1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Przedmioty, które robimy

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,000
mają jedną największą zaletę -

3
00:00:05,000 --> 00:00:07,000
trwają dłużej, niż my.

4
00:00:07,000 --> 00:00:09,000
My umieramy, one zostają.

5
00:00:09,000 --> 00:00:12,000
Mamy jedno życie, one mają ich wiele,

6
00:00:12,000 --> 00:00:15,000
a w każdym z nich mogą znaczyć coś innego.

7
00:00:15,000 --> 00:00:18,000
Oznacza to, że my posiadamy jedną biografię,

8
00:00:18,000 --> 00:00:20,000
a przedmioty mają ich wiele.

9
00:00:20,000 --> 00:00:22,000
Chcę dziś opowiedzieć

10
00:00:22,000 --> 00:00:25,000
historię, biografię - a raczej biografie -

11
00:00:25,000 --> 00:00:28,000
pewnego nadzwyczajnego przedmiotu.

12
00:00:28,000 --> 00:00:30,000
pewnego nadzwyczajnego przedmiotu.

13
00:00:30,000 --> 00:00:32,000
Zgodzę się, że nie wygląda okazale.

14
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
Zgodzę się, że nie wygląda okazale.

15
00:00:34,000 --> 00:00:37,000
Jest mniej więcej wielkości piłki do rugby.

16
00:00:37,000 --> 00:00:39,000
Wykonany z gliny,

17
00:00:39,000 --> 00:00:41,000
został ufromowany

18
00:00:41,000 --> 00:00:44,000
w cylindryczny kształt,

19
00:00:44,000 --> 00:00:46,000
wyryto na nim gęste napisy,

20
00:00:46,000 --> 00:00:49,000
a potem wysuszono na słońcu.

21
00:00:49,000 --> 00:00:51,000
Jak możecie zobaczyć

22
00:00:51,000 --> 00:00:53,000
jest trochę poobijany,

23
00:00:53,000 --> 00:00:55,000
co nie jest zaskakujące,

24
00:00:55,000 --> 00:00:58,000
bo powstał 2500 lat temu,

25
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
a odkryto go w roku 1879.

26
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
a odkryto go w roku 1879.

27
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
Jednak dziś przedmiot ten

28
00:01:04,000 --> 00:01:06,000
Jednak dziś przedmiot ten

29
00:01:06,000 --> 00:01:08,000
gra jedną z głównych ról

30
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
na politycznej scenie Bliskiego Wschodu.

31
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
Jest to obiekt, wokół którego

32
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
powstały fascynujące historie,

33
00:01:14,000 --> 00:01:18,000
które bynajmniej nie są jeszcze opowiedziane do końca.

34
00:01:18,000 --> 00:01:20,000
Opowieść zaczyna się

35
00:01:20,000 --> 00:01:24,000
podczas wojny iracko-irańskiej

36
00:01:24,000 --> 00:01:26,000
oraz szeregiem wydarzeń,

37
00:01:26,000 --> 00:01:28,000
których kulminacją

38
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
stała się inwazja na Irak

39
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
zagranicznych wojsk

40
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
oraz obalenie despotycznego władcy

41
00:01:34,000 --> 00:01:37,000
i natychmiastowa zmiana reżimu.

42
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
Chciałbym zacząć

43
00:01:39,000 --> 00:01:41,000
od pierwszego epizodu w sekwencji zdarzeń,

44
00:01:41,000 --> 00:01:44,000
który większość z was powinna znać.

45
00:01:44,000 --> 00:01:46,000
To uczta Baltazara -

46
00:01:46,000 --> 00:01:48,000
dlatego, że mówimy o wojnie irańsko-irackiej

47
00:01:48,000 --> 00:01:51,000
z roku 539 przed naszą erą.

48
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
Analogie między zdarzeniami

49
00:01:53,000 --> 00:01:55,000
Analogie między zdarzeniami

50
00:01:55,000 --> 00:01:58,000
z roku 539 p.n.e., a tymi z 2003 są uderzające.

51
00:01:58,000 --> 00:02:00,000
z roku 539 p.n.e., a tymi z 2003 są uderzające.

52
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
Patrzycie na obraz Rembrandta,

53
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
który znajduje się w National Gallery w Londynie.

54
00:02:04,000 --> 00:02:06,000
Ilustruje on tekst proroka Daniela

55
00:02:06,000 --> 00:02:09,000
z hebrajskiej Biblii.

56
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
Wszyscy z grubsza znamy tę opowieść.

57
00:02:11,000 --> 00:02:14,000
Baltazar, syn Nabuchodonozora,

58
00:02:14,000 --> 00:02:17,000
tego samego który podbił Izrael, złupił Jerozolimę

59
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
i pojmał Żydów, których zawiódł do Babilonu.

60
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
i pojmał Żydów, których zawiódł do Babilonu.

61
00:02:21,000 --> 00:02:24,000
Nie tylko Żydów, bo zrabował też naczynia świątynne.

62
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
Splądrował i zbezcześcił przybytek.

63
00:02:27,000 --> 00:02:30,000
Wspaniałe złote naczynia ze świątyni w Jerozolimie

64
00:02:30,000 --> 00:02:33,000
zostały zabrane do Babilonu.

65
00:02:33,000 --> 00:02:35,000
Jego syn Baltazar

66
00:02:35,000 --> 00:02:37,000
postanowił wyprawić ucztę.

67
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
Aby była jeszcze bardziej ekscytująca,

68
00:02:39,000 --> 00:02:42,000
do ogólnej zabawy dodał szczyptę świętokradztwa,

69
00:02:42,000 --> 00:02:45,000
wprowadzając świątynne naczynia.

70
00:02:45,000 --> 00:02:48,000
Trwała już wtedy wojna z Irańczykami,

71
00:02:48,000 --> 00:02:50,000
z królem Persji.

72
00:02:50,000 --> 00:02:53,000
Prorok Daniel pisze, że tej nocy,

73
00:02:53,000 --> 00:02:55,000
gdy zabawa trwała w najlepsze,

74
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
ukazała się ręka, która napisała na ścianie,

75
00:02:58,000 --> 00:03:01,000
"Zważono cię na wadze i okazałeś się zbyt lekki,

76
00:03:01,000 --> 00:03:03,000
twoje królestwo uległo podziałowi;

77
00:03:03,000 --> 00:03:05,000
oddano je Medom i Persom".

78
00:03:05,000 --> 00:03:07,000
Tej samej nocy

79
00:03:07,000 --> 00:03:11,000
Cyrus, król Persów, wkroczył do Babilonu

80
00:03:11,000 --> 00:03:16,000
i skończyły się rządy Baltazara.

81
00:03:16,000 --> 00:03:18,000
To oczywiście wielki moment w historii ludu żydowskiego.

82
00:03:18,000 --> 00:03:20,000
To oczywiście wielki moment w historii ludu żydowskiego.

83
00:03:20,000 --> 00:03:22,000
To oczywiście wielki moment w historii ludu żydowskiego.

84
00:03:22,000 --> 00:03:24,000
To wspaniała opowieść, którą wszyscy znamy.

85
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
"Pismo na ścianie"

86
00:03:26,000 --> 00:03:29,000
to fraza z naszego codziennego języka.

87
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
To, co działo się później, było niezwykłe,

88
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
To, co działo się później, było niezwykłe,

89
00:03:33,000 --> 00:03:35,000
w tym miejscu nasz cylinder

90
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
pojawia się w tej opowieści.

91
00:03:37,000 --> 00:03:39,000
Cyrus, król Persów

92
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
wkroczył do Babilonu bez walki.

93
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
Wielkie imperium Babilonu,

94
00:03:43,000 --> 00:03:45,000
rozciągające się od środkowo-południowego Iraku

95
00:03:45,000 --> 00:03:47,000
po Morze Śródziemne,

96
00:03:47,000 --> 00:03:49,000
wpadło w ręce Cyrusa.

97
00:03:49,000 --> 00:03:53,000
Cyrus wydał oświadczenie.

98
00:03:53,000 --> 00:03:56,000
Tym właśnie jest cylinder,

99
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
deklaracją władcy kierowanego przez Boga,

100
00:03:59,000 --> 00:04:03,000
który obalił irackiego despotę

101
00:04:03,000 --> 00:04:05,000
i zamierzał dać wolność ludziom.

102
00:04:05,000 --> 00:04:07,000
W dźwięcznym babilońskim -

103
00:04:07,000 --> 00:04:09,000
a było to spisane w tym języku -

104
00:04:09,000 --> 00:04:12,000
powiedział, "Jam jest Cyrus, król wszechświata,

105
00:04:12,000 --> 00:04:14,000
król wspaniały i potężny,

106
00:04:14,000 --> 00:04:18,000
król Babilonu, król czterech stron świata".

107
00:04:18,000 --> 00:04:21,000
Jak widzicie, są to niemal hiperbole.

108
00:04:21,000 --> 00:04:23,000
To prawdopodobnie

109
00:04:23,000 --> 00:04:25,000
pierwsze znane ogłoszenie prasowe

110
00:04:25,000 --> 00:04:27,000
wydane przez zwycięską armię.

111
00:04:27,000 --> 00:04:29,000
wydane przez zwycięską armię.

112
00:04:29,000 --> 00:04:31,000
Zostało napisane, o czym przekonamy się później,

113
00:04:31,000 --> 00:04:34,000
przez bardzo zdolnych specjalistów od P.R.

114
00:04:34,000 --> 00:04:37,000
Hiperbola nie jest zbyt zaskakująca.

115
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
Co zamierzał zrobić wspaniały i potężny król,

116
00:04:39,000 --> 00:04:42,000
władca czterech stron świata?

117
00:04:42,000 --> 00:04:45,000
Chciał ogłosić, że podbijając Babilon,

118
00:04:45,000 --> 00:04:48,000
natychmiast puści wolno wszystkie ludy,

119
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
które Babilończycy - Nabuchodonozor i Baltazar - zniewolili.

120
00:04:50,000 --> 00:04:52,000
które Babilończycy - Nabuchodonozor i Baltazar - zniewolili.

121
00:04:52,000 --> 00:04:54,000
które Babilończycy - Nabuchodonozor i Baltazar - zniewolili.

122
00:04:54,000 --> 00:04:56,000
Pozwoli powrócić im do swoich krajów.

123
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
Co ważniejsze, zezwoli im

124
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
na zabranie ze sobą

125
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
bożków, posągów i naczyń świątynnych,

126
00:05:02,000 --> 00:05:04,000
bożków, posągów i naczyń świątynnych,

127
00:05:04,000 --> 00:05:06,000
które zostały im wcześniej odebrane.

128
00:05:06,000 --> 00:05:09,000
Wszystkie ludy represjonowane przez Babilończyków

129
00:05:09,000 --> 00:05:11,000
powrócą do domów

130
00:05:11,000 --> 00:05:14,000
i zabiorą ze sobą swoich bogów.

131
00:05:14,000 --> 00:05:17,000
Będą mogli odbudować ołtarze

132
00:05:17,000 --> 00:05:19,000
i czcić swoich bogów

133
00:05:19,000 --> 00:05:22,000
na własny sposób, u siebie.

134
00:05:22,000 --> 00:05:24,000
Ten przedmiot to dekret, który jest dowodem na to,

135
00:05:24,000 --> 00:05:27,000
Ten przedmiot to dekret, który jest dowodem na to,

136
00:05:27,000 --> 00:05:29,000
że Żydzi po zesłaniu do Babilonu

137
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
że Żydzi po zesłaniu do Babilonu

138
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
i latach spędzonych u jego wód,

139
00:05:34,000 --> 00:05:37,000
opłakując Jerozolimę, jaką pamiętali,

140
00:05:37,000 --> 00:05:40,000
mogą teraz wrócić do domu.

141
00:05:40,000 --> 00:05:42,000
Pozwolono im powrócić do Jerozolimy

142
00:05:42,000 --> 00:05:44,000
i odbudować świątynię.

143
00:05:44,000 --> 00:05:46,000
To najważniejszy dokument

144
00:05:46,000 --> 00:05:48,000
w dziejach Żydów.

145
00:05:48,000 --> 00:05:52,000
Księga Kronik i Księga Ezdrasza w Biblii hebrajskiej

146
00:05:52,000 --> 00:05:54,000
wspominają o tym donośnym głosem.

147
00:05:54,000 --> 00:05:56,000
Jest to żydowska wersja

148
00:05:56,000 --> 00:05:58,000
tej samej historii.

149
00:05:58,000 --> 00:06:00,000
"Tak mówi Cyrus, król perski:

150
00:06:00,000 --> 00:06:03,000
Wszystkie królestwa ziemi dał mi Pan, Bóg niebios,

151
00:06:03,000 --> 00:06:05,000
I On mi rozkazał

152
00:06:05,000 --> 00:06:07,000
zbudować Mu dom w Jerozolimie w Judzie.

153
00:06:07,000 --> 00:06:09,000
Jeśli z całego ludu Jego jest między wami jeszcze ktoś,

154
00:06:09,000 --> 00:06:11,000
to niech Bóg jego będzie z nim;

155
00:06:11,000 --> 00:06:14,000
a niech idzie do Jerozolimy w Judzie [...]"

156
00:06:14,000 --> 00:06:16,000
a niech idzie do Jerozolimy w Judzie [...]"

157
00:06:16,000 --> 00:06:19,000
Motyw powrotu to wciąż stały element

158
00:06:19,000 --> 00:06:21,000
Motyw powrotu to wciąż stały element

159
00:06:21,000 --> 00:06:23,000
w świecie judaizmu.

160
00:06:23,000 --> 00:06:25,000
w świecie judaizmu.

161
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
Jak wszyscy wiemy ten powrót z wygnania

162
00:06:27,000 --> 00:06:29,000
i budowa drugiej świątyni

163
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
przekształciły judaizm.

164
00:06:31,000 --> 00:06:33,000
Ta zmiana,

165
00:06:33,000 --> 00:06:35,000
ta wielka chwila w historii,

166
00:06:35,000 --> 00:06:39,000
była możliwa dzięki Cyrusowi, królowi Persji,

167
00:06:39,000 --> 00:06:42,000
co przekazano po hebrajsku w Biblii,

168
00:06:42,000 --> 00:06:45,000
a po babilońsku w glinie.

169
00:06:45,000 --> 00:06:47,000
Dwa doniosłe teksty

170
00:06:47,000 --> 00:06:49,000
i ani słowa o polityce?

171
00:06:49,000 --> 00:06:51,000
To, co wówczas się działo,

172
00:06:51,000 --> 00:06:54,000
to fundamentalny przełom w historii Bliskiego Wschodu.

173
00:06:54,000 --> 00:06:57,000
Imperia Iranu, Medów i Persów zjednoczyły się

174
00:06:57,000 --> 00:06:59,000
pod panowaniem Cyrusa,

175
00:06:59,000 --> 00:07:03,000
stając się pierwszym wielkim mocarstwem.

176
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
Swoje dzieło Cyrus zaczął w roku 530 p.n.e.

177
00:07:06,000 --> 00:07:10,000
Do czasu, kiedy na tron wstąpił Dariusz,

178
00:07:10,000 --> 00:07:13,000
całe wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego

179
00:07:13,000 --> 00:07:15,000
było pod kontrolą Persów.

180
00:07:15,000 --> 00:07:17,000
To królestwo to w zasadzie

181
00:07:17,000 --> 00:07:19,000
cały dzisiejszy Bliski Wschód

182
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
i właśnie ono nadało kształt temu regionowi.

183
00:07:22,000 --> 00:07:24,000
Wcześniej nie istniało równie wielkie imperium.

184
00:07:24,000 --> 00:07:26,000
Co ważniejsze, było to pierwsze

185
00:07:26,000 --> 00:07:28,000
Co ważniejsze, było to pierwsze

186
00:07:28,000 --> 00:07:30,000
multikulturowe i wielowyznaniowe

187
00:07:30,000 --> 00:07:32,000
państwo na wielką skalę.

188
00:07:32,000 --> 00:07:34,000
Wymagało zarządzania w zupełnie nowy sposób.

189
00:07:34,000 --> 00:07:36,000
Koniecznie było stosowanie wielu języków.

190
00:07:36,000 --> 00:07:39,000
Świadczy o tym fakt, że dekret ten jest w języku babilońskim.

191
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
Należało uwzględnić odmienne przyzwyczajenia,

192
00:07:41,000 --> 00:07:44,000
różne ludy, religie, wyznania.

193
00:07:44,000 --> 00:07:47,000
Cyrus respektował to wszystko.

194
00:07:47,000 --> 00:07:49,000
Stworzył on model,

195
00:07:49,000 --> 00:07:51,000
w oparciu o który można zarządzać

196
00:07:51,000 --> 00:07:56,000
wielonarodowym, wielowyznaniowym, multikulturowym społeczeństwem.

197
00:07:56,000 --> 00:07:58,000
W rezultacie tego

198
00:07:58,000 --> 00:08:01,000
powstało imperium, obejmujące tereny widoczne na ekranie,

199
00:08:01,000 --> 00:08:04,000
które stabilnie funkcjonowało przez 200 lat,

200
00:08:04,000 --> 00:08:07,000
aż zburzył je Aleksander.

201
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
Pozostało wspomnienie po Bliskim Wschodzie

202
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
jako całości, gdzie ludzie różnych wyznań

203
00:08:11,000 --> 00:08:13,000
mogli żyć razem.

204
00:08:13,000 --> 00:08:15,000
Greckie najazdy położyły temu koniec.

205
00:08:15,000 --> 00:08:18,000
Oczywiście Aleksander nie mógł utrzymać swojego rządu,

206
00:08:18,000 --> 00:08:20,000
który uległ rozdrobnieniu.

207
00:08:20,000 --> 00:08:22,000
Jednak to, co zaproponował Cyrus,

208
00:08:22,000 --> 00:08:24,000
pozostało absolutnie kluczowe.

209
00:08:24,000 --> 00:08:27,000
Grecki historyk Ksenofont

210
00:08:27,000 --> 00:08:29,000
napisał swoją "Cyropedię",

211
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
gdzie przedstawił Cyrusa jako wielkiego władcę.

212
00:08:31,000 --> 00:08:34,000
W kulturze późniejszej Europy

213
00:08:34,000 --> 00:08:37,000
Cyrus pozostał wzorem.

214
00:08:37,000 --> 00:08:39,000
Oto obraz z XVI wieku,

215
00:08:39,000 --> 00:08:41,000
który pokazuje, jak powszechnym

216
00:08:41,000 --> 00:08:44,000
szacunkiem się cieszył.

217
00:08:44,000 --> 00:08:46,000
Książka Ksenofonta o Cyrusie

218
00:08:46,000 --> 00:08:49,000
i o tym jak rządzić różnorodnym społeczeństwem

219
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
była jednym z najważniejszych podręczników,

220
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
które zainspirowały ojców-założycieli

221
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
rewolucji amerykańskiej.

222
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
Jefferson bardzo podziwiał

223
00:08:57,000 --> 00:08:59,000
ideały Cyrusa,

224
00:08:59,000 --> 00:09:01,000
oczywiście w odniesieniu do idei XVIII wieku

225
00:09:01,000 --> 00:09:03,000
dotyczących tego, jak budować tolerancję religijną w nowym państwie.

226
00:09:03,000 --> 00:09:06,000
dotyczących tego, jak budować tolerancję religijną w nowym państwie.

227
00:09:08,000 --> 00:09:10,000
W tym czasie w Babilonie

228
00:09:10,000 --> 00:09:12,000
nie działo się dobrze.

229
00:09:12,000 --> 00:09:15,000
Po Aleksandrze i rządach innych mocarstw

230
00:09:15,000 --> 00:09:18,000
Babilon popada w ruinę,

231
00:09:18,000 --> 00:09:22,000
wszystkie ślady po wielkim imperium znikają, aż do 1879 roku,

232
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
wszystkie ślady po wielkim imperium znikają, aż do 1879 roku,

233
00:09:24,000 --> 00:09:27,000
gdy odnaleziony zostaje cylinder

234
00:09:27,000 --> 00:09:30,000
przez zespół archeologów z British Museum.

235
00:09:30,000 --> 00:09:33,000
Pojawia się on w innej historii,

236
00:09:33,000 --> 00:09:35,000
którą jest wielka debata

237
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
z połowy XIX wieku:

238
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
Czy zapisy w Biblii są wiarygodne? Czy można im ufać?

239
00:09:40,000 --> 00:09:42,000
O powrocie Żydów i dekrecie Cyrusa wiedzieliśmy

240
00:09:42,000 --> 00:09:44,000
O powrocie Żydów i dekrecie Cyrusa wiedzieliśmy

241
00:09:44,000 --> 00:09:46,000
jedynie z hebrajskiej Biblii.

242
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
Nie było innych dowodów.

243
00:09:48,000 --> 00:09:50,000
I nagle się pojawiły.

244
00:09:50,000 --> 00:09:52,000
Pojawiła się też ekscytacja

245
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
wśród tych, których wiara w słowa Biblii

246
00:09:54,000 --> 00:09:56,000
i akt stworzenia została wcześniej zachwiana

247
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
przez teorię ewolucji, czy geologię.

248
00:09:58,000 --> 00:10:00,000
W ręku mieli dowód,

249
00:10:00,000 --> 00:10:02,000
że Biblia jest historycznie prawdziwa.

250
00:10:02,000 --> 00:10:05,000
To był ważny moment XIX wieku.

251
00:10:05,000 --> 00:10:10,000
W tym momencie oczywiście wszystko się komplikuje.

252
00:10:10,000 --> 00:10:12,000
Fakty się zgadzały,

253
00:10:12,000 --> 00:10:15,000
hurra archeolodzy,

254
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
jednak interpretacja okazała się bardziej skomplikowana.

255
00:10:18,000 --> 00:10:21,000
Relacja zapisana na cylindrze i relacja z Biblii hebrajskiej

256
00:10:21,000 --> 00:10:23,000
różnią się w jednej kluczowej sprawie.

257
00:10:23,000 --> 00:10:25,000
Na babilońskim cylindrze

258
00:10:25,000 --> 00:10:27,000
napisy wyryli kapłani

259
00:10:27,000 --> 00:10:29,000
wielkiego bóstwa Babilonu, Marduka.

260
00:10:29,000 --> 00:10:31,000
Co nie jest zaskakujące,

261
00:10:31,000 --> 00:10:33,000
mówią nam, że wszystko to uczynił Marduk.

262
00:10:33,000 --> 00:10:36,000
"Marduk zawołał Cyrusa po imieniu".

263
00:10:36,000 --> 00:10:39,000
Marduk wziął Cyrusa za rękę

264
00:10:39,000 --> 00:10:41,000
i wezwał, aby prowadził swój lud

265
00:10:41,000 --> 00:10:44,000
i władał Babilonem.

266
00:10:44,000 --> 00:10:46,000
Marduk powiedział Cyrusowi,

267
00:10:46,000 --> 00:10:48,000
że uczyni wspaniale i wielkodusznie,

268
00:10:48,000 --> 00:10:50,000
puszczając ludzi wolno.

269
00:10:50,000 --> 00:10:52,000
Dlatego też powinniśmy być wdzięczni

270
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
i czcić Marduka.

271
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
Hebrajscy autorzy

272
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
Starego Testamentu,

273
00:10:58,000 --> 00:11:01,000
co was nie zaskoczy,

274
00:11:01,000 --> 00:11:03,000
mają inny pogląd na tę sprawę.

275
00:11:03,000 --> 00:11:05,000
Dla nich, rzecz jasna, Marduk

276
00:11:05,000 --> 00:11:07,000
w żadnym razie nie mógł tego sprawić.

277
00:11:07,000 --> 00:11:09,000
To mógł być tylko Jehowa.

278
00:11:09,000 --> 00:11:11,000
W księdze Izajasza

279
00:11:11,000 --> 00:11:13,000
mamy cudowne zapisy,

280
00:11:13,000 --> 00:11:15,000
przypisujące zasługi nie Mardukowi,

281
00:11:15,000 --> 00:11:16,000
przypisujące zasługi nie Mardukowi,

282
00:11:16,000 --> 00:11:19,000
a Panu Bogu Izraela,

283
00:11:19,000 --> 00:11:21,000
a Panu Bogu Izraela,

284
00:11:21,000 --> 00:11:23,000
który też wołał Cyrusa po imieniu,

285
00:11:23,000 --> 00:11:26,000
również wziął go za rękę

286
00:11:26,000 --> 00:11:28,000
i powiedział, aby prowadził swój lud.

287
00:11:28,000 --> 00:11:30,000
To niezwykły przykład

288
00:11:30,000 --> 00:11:34,000
na przywłaszczenie sobie praw do tego samego wydarzenia

289
00:11:34,000 --> 00:11:36,000
przez kapłanów dwóch różnych religii,

290
00:11:36,000 --> 00:11:38,000
na pozyskanie faktu politycznego.

291
00:11:38,000 --> 00:11:40,000
Jak wiemy Bóg

292
00:11:40,000 --> 00:11:42,000
zazwyczaj stoi po stronie wielkich armii.

293
00:11:42,000 --> 00:11:45,000
Powstaje pytanie, który był to bóg?

294
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
Debata zakłóciła spokój

295
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
wszystkich w XIX wieku,

296
00:11:49,000 --> 00:11:51,000
gdy zrozumieli, że Biblia hebrajska

297
00:11:51,000 --> 00:11:54,000
należy do znacznie szerszego świata religii.

298
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
Bezsporne jest to,

299
00:11:56,000 --> 00:11:59,000
że cylinder jest starszy niż tekst Izajasza,

300
00:11:59,000 --> 00:12:01,000
a jednak Jehowa przemawia

301
00:12:01,000 --> 00:12:03,000
w słowach podobnych

302
00:12:03,000 --> 00:12:05,000
do tych Marduka.

303
00:12:05,000 --> 00:12:08,000
Mam pewne przeczucia, że Izajasz o tym wie,

304
00:12:08,000 --> 00:12:10,000
ponieważ mówi,

305
00:12:10,000 --> 00:12:13,000
że są to oczywiście słowa Boga,

306
00:12:13,000 --> 00:12:15,000
"Ja jestem Pan, który cię wołam po imieniu [...]

307
00:12:15,000 --> 00:12:17,000
[...] chociaż Mnie nie znałeś".

308
00:12:17,000 --> 00:12:19,000
Myślę, że możemy przyjąć,

309
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
iż Cyrus nie zdaje sobie sprawy z tego,

310
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
że działa na rozkaz Jehowy.

311
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
Byłby tak samo zaskoczony, że kierowały nim rozkazy Marduka.

312
00:12:27,000 --> 00:12:29,000
Wszystko dlatego,

313
00:12:29,000 --> 00:12:31,000
że Cyrus to dobry Irańczyk

314
00:12:31,000 --> 00:12:33,000
wyznający zupełnie innych bogów,

315
00:12:33,000 --> 00:12:35,000
których nie ma w żadnym z tych tekstów.

316
00:12:35,000 --> 00:12:37,000
(śmiech)

317
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
To było w roku 1879.

318
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
Mija 40 lat

319
00:12:41,000 --> 00:12:44,000
i mamy rok 1917,

320
00:12:44,000 --> 00:12:46,000
kiedy cylinder wkracza w inny świat.

321
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
Tym razem jest to czas realnej, nowoczesnej polityki,

322
00:12:48,000 --> 00:12:50,000
Tym razem jest to czas realnej, nowoczesnej polityki,

323
00:12:50,000 --> 00:12:53,000
rok Deklaracji Balfoura,

324
00:12:53,000 --> 00:12:56,000
rok w którym nowa potęga na Bliskim Wschodzie, Wielka Brytania,

325
00:12:56,000 --> 00:12:58,000
decyduje, że ogłosi

326
00:12:58,000 --> 00:13:00,000
powstanie państwa żydowskiego

327
00:13:00,000 --> 00:13:02,000
oraz pozwoli Żydom tam powrócić.

328
00:13:02,000 --> 00:13:04,000
oraz pozwoli Żydom tam powrócić.

329
00:13:04,000 --> 00:13:06,000
Odpowiedź na to ze strony

330
00:13:06,000 --> 00:13:09,000
populacji Żydów w Europie Wschodniej jest entuzjastyczna.

331
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
W całej Europie Wschodniej

332
00:13:11,000 --> 00:13:13,000
Żydzi pokazują podobizny Cyrusa i Jerzego V,

333
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
Żydzi pokazują podobizny Cyrusa i Jerzego V,

334
00:13:15,000 --> 00:13:17,000
obok siebie mamy dwóch wielkich władców,

335
00:13:17,000 --> 00:13:19,000
obok siebie mamy dwóch wielkich władców,

336
00:13:19,000 --> 00:13:22,000
którzy pozwolili na powrót do Jerozolimy.

337
00:13:22,000 --> 00:13:25,000
Cylinder Cyrusa powraca na widok publiczny,

338
00:13:25,000 --> 00:13:27,000
a tekst na nim zapisany

339
00:13:27,000 --> 00:13:30,000
staje się demonstracją dlaczego to,

340
00:13:30,000 --> 00:13:33,000
co zdarzy się po wojnie w roku 1918

341
00:13:33,000 --> 00:13:36,000
jest częścią boskiego planu.

342
00:13:36,000 --> 00:13:38,000
Wszyscy wiemy, co się wydarzyło.

343
00:13:38,000 --> 00:13:41,000
Powstało państwo Izrael,

344
00:13:41,000 --> 00:13:44,000
a 50 lat później, pod koniec lat 60.,

345
00:13:44,000 --> 00:13:47,000
stało się jasne, że Wielka Brytania straciła status imperium.

346
00:13:47,000 --> 00:13:50,000
Zaczyna się inna opowieść o cylindrze.

347
00:13:50,000 --> 00:13:52,000
Wielka Brytania i USA decydują,

348
00:13:52,000 --> 00:13:55,000
że region trzeba chronić przed komunizmem

349
00:13:55,000 --> 00:13:58,000
i supermocarstwem, które zostanie do tego stworzone

350
00:13:58,000 --> 00:14:00,000
będzie Iran wraz ze swoim szachem.

351
00:14:00,000 --> 00:14:03,000
Szach pisze nową historię Iranu,

352
00:14:03,000 --> 00:14:05,000
nawiązuje do jego dziejów,

353
00:14:05,000 --> 00:14:08,000
co umieszcza go w centrum wielkiej tradycji.

354
00:14:08,000 --> 00:14:10,000
Zaczyna wybijać monety

355
00:14:10,000 --> 00:14:12,000
ze swoją podobizną

356
00:14:12,000 --> 00:14:14,000
w towarzystwie cylindra Cyrusa.

357
00:14:14,000 --> 00:14:17,000
Na wielkie obchody w Persepolis

358
00:14:17,000 --> 00:14:19,000
ściąga do Teheranu cylinder,

359
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
wypożyczony przez British Museum,

360
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
który staje się częścią wielkiego święta

361
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
dynastii Pahlavich.

362
00:14:27,000 --> 00:14:30,000
Cylinder Cyrusa - gwarant szacha.

363
00:14:30,000 --> 00:14:33,000
Mija 10 lat i mamy kolejną opowieść -

364
00:14:33,000 --> 00:14:35,000
rewolucja islamska 1979 roku,

365
00:14:35,000 --> 00:14:37,000
nie będzie tu mowy o Cyrusie.

366
00:14:37,000 --> 00:14:39,000
Nie interesujemy się tą historią,

367
00:14:39,000 --> 00:14:42,000
a islamskim Iranem.

368
00:14:42,000 --> 00:14:44,000
Aż do czasów Iraku,

369
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
jest to nowe regionalne mocarstwo namaszczone przez wszystkich,

370
00:14:47,000 --> 00:14:49,000
które przypuszcza atak.

371
00:14:49,000 --> 00:14:51,000
Potem mamy kolejną wojnę irańsko-iracką.

372
00:14:51,000 --> 00:14:53,000
Kluczowa dla Irańczyków staje się

373
00:14:53,000 --> 00:14:56,000
pamięć o wspaniałej przeszłości,

374
00:14:56,000 --> 00:14:58,000
kiedy walczyli z Irakiem i wygrywali.

375
00:14:58,000 --> 00:15:01,000
kiedy walczyli z Irakiem i wygrywali.

376
00:15:01,000 --> 00:15:03,000
Kluczowe jest znalezienie symbolu,

377
00:15:03,000 --> 00:15:06,000
który zjednoczy wszystkich Irańczyków,

378
00:15:06,000 --> 00:15:08,000
muzułmanów i nie-muzułmanów,

379
00:15:08,000 --> 00:15:11,000
chrześcijan, zoroastrian, czy żydów w Iranie,

380
00:15:11,000 --> 00:15:13,000
ludzi pobożnych i mniej religijnych.

381
00:15:13,000 --> 00:15:16,000
Oczywistym emblematem jest Cyrus.

382
00:15:16,000 --> 00:15:19,000
Gdy British Museum i Narodowe Muzeum Iranu w Teheranie

383
00:15:19,000 --> 00:15:21,000
podejmują trwającą do dziś współpracę,

384
00:15:21,000 --> 00:15:23,000
Irańczycy chcą wypożyczyć tylko jedną rzecz.

385
00:15:23,000 --> 00:15:25,000
Irańczycy chcą wypożyczyć tylko jedną rzecz.

386
00:15:25,000 --> 00:15:27,000
Jest to jedyny przedmiot, którego chcą.

387
00:15:27,000 --> 00:15:29,000
Chcą wypożyczyć cylinder Cyrusa.

388
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
W zeszłym roku

389
00:15:31,000 --> 00:15:35,000
cylinder Cyrusa pojechał do Teheranu

390
00:15:35,000 --> 00:15:38,000
po raz drugi.

391
00:15:38,000 --> 00:15:41,000
Widzimy go tu wyeksponowanego w gablocie

392
00:15:41,000 --> 00:15:44,000
przez panią dyrektor Narodowego Muzeum w Teheranie,

393
00:15:44,000 --> 00:15:47,000
jedną z wielu kobiet w Iranie na wysokim stanowisku,

394
00:15:47,000 --> 00:15:49,000
panią Ardakani.

395
00:15:49,000 --> 00:15:51,000
To było wielkie wydarzenie.

396
00:15:51,000 --> 00:15:54,000
Tu mamy zdjęcie z drugiej strony.

397
00:15:54,000 --> 00:15:57,000
W Teheranie przedmiot obejrzało

398
00:15:57,000 --> 00:15:59,000
od jednego do dwóch milionów ludzi

399
00:15:59,000 --> 00:16:01,000
w przeciągu kilku miesięcy.

400
00:16:01,000 --> 00:16:03,000
To więcej odwiedzających, niż widzów hitów kasowych na zachodzie.

401
00:16:03,000 --> 00:16:05,000
To więcej odwiedzających, niż widzów hitów kasowych na zachodzie.

402
00:16:05,000 --> 00:16:08,000
Przedmiotem wielkiej debaty jest to,

403
00:16:08,000 --> 00:16:11,000
jakie znaczenie ma cylinder Cyrusa,

404
00:16:11,000 --> 00:16:14,000
co władca chciał przekazać za pomocą tego przedmiotu.

405
00:16:14,000 --> 00:16:17,000
Cyrus jako obrońca ojczyzny,

406
00:16:17,000 --> 00:16:19,000
bohater irańskiej tożsamości

407
00:16:19,000 --> 00:16:21,000
i ludu tego kraju,

408
00:16:21,000 --> 00:16:23,000
tolerujący wszystkie wyznania.

409
00:16:23,000 --> 00:16:25,000
We współczesnym Iranie

410
00:16:25,000 --> 00:16:28,000
zoroastrianie i chrześcijanie mają gwarantowane miejsca

411
00:16:28,000 --> 00:16:31,000
w irańskim parlamencie, co jest powodem do wielkiej dumy.

412
00:16:31,000 --> 00:16:34,000
Aby zobaczyć ten przedmiot,

413
00:16:34,000 --> 00:16:36,000
tysiące Żydów mieszkających w Iranie

414
00:16:36,000 --> 00:16:38,000
przyjechało do Teheranu.

415
00:16:38,000 --> 00:16:40,000
Stał się wspaniałym symbolem

416
00:16:40,000 --> 00:16:42,000
i powodem dyskusji,

417
00:16:42,000 --> 00:16:45,000
czym jest Iran u siebie i za granicą.

418
00:16:45,000 --> 00:16:48,000
Czy Iran nadal będzie obrońcą uciśnionych?

419
00:16:48,000 --> 00:16:50,000
Czy puści wolno ludzi,

420
00:16:50,000 --> 00:16:53,000
zniewolonych i ograbionych przez tyranów?

421
00:16:53,000 --> 00:16:56,000
Jest to mocna narodowa retoryka,

422
00:16:56,000 --> 00:16:58,000
która widoczna była w całej okazałości

423
00:16:58,000 --> 00:17:00,000
podczas wielkiej uroczystości

424
00:17:00,000 --> 00:17:02,000
z okazji powrotu cylindra.

425
00:17:02,000 --> 00:17:05,000
Widzimy tu go na scenie, w dużym powiększeniu,

426
00:17:05,000 --> 00:17:08,000
w towarzystwie wielkich postaci z irańskiej historii,

427
00:17:08,000 --> 00:17:10,000
starających się znaleźć miejsce

428
00:17:10,000 --> 00:17:13,000
w spuściźnie tego kraju.

429
00:17:13,000 --> 00:17:15,000
Tę opowieść prezentował

430
00:17:15,000 --> 00:17:18,000
sam prezydent Iranu.

431
00:17:18,000 --> 00:17:20,000
Dla mnie możliwość zabrania tego przedmiotu do Iranu

432
00:17:20,000 --> 00:17:22,000
Dla mnie możliwość zabrania tego przedmiotu do Iranu

433
00:17:22,000 --> 00:17:24,000
Dla mnie możliwość zabrania tego przedmiotu do Iranu

434
00:17:24,000 --> 00:17:26,000
stanowi zaproszenie do uczestnictwa

435
00:17:26,000 --> 00:17:28,000
w niezwykłej debacie,

436
00:17:28,000 --> 00:17:30,000
prowadzonej na najwyższym szczeblu,

437
00:17:30,000 --> 00:17:32,000
o tym, czym Iran jest,

438
00:17:32,000 --> 00:17:35,000
czy istnieją różne "Irany"

439
00:17:35,000 --> 00:17:37,000
i jak odmienne historie tego kraju

440
00:17:37,000 --> 00:17:40,000
mogą kształtować dzisiejszy świat.

441
00:17:40,000 --> 00:17:43,000
Jest to debata, która ciągle trwa

442
00:17:43,000 --> 00:17:45,000
i wciąż będzie burzliwa,

443
00:17:45,000 --> 00:17:47,000
bo obiekt ten

444
00:17:47,000 --> 00:17:49,000
to jedna ze wspaniałych deklaracji

445
00:17:49,000 --> 00:17:51,000
dotyczących ludzkich aspiracji.

446
00:17:51,000 --> 00:17:55,000
Stoi ramię w ramię z amerykańską konstytucją.

447
00:17:55,000 --> 00:17:58,000
Z pewnością mówi więcej o prawdziwych wolnościach,

448
00:17:58,000 --> 00:18:00,000
niż Wielka Karta Swobód.

449
00:18:00,000 --> 00:18:03,000
Jest to dokument, który może mieć wiele znaczeń

450
00:18:03,000 --> 00:18:06,000
dla Iranu i dla regionu.

451
00:18:06,000 --> 00:18:08,000
Jego replika

452
00:18:08,000 --> 00:18:10,000
znajduje się w ONZ.

453
00:18:10,000 --> 00:18:13,000
Będzie obecna tej jesieni w Nowym Jorku,

454
00:18:13,000 --> 00:18:15,000
gdy rozpoczną się wielkie debaty

455
00:18:15,000 --> 00:18:18,000
nad przyszłością Bliskiego Wschodu.

456
00:18:18,000 --> 00:18:20,000
Chciałbym zakończyć pytając was,

457
00:18:20,000 --> 00:18:22,000
jaka będzie następna opowieść

458
00:18:22,000 --> 00:18:24,000
z udziałem tego przedmiotu.

459
00:18:24,000 --> 00:18:26,000
Pojawi się zapewne

460
00:18:26,000 --> 00:18:28,000
w wielu historiach z Bliskiego Wschodu.

461
00:18:28,000 --> 00:18:30,000
Jaką historię tego regionu,

462
00:18:30,000 --> 00:18:32,000
jaką historię świata

463
00:18:32,000 --> 00:18:34,000
chcecie zobaczyć

464
00:18:34,000 --> 00:18:36,000
w odniesieniu do przesłania,

465
00:18:36,000 --> 00:18:38,000
jakie zawarte jest w cylindrze?

466
00:18:38,000 --> 00:18:40,000
Prawo ludzi

467
00:18:40,000 --> 00:18:42,000
do życia razem w jednym państwie,

468
00:18:42,000 --> 00:18:44,000
do wolności wyznania -

469
00:18:44,000 --> 00:18:46,000
na Bliskim Wschodzie i na świecie -

470
00:18:46,000 --> 00:18:48,000
gdzie religia nie jest przyczyną podziałów i kwestią dyskusji

471
00:18:48,000 --> 00:18:51,000
gdzie religia nie jest przyczyną podziałów i kwestią dyskusji

472
00:18:51,000 --> 00:18:54,000
Dziś na Bliskim Wschodzie

473
00:18:54,000 --> 00:18:57,000
debaty są ostre.

474
00:18:57,000 --> 00:18:59,000
Myślę, że jednak możliwe jest,

475
00:18:59,000 --> 00:19:03,000
aby najmocniejszym i najmądrzejszym głosem

476
00:19:03,000 --> 00:19:05,000
z powodzeniem było wołanie

477
00:19:05,000 --> 00:19:07,000
tego niemego przedmiotu,

478
00:19:07,000 --> 00:19:09,000
którym jest cylinder Cyrusa.

479
00:19:09,000 --> 00:19:11,000
Dziękuję.

480
00:19:11,000 --> 00:19:15,000
--- Cytaty pochodzą z Biblii Tysiąclecia ---