

00:04:07.000 --> 00:04:09.000
bản tuyên ngôn được viết bằng tiếng Babylon --

00:04:09.000 --> 00:04:12.000
ông nói, "Ta là Cyrus, vua của cả vũ trụ,

00:04:12.000 --> 00:04:14.000
vị vua vĩ đại, vị vua đầy quyền lực,

00:04:14.000 --> 00:04:18.000
vua của Babylon, vua của năm châu bốn biển."

00:04:18.000 --> 00:04:21.000
Những lời lẽ đó đầy sự ngoa dụ như các bạn có thể thấy.

00:04:21.000 --> 00:04:23.000
Đây có lẽ là

00:04:23.000 --> 00:04:25.000
cuộc họp báo thật sự đầu tiên

00:04:25.000 --> 00:04:27.000
của một đội quân chiến thắng

00:04:27.000 --> 00:04:29.000
mà chúng ta được biết.

00:04:29.000 --> 00:04:31.000
Và nó được viết, như chúng ta sẽ thấy sớm thôi,

00:04:31.000 --> 00:04:34.000
bởi những chuyên gia PR rất khéo léo.

00:04:34.000 --> 00:04:37.000
Vậy nên phép ngoa dụ kia không có gì ngạc nhiên.

NOTE Paragraph

00:04:37.000 --> 00:04:39.000
Và vị vua vĩ đại, hùng mạnh,

00:04:39.000 --> 00:04:42.000
vua của năm châu bốn biển định làm gì?

00:04:42.000 --> 00:04:45.000
Ngài tiếp tục rằng một khi đã chiếm được Babylon,

00:04:45.000 --> 00:04:48.000
ngài sẽ lập tức cho tất cả những người

00:04:48.000 --> 00:04:50.000
mà hai tên Babylon - Nebuchadnezzar và Belshazzar --

00:04:50.000 --> 00:04:52.000
đã bắt giữa làm nô lệ

00:04:52.000 --> 00:04:54.000
được tự do.

00:04:54.000 --> 00:04:56.000
Ngài sẽ cho họ trở về cố quốc.

00:04:56.000 --> 00:04:58.000
Và quan trọng hơn,

00:04:58.000 --> 00:05:00.000
Ngài sẽ cho họ giành lại

00:05:00.000 --> 00:05:02.000
các vị thần, tượng,

00:05:02.000 --> 00:05:04.000
bình ở thánh đường,

00:05:04.000 --> 00:05:06.000
đã bị tịch thu.

00:05:06.000 --> 00:05:09.000
Những người đã bị dân Babylon đàn áp và trục xuất

00:05:09.000 --> 00:05:11.000
sẽ hồi hương,

00:05:11.000 --> 00:05:14.000
cùng với các vị thần của mình.

00:05:14.000 --> 00:05:17.000
Họ sẽ được phục hồi những bệ thờ

00:05:17.000 --> 00:05:19.000
và được phép thờ thần linh

00:05:19.000 --> 00:05:22.000
theo cách của riêng mình, tại nơi họ sống.

00:05:22.000 --> 00:05:24.000
Đây là chiếu chỉ,

00:05:24.000 --> 00:05:27.000
mà đồ vật này là bằng chứng

00:05:27.000 --> 00:05:29.000
của việc những người Do Thái,

00:05:29.000 --> 00:05:31.000
sau khi bị đày ải ở Babylon,

00:05:31.000 --> 00:05:34.000
những năm tháng họ ngồi bên dòng sông ở Babylon,

00:05:34.000 --> 00:05:37.000
khóc than khi nhớ đến Jerusalem,

00:05:37.000 --> 00:05:40.000
những người Do Thái đó đã được trở về nhà.

00:05:40.000 --> 00:05:42.000
Họ được phép trở lại Jerusalem

00:05:42.000 --> 00:05:44.000
và xây dựng lại thánh đường.

NOTE Paragraph

00:05:44.000 --> 00:05:46.000
Đó là một tài liệu trung tâm

00:05:46.000 --> 00:05:48.000
trong lịch sử Do Thái.

00:05:48.000 --> 00:05:52.000
Và Kí sử biên niên, sách Ezra trong Kinh Thánh Cựu Ước

00:05:52.000 --> 00:05:54.000
đều thuật lại với ngôn từ ngân vang.

00:05:54.000 --> 00:05:56.000
Đây là phiên bản Do Thái

00:05:56.000 --> 00:05:58.000
của cùng một câu chuyên.

00:05:58.000 --> 00:06:00.000
"Cyrus, đại đế Ba Tư đã nói,

00:06:00.000 --> 00:06:03.000
'Tất cả các vương quốc trên Trái Đất này là do Thánh Chúa của thiên đàng ban tặng ngươi,

00:06:03.000 --> 00:06:05.000
và ngài lệnh cho ta

00:06:05.000 --> 00:06:07.000
xây cho ngài một ngôi nhà ở Jerusalem.

00:06:07.000 --> 00:06:09.000
Đó là ai trong số những con người này?

00:06:09.000 --> 00:06:11.000
Chúa hãy đi cùng người đó,

00:06:11.000 --> 00:06:14.000
và để hắn đứng lên."

00:06:14.000 --> 00:06:16.000
"đứng lên" -- aaleh.

00:06:16.000 --> 00:06:19.000
Yếu tố trung tâm vẫn là

00:06:19.000 --> 00:06:21.000
về sự trở về,

00:06:21.000 --> 00:06:23.000
một phần chủ đạo

00:06:23.000 --> 00:06:25.000
trong sự sinh tồn của đạo Do Thái.

00:06:25.000 --> 00:06:27.000
Như các bạn đều biết, hành trình trở về từ kiếp tha hương,

00:06:27.000 --> 00:06:29.000
thánh đường thứ hai,

00:06:29.000 --> 00:06:31.000
đã viết lại đạo Do thái.

00:06:31.000 --> 00:06:33.000
Và sự thay đổi đó,

00:06:33.000 --> 00:06:35.000
thời điểm lịch sử vĩ đại ấy,

00:06:35.000 --> 00:06:39.000
đã được hiện thực hóa bởi Cyrus, vị vua Ba Tư,

00:06:39.000 --> 00:06:42.000
được thuật lại cho chúng ta qua ngôn ngữ Do Thái trong Kinh Thánh

00:06:42.000 --> 00:06:45.000
và ngôn ngữ Babylon trên đất sét.

NOTE Paragraph

00:06:45.000 --> 00:06:47.000
Hai văn bản quan trọng,

00:06:47.000 --> 00:06:49.000
còn chính trị thì sao?

00:06:49.000 --> 00:06:51.000
Cái đã diễn ra

00:06:51.000 --> 00:06:54.000
là sự thay đổi cơ bản trong lịch sử Trung Đông.

00:06:54.000 --> 00:06:57.000
Đế chế Iran, bao gồm người Media và người Ba Tư,

00:06:57.000 --> 00:06:59.000
được thống nhất dưới chân Cyrus,

00:06:59.000 --> 00:07:03.000
trở thành đế chế vĩ đại đầu tiên trên thế giới.

00:07:03.000 --> 00:07:06.000
Cyrus bắt đầu cai trị vào những năm 530 trước Công Nguyên,

00:07:06.000 --> 00:07:10.000
và trước thời đại của con trai ông Darius,

00:07:10.000 --> 00:07:13.000
toàn bộ vùng phía đông Địa Trung Hải

00:07:13.000 --> 00:07:15.000
đã nằm dưới quyền của Ba Tư.

00:07:15.000 --> 00:07:17.000
Đế chế này, trên thực tế,

00:07:17.000 --> 00:07:19.000
là toàn bộ Trung Đông như chúng ta biết ngày nay,

00:07:19.000 --> 00:07:22.000
và chính nó đã hình thành Trung Đông như ta đã biết.

00:07:22.000 --> 00:07:24.000
Đó là đế chế lớn nhất mà thế giới được biết khi đó,

00:07:24.000 --> 00:07:26.000
Quan trọng hơn,

00:07:26.000 --> 00:07:28.000
đó là một quốc gia

00:07:28.000 --> 00:07:30.000
đa văn hóa, đa tín ngưỡng đầu tiên

00:07:30.000 --> 00:07:32.000
trên một quy mô rộng.

00:07:32.000 --> 00:07:34.000
Và nó được điều hành theo một cách hoàn toàn mới.

00:07:34.000 --> 00:07:36.000
Đất nước sử dụng nhiều ngôn ngữ khác nhau.

00:07:36.000 --> 00:07:39.000
Việc bản tuyên ngôn được viết bằng tiếng Babylon nói lên một điều.

00:07:39.000 --> 00:07:41.000
Bản tuyên ngôn phải công nhận tập quán,

00:07:41.000 --> 00:07:44.000
con người, tôn giáo, tín ngưỡng khác nhau.

00:07:44.000 --> 00:07:47.000
Tất cả những điều đó được Cyrus tôn trọng.

NOTE Paragraph

00:07:47.000 --> 00:07:49.000
Cyrus xây dựng một mô hình

00:07:49.000 --> 00:07:51.000
chỉ cho ta cách điều hành

00:07:51.000 --> 00:07:56.000
một xã hội đa dân tộc, đa tín ngưỡng, đa văn hóa.

00:07:56.000 --> 00:07:58.000
Và kết quả là

00:07:58.000 --> 00:08:01.000
một đế chế bao gồm tất cả những vùng các bạn nhìn thấy trên màn hình,

00:08:01.000 --> 00:08:04.000
đã trường tồn suốt 200 năm

00:08:04.000 --> 00:08:07.000
cho đến khi nó bị Alexander làm tan vỡ.

00:08:07.000 --> 00:08:09.000
Nó để lại một giấc mơ về Trung Đông như một khối thống nhất,

00:08:09.000 --> 00:08:11.000
một khối mà những con người với tín ngưỡng khác nhau

00:08:11.000 --> 00:08:13.000
có thể cùng sinh sống.

00:08:13.000 --> 00:08:15.000
Những cuộc xâm lăng của người Hi Lạp đã chấm dứt điều đó.

00:08:15.000 --> 00:08:18.000
Và tất nhiên, Alexander không thể duy trì chính quyền

00:08:18.000 --> 00:08:20.000
và nó đã tan rã thành nhiều mảnh.

00:08:20.000 --> 00:08:22.000
Nhưng điều mà Cyrus tượng trưng

00:08:22.000 --> 00:08:24.000
vẫn là một vấn đề trọng tâm tuyệt đối.

NOTE Paragraph

00:08:24.000 --> 00:08:27.000
Nhà sử học Hi Lạp Xenophon

00:08:27.000 --> 00:08:29.000
viết cuốn sách "Dạy về Cyrus"

00:08:29.000 --> 00:08:31.000
tôn vinh ông như một vị vua vĩ đại.

00:08:31.000 --> 00:08:34.000
Và xuyên suốt văn hóa châu Âu về sau,

00:08:34.000 --> 00:08:37.000
Cyrus tiếp tục là một hình mẫu.

00:08:37.000 --> 00:08:39.000
Đây là bức ảnh từ thế kỷ XVI

00:08:39.000 --> 00:08:41.000
cho ta thấy sự tôn kính

00:08:41.000 --> 00:08:44.000
đối với ông lan rộng như thế nào.

00:08:44.000 --> 00:08:46.000
Và sách của Xenophon về Cyrus

00:08:46.000 --> 00:08:49.000
chỉ cho ta cách điều hành một xã hội đa dạng

00:08:49.000 --> 00:08:51.000
là một trong những sách giáo khoa hay nhất

00:08:51.000 --> 00:08:53.000
đã ảnh hưởng các vị cha đẻ

00:08:53.000 --> 00:08:55.000
của cuộc cách mạng Hoa Kỳ.

00:08:55.000 --> 00:08:57.000
Jefferson là một người hâm mộ nhiệt tình

00:08:57.000 --> 00:08:59.000
những tư tưởng của Cyrus

00:08:59.000 --> 00:09:01.000
đã nói với những tư tưởng của thế kỷ XVIII

00:09:01.000 --> 00:09:03.000
về cách xây dựng sự khoan dung tôn giáo

00:09:03.000 --> 00:09:06.000
trong một nhà nước mới.

NOTE Paragraph

00:09:08.000 --> 00:09:10.000
Trong khi đó, quay trở lại Babylon,

00:09:10.000 --> 00:09:12.000
mọi sự không diễn ra tốt đẹp.

00:09:12.000 --> 00:09:15.000
Sau Alexander, Babylon suy vong,

00:09:15.000 --> 00:09:18.000
những đế chế khác trở thành tàn tích,

00:09:18.000 --> 00:09:22.000
và tất cả những vết tích của một đế chế Empire giàu mạnh biến mất --

00:09:22.000 --> 00:09:24.000
cho đến năm 1879

00:09:24.000 --> 00:09:27.000
khi vật hình trụ được phát hiện

00:09:27.000 --> 00:09:30.000
bởi một cuộc khai quật triển lãm tại Bảo tàng Anh tập trung về Babylon.

00:09:30.000 --> 00:09:33.000
Và nó bắt đầu một câu chuyện khác.

00:09:33.000 --> 00:09:35.000
Nó bắt đầu một cuộc tranh luận sôi nổi

00:09:35.000 --> 00:09:37.000
giữa thế kỷ XIX:

00:09:37.000 --> 00:09:40.000
Những lời của Kinh Thánh liệu có đáng tin? Chúng ta có thể tin chúng được không?

00:09:40.000 --> 00:09:42.000
Chúng ta chỉ biết

00:09:42.000 --> 00:09:44.000
về sự hồi hương của những người Do Thái và bản tuyên ngôn của Cyrus

00:09:44.000 --> 00:09:46.000
từ những lời trong Kinh Thánh Cựu Ước.

00:09:46.000 --> 00:09:48.000
Không một bằng chứng nào khác.

00:09:48.000 --> 00:09:50.000
Đột nhiên vật này xuất hiện.

00:09:50.000 --> 00:09:52.000
Và sự phấn khích đến với

00:09:52.000 --> 00:09:54.000
một thế giới mà những người tin vào Kinh Thánh

00:09:54.000 --> 00:09:56.000
đã bị lung lay niềm tin vào sự hình thành trật tự thế giới

00:09:56.000 --> 00:09:58.000
bởi thuyết tiến hoa, bởi địa chất học,

00:09:58.000 --> 00:10:00.000
đây là bằng chứng

00:10:00.000 --> 00:10:02.000
rằng những lời Kinh Thánh là chính xác về lịch sử.

00:10:02.000 --> 00:10:05.000
Đó là một khoảnh khác tuyệt vời của thế kỷ XIX.

NOTE Paragraph

00:10:05.000 --> 00:10:10.000
Nhưng - và đây tất nhiên là khi sự việc trở nên phức tạp --

00:10:10.000 --> 00:10:12.000
Sự kiện là xác thực,

00:10:12.000 --> 00:10:15.000
hoan hô khảo cổ học,

00:10:15.000 --> 00:10:18.000
nhưng sự diễn giải phức tạp hơn.

00:10:18.000 --> 00:10:21.000
Bởi vì văn bản trên vật hình trụ và trong Kinh Thánh Cựu Ước

00:10:21.000 --> 00:10:23.000
khác nhau ở một điểm mấu chốt.

00:10:23.000 --> 00:10:25.000
Vật hình trụ của người Babylon

00:10:25.000 --> 00:10:27.000
được viết bởi các thầy tế

00:10:27.000 --> 00:10:29.000
của vị thần tôn kính của người Babylon, Marduk.

00:10:29.000 --> 00:10:31.000
Và, không ngạc nhiên gì,

00:10:31.000 --> 00:10:33.000
họ cho ta biết tất cả những sự kiện kia được thực hiện bởi Marduk.

00:10:33.000 --> 00:10:36.000
"Marduk, như chúng ta biết, gọi Cyrus bằng tên."

00:10:36.000 --> 00:10:39.000
Marduk cầm tay Cyrus,

00:10:39.000 --> 00:10:41.000
kêu gọi ông lãnh đạo người của mình

00:10:41.000 --> 00:10:44.000
và đưa ông luật lệ Babylon.

00:10:44.000 --> 00:10:46.000
Marduk nói với Cyrus

00:10:46.000 --> 00:10:48.000
rằng ông sẽ làm những việc vĩ đại và cao cả

00:10:48.000 --> 00:10:50.000
là giải phóng dân tộc.

00:10:50.000 --> 00:10:52.000
Và đây là lý do tại sao chúng ta cần biết ơn

00:10:52.000 --> 00:10:54.000
và thờ phụng Marduk.

NOTE Paragraph

00:10:54.000 --> 00:10:56.000
Các tác giả Do Thái

00:10:56.000 --> 00:10:58.000
trong Kinh Cựu Ước

00:10:58.000 --> 00:11:01.000
bạn sẽ không ngạc nhiên khi biết rằng,

00:11:01.000 --> 00:11:03.000
họ có một quan điểm khác về sự việc này.

00:11:03.000 --> 00:11:05.000
Đối với họ, tất nhiên, không thể là Marduk

00:11:05.000 --> 00:11:07.000
đã tạo ra sự kiện đó.

00:11:07.000 --> 00:11:09.000
Chỉ có thể là Jehovah.

00:11:09.000 --> 00:11:11.000
Và thế là trong Isaiah,

00:11:11.000 --> 00:11:13.000
chúng ta có những đoạn viết kì lạ

00:11:13.000 --> 00:11:15.000
ghi nhận công lao

00:11:15.000 --> 00:11:16.000
không phải của Marduk

00:11:16.000 --> 00:11:19.000
mà là của Thánh Chúa của Israel --

00:11:19.000 --> 00:11:21.000
vị Thánh Chúa của Israel

00:11:21.000 --> 00:11:23.000
cũng gọi Cyrus bằng tên,

00:11:23.000 --> 00:11:26.000
cũng cầm tay Cyrus

00:11:26.000 --> 00:11:28.000
và kêu gọi ông dẫn dắt dân tộc mình.

00:11:28.000 --> 00:11:30.000
Đó là một ví dụ xuất sắc

00:11:30.000 --> 00:11:34.000
về hai cách chiếm hữu của thầy tu tế cùng một sự kiện,

00:11:34.000 --> 00:11:36.000
hai cách diễn giải tôn giáo khác nhau

00:11:36.000 --> 00:11:38.000
của cùng một sự kiện chính trị.

NOTE Paragraph

00:11:38.000 --> 00:11:40.000
Chúa, như chúng ta biết,

00:11:40.000 --> 00:11:42.000
thường về phe những đạo quân lớn.

00:11:42.000 --> 00:11:45.000
Câu hỏi là, đó là vị chúa nào?

00:11:45.000 --> 00:11:47.000
Và cuộc tranh luận làm bối rối

00:11:47.000 --> 00:11:49.000
người thế kỷ XIX

00:11:49.000 --> 00:11:51.000
khi họ nhận ra rằng Kinh Cựu Ước

00:11:51.000 --> 00:11:54.000
là một phần của một thế giới tôn giáo mênh mông hơn nhiều.

00:11:54.000 --> 00:11:56.000
Và rất rõ ràng rằng

00:11:56.000 --> 00:11:59.000
vật hình trụ này có lâu đời hơn đoạn trích Isaiah,

00:11:59.000 --> 00:12:01.000
và còn nữa, Jehovah nói

00:12:01.000 --> 00:12:03.000
với những lời lẽ rất giống

00:12:03.000 --> 00:12:05.000
với ngôn từ của Marduk.

00:12:05.000 --> 00:12:08.000
Và về một mặt nào đó thì Isaiah biết điều này,

00:12:08.000 --> 00:12:10.000
bởi vì ông đã nói,

00:12:10.000 --> 00:12:13.000
đây tất nhiên là lời Chúa nói,

00:12:13.000 --> 00:12:15.000
rằng "Ta đã gọi ngươi bằng tên

00:12:15.000 --> 00:12:17.000
mặc dù ngươi không biết ta."

00:12:17.000 --> 00:12:19.000
Tôi nghĩ chúng ta có thể ghi nhận

00:12:19.000 --> 00:12:21.000
rằng Cyrus không nhận ra

00:12:21.000 --> 00:12:24.000
ông đang hành động từ mệnh lệnh của Jehovah.

00:12:24.000 --> 00:12:27.000
Và ông chắc hẳn cũng sẽ ngạc nhiên không kém khi biết mình hành động từ mệnh lệnh của Marduk.

00:12:27.000 --> 00:12:29.000
Bởi vì một điều thú vị tất nhiên,

00:12:29.000 --> 00:12:31.000
Cyrus là một người Iran mẫu mực

00:12:31.000 --> 00:12:33.000
với một hệ thống thần linh hoàn toàn khác

00:12:33.000 --> 00:12:35.000
không được nhắc đến trong bất kỳ văn bản nào.

NOTE Paragraph

00:12:35.000 --> 00:12:37.000
(Tràng cười)

NOTE Paragraph

00:12:37.000 --> 00:12:39.000
Đó là năm 1879.

00:12:39.000 --> 00:12:41.000
40 năm trôi qua

00:12:41.000 --> 00:12:44.000
và chúng ta đang ở năm 1917,

00:12:44.000 --> 00:12:46.000
và vật hình trụ đến một thế giới khác.

00:12:46.000 --> 00:12:48.000
Lần này, chính trị thật sự

00:12:48.000 --> 00:12:50.000
của thế giới đương đại --

00:12:50.000 --> 00:12:53.000
năm của Tuyên ngôn Balfour,

00:12:53.000 --> 00:12:56.000
năm mà nước Anh, thế lực đế quốc mới ở Trung Đông,

00:12:56.000 --> 00:12:58.000
quyết định công bố

00:12:58.000 --> 00:13:00.000
một ngôi nhà Do thái,

00:13:00.000 --> 00:13:02.000
đó là nơi

00:13:02.000 --> 00:13:04.000
người Do Thái trở về.

00:13:04.000 --> 00:13:06.000
và phản ứng của cộng đồng Do Thái

00:13:06.000 --> 00:13:09.000
tại Đông Âu về vấn đề này rất khoa trương.

00:13:09.000 --> 00:13:11.000
Và xuyên khắp Đông Âu,

00:13:11.000 --> 00:13:13.000
người Do Thái trưng bày những bức tranh của Cyrus

00:13:13.000 --> 00:13:15.000
và của vua George đệ ngũ

00:13:15.000 --> 00:13:17.000
bên cạnh nhau --

00:13:17.000 --> 00:13:19.000
hai vị vua vĩ đại

00:13:19.000 --> 00:13:22.000
đã cho phép sự hồi hương về Jerusalem.

00:13:22.000 --> 00:13:25.000
Và hình trụ Cyrus lại xuất hiện trong suy nghĩ của công chúng

00:13:25.000 --> 00:13:27.000
và văn bản của nó

00:13:27.000 --> 00:13:30.000
như một minh chứng tại sao điều sẽ xảy ra

00:13:30.000 --> 00:13:33.000
sau khi chiến tranh kết thúc năm 1918

00:13:33.000 --> 00:13:36.000
là một phần của kế hoạch thần thánh.

00:13:36.000 --> 00:13:38.000
Các bạn đều biết điều gì đã xảy ra.

00:13:38.000 --> 00:13:41.000
Nhà nước Israel được thành lập,

00:13:41.000 --> 00:13:44.000
và 50 năm sau, vào những năm 60s,

00:13:44.000 --> 00:13:47.000
có một điều dễ nhận thấy là vai trò của Anh như một thế lực đế quốc đã qua rồi.

00:13:47.000 --> 00:13:50.000
Và một câu chuyện khác của vật hình trụ này bắt đầu.

NOTE Paragraph

00:13:50.000 --> 00:13:52.000
Anh và Mỹ quyết định rằng khu vực đó

00:13:52.000 --> 00:13:55.000
cần phải được cách li khỏi chủ nghĩa Cộng Sản,

00:13:55.000 --> 00:13:58.000
và siêu cường được tạo ra để làm việc này

00:13:58.000 --> 00:14:00.000
là Iran của vua Shah.

00:14:00.000 --> 00:14:03.000
Và thế là vua Shah sáng tác ra một lịch sử Iran,

00:14:03.000 --> 00:14:05.000
hay là sự trở về lịch sử Iran,

00:14:05.000 --> 00:14:08.000
đặt ông vào vị trung tâm của một truyền thống cao quý

00:14:08.000 --> 00:14:10.000
và sản xuất những đồng tiền

00:14:10.000 --> 00:14:12.000
in hình ông

00:14:12.000 --> 00:14:14.000
cùng với vật hình trụ Cyrus.

00:14:14.000 --> 00:14:17.000
Khi ông tổ chức lễ ăn mừng ở Persepolis,

00:14:17.000 --> 00:14:19.000
ông triệu tập vật hình trụ

00:14:19.000 --> 00:14:22.000
nó được bảo tàng Anh cho mượn, chuyển đến Tehran,

00:14:22.000 --> 00:14:24.000
và là một phần của những lễ ăn mừng

00:14:24.000 --> 00:14:27.000
của triều đại Pahlavi.

00:14:27.000 --> 00:14:30.000
Hình trụ Cyrus: vật đảm bảo của vua Shah.

NOTE Paragraph

00:14:30.000 --> 00:14:33.000
10 năm sau, một câu chuyện khác:

00:14:33.000 --> 00:14:35.000
Cách mạng Iran năm 1979.

00:14:35.000 --> 00:14:37.000
Cách mạng Hồi giáo, không còn Cyrus nữa;

00:14:37.000 --> 00:14:39.000
chúng ta không quan tâm đến giai đoạn lịch sử đó nữa,

00:14:39.000 --> 00:14:42.000
chúng ta quan tâm đến đất nước Hồi giáo Iran --

00:14:42.000 --> 00:14:44.000
cho đến khi Irraq,

00:14:44.000 --> 00:14:47.000
một siêu cường mới mà chúng ta quyến định là phải thuộc về khu vực này,

00:14:47.000 --> 00:14:49.000
tấn công Iran.

00:14:49.000 --> 00:14:51.000
Chiến tranh Iran-Iraq nổ ra.

00:14:51.000 --> 00:14:53.000
Và người Iran thấy cần thiết

00:14:53.000 --> 00:14:56.000
phải ghi nhớ quá khứ hào hùng của họ,

00:14:56.000 --> 00:14:58.000
quá khứ vinh quang

00:14:58.000 --> 00:15:01.000
khi họ đánh nhau với Iraq và giành thắng lợi.

00:15:01.000 --> 00:15:03.000
Đó là thời điểm quyết đinh cần tìm một biểu tượng

00:15:03.000 --> 00:15:06.000
để đoàn kết tất cả những người Iran --

00:15:06.000 --> 00:15:08.000
những người Hồi giáo và phi Hồi giáo,

00:15:08.000 --> 00:15:11.000
Thiên chúa giáo, Hỏa giáo, Do Thái

00:15:11.000 --> 00:15:13.000
những người mộ đạo và không mộ đạo.

00:15:13.000 --> 00:15:16.000
Và biểu tượng hiển nhiên nhất là Cyrus.

NOTE Paragraph

00:15:16.000 --> 00:15:19.000
Vì thế khi bảo tàng Anh và bảo tàng quốc gia Tehran

00:15:19.000 --> 00:15:21.000
hợp tác và làm việc chung, như chúng tôi vẫn đang làm,

00:15:21.000 --> 00:15:23.000
người Iran yêu cầu một thứ duy nhất

00:15:23.000 --> 00:15:25.000
để mượn.

00:15:25.000 --> 00:15:27.000
Đó là vật duy nhất họ muốn.

00:15:27.000 --> 00:15:29.000
Họ muốn mượn hình trụ Cyrus.

00:15:29.000 --> 00:15:31.000
Và năm ngoái,

00:15:31.000 --> 00:15:35.000
hình trụ Cyrus đến Tehran

00:15:35.000 --> 00:15:38.000
lần thứ hai.

00:15:38.000 --> 00:15:41.000
Nó được trưng bày ở đó, trong một cái hộp

00:15:41.000 --> 00:15:44.000
bởi giám đốc bảo tàng quốc gia Iran,

00:15:44.000 --> 00:15:47.000
một trong rất nhiều phụ nữ Iran giữ trọng trách cấp cao,

00:15:47.000 --> 00:15:49.000
bà Ardakani.

00:15:49.000 --> 00:15:51.000
Đó là một sự kiện lớn.

00:15:51.000 --> 00:15:54.000
Đây là mặt khác của cùng một tấm ảnh.

00:15:54.000 --> 00:15:57.000
Tại Tehran nó được chiêm ngưỡng

00:15:57.000 --> 00:15:59.000
bởi một đến hai triệu người

00:15:59.000 --> 00:16:01.000
trong vòng vài tháng.

00:16:01.000 --> 00:16:03.000
Sự kiện này vượt quá bất kì cuộc triển lãm ăn khách nào

00:16:03.000 --> 00:16:05.000
ở phương Tây.

00:16:05.000 --> 00:16:08.000
Và đó là chủ đề của một cuộc tranh luận lớn

00:16:08.000 --> 00:16:11.000
về ý nghĩa của hình trụ, ý nghĩa của Cyrus,

00:16:11.000 --> 00:16:14.000
nhưng trên tất cả, Cyrus được tôn vinh qua vật hình trụ này --

00:16:14.000 --> 00:16:17.000
Cyrus người bảo hộ của đất nước,

00:16:17.000 --> 00:16:19.000
tất nhiên, nhà vô địch của cái hồn Iran,

00:16:19.000 --> 00:16:21.000
và của tất cả người dân Iran,

00:16:21.000 --> 00:16:23.000
khoan dung với mọi tín ngưỡng.

00:16:23.000 --> 00:16:25.000
Và ở Iran hiện nay,

00:16:25.000 --> 00:16:28.000
Hỏa giáo và Thiên chúa giáo có vị trí đảm bảo

00:16:28.000 --> 00:16:31.000
trong quốc hội Iran, một điều rất đáng tự hào.

NOTE Paragraph

00:16:31.000 --> 00:16:34.000
Để được chiêm ngưỡng vật này tại Tehran,

00:16:34.000 --> 00:16:36.000
hàng nghìn người Do Thái sống ở Iran

00:16:36.000 --> 00:16:38.000
đã đến Tehran.

00:16:38.000 --> 00:16:40.000
Nó trở thành một biểu tượng vĩ đại,

00:16:40.000 --> 00:16:42.000
một chủ đề tranh luận thú vị

00:16:42.000 --> 00:16:45.000
về giá trị của Iran tại bản xứ và ở nước ngoài.

00:16:45.000 --> 00:16:48.000
Liệu Iran có còn là người che chở cho những kẻ bị áp bức?

00:16:48.000 --> 00:16:50.000
Liệu Iran có giải phóng cho những con người

00:16:50.000 --> 00:16:53.000
đã bị các tên bạo chúa bắt làm nô lệ và chiếm đoạt?

00:16:53.000 --> 00:16:56.000
Đây là một câu hỏi đau đầu về vận mệnh quốc gia,

00:16:56.000 --> 00:16:58.000
và nó được đặt ra

00:16:58.000 --> 00:17:00.000
tại một lễ rước trọng đại

00:17:00.000 --> 00:17:02.000
chào mừng sự hồi hương.

00:17:02.000 --> 00:17:05.000
Các bạn đang nhìn thấy vật hình trụ Cyrus ngọa cỡ này trên sân khấu

00:17:05.000 --> 00:17:08.000
với những vĩ nhân của lịch sử Iran

00:17:08.000 --> 00:17:10.000
tập hợp lại để đảm nhận vị trí riêng

00:17:10.000 --> 00:17:13.000
trong di sản của Iran.

00:17:13.000 --> 00:17:15.000
Đó là một chuyện kể

00:17:15.000 --> 00:17:18.000
bởi chính tổng thống.

NOTE Paragraph

00:17:18.000 --> 00:17:20.000
Và đối với tôi,

00:17:20.000 --> 00:17:22.000
việc đem đồ vật này đến Iran,

00:17:22.000 --> 00:17:24.000
được cho phép đem nó đến Iran

00:17:24.000 --> 00:17:26.000
nghĩa là được phép trở thành một phần

00:17:26.000 --> 00:17:28.000
của một cuộc tranh luận tuyệt vời

00:17:28.000 --> 00:17:30.000
ở trình độ uyên thâm nhất

00:17:30.000 --> 00:17:32.000
về câu hỏi: Iran là gì,

00:17:32.000 --> 00:17:35.000
có những Iran khác nhau không

00:17:35.000 --> 00:17:37.000
và những lịch sử Iran khác nhau

00:17:37.000 --> 00:17:40.000
đã ảnh hưởng thế giới ngày nay như thế nào.

00:17:40.000 --> 00:17:43.000
Đó là một cuộc tranh luận chưa có hồi kết,

00:17:43.000 --> 00:17:45.000
và nó sẽ tiếp tục sục sôi,

00:17:45.000 --> 00:17:47.000
bởi vì vật này

00:17:47.000 --> 00:17:49.000
là một trong những tuyên ngôn vĩ đại

00:17:49.000 --> 00:17:51.000
của khát vọng con người.

00:17:51.000 --> 00:17:55.000
Nó ngang hàng với hiến pháp Hoa Kì.

00:17:55.000 --> 00:17:58.000
Nó chắc chắn chứa đựng nhiều điều về tự do thực sự

00:17:58.000 --> 00:18:00.000
hơn hiến chương Magna Carta.

00:18:00.000 --> 00:18:03.000
Đó là một tài liệu mang nhiều ý nghĩa,

00:18:03.000 --> 00:18:06.000
đối với Iran và khu vực.

NOTE Paragraph

00:18:06.000 --> 00:18:08.000
Một bản sao của vật này

00:18:08.000 --> 00:18:10.000
đang nằm ở Liên Hợp Quốc.

00:18:10.000 --> 00:18:13.000
Mùa thu này tại New York, nó sẽ được trưng bày

00:18:13.000 --> 00:18:15.000
khi những cuộc tranh luận lớn

00:18:15.000 --> 00:18:18.000
về tương lai của Trung Đông diễn ra.

00:18:18.000 --> 00:18:20.000
Và tôi muốn kết thúc bằng cách hỏi các bạn

00:18:20.000 --> 00:18:22.000
câu chuyện tiếp theo

00:18:22.000 --> 00:18:24.000
mà vật này miêu tả sẽ là gì.

00:18:24.000 --> 00:18:26.000
Chắc chắn là nó sẽ còn xuất hiện

00:18:26.000 --> 00:18:28.000
trong nhiều câu chuyện về Trung Đông nữa.

00:18:28.000 --> 00:18:30.000
Và câu chuyện nào về Trung Đông,

00:18:30.000 --> 00:18:32.000
câu chuyện nào về thế giới

00:18:32.000 --> 00:18:34.000
các bạn muốn thấy

00:18:34.000 --> 00:18:36.000
phản ánh những điều

00:18:36.000 --> 00:18:38.000
được ghi lại trên vật hình trụ này?

00:18:38.000 --> 00:18:40.000
Quyền của con người

00:18:40.000 --> 00:18:42.000
được sống cùng nhau trên cùng một lãnh thổ,

00:18:42.000 --> 00:18:44.000
tôn thờ tự do những thứ khác nhau --

00:18:44.000 --> 00:18:46.000
một Trung Đông, một thế giới,

00:18:46.000 --> 00:18:48.000
trong đó tôn giáo không phải là chủ đề của sự chia rẽ

00:18:48.000 --> 00:18:51.000
hoặc tranh cãi.

NOTE Paragraph

00:18:51.000 --> 00:18:54.000
Trong thế giới Trung Đông hiện nay,

00:18:54.000 --> 00:18:57.000
những cuộc tranh luận, như các bạn biết, thật điếc tai.

00:18:57.000 --> 00:18:59.000
Nhưng tôi nghĩ có thể

00:18:59.000 --> 00:19:03.000
tiếng nói quyền lực và uyên bác nhất trong số đó

00:19:03.000 --> 00:19:05.000
lại chính là tiếng nói

00:19:05.000 --> 00:19:07.000
của vật vô tri vô giác này,

00:19:07.000 --> 00:19:09.000
hình trụ Cyrus.

NOTE Paragraph

00:19:09.000 --> 00:19:11.000
Cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:19:11.000 --> 00:19:15.000
(Tiếng vỗ tay tán thưởng)