Przedmioty, które robimy mają jedną największą zaletę - trwają dłużej, niż my. My umieramy, one zostają. Mamy jedno życie, one mają ich wiele, a w każdym z nich mogą znaczyć coś innego. Oznacza to, że my posiadamy jedną biografię, a przedmioty mają ich wiele. Chcę dziś opowiedzieć historię, biografię - a raczej biografie - pewnego nadzwyczajnego przedmiotu. pewnego nadzwyczajnego przedmiotu. Zgodzę się, że nie wygląda okazale. Zgodzę się, że nie wygląda okazale. Jest mniej więcej wielkości piłki do rugby. Wykonany z gliny, został ufromowany w cylindryczny kształt, wyryto na nim gęste napisy, a potem wysuszono na słońcu. Jak możecie zobaczyć jest trochę poobijany, co nie jest zaskakujące, bo powstał 2500 lat temu, a odkryto go w roku 1879. a odkryto go w roku 1879. Jednak dziś przedmiot ten Jednak dziś przedmiot ten gra jedną z głównych ról na politycznej scenie Bliskiego Wschodu. Jest to obiekt, wokół którego powstały fascynujące historie, które bynajmniej nie są jeszcze opowiedziane do końca. Opowieść zaczyna się podczas wojny iracko-irańskiej oraz szeregiem wydarzeń, których kulminacją stała się inwazja na Irak zagranicznych wojsk oraz obalenie despotycznego władcy i natychmiastowa zmiana reżimu. Chciałbym zacząć od pierwszego epizodu w sekwencji zdarzeń, który większość z was powinna znać. To uczta Baltazara - dlatego, że mówimy o wojnie irańsko-irackiej z roku 539 przed naszą erą. Analogie między zdarzeniami Analogie między zdarzeniami z roku 539 p.n.e., a tymi z 2003 są uderzające. z roku 539 p.n.e., a tymi z 2003 są uderzające. Patrzycie na obraz Rembrandta, który znajduje się w National Gallery w Londynie. Ilustruje on tekst proroka Daniela z hebrajskiej Biblii. Wszyscy z grubsza znamy tę opowieść. Baltazar, syn Nabuchodonozora, tego samego który podbił Izrael, złupił Jerozolimę i pojmał Żydów, których zawiódł do Babilonu. i pojmał Żydów, których zawiódł do Babilonu. Nie tylko Żydów, bo zrabował też naczynia świątynne. Splądrował i zbezcześcił przybytek. Wspaniałe złote naczynia ze świątyni w Jerozolimie zostały zabrane do Babilonu. Jego syn Baltazar postanowił wyprawić ucztę. Aby była jeszcze bardziej ekscytująca, do ogólnej zabawy dodał szczyptę świętokradztwa, wprowadzając świątynne naczynia. Trwała już wtedy wojna z Irańczykami, z królem Persji. Prorok Daniel pisze, że tej nocy, gdy zabawa trwała w najlepsze, ukazała się ręka, która napisała na ścianie, "Zważono cię na wadze i okazałeś się zbyt lekki, twoje królestwo uległo podziałowi; oddano je Medom i Persom". Tej samej nocy Cyrus, król Persów, wkroczył do Babilonu i skończyły się rządy Baltazara. To oczywiście wielki moment w historii ludu żydowskiego. To oczywiście wielki moment w historii ludu żydowskiego. To oczywiście wielki moment w historii ludu żydowskiego. To wspaniała opowieść, którą wszyscy znamy. "Pismo na ścianie" to fraza z naszego codziennego języka. To, co działo się później, było niezwykłe, To, co działo się później, było niezwykłe, w tym miejscu nasz cylinder pojawia się w tej opowieści. Cyrus, król Persów wkroczył do Babilonu bez walki. Wielkie imperium Babilonu, rozciągające się od środkowo-południowego Iraku po Morze Śródziemne, wpadło w ręce Cyrusa. Cyrus wydał oświadczenie. Tym właśnie jest cylinder, deklaracją władcy kierowanego przez Boga, który obalił irackiego despotę i zamierzał dać wolność ludziom. W dźwięcznym babilońskim - a było to spisane w tym języku - powiedział, "Jam jest Cyrus, król wszechświata, król wspaniały i potężny, król Babilonu, król czterech stron świata". Jak widzicie, są to niemal hiperbole. To prawdopodobnie pierwsze znane ogłoszenie prasowe wydane przez zwycięską armię. wydane przez zwycięską armię. Zostało napisane, o czym przekonamy się później, przez bardzo zdolnych specjalistów od P.R. Hiperbola nie jest zbyt zaskakująca. Co zamierzał zrobić wspaniały i potężny król, władca czterech stron świata? Chciał ogłosić, że podbijając Babilon, natychmiast puści wolno wszystkie ludy, które Babilończycy - Nabuchodonozor i Baltazar - zniewolili. które Babilończycy - Nabuchodonozor i Baltazar - zniewolili. które Babilończycy - Nabuchodonozor i Baltazar - zniewolili. Pozwoli powrócić im do swoich krajów. Co ważniejsze, zezwoli im na zabranie ze sobą bożków, posągów i naczyń świątynnych, bożków, posągów i naczyń świątynnych, które zostały im wcześniej odebrane. Wszystkie ludy represjonowane przez Babilończyków powrócą do domów i zabiorą ze sobą swoich bogów. Będą mogli odbudować ołtarze i czcić swoich bogów na własny sposób, u siebie. Ten przedmiot to dekret, który jest dowodem na to, Ten przedmiot to dekret, który jest dowodem na to, że Żydzi po zesłaniu do Babilonu że Żydzi po zesłaniu do Babilonu i latach spędzonych u jego wód, opłakując Jerozolimę, jaką pamiętali, mogą teraz wrócić do domu. Pozwolono im powrócić do Jerozolimy i odbudować świątynię. To najważniejszy dokument w dziejach Żydów. Księga Kronik i Księga Ezdrasza w Biblii hebrajskiej wspominają o tym donośnym głosem. Jest to żydowska wersja tej samej historii. "Tak mówi Cyrus, król perski: Wszystkie królestwa ziemi dał mi Pan, Bóg niebios, I On mi rozkazał zbudować Mu dom w Jerozolimie w Judzie. Jeśli z całego ludu Jego jest między wami jeszcze ktoś, to niech Bóg jego będzie z nim; a niech idzie do Jerozolimy w Judzie [...]" a niech idzie do Jerozolimy w Judzie [...]" Motyw powrotu to wciąż stały element Motyw powrotu to wciąż stały element w świecie judaizmu. w świecie judaizmu. Jak wszyscy wiemy ten powrót z wygnania i budowa drugiej świątyni przekształciły judaizm. Ta zmiana, ta wielka chwila w historii, była możliwa dzięki Cyrusowi, królowi Persji, co przekazano po hebrajsku w Biblii, a po babilońsku w glinie. Dwa doniosłe teksty i ani słowa o polityce? To, co wówczas się działo, to fundamentalny przełom w historii Bliskiego Wschodu. Imperia Iranu, Medów i Persów zjednoczyły się pod panowaniem Cyrusa, stając się pierwszym wielkim mocarstwem. Swoje dzieło Cyrus zaczął w roku 530 p.n.e. Do czasu, kiedy na tron wstąpił Dariusz, całe wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego było pod kontrolą Persów. To królestwo to w zasadzie cały dzisiejszy Bliski Wschód i właśnie ono nadało kształt temu regionowi. Wcześniej nie istniało równie wielkie imperium. Co ważniejsze, było to pierwsze Co ważniejsze, było to pierwsze multikulturowe i wielowyznaniowe państwo na wielką skalę. Wymagało zarządzania w zupełnie nowy sposób. Koniecznie było stosowanie wielu języków. Świadczy o tym fakt, że dekret ten jest w języku babilońskim. Należało uwzględnić odmienne przyzwyczajenia, różne ludy, religie, wyznania. Cyrus respektował to wszystko. Stworzył on model, w oparciu o który można zarządzać wielonarodowym, wielowyznaniowym, multikulturowym społeczeństwem. W rezultacie tego powstało imperium, obejmujące tereny widoczne na ekranie, które stabilnie funkcjonowało przez 200 lat, aż zburzył je Aleksander. Pozostało wspomnienie po Bliskim Wschodzie jako całości, gdzie ludzie różnych wyznań mogli żyć razem. Greckie najazdy położyły temu koniec. Oczywiście Aleksander nie mógł utrzymać swojego rządu, który uległ rozdrobnieniu. Jednak to, co zaproponował Cyrus, pozostało absolutnie kluczowe. Grecki historyk Ksenofont napisał swoją "Cyropedię", gdzie przedstawił Cyrusa jako wielkiego władcę. W kulturze późniejszej Europy Cyrus pozostał wzorem. Oto obraz z XVI wieku, który pokazuje, jak powszechnym szacunkiem się cieszył. Książka Ksenofonta o Cyrusie i o tym jak rządzić różnorodnym społeczeństwem była jednym z najważniejszych podręczników, które zainspirowały ojców-założycieli rewolucji amerykańskiej. Jefferson bardzo podziwiał ideały Cyrusa, oczywiście w odniesieniu do idei XVIII wieku dotyczących tego, jak budować tolerancję religijną w nowym państwie. dotyczących tego, jak budować tolerancję religijną w nowym państwie. W tym czasie w Babilonie nie działo się dobrze. Po Aleksandrze i rządach innych mocarstw Babilon popada w ruinę, wszystkie ślady po wielkim imperium znikają, aż do 1879 roku, wszystkie ślady po wielkim imperium znikają, aż do 1879 roku, gdy odnaleziony zostaje cylinder przez zespół archeologów z British Museum. Pojawia się on w innej historii, którą jest wielka debata z połowy XIX wieku: Czy zapisy w Biblii są wiarygodne? Czy można im ufać? O powrocie Żydów i dekrecie Cyrusa wiedzieliśmy O powrocie Żydów i dekrecie Cyrusa wiedzieliśmy jedynie z hebrajskiej Biblii. Nie było innych dowodów. I nagle się pojawiły. Pojawiła się też ekscytacja wśród tych, których wiara w słowa Biblii i akt stworzenia została wcześniej zachwiana przez teorię ewolucji, czy geologię. W ręku mieli dowód, że Biblia jest historycznie prawdziwa. To był ważny moment XIX wieku. W tym momencie oczywiście wszystko się komplikuje. Fakty się zgadzały, hurra archeolodzy, jednak interpretacja okazała się bardziej skomplikowana. Relacja zapisana na cylindrze i relacja z Biblii hebrajskiej różnią się w jednej kluczowej sprawie. Na babilońskim cylindrze napisy wyryli kapłani wielkiego bóstwa Babilonu, Marduka. Co nie jest zaskakujące, mówią nam, że wszystko to uczynił Marduk. "Marduk zawołał Cyrusa po imieniu". Marduk wziął Cyrusa za rękę i wezwał, aby prowadził swój lud i władał Babilonem. Marduk powiedział Cyrusowi, że uczyni wspaniale i wielkodusznie, puszczając ludzi wolno. Dlatego też powinniśmy być wdzięczni i czcić Marduka. Hebrajscy autorzy Starego Testamentu, co was nie zaskoczy, mają inny pogląd na tę sprawę. Dla nich, rzecz jasna, Marduk w żadnym razie nie mógł tego sprawić. To mógł być tylko Jehowa. W księdze Izajasza mamy cudowne zapisy, przypisujące zasługi nie Mardukowi, przypisujące zasługi nie Mardukowi, a Panu Bogu Izraela, a Panu Bogu Izraela, który też wołał Cyrusa po imieniu, również wziął go za rękę i powiedział, aby prowadził swój lud. To niezwykły przykład na przywłaszczenie sobie praw do tego samego wydarzenia przez kapłanów dwóch różnych religii, na pozyskanie faktu politycznego. Jak wiemy Bóg zazwyczaj stoi po stronie wielkich armii. Powstaje pytanie, który był to bóg? Debata zakłóciła spokój wszystkich w XIX wieku, gdy zrozumieli, że Biblia hebrajska należy do znacznie szerszego świata religii. Bezsporne jest to, że cylinder jest starszy niż tekst Izajasza, a jednak Jehowa przemawia w słowach podobnych do tych Marduka. Mam pewne przeczucia, że Izajasz o tym wie, ponieważ mówi, że są to oczywiście słowa Boga, "Ja jestem Pan, który cię wołam po imieniu [...] [...] chociaż Mnie nie znałeś". Myślę, że możemy przyjąć, iż Cyrus nie zdaje sobie sprawy z tego, że działa na rozkaz Jehowy. Byłby tak samo zaskoczony, że kierowały nim rozkazy Marduka. Wszystko dlatego, że Cyrus to dobry Irańczyk wyznający zupełnie innych bogów, których nie ma w żadnym z tych tekstów. (śmiech) To było w roku 1879. Mija 40 lat i mamy rok 1917, kiedy cylinder wkracza w inny świat. Tym razem jest to czas realnej, nowoczesnej polityki, Tym razem jest to czas realnej, nowoczesnej polityki, rok Deklaracji Balfoura, rok w którym nowa potęga na Bliskim Wschodzie, Wielka Brytania, decyduje, że ogłosi powstanie państwa żydowskiego oraz pozwoli Żydom tam powrócić. oraz pozwoli Żydom tam powrócić. Odpowiedź na to ze strony populacji Żydów w Europie Wschodniej jest entuzjastyczna. W całej Europie Wschodniej Żydzi pokazują podobizny Cyrusa i Jerzego V, Żydzi pokazują podobizny Cyrusa i Jerzego V, obok siebie mamy dwóch wielkich władców, obok siebie mamy dwóch wielkich władców, którzy pozwolili na powrót do Jerozolimy. Cylinder Cyrusa powraca na widok publiczny, a tekst na nim zapisany staje się demonstracją dlaczego to, co zdarzy się po wojnie w roku 1918 jest częścią boskiego planu. Wszyscy wiemy, co się wydarzyło. Powstało państwo Izrael, a 50 lat później, pod koniec lat 60., stało się jasne, że Wielka Brytania straciła status imperium. Zaczyna się inna opowieść o cylindrze. Wielka Brytania i USA decydują, że region trzeba chronić przed komunizmem i supermocarstwem, które zostanie do tego stworzone będzie Iran wraz ze swoim szachem. Szach pisze nową historię Iranu, nawiązuje do jego dziejów, co umieszcza go w centrum wielkiej tradycji. Zaczyna wybijać monety ze swoją podobizną w towarzystwie cylindra Cyrusa. Na wielkie obchody w Persepolis ściąga do Teheranu cylinder, wypożyczony przez British Museum, który staje się częścią wielkiego święta dynastii Pahlavich. Cylinder Cyrusa - gwarant szacha. Mija 10 lat i mamy kolejną opowieść - rewolucja islamska 1979 roku, nie będzie tu mowy o Cyrusie. Nie interesujemy się tą historią, a islamskim Iranem. Aż do czasów Iraku, jest to nowe regionalne mocarstwo namaszczone przez wszystkich, które przypuszcza atak. Potem mamy kolejną wojnę irańsko-iracką. Kluczowa dla Irańczyków staje się pamięć o wspaniałej przeszłości, kiedy walczyli z Irakiem i wygrywali. kiedy walczyli z Irakiem i wygrywali. Kluczowe jest znalezienie symbolu, który zjednoczy wszystkich Irańczyków, muzułmanów i nie-muzułmanów, chrześcijan, zoroastrian, czy żydów w Iranie, ludzi pobożnych i mniej religijnych. Oczywistym emblematem jest Cyrus. Gdy British Museum i Narodowe Muzeum Iranu w Teheranie podejmują trwającą do dziś współpracę, Irańczycy chcą wypożyczyć tylko jedną rzecz. Irańczycy chcą wypożyczyć tylko jedną rzecz. Jest to jedyny przedmiot, którego chcą. Chcą wypożyczyć cylinder Cyrusa. W zeszłym roku cylinder Cyrusa pojechał do Teheranu po raz drugi. Widzimy go tu wyeksponowanego w gablocie przez panią dyrektor Narodowego Muzeum w Teheranie, jedną z wielu kobiet w Iranie na wysokim stanowisku, panią Ardakani. To było wielkie wydarzenie. Tu mamy zdjęcie z drugiej strony. W Teheranie przedmiot obejrzało od jednego do dwóch milionów ludzi w przeciągu kilku miesięcy. To więcej odwiedzających, niż widzów hitów kasowych na zachodzie. To więcej odwiedzających, niż widzów hitów kasowych na zachodzie. Przedmiotem wielkiej debaty jest to, jakie znaczenie ma cylinder Cyrusa, co władca chciał przekazać za pomocą tego przedmiotu. Cyrus jako obrońca ojczyzny, bohater irańskiej tożsamości i ludu tego kraju, tolerujący wszystkie wyznania. We współczesnym Iranie zoroastrianie i chrześcijanie mają gwarantowane miejsca w irańskim parlamencie, co jest powodem do wielkiej dumy. Aby zobaczyć ten przedmiot, tysiące Żydów mieszkających w Iranie przyjechało do Teheranu. Stał się wspaniałym symbolem i powodem dyskusji, czym jest Iran u siebie i za granicą. Czy Iran nadal będzie obrońcą uciśnionych? Czy puści wolno ludzi, zniewolonych i ograbionych przez tyranów? Jest to mocna narodowa retoryka, która widoczna była w całej okazałości podczas wielkiej uroczystości z okazji powrotu cylindra. Widzimy tu go na scenie, w dużym powiększeniu, w towarzystwie wielkich postaci z irańskiej historii, starających się znaleźć miejsce w spuściźnie tego kraju. Tę opowieść prezentował sam prezydent Iranu. Dla mnie możliwość zabrania tego przedmiotu do Iranu Dla mnie możliwość zabrania tego przedmiotu do Iranu Dla mnie możliwość zabrania tego przedmiotu do Iranu stanowi zaproszenie do uczestnictwa w niezwykłej debacie, prowadzonej na najwyższym szczeblu, o tym, czym Iran jest, czy istnieją różne "Irany" i jak odmienne historie tego kraju mogą kształtować dzisiejszy świat. Jest to debata, która ciągle trwa i wciąż będzie burzliwa, bo obiekt ten to jedna ze wspaniałych deklaracji dotyczących ludzkich aspiracji. Stoi ramię w ramię z amerykańską konstytucją. Z pewnością mówi więcej o prawdziwych wolnościach, niż Wielka Karta Swobód. Jest to dokument, który może mieć wiele znaczeń dla Iranu i dla regionu. Jego replika znajduje się w ONZ. Będzie obecna tej jesieni w Nowym Jorku, gdy rozpoczną się wielkie debaty nad przyszłością Bliskiego Wschodu. Chciałbym zakończyć pytając was, jaka będzie następna opowieść z udziałem tego przedmiotu. Pojawi się zapewne w wielu historiach z Bliskiego Wschodu. Jaką historię tego regionu, jaką historię świata chcecie zobaczyć w odniesieniu do przesłania, jakie zawarte jest w cylindrze? Prawo ludzi do życia razem w jednym państwie, do wolności wyznania - na Bliskim Wschodzie i na świecie - gdzie religia nie jest przyczyną podziałów i kwestią dyskusji gdzie religia nie jest przyczyną podziałów i kwestią dyskusji Dziś na Bliskim Wschodzie debaty są ostre. Myślę, że jednak możliwe jest, aby najmocniejszym i najmądrzejszym głosem z powodzeniem było wołanie tego niemego przedmiotu, którym jest cylinder Cyrusa. Dziękuję. --- Cytaty pochodzą z Biblii Tysiąclecia ---