0:00:00.000,0:00:02.000
Predmeti koje stvaramo

0:00:02.000,0:00:05.000
imaju jednu ključnu osobinu:

0:00:05.000,0:00:07.000
žive dulje nego mi.

0:00:07.000,0:00:09.000
Mi umiremo, oni nas nadživljuju;

0:00:09.000,0:00:12.000
mi imamo jedan život, oni ih imaju mnogo,

0:00:12.000,0:00:15.000
a u svakom od tih života mogu poprimati različita značenja.

0:00:15.000,0:00:18.000
Dakle, dok mi imamo po jednu biografiju,

0:00:18.000,0:00:20.000
oni ih imaju mnogo.

0:00:20.000,0:00:22.000
Jutros vam želim ispričati

0:00:22.000,0:00:25.000
priču, biografiju -- točnije, biografije --

0:00:25.000,0:00:28.000
jednog predmeta.

0:00:28.000,0:00:30.000
Jedne izuzetne stvari.

0:00:30.000,0:00:32.000
Ta stvar, slažem se,

0:00:32.000,0:00:34.000
na prvi pogled nije ništa posebno.

0:00:34.000,0:00:37.000
Otprilike je veličine lopte za ragbi.

0:00:37.000,0:00:39.000
Izrađena je od gline

0:00:39.000,0:00:41.000
i oblikovana

0:00:41.000,0:00:44.000
u cilindrični oblik.

0:00:44.000,0:00:46.000
Gusto je ispisana

0:00:46.000,0:00:49.000
i potom osušena na suncu.

0:00:49.000,0:00:51.000
Kao što vidite,

0:00:51.000,0:00:53.000
svašta je prošla,

0:00:53.000,0:00:55.000
a nije ni čudo

0:00:55.000,0:00:58.000
uzmemo li u obzir da je napranjena prije dvije i pol tisuće godina,

0:00:58.000,0:01:00.000
a otkrivena u arheološkim iskapanjima

0:01:00.000,0:01:02.000
1879. godine.

0:01:02.000,0:01:04.000
No danas je,

0:01:04.000,0:01:06.000
po mom mišljenju, ta stvar,

0:01:06.000,0:01:08.000
važan čimbenik

0:01:08.000,0:01:10.000
u bliskoistočnoj politici.

0:01:10.000,0:01:12.000
Riječ je o predmetu

0:01:12.000,0:01:14.000
uz koji su vezane fascinantne priče

0:01:14.000,0:01:18.000
koje nisu ni blizu završene.

0:01:18.000,0:01:20.000
Naša priča počinje

0:01:20.000,0:01:24.000
za iransko-iračkog rata,

0:01:24.000,0:01:26.000
odnosno onog niza događaja

0:01:26.000,0:01:28.000
koji je kulminirao

0:01:28.000,0:01:30.000
invazijom na Irak

0:01:30.000,0:01:32.000
od strane stranih sila,

0:01:32.000,0:01:34.000
svrgavanjem despota

0:01:34.000,0:01:37.000
i naglom promjenom režima.

0:01:37.000,0:01:39.000
Želio bih započeti

0:01:39.000,0:01:41.000
s jednom epizodom iz tog niza događaja

0:01:41.000,0:01:44.000
koja će većini vas biti poznata.

0:01:44.000,0:01:46.000
Radi se o Baltazarovoj gozbi,

0:01:46.000,0:01:48.000
jer u priči se radi o iračko-iranskom ratu

0:01:48.000,0:01:51.000
iz 539. godine pr.n.e.

0:01:51.000,0:01:53.000
Podudarnosti između

0:01:53.000,0:01:55.000
događaja koji su se zbili

0:01:55.000,0:01:58.000
539.pr.n.e.. i onih 2003. godine naše ere, te između,

0:01:58.000,0:02:00.000
zapanjujuće su.

0:02:00.000,0:02:02.000
Gledate Rembrandtovu sliku, danas izloženu

0:02:02.000,0:02:04.000
u londonskoj Nacionalnoj galeriji,

0:02:04.000,0:02:06.000
koja prikazuje tekst iz knjige proroka Daniela

0:02:06.000,0:02:09.000
iz hebrejskog Svetog Pisma

0:02:09.000,0:02:11.000
Mislim da otprilike znate priču

0:02:11.000,0:02:14.000
Baltazar, sin Nabukodonozora,

0:02:14.000,0:02:17.000
onoga koji je pokorio Izrael, opljačkao Jeruzalem

0:02:17.000,0:02:19.000
i porobio narod

0:02:19.000,0:02:21.000
te odveo Židove natrag u Babilon.

0:02:21.000,0:02:24.000
Također je uzeo hramsko posuđe.

0:02:24.000,0:02:27.000
Opljačkao je i oskvrnuo Hram,

0:02:27.000,0:02:30.000
a to veliko zlatno posuđe iz jeruzalemskog Hrama

0:02:30.000,0:02:33.000
bilo je odneseno u Babilon.

0:02:33.000,0:02:35.000
Njegov sin Baltazar

0:02:35.000,0:02:37.000
odluči prirediti gozbu,

0:02:37.000,0:02:39.000
a da bi ona bila još uzbudljivija,

0:02:39.000,0:02:42.000
odlučio ju je začiniti s malo svetogrđa,

0:02:42.000,0:02:45.000
pa je iznio hramsko posuđe.

0:02:45.000,0:02:48.000
U tom trenutku već je bio u ratu s Irancima,

0:02:48.000,0:02:50.000
s perzijskim kraljem.

0:02:50.000,0:02:53.000
Te noći, govori nam Daniel,

0:02:53.000,0:02:55.000
na vrhuncu gozbe

0:02:55.000,0:02:58.000
ukazala se ruka i napisala na zidu:

0:02:58.000,0:03:01.000
"Odvagnut si na tezulji i nađen si prelagan;

0:03:01.000,0:03:03.000
razdijeljeno je tvoje kraljevstvo

0:03:03.000,0:03:05.000
i predano Medijcima i Perzijancima." (Dn:27-28)

0:03:05.000,0:03:07.000
Iste te noći,

0:03:07.000,0:03:11.000
Kir, kralj perzijski, ušao je u Babilon

0:03:11.000,0:03:16.000
i Baltazarov je režim pao.

0:03:16.000,0:03:18.000
To je, naravno, velik trenutak

0:03:18.000,0:03:20.000
u povijesti

0:03:20.000,0:03:22.000
židovskog naroda.

0:03:22.000,0:03:24.000
Sjajna je to priča. Priča koju svi znamo.

0:03:24.000,0:03:26.000
Priča o ruci koja piše po zidu

0:03:26.000,0:03:29.000
dio je našeg svakodnevnog jezika.

0:03:29.000,0:03:31.000
Ono što se zatim dogodilo

0:03:31.000,0:03:33.000
bilo je nešto izuzetno

0:03:33.000,0:03:35.000
i tu naš cilindar

0:03:35.000,0:03:37.000
ulazi u priču.

0:03:37.000,0:03:39.000
Kir, kralj Perzijanaca

0:03:39.000,0:03:41.000
ulazi u Babilon bez otpora.

0:03:41.000,0:03:43.000
To veliko babilonsko carstvo

0:03:43.000,0:03:45.000
koje se protezalo od središnjeg južnog Iraka

0:03:45.000,0:03:47.000
do Mediterana

0:03:47.000,0:03:49.000
pada Kiru u ruke

0:03:49.000,0:03:53.000
i on piše proglas.

0:03:53.000,0:03:56.000
Upravo je to ovaj cilindar:

0:03:56.000,0:03:59.000
proglas vladara kojeg vodi Bog,

0:03:59.000,0:04:03.000
te koji je svrgnuo iračkog despota

0:04:03.000,0:04:05.000
i donio slobodu narodu.

0:04:05.000,0:04:07.000
Na zvonkom babilonskom --

0:04:07.000,0:04:09.000
proglas je napisan na babilonskom jeziku --

0:04:09.000,0:04:12.000
on piše: "Ja sam Kir, kralj sveg svemira,

0:04:12.000,0:04:14.000
kralj veliki i moćni

0:04:14.000,0:04:18.000
kralj Babilona, vladar sve četiri strane svijeta."

0:04:18.000,0:04:21.000
Kao što vidite, nisu se libili preuveličavati.

0:04:21.000,0:04:23.000
Ovo je vjerojatno

0:04:23.000,0:04:25.000
prva prava izjava za medije

0:04:25.000,0:04:27.000
koju je dala pobjednička vojska

0:04:27.000,0:04:29.000
u povijesti.

0:04:29.000,0:04:31.000
A napisali su je, uskoro ćete vidjeti,

0:04:31.000,0:04:34.000
vrlo vješti stručnjaci za odnose s javnošću.

0:04:34.000,0:04:37.000
Tako da preuveličavanje zapravo ne iznenađuje.

0:04:37.000,0:04:39.000
I, što je to taj veliki i moćni kralj,

0:04:39.000,0:04:42.000
vladar sve četiri strane svijeta, odlučio učiniti?

0:04:42.000,0:04:45.000
Pokorivši Babilon, nastavlja on,

0:04:45.000,0:04:48.000
smjesta će osloboditi sve narode

0:04:48.000,0:04:50.000
koje su Babilonci - Nabukodonozor i Baltazar -

0:04:50.000,0:04:52.000
oteli i odveli u ropstvo

0:04:52.000,0:04:54.000
i pustiti ih da se vrate kućama.

0:04:54.000,0:04:56.000
Pustit će ih da se vrate u svoje zemlje.

0:04:56.000,0:04:58.000
I ne samo to,

0:04:58.000,0:05:00.000
svima će im vratiti

0:05:00.000,0:05:02.000
njihove bogove, idole,

0:05:02.000,0:05:04.000
hramsko posuđe

0:05:04.000,0:05:06.000
koje je bilo zaplijenjeno.

0:05:06.000,0:05:09.000
Svi narodi koje su Babilonci potisnuli i prognali,

0:05:09.000,0:05:11.000
moći će se vratiti kućama

0:05:11.000,0:05:14.000
i ponijeti sa sobom svoje bogove.

0:05:14.000,0:05:17.000
Bit će im dozvoljeno obnoviti oltare i žrtvenike

0:05:17.000,0:05:19.000
i štovati svoje bogove,

0:05:19.000,0:05:22.000
na svoj način, na svojim odabranim mjestima.

0:05:22.000,0:05:24.000
Ovo je taj proglas,

0:05:24.000,0:05:27.000
ovaj je predmet dokaz

0:05:27.000,0:05:29.000
da je Židovima

0:05:29.000,0:05:31.000
nakon babilonskog sužanjstva

0:05:31.000,0:05:34.000
nakon tih godina za kojih su sjedili na babilonskim obalama

0:05:34.000,0:05:37.000
i plakali sjećajući se Jeruzalema,

0:05:37.000,0:05:40.000
tim je Židovima bilo dozvoljeno da se vrate kući.

0:05:40.000,0:05:42.000
Mogli su se vratit u Jeruzalem

0:05:42.000,0:05:44.000
i ponovno sagraditi Hram.

0:05:44.000,0:05:46.000
To je središnji dokument

0:05:46.000,0:05:48.000
židovske povijesti.

0:05:48.000,0:05:52.000
A Knjiga Ljetopisa, Knjiga Ezrina u hebrejskom Pismu

0:05:52.000,0:05:54.000
izvijestila je o tome zvučnim izrazima.

0:05:54.000,0:05:56.000
Ovo je židovska verzija

0:05:56.000,0:05:58.000
iste priče:

0:05:58.000,0:06:00.000
"Ovako veli perzijski kralj Kir:

0:06:00.000,0:06:03.000
'Sva zemaljska kraljevstva dade mi Jahve, Bog nebeski.

0:06:03.000,0:06:05.000
On mi naloži

0:06:05.000,0:06:07.000
da mu sagradim Dom u Jeruzalemu.

0:06:07.000,0:06:09.000
Tko je god među vama od svega njegova naroda,

0:06:09.000,0:06:11.000
Bog njegov bio s njim

0:06:11.000,0:06:14.000
pa neka ide onamo." (2 Ljet 36: 23)

0:06:14.000,0:06:16.000
Ide onamo: "ide gore" - aaleh.

0:06:16.000,0:06:19.000
Središnja je tema ipak

0:06:19.000,0:06:21.000
ideja povratka,

0:06:21.000,0:06:23.000
središnji dio

0:06:23.000,0:06:25.000
života židovstva.

0:06:25.000,0:06:27.000
Kao što znate, taj povratak iz progonstva

0:06:27.000,0:06:29.000
i izgradnja drugog hrama,

0:06:29.000,0:06:31.000
promijenili su židovstvo iz temelja.

0:06:31.000,0:06:33.000
Tu je promjenu

0:06:33.000,0:06:35.000
taj veliki povijesni trenutak

0:06:35.000,0:06:39.000
omogućio Kir, kralj Perzije,

0:06:39.000,0:06:42.000
a zabilježen je na hebrejskom u pismu

0:06:42.000,0:06:45.000
i na babilonskom u glini.

0:06:45.000,0:06:47.000
Dva izuzetno važna teksta...

0:06:47.000,0:06:49.000
no što je s politikom?

0:06:49.000,0:06:51.000
Ti su događaji

0:06:51.000,0:06:54.000
označili temeljni pomak u povijesti Bliskog istoka.

0:06:54.000,0:06:57.000
Iransko carstvo, odnosno Medijci i Perzijanci,

0:06:57.000,0:06:59.000
ujedinjeni pod Kirom,

0:06:59.000,0:07:03.000
postali su prvo veliko svjetsko carstvo.

0:07:03.000,0:07:06.000
Kir ga je utemeljio 530-ih godina pr.n.e.,

0:07:06.000,0:07:10.000
a do vremena vladavine njegovog sina Darija

0:07:10.000,0:07:13.000
cjelokupno istočno Sredozemlje

0:07:13.000,0:07:15.000
kontrolirali su Perzijanci.

0:07:15.000,0:07:17.000
To carstvo zapravo i jest

0:07:17.000,0:07:19.000
Bliski istok kakav danas poznajemo

0:07:19.000,0:07:22.000
i ono je oblikovali Bliski istok kakav danas poznajemo.

0:07:22.000,0:07:24.000
Bilo je to najveće carstvo koje je svijet do tad vidio.

0:07:24.000,0:07:26.000
K tome,

0:07:26.000,0:07:28.000
bila je to prva

0:07:28.000,0:07:30.000
multikulturna, vjerski raznovrsna država

0:07:30.000,0:07:32.000
većih razmjera

0:07:32.000,0:07:34.000
i moralo se njime vladati na posve nov način.

0:07:34.000,0:07:36.000
Moralo se njime vladati na više različitih jezika.

0:07:36.000,0:07:39.000
Sama činjenica da je proglas napisan na babilonskom nešto nam govori.

0:07:39.000,0:07:41.000
Carstvo je moralo uzeti u obzir različite običaje,

0:07:41.000,0:07:44.000
različite narode, religije i uvjerenja.

0:07:44.000,0:07:47.000
Kir sve to poštuje.

0:07:47.000,0:07:49.000
On nam postavlja model

0:07:49.000,0:07:51.000
upravljanja

0:07:51.000,0:07:56.000
velikim multinacionalnim, multikonfesionalnim, multikulturalnim društvom.

0:07:56.000,0:07:58.000
Kao rezultat nastalo je

0:07:58.000,0:08:01.000
carstvo koje je uključivalo sve zemlje koje vidite na zaslonu,

0:08:01.000,0:08:04.000
carstvo koje je preživjelo 200 godina u stabilnosti

0:08:04.000,0:08:07.000
dok ga nije uništio Aleksandar Veliki.

0:08:07.000,0:08:09.000
Za sobom je u naslijeđe ostavilo san o ujedinjenom Bliskom istoku

0:08:09.000,0:08:11.000
u kojem ljudi različitih vjera

0:08:11.000,0:08:13.000
mogu živjeti zajedno.

0:08:13.000,0:08:15.000
Grčke invazije dokrajčile su taj san.

0:08:15.000,0:08:18.000
Naravno, Aleksandar nije mogao održati vlast

0:08:18.000,0:08:20.000
i carstvo se raspalo.

0:08:20.000,0:08:22.000
No, ono što je Kir predstavljao

0:08:22.000,0:08:24.000
bilo je apsolutno ključno.

0:08:24.000,0:08:27.000
Grčki historičar Ksenofont

0:08:27.000,0:08:29.000
napisao je svoje djelo "Kiropedija"

0:08:29.000,0:08:31.000
u čast Kiru kao velikom vladaru.

0:08:31.000,0:08:34.000
Otada je u europskoj kulturi

0:08:34.000,0:08:37.000
Kir predstavljao uzor.

0:08:37.000,0:08:39.000
Ovo je slika iz 16. stoljeća

0:08:39.000,0:08:41.000
koja pokazuje koliko je rašireno

0:08:41.000,0:08:44.000
bilo štovanje Kira.

0:08:44.000,0:08:46.000
Ksenofontova knjiga o Kiru,

0:08:46.000,0:08:49.000
o tome kako voditi raznoliko društvo,

0:08:49.000,0:08:51.000
bila je jedna od knjiga

0:08:51.000,0:08:53.000
koje su inspirirale utemeljitelje

0:08:53.000,0:08:55.000
američke revolucije.

0:08:55.000,0:08:57.000
Jefferson ga je silno poštovao.

0:08:57.000,0:08:59.000
Kirovi ideali

0:08:59.000,0:09:01.000
bili su u skladu s idealima 18. stoljeća,

0:09:01.000,0:09:03.000
o stvaranju vjerske tolerancije

0:09:03.000,0:09:06.000
u novoj državi.

0:09:08.000,0:09:10.000
No, vratimo se Babilonu,

0:09:10.000,0:09:12.000
gdje nisu baš cvjetale ruže.

0:09:12.000,0:09:15.000
Za Aleksandrom su slijedila druga carstva.

0:09:15.000,0:09:18.000
Babilon propada, pretvara se u ruševine

0:09:18.000,0:09:22.000
i gube se svi tragovi velikoga babilonskog carstva,

0:09:22.000,0:09:24.000
sve do 1879. godine,

0:09:24.000,0:09:27.000
kad je otkriven ovaj cilindar.

0:09:27.000,0:09:30.000
Otkrila ga je ekspedicija Britanskog muzeja koja je vršila iskapanja u Babilonu.

0:09:30.000,0:09:33.000
To nas vodi do nove priče.

0:09:33.000,0:09:35.000
Kirov cilindar postaje dijelom velike rasprave

0:09:35.000,0:09:37.000
koja je plamtjela sredinom 19. stoljeća.

0:09:37.000,0:09:40.000
Jesu li pisma pouzdana? Možemo li se osloniti na njih?

0:09:40.000,0:09:42.000
Znali smo

0:09:42.000,0:09:44.000
za povratak Židova i Kirov dekret

0:09:44.000,0:09:46.000
samo preko hebrejskog Pisma.

0:09:46.000,0:09:48.000
Nije bilo drugih dokaza.

0:09:48.000,0:09:50.000
Iznenada, pojavilo se ovo.

0:09:50.000,0:09:52.000
Zavladalo je veliko uzbuđenje

0:09:52.000,0:09:54.000
u svijetu u kojem je onima koji su vjerovali u Pisma

0:09:54.000,0:09:56.000
vjera u Stvoritelja bila poljuljana

0:09:56.000,0:09:58.000
otkrićem evolucije i geološkim otkrićima.

0:09:58.000,0:10:00.000
Ovo je predstavljalo dokaz

0:10:00.000,0:10:02.000
da su pisma povijesno vjerodostojna.

0:10:02.000,0:10:05.000
Bio je to važan trenutak 19. stoljeća.

0:10:05.000,0:10:10.000
Međutim, tu su se stvari zakomplicirale.

0:10:10.000,0:10:12.000
Osnovne činjenice pokazale su se istinitima.

0:10:12.000,0:10:15.000
Bravo za arheologiju!

0:10:15.000,0:10:18.000
No, interpretacija tih činjenica nije bila tako jednostavna.

0:10:18.000,0:10:21.000
Jer, iskaz na cilindru i biblijski iskaz

0:10:21.000,0:10:23.000
razlikuju se u jednom ključnom segmentu.

0:10:23.000,0:10:25.000
Babilonski cilindar

0:10:25.000,0:10:27.000
napisali su svećenici

0:10:27.000,0:10:29.000
babilonskog vrhovnog boga, Marduka.

0:10:29.000,0:10:31.000
Dakle, ne iznenađuje to što

0:10:31.000,0:10:33.000
oni cijelu stvar pripisuju Marduku.

0:10:33.000,0:10:36.000
"I gle, Marduk zazva Kira po imenu"

0:10:36.000,0:10:39.000
Marduk je taj koji uzima Kira za ruku

0:10:39.000,0:10:41.000
i poziva ga da bude pastir njegovim ljudima

0:10:41.000,0:10:44.000
i predaje mu vlast nad Babilonom.

0:10:44.000,0:10:46.000
Marduk je taj koji nalaže Kiru

0:10:46.000,0:10:48.000
da učini ta velika, velikodušna djela,

0:10:48.000,0:10:50.000
da oslobodi narod.

0:10:50.000,0:10:52.000
Iz toga proizlazi da bismo svi trebali

0:10:52.000,0:10:54.000
biti zahvalni Marduku i štovati njega.

0:10:54.000,0:10:56.000
Hebrejski pisci

0:10:56.000,0:10:58.000
u Starom zavjetu,

0:10:58.000,0:11:01.000
nećete se iznenaditi,

0:11:01.000,0:11:03.000
imaju malo drukčije gledište.

0:11:03.000,0:11:05.000
U njihovim očima, naravno, nema šanse da je Marduk

0:11:05.000,0:11:07.000
taj po kome se sve to dogodilo.

0:11:07.000,0:11:09.000
Mora se raditi o Jahvi.

0:11:09.000,0:11:11.000
Tako u Izaiji

0:11:11.000,0:11:13.000
imamo prekrasne tekstove

0:11:13.000,0:11:15.000
u kojima se za to zahvaljuje

0:11:15.000,0:11:16.000
ne Marduku

0:11:16.000,0:11:19.000
nego Bogu Izraelovom --

0:11:19.000,0:11:21.000
Bogu Izraelovom,

0:11:21.000,0:11:23.000
koji je također pozvao Kira po imenu,

0:11:23.000,0:11:26.000
također ga uzeo za ruku

0:11:26.000,0:11:28.000
i pozvao ga da bude pastir njegovom narodu.

0:11:28.000,0:11:30.000
Sjajan je to primjer

0:11:30.000,0:11:34.000
kako dvije različite vjerske tradicije tumače isti događaj,

0:11:34.000,0:11:36.000
prisvajaju i usvajaju

0:11:36.000,0:11:38.000
političke činjenice.

0:11:38.000,0:11:40.000
Kao što znamo, Bog je

0:11:40.000,0:11:42.000
obično na strani pobjedničkih četa.

0:11:42.000,0:11:45.000
Pitanje je samo, koji je bog u pitanju?

0:11:45.000,0:11:47.000
Ta debata zaokuplja

0:11:47.000,0:11:49.000
društvo devetnaestog stoljeća,

0:11:49.000,0:11:51.000
koje spoznaje da su hebrejska pisma

0:11:51.000,0:11:54.000
dio mnogo šireg vjerskog kontinuuma.

0:11:54.000,0:11:56.000
Također je nedvojbeno

0:11:56.000,0:11:59.000
da je cilindar stariji od Izaijinog teksta,

0:11:59.000,0:12:01.000
a ipak, Jahve progovara

0:12:01.000,0:12:03.000
riječima veoma sličnim

0:12:03.000,0:12:05.000
Mardukovima.

0:12:05.000,0:12:08.000
Stječe se dojam da je Izaija sam toga svjestan

0:12:08.000,0:12:10.000
jer kaže --

0:12:10.000,0:12:13.000
ovdje je naravno govornik Bog --

0:12:13.000,0:12:15.000
"Po imenu ja te pozvah,

0:12:15.000,0:12:17.000
imenovah te premda me znao nisi." (Iz 45:4)

0:12:17.000,0:12:19.000
Mislim da se priznaje

0:12:19.000,0:12:21.000
kako Kir nije svjestan

0:12:21.000,0:12:24.000
da djeluje po Jahvinim naredbama

0:12:24.000,0:12:27.000
No, Kira bi isto tako iznenadilo i da je znao da djeluje po Mardukovim nalozima.

0:12:27.000,0:12:29.000
Jer, naravno,

0:12:29.000,0:12:31.000
Kir je dobar Perzijanac

0:12:31.000,0:12:33.000
s potpuno drugim skupom božanstava

0:12:33.000,0:12:35.000
koja se ne spominju ni u jednom od ova dva teksta.

0:12:35.000,0:12:37.000
(Smijeh)

0:12:37.000,0:12:39.000
To je bilo 1879. godine.

0:12:39.000,0:12:41.000
Četrdeset godina kasnije,

0:12:41.000,0:12:44.000
eto nas u 1917. godini,

0:12:44.000,0:12:46.000
kada cilindar ulazi u sasvim novi svijet.

0:12:46.000,0:12:48.000
Ovaj put, svijet stvarne politike

0:12:48.000,0:12:50.000
suvremenog svijeta.

0:12:50.000,0:12:53.000
Godina je Balfourove deklaracije,

0:12:53.000,0:12:56.000
godina kad nova imperijalna sila na Bliskom istoku, Britanija,

0:12:56.000,0:12:58.000
odlučuje da će objaviti

0:12:58.000,0:13:00.000
da je područje tadašnje Palestine dom židovskog naroda

0:13:00.000,0:13:02.000
i da će dozvolliti

0:13:02.000,0:13:04.000
Židovima povratak na to područje.

0:13:04.000,0:13:06.000
Odgovor na ovo

0:13:06.000,0:13:09.000
kod židovske populacije Istočne Europe ekstatičan je.

0:13:09.000,0:13:11.000
Diljem Istočne Europe

0:13:11.000,0:13:13.000
Židovi vješaju Kirove slike

0:13:13.000,0:13:15.000
i slike Georgea V.

0:13:15.000,0:13:17.000
jednu uz drugu.

0:13:17.000,0:13:19.000
To su dva velika vladara

0:13:19.000,0:13:22.000
koja su dozvolila povratak u Jeruzalem.

0:13:22.000,0:13:25.000
Kirov cilindar tako se opet vraća u žižu javnog interesa,

0:13:25.000,0:13:27.000
a tekst koji je na njemu napisan

0:13:27.000,0:13:30.000
uzima se kao dokaz da je ono što će uslijediti

0:13:30.000,0:13:33.000
nakon završetka rata 1918. godine

0:13:33.000,0:13:36.000
dio božanskog plana.

0:13:36.000,0:13:38.000
Svi znate što se zatim dogodilo.

0:13:38.000,0:13:41.000
Udareni su temelji države Izrael,

0:13:41.000,0:13:44.000
a pedeset godina nakon toga, krajem 60-ih,

0:13:44.000,0:13:47.000
postaje jasno da je uloga Britanije kao imperijalne sile gotova.

0:13:47.000,0:13:50.000
Tako počinje još jedna priča o Kirovom cilindru.

0:13:50.000,0:13:52.000
SAD i Britanija odlučuju da se bliskoistočnu regiju

0:13:52.000,0:13:55.000
mora biti sačuvati od komunizma

0:13:55.000,0:13:58.000
pa stvaraju novu supersilu da to postignu.

0:13:58.000,0:14:00.000
Ta će sila biti Iran, odnosno šah.

0:14:00.000,0:14:03.000
Šah će tako izmisliti iransku povijest,

0:14:03.000,0:14:05.000
odnosno povratak iranskoj povijesti

0:14:05.000,0:14:08.000
koja njega stavlja u središte jedne velike tradicije.

0:14:08.000,0:14:10.000
Dat će iskovati novčiće

0:14:10.000,0:14:12.000
na kojima je prikazan

0:14:12.000,0:14:14.000
s Kirovim cilindrom.

0:14:14.000,0:14:17.000
Organizirat će veliku proslavu u Perzepolisu

0:14:17.000,0:14:19.000
i za nju će zatražiti Kirov cilindar,

0:14:19.000,0:14:22.000
koji će biti posuđen iz Britanskog muzeja i poslan u Teheran,

0:14:22.000,0:14:24.000
gdje će postati dio velikih manifestacija,

0:14:24.000,0:14:27.000
slavlja dinastije Pahlavi.

0:14:27.000,0:14:30.000
Kirov cilindar - šahovo jamstvo.

0:14:30.000,0:14:33.000
Deset godina kasnije, nova priča:

0:14:33.000,0:14:35.000
iranska revolucija 1979. godine,

0:14:35.000,0:14:37.000
islamska revolucija, nema više Kira;

0:14:37.000,0:14:39.000
ta nas povijest ne zanima,

0:14:39.000,0:14:42.000
zanima nas islamski Iran

0:14:42.000,0:14:44.000
sve dok Irak,

0:14:44.000,0:14:47.000
nova supersila koju smo postavili u regiji

0:14:47.000,0:14:49.000
ne napadne.

0:14:49.000,0:14:51.000
Slijedi još jedan iransko-irački rat,

0:14:51.000,0:14:53.000
a za Irance postaje nužnost

0:14:53.000,0:14:56.000
sjećati se svoje slavne prošlosti

0:14:56.000,0:14:58.000
slavne prošlosti u kojoj su se

0:14:58.000,0:15:01.000
Iranci borili protiv Iraka i pobijedili.

0:15:01.000,0:15:03.000
Postaje im neophodno pronaći simbol

0:15:03.000,0:15:06.000
koji će ujediniti Irance,

0:15:06.000,0:15:08.000
muslimane kao i nemuslimane,

0:15:08.000,0:15:11.000
kršćane, zoroastrijance, Židove koji žive u Iranu,

0:15:11.000,0:15:13.000
vjernike, kao i one koji to nisu.

0:15:13.000,0:15:16.000
Očiti simbol je Kir.

0:15:16.000,0:15:19.000
Tako, kad su Britanski muzej i Nacionalni muzej u Teheranu

0:15:19.000,0:15:21.000
započeli suradnju,

0:15:21.000,0:15:23.000
Iranci su zatražili samo jednu stvar

0:15:23.000,0:15:25.000
na posudbu

0:15:25.000,0:15:27.000
Jedini predmet koji su željeli na posudbu

0:15:27.000,0:15:29.000
bio je upravo Kirov cilindar.

0:15:29.000,0:15:31.000
Tako se prošle godine

0:15:31.000,0:15:35.000
Kirov cilindar vratio u Teheran

0:15:35.000,0:15:38.000
drugi put u svojoj povijesti.

0:15:38.000,0:15:41.000
Na ovoj slici vidimo kako ga u vitrinu polaže

0:15:41.000,0:15:44.000
ravnateljica Nacionalnog muzeja u Teheranu,

0:15:44.000,0:15:47.000
jedna od mnogih žena u Iranu koje drže rukovodeće pozicije,

0:15:47.000,0:15:49.000
gđa Ardakani.

0:15:49.000,0:15:51.000
Bio je to događaj od iznimne važnosti.

0:15:51.000,0:15:54.000
Ovo je slika istog tog događaja, ali s druge strane.

0:15:54.000,0:15:57.000
U Teheranu je cilindar obišlo

0:15:57.000,0:15:59.000
između milijun i dva milijuna ljudi

0:15:59.000,0:16:01.000
u razdoblju od nekoliko mjeseci.

0:16:01.000,0:16:03.000
S time se ne mogu mjeriti ni najposjećenije izložbe

0:16:03.000,0:16:05.000
na Zapadu.

0:16:05.000,0:16:08.000
Povele su se mnoge rasprave

0:16:08.000,0:16:11.000
o značaju tog cilindra, o Kirovom značaju

0:16:11.000,0:16:14.000
no najviše od svega, o Kiru kakav je opisan na ovom cilindru:

0:16:14.000,0:16:17.000
Kiru, branitelju domovine

0:16:17.000,0:16:19.000
Kiru, prvaku iranskog identiteta

0:16:19.000,0:16:21.000
i iranskih naroda,

0:16:21.000,0:16:23.000
Kiru koji je tolerirao sve vjere.

0:16:23.000,0:16:25.000
U suvremenom Iranu

0:16:25.000,0:16:28.000
zoroastrijancima i kršćanima zajamčena su mjesta

0:16:28.000,0:16:31.000
u iranskom parlamentu, što je izvor silnog ponosa.

0:16:31.000,0:16:34.000
Samo da bi vidjeli ovaj predmet,

0:16:34.000,0:16:36.000
tisuće iranskih Židova

0:16:36.000,0:16:38.000
dolazile su u Teheran.

0:16:38.000,0:16:40.000
Postao je snažan simbol,

0:16:40.000,0:16:42.000
predmet rasprave

0:16:42.000,0:16:45.000
o tome što Iran predstavlja u domovini i svijetu.

0:16:45.000,0:16:48.000
Treba li Iran i dalje biti branitelj potlačenih?

0:16:48.000,0:16:50.000
Hoće li Iran osloboditi narode koje su

0:16:50.000,0:16:53.000
tirani porobili i prognali?

0:16:53.000,0:16:56.000
To je opojna nacionalna retorika

0:16:56.000,0:16:58.000
koja je stvorena

0:16:58.000,0:17:00.000
u sklopu parade

0:17:00.000,0:17:02.000
povodom povratka Kirovog cilindra u domovinu.

0:17:02.000,0:17:05.000
Ovdje vidite uvećanu repliku Kirovog cilindra na pozornici

0:17:05.000,0:17:08.000
s velikim ličnostima iz iranske povijesti

0:17:08.000,0:17:10.000
okupljenima kako bi zauzele svoje mjesto

0:17:10.000,0:17:13.000
u iranskoj baštini.

0:17:13.000,0:17:15.000
Taj je narativ predstavio

0:17:15.000,0:17:18.000
sam iranski predsjednik

0:17:18.000,0:17:20.000
Za mene je prilika

0:17:20.000,0:17:22.000
da odnesem ovaj predmet u Iran,

0:17:22.000,0:17:24.000
da mi bude dozvoljeno da ga onamo odnesem

0:17:24.000,0:17:26.000
značila priliku da sudjelujem

0:17:26.000,0:17:28.000
u jednoj izuzetnoj raspravi

0:17:28.000,0:17:30.000
koja je vođena na najvišim razinama

0:17:30.000,0:17:32.000
o tome što Iran jest,

0:17:32.000,0:17:35.000
koje sve "verzije" Irana postoje

0:17:35.000,0:17:37.000
i na koji način različite povijesti Irana

0:17:37.000,0:17:40.000
mogu oblikovati današnji svijet.

0:17:40.000,0:17:43.000
Ta rasprava još uvijek traje,

0:17:43.000,0:17:45.000
a nastavit će se i dalje

0:17:45.000,0:17:47.000
jer ovaj predmet

0:17:47.000,0:17:49.000
predstavlja jedan od velikih izraza

0:17:49.000,0:17:51.000
ljudskih nastojanja.

0:17:51.000,0:17:55.000
Stoji uz bok američkom ustavu,

0:17:55.000,0:17:58.000
a svakako govori više o stvarnim slobodama

0:17:58.000,0:18:00.000
nego Magna Carta.

0:18:00.000,0:18:03.000
Radi se o dokumentu koji može značiti toliko toga

0:18:03.000,0:18:06.000
za Iran i za cijelu regiju.

0:18:06.000,0:18:08.000
Replika ovog predmeta

0:18:08.000,0:18:10.000
nalazi se u Ujedinjenim narodima.

0:18:10.000,0:18:13.000
Bit će ondje, u New Yorku, ove jeseni

0:18:13.000,0:18:15.000
kad se budu vodile velike rasprave

0:18:15.000,0:18:18.000
o budućnosti Bliskog istoka.

0:18:18.000,0:18:20.000
Želio bih završiti s pitanjem

0:18:20.000,0:18:22.000
koja će biti sljedeća priča

0:18:22.000,0:18:24.000
u kojoj će ovaj predmet odigrati ulogu?

0:18:24.000,0:18:26.000
Zasigurno će se pojaviti

0:18:26.000,0:18:28.000
u središtu još mnogih priča o Bliskom istoku.

0:18:28.000,0:18:30.000
Koju to priču o Bliskom istoku,

0:18:30.000,0:18:32.000
koju to priču o svijetu

0:18:32.000,0:18:34.000
želite vidjeti

0:18:34.000,0:18:36.000
kako odražava ono što je napisano

0:18:36.000,0:18:38.000
i izraženo na ovom cilindru?

0:18:38.000,0:18:40.000
Prava naroda

0:18:40.000,0:18:42.000
na suživot u istoj državi,

0:18:42.000,0:18:44.000
na slobodno prakticiranje različitih vjeroispovijesti,

0:18:44.000,0:18:46.000
jedan Bliski istok, a i svijet

0:18:46.000,0:18:48.000
u kojem religija nije uzrok podjela

0:18:48.000,0:18:51.000
ni predmet rasprave?

0:18:51.000,0:18:54.000
U svijetu Bliskog istoka danas

0:18:54.000,0:18:57.000
kao što znate, rasprave su oštre,

0:18:57.000,0:18:59.000
No, vjerujem da je moguće

0:18:59.000,0:19:03.000
da je najmoćniji i najmudriji glas koji se u njima čuje

0:19:03.000,0:19:05.000
možda upravo glas

0:19:05.000,0:19:07.000
ovog nijemog predmeta,

0:19:07.000,0:19:09.000
Kirovog cilindra.

0:19:09.000,0:19:11.000
Hvala.

0:19:11.000,0:19:15.000
(Pljesak)