Ang mga bagay na ating ginawa
ay may iisang katangian --
sila'y nabubuhay nang mas matagal sa atin.
Tayo'y papanaw, sila'y mananatili;
may iisa tayong buhay, sila ay may marami,
at sa bawat buhay nila maaring iba ang kanilang pagganap.
Na nangangahulugang, samantalang may isa lang tayong talambuhay,
sila ay may marami.
Gusto kong magsalita sa umagang ito
hinggil sa estorya, ang talambuhay -- o mga talambuhay --
sa iisang bagay,
isang 'di karaniwang bagay.
Ako'y sumasangayon na hindi sya
gaanong kapansinpansin.
Medyo kapareho ng laki sa bola ng rugby.
Gawa sa putik,
at inayon
sa hugis silindro,
napalibutan ng maliliit na sulat
at binilad sa araw hanggang matuyo.
At sa nakikita naman ninyo,
ay medyo nasisira na siya,
na hindi naman kataka-taka
dahil noong dalawa´t kalahating libo pa siya nagawa
at nahukay siya
noong 1879.
Pero sa ngayon,
naniniwala akong ang bagay na ito
ay may malaking papel
sa politika ng Gitnang Silangan.
At ito'y isang bagay
na may mga kaaya-ayang estorya
at mga estoryang hinding hindi matatapos.
Ang estorya ay nagbungad
sa kasagsagan ng gyera sa pagitan ng Iran at Iraq
at ang mga sumunod na mga kaganapan
na umipon
sa pagsakop sa Iraq
ng pwersang dayuhan,
sa pagkaalis sa despotikadong pangulo
at saglit na pagbabago sa rehimen.
Gusto kung magumpisa
sa isang yugto sa mga magkakasunod na kaganapan
na karamihan sa inyo ay pamilyar,
ang pyesta ni Belshazzar --
dahil tayo ay nagtatalakay hinggil sa gyera ng Iran at Iraq
noong 539 BC.
At ang hindi pagkakasalungat
sa kaganapan
noong 539 BC at 2003 at sa pagitan
ay kagulat-gulat.
Ang nakikita nyo ngayon ay pinta ni Rembrandt
na nasa National Gallery sa London na ngayon,
na nagpapakita sa sulat mula ni propetang Daniel
sa sulat ng mga Hudyo.
At medyo alam niyo na ang estorya.
Si Belshazzar, anak ni Nebuchadnezzar,
si Nebuchadnezzar ang nagsakop sa Israel, pinagdarambungan and Herusalem
at hinuli ang mga tao
at binalik ang mga Hudyo sa Babelonya.
Hindi lang mga Hudyo, kinuha niya pati ang mga lalagyan sa templo.
Sinugod niya at nilapastangan ang templo.
At yung mga malalaking gintong lalagyan sa templo ng Herusalem
ay dinala papuntang Babelonya.
Si Belshazzar, ang kanyang anak,
ay naisipang magpyesta.
At para mas magalak pa siya,
ginawan pa nya ng kalapasatangan
at kinuha ang mga lalagyan mula sa templo.
Nakikipagyera na siya sa mga taga-Iran,
sa hari ng Persya.
At sa gabing iyon, sabi ni Daniel,
sa kalagitnaan ng kasiyahan
isang kamay ang lumitaw at nagsulat sa dingding,
"Ikaw ay tinimbang at napag-alamang wala,
at ang iyong kaharian ay maipasa
sa taga-Medes at mga Persyano."
At sa gabing iyon
si Cyrus, hari ng Persya, ay dumating sa Babelonya
at ang buong kaharian ni Belshazzar ay bumagsak.
Isa itong malaking kaganapan
sa kasaysayan
ng mga Hudyo.
Isang malaking estorya. Ito'y estorya na alam nating lahat.
"Ang mga sulat sa dingding"
ay bahagi ng ating araw-araw na lengwahe.
Ang sumunod
ay napakapambihira,
at dito ang silindro
papasok sa estorya.
Si Cyrus, na hari ng Persya,
ay pumasok sa Babelonya na walang pakikipagdigma --
ang malaking kaharian ng Babelonya,
na sumasaklaw mula sa gitnang timog ng Iraq
hanggang sa Mediterranean,
bumagsak mula kay Cyrus.
At si Cyrus ay gumawa ng deklarasyon
at yun ang kung ano ang silindro na ito,
and deklerasyong ginawa sa lider na ginabayan ng Diyos
na nagpabagsak sa despotadong pinuno ng Iraq
at nagpalaya sa mga mamamayan.
Sa pakipag-usap sa Babelonya --
ito ay isinulat sa wika ng taga-Babelonya --
sabi niya, "Ako si Cyrus, hari sa buong kalawakan,
ang dakilang hari, ang makapangyarihang hari,
hari ng Babelonya, hari sa apat na sulok ng daigdig."
Sa nakikita nyo, nindi pinagkakahiyang ang pag-eksherasyon nito.
Meron siguro
yung una talagang pagsisiwalat
sa isang nananalong hukbo
na nakuha natin.
At ito'y isinulat, na makikita natin sa tamang panahon,
sa mga dalubhasang P.R. consultant.
Kaya ang eksharehasyon ay hindi nakakapagtaka.
At kung ano ang dakilang hari, ang makapangyarihang hari,
ang hari sa apat na sulok ng daigdig na gagawin?
Nagpatuloy siya sa pagsabi na bilang pagsakop sa Babelonya
ay papakawalan niya ang mga taong
ang mga taga Babelonya -- Nebuchadnezzar at Belshazzar --
na nadakip at inalipin
at palayain.
Hahayain nya silang bumalik sa kanilang mga bansa.
At mas importante,
hahayaan niya silang bawiin
ang mga diyos, mga estatuwa,
mga lalagyan sa templo
na nakumpiska.
Ang lahat na mga tao na nasupil at napaalis ng mga taga-Babelonya
ay uuwi,
at dadalhin nila ang kanilang mga diyos.
At sila'y maibangon uli ang kanilang mga altar
at magpuri sa kanilang mga diyos
sa kanilang paraan, sa kanilang lugar.
Ito ang kautusan,
ang bagay na ito ang ebedinsya
para sa katutuhan na ang mga Hudyo
matapos ang paglisan sa Babelonya,
ang mga taon na kanilang nagugol sa Babelonya,
na nagluksa habang naalala ang Herusalem,
ang mga Hudyo na iyon ay pinauwi sa kanilang mga tahanan.
Napahintulutan silang umuwi sa Herusalem
at itayong muli ang temple.
Ito ang pangunahing dokumento
sa kasaysayan ng Hudyo.
At ang Aklat ng mga Salaysay, ang Aklat ni Ezra sa mga kasulatan ng mga Hudyo
ay nagulat ng kaparihong tugon.
Ito ang bersyon ng mga Hudyo
sa parehong estorya.
"Kaya sabi ni Cyrus, hari ng Persya,
'Lahat ng kaharian sa lupa na bingay ng Panginoong Diyos sa inyo,
at inutusan niya ako
para gawan ng bahay sa Herusalem.
Sino sa inyo ang kanyang mga tao?
Ang Panginoong Diyos ay mapasakanya,
at haayan siyang pumarito.'"
"Pumarito" -- aaleh.
Ang pinakamahalagang elemento
sa paniwala ng kanilang pagbalik,
ang pinakamahalang parte
sa buhay ng Hudianismo.
Sa napag-alaman ninyo, ang pagbalik mula sa pagkatapon,
ang pangalawang temple,
ang nagbagong anyo sa Hudianismo.
At ang pagbabagong yaon,
yaong makasaysayang sandali,
ay dahil kay Cyrus, ang hari ng Persya,
naiulat sa atin sa kasulatan ng mga Hudyo
at sa putik ng Babelonya.
Dalawang dakilang kasulatan,
ano kaya ang tungkol sa pulitika?
Kung ano ang nangyari
ay nagdulot sa pangunahing pagbabago sa kasaysayan sa Gitnang Silangan.
Ang empiryo ng Iran, ng Medes at ng mga Persyano,
ay napagkaisa sa ilalim ni Cyrus,
ang kauna-unahang dakilang emperyo sa daigdig.
Nagsimula si Cyrus sa 530 BC.
At panahon ng kanyang anak na si Darius,
ang kabuuan ng silangang Mediterranean
ay napapasailalim sa kontrol ng Persya.
Sa katunayan, ang emperyong ito
ay ang Gitnang Silangan na sa ngayon,
at yun ang nahugis sa Gitnang Silangan ngayon.
Yun ang pinakamalaking emperyo na nakilala sa daigdig noon.
At ang importante,
yun ang unang
saring-kultura, saring-panininiwala na estado
sa malawakan.
At kailangan niyang mapatakbo sa panibagong paraan.
Pinapatakbo siya sa iba't ibang lengwahe.
Ang katunayang ang kautusan na ito sa Babelonya ay nangangahulugan ng isang bagay.
Kinikilala nito ang iba't ibang ugali,
iba't ibang tao, iba't ibang relihiyon, iba't ibang paniniwala.
Lahat ng mga iyon ay nirerespeto ni Cyrus.
Itinakda ni Cyrus ang isang modelo
kung paano magtaguyod
ng isang dakilang saring-bayan, saring-paniniwala, saring-kultura na komunidad.
At ang resulta ay
isang emperyo na sumasaklaw sa mga pook na nakikita nyo sa screen,
at tumagal nang 200 taon ng katatagan
hanggang sinira ito ni Alexander.
Nagiwan iyon ng panaginip ng Gitnang Silangan bilang isang yunit,
at ito ang yunit na kung saan ang mga tao sa iba't ibang paniniwala
ay nagkakaisang namumuhay.
Ang pananakop ng mga Griyego ang nagtapos nito.
At hindi na panitili ni Alexander ang gobyernong iyon
at ito'y naghiwahiwalay.
Pero kung ano ang nirerepresenta ni Cyrus
ay nanatiling mahalaga.
Ang Griyegong mananalaysay na si Xenophon
ay nagsulat ng kanyang aklat na "Cyropaedia"
na isinulong si Cyrus bilang isang dakilang pinuno.
At sa kabuuan ng Kanlurang kultura pagkatapos,
si Cyrus ay nanatiling modelo.
Ito ay isang imahe sa ika-16 na siglo
para mapakita kung gaano ka laganap
ang pagpugay nito.
At ang aklat no Xenophon hinggil ni Cyrus
kung gaano kasari-sari ang lipunan
ay isa sa mga dakilang aklat-aralin
na pumukaw sa ating mga ama
sa Rebolusyong Amerikano.
Si Jefferson ay isang dakilang tagahanga --
ang mga uliran ni Cyrus
ay malinaw na nagpahiwatig sa mga uliran sa ika-18 siglo
kung paano magpaubaya sa relihiyon
sa bagong estado.
Samantala, sa Babelonya,
ang mga bagay ay hindi naging kanaisnais.
Pagkatapos ni Alexander, ang ibang emperyo,
ang Babelonya ay bumagsak, naging lugar ng pagkasira,
at ang mga bakas sa dakilang emperyo ng Babelonya ay naglaho --
hanggang noong 1879
nang ang silindro ay nadiskobre
sa isang paghuhukay sa Babelonya ng British Museum.
At dito magsimula ang panibagong estorya.
Nagsimula ang malaking debate
sa gitna noong ika-19 na siglo:
Kapanipaniwala ba ang mga kasulatan? Mapagkatiwalaan ba natin sila?
Ang alam lang natin
ay hinggil sa pagbabalik ng mga Hudyo at ang kautusan ni Cyrus
galing sa kasulatan ng mga Hudyo.
Walang ibang ebedinsya.
Biglang lumabas ito.
At malaking kagalakan
sa daigdig sa mga lugar na naniniwala sa mga kasulatan
na inalog ang kanilang pananampalataya hinggil sa paglikha
sa ebolusyon, sa heyolohiya,
ito ang ebedinsya
na ang mga kasulatan ay totoo sa kasaysayan.
Isa itong malaking sandali sa ika-19 na siglo.
Pero -- at dito naging komplikado --
ang katotohanang ito ay totoo,
hurrah para sa arkiyoloheyo,
pero ang pagsalin ay mas komplikado.
Dahil ang silindro at ang Bibliya ng mga Hudyo
ay may pinagkaiba.
Ang silindro ng Babelonya
ay sinulat ng mga pari
ng dakilang dyos ng Babelonya, si Marduk.
At hindi nakakapagtaka
kung ang sinasabi nila ay gawa ni Marduk.
"Marduk, hawak namin, ang nagngangalang Cyrus."
Hawak ni Marduk sa kamay si Cyrus,
para panguluhan ang kanyang tao
at binigay sa kanya ang kaharian ng Babelonya.
Sinabihan ni Marduk si Cyrus
upang gumawa ng mga dakila at mapagbigay na bagay
upang mapalaya ang mga tao.
At dahil dito mapasalamatin ako
at ipinagbunyi ko si Marduk.
At ang mga manunulat na Hudyo
sa Lumang Tipan,
hindi nakakapagtataka mong malaman,
na iba ang kanilang pananaw nito.
Sa kanila, imposibleng si Marduk
ang gumawa ng lahat.
Tanging si Heyoba lamang.
At sa Isaiah,
ay may magagandang teksto
na binigay ang karangalan,
hindi ni Marduk
ngunit sa Panginoong Diyos ng Israel --
ang Panginoong Diyos ng Israel
ay tinawag rin si Cyrus sa kanyang pangalan,
at inakay din si Cyrus
at sinabihan din siya sa pagpastol ng kanyang mga tao.
Ito'y isang ehemplo
ng dalawang magkaibang makaparing gugulin sa parehong pangyayari,
dalawang magkaibang relihiyosong pag-takeover
ng isang katotohanang pulitikal.
Ang Diyos ay alam nating
dumadapig sa mga malalaking batalyon.
Ang tanong ay kung sinong dyos yun?
At ang debate ay nagpagalaw
sa lahat noong ika-19 na siglo
para maunawa na ang mga kasulatan ng mga Hudyo
ay parte sa mas malawak na daigdig ng relihiyon.
At klarong klaro na
ang silindro ay mas luma na teksto kaysa sa Isaiah,
gayunpaman, si Heyoba ay nagsalita
ng pareho
kay Marduk.
At ako'y may kunting pakiramdam na alam ito ni Isaiah,
dahil sabi niya,
may Diyos na nagsabi,
"Tinawag kita sa iyong pangalan
pero hindi mo ako kilala."
Sa tingin ko'y kinilala
ni Cyrus na hindi niya napag-alaman
na gumaganap siya sa utos ni Heyoba.
At pare-pareho, nasurpresa din siya na gumaganap din siya sa utos ni Marduk.
Dahil napaka-interesado
na si Cyrus ay isang mabuting Persyano
na may ibang mga dyos
na hindi nakasaad sa mga teksto.
(Tawanan)
Yun ay sa 1879.
40 na taon ang nakalipas
at tayo'y nasa 1917,
at ang silindro ay pumasok sa kakaibang daigdig.
Ngayon, sa tunay na pulitika
ng kontemporaryong mundo --
ang taon ng Deklarasyong Balfour,
ang taon nung ang bagong emperyo sa Gitnang Silangan, ang Britanya,
ay nagdeklarar
ng pambansang tirahan ng mga Hudyo,
pinahihintulotan
ang mga Hudyo na bumalik.
At ang tugon nito
sa populasyon ng mga Hudyo sa Silangang Europa ay rabsodik.
At sa buong Silangang Europa,
itinanghal ng mga Hudyo ang larawan ni Cyrus
at ni George V
na magkatabi --
dalawang dakilang pinuno
na naghintulot pabalikin sa Herusalem.
At ang silindro ni Cyrus ay ipinakita muli sa madla
at ang mga teksto nito
bilang demonstrasyon kung bakit ano ang nangyari
pagkatapos sa gyera noong 1918
ay parte ng plano ng Diyos.
Alam nyo lahat ang nangyari.
Ang estado ng Israel ay i-sinet-up,
at 50 taon ang nakalipas, noong 60s,
naging klaro na na ang pagiging imperyo ng Britanya ay wakas na.
At isa pang estorya ng silindro ang nag-umpisa.
Sa rehiyon, ang U.K. at ang U.S. ay nagpasiya,
na ilayo sa komunismo,
at ang may-kapangyarihan na gagawa nito
ay ang Iran, ang Shah.
At ang Shah ay nagimbento ng kasaysayan ng Persya,
o pagbalik sa kasaysayan ng Persya,
na nagluklok sa kanya sa sentro ng dakilang tradisyon
at gumawa ng mga barya
na may mukha niya
at ang silindro ni Cyrus.
Nung siya ay nagkaroon ng malaking pagdiriwanng sa Persepolis,
binuhay niya ang silindro
at ang sinlindro ay inarkila ng Museo ng Britanya, napunta sa Tehran,
at parte ng yung malaking selebrasyon
ng dinastiyang Pahlavi.
Ang sinlindro ni Cyrus: taga-paggrantiya ng Shah.
10 taon ang nakalipas, ay isang panibagong estorya:
Rebolusyong Iran, 1979.
Islamikong rebolusyon, walang Cyrus;
hindi na tayo interesado sa kasaysayan na iyun,
interesadon na tayo sa Islamikong Iran --
hanggang sa Iraq,
isang bagong superpower tayo'y nagdesisyong panatilihin sa rehiyon,
umatake.
Pagkatapos ay isa pang gyera ng Iran at Iraq.
Naging kritikal ito para sa mga taga-Iran
para isa-ala-ala ang nakaraan,
kanilang dakilang nakaraan
nung lumaban sila sa Iraq at nanalo.
Ito'y naging isang mahalagang simbolo
na natipon ng lahat ng taga-Iran --
Muslim at hindi Muslim,
Kristiyano, Zoroastriyano, Hudyo na naninirahan sa Iran,
mga deboto, at hindi deboto.
At ang halatang simbolo ay si Cyrus.
Kaya nung ang Museo ng Britanya at Pambansang Museo ng Tehran
ay nagtulungan at nagtrabahong magkasama, gaya ng ginagawa natin,
ang mga Iranian ay humiling lamang ng isang bagay
bilang utang.
At iyon ang gusto nilang bagay.
Gusto nilang hiramin ang silindro ni Cyrus.
At nung nakaraang taon,
ang silindro ni Cyrus ay nagbalik sa Tehran
sa pangalawang pagkakataon.
Ipinakikita rito ang pagbigay na nakasilid sa isang lalagyan
ng direkto ng Pambansang Museo ng Tehran,
isa sa maraming babae sa Iran sa mataas na posisyon,
Gng. Ardakani.
Ito'y isang malaking kaganapan.
Ito ang kabilang sulok ng parehong litrato.
Ito ay sa Tehran
sa pagitan ng isa at dalawang milyon katao
sa loob ng ilang buwan.
Ito ay higit pa sa blockbuster na pelikula
sa Kanluran.
Isang paksa sa malaking debate
ang tungkol sa kung ano ang kahulugan ng silindro, ano ang ibig sabihin ni Cyrus,
pero higit pa, si Cyrus na naihayag sa silindron ito --
si Cyrus bilang tagapagligtas ng kanyang bayan,
ang kampeyon ng pagkakilanlang Persyano
at ng mga taga-Iran,
pagparaya sa pananampalataya.
Sa sa kasalukuyang Iran,
ang mga Zoroastriyano at Kristiyano ay may tiyak na puwang
sa parlamento ng Iran, isang bagay na maipagmayabang.
Ang makita itong bagay na ito saTehran,
libo-libong Hudyo na naninirahan sa Iran
ay pumunta sa Tehran para tingnan ito.
ito'y naging isang dakilang simbolo,
isang malaking paksa ng debate
tungkol kung ano ang Iran sa kanyan tahanan at sa labas.
Ang Iran ba ay mananatiling tagapagtanggol ng naaapi?
Papalayain ba ng Iran ang mga tao
na inalipin at inalipusta ng mga malupit na pinuno?
Ito ay isang malaking pambansang retorika,
at inipon itong lahat
sa maayos na pagtanghal
paglunsad sa pagbabalik.
Dito ay nakikita ninyo ang pinalaking silindro ni Cyrus sa entablado
na may dakilang tao sa kasaysayan ng Iran
na nagtipon-tipon
sa pamana ng Iran.
Ang salaysay ay inilahad
mismo ng pangulo.
At para sa akin,
para iwan ang bagay na ito sa Iran,
para pahintulutan ang bagay na ito sa Iran
ay inihintulot na maging parte
sa isang ekstraordinaryong debate
na aabot sa pinakamataas na level
sa kung anuman ang Iran,
anong pinagkaiba ng Iran
at paano ang pagkaiba ng kasaysayan ng Iran
ay huhugis ng mundo ngayon.
Ang debate ay patuloy pa rin,
at patuloy pa rin iyan mamamayagpag,
dahil ang bagay
ay isa sa dakilang deklarasyon
ng hangarin ng tao.
Ito ay sumangayonsa constitusyon ng Amerika.
Higit pa sa tunay na kalayaan ang sinasabi nito
maging sa Magna Carta.
Ito ay isang dokumento na maaaring nangangahulugan ng maraming bagay,
para sa Iran at sa rehiyon.
Isang replica nito
ay nasa United Nations.
Sa New York nitong tag-lagas, ay naroon ito
kung kelan ang malaking debate
tungkol sa kinabukasan ng Gitnang Silangan.
At gusto kong magtapos sa tanong na
ano ang maging sunod na estorya
na itong bagay na ito ay naaanyo.
Lalabas ito
sa marami pang Gitnang Silangang estorya.
At kung ano ang mga estorya sa Gitnang Silangan,
kung ano ang estorya ng daigdig,
gusto mp bang makita ito
na sumasalamin kung ano ang sinabi,
kung ano ang pinahayag ng silindro?
Ang karapatan ng mga tao
para mamuhay na magkasama sa parehong estado,
nagsasamba ng magka-iba, malaya --
isang Gitnang Silangan, isang daigdig,
kung saan ang relihiyon ay hindi paksa ng debisyon
o ng debate.
Sa mundo ng Gitnang Silangan ngayon,
ang debate ay nakakatulilig.
Pero sa tingin ko ay possible
na ang pinakamakapangyarihan at pinakamatalino sa kanilang lahat
ay maging tinig
nitong tahimik na bagay,
ang silindro ni Cyrus.
Salamat po.
(Palakpakan)