WEBVTT

00:00:06.728 --> 00:00:08.488
پەمپی ئەنسۆلین ژیانی بەشێکی زۆر

00:00:08.488 --> 00:00:13.438
لەو ٤١٥ میلیۆن کەسەی نەخۆشی شەکرەیان 
هەیە لە جیهاندا باشدەکات

00:00:13.438 --> 00:00:16.245
ئەمەش بە چاودیریکردنی شەکری ناو خوێن، 
دابەشکردنی ئەنسۆلین،

00:00:16.245 --> 00:00:20.245
و ڕزگاربوون لە پشکنینی بەردەوامی پەنجە
و پشکنینی خوێن.

00:00:20.245 --> 00:00:25.305
ئەم ئامێرە بچووکە پێکدێت لە پەمپێک و دەرزییەک،
کە توانای زانینی ئاستی گلوکۆزی هەیە،

00:00:25.305 --> 00:00:26.655
و ناردنەوەی بۆ پەمپەکە،

00:00:26.655 --> 00:00:30.275
ئینجا ئەو بڕە دەژمێرێت کە پێویستە لە 
ڕێی دەرزییەکەوە دابەش بکرێت.

00:00:30.275 --> 00:00:33.595
بەڵام کێشەیەکیان هەیە: ئەمانە کاتیین.

00:00:33.595 --> 00:00:37.705
لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا دەبێت هەستەوەری
گلوکۆزەکە شوێنەکەی بگۆردرێت.

00:00:37.705 --> 00:00:42.595
بەڵام ئەم کێشەیە بە تەنها لە چاودێریکەری
گلوکۆز و پەمپی ئەنسۆلیندا نییە،

00:00:42.595 --> 00:00:46.284
بەڵکو لە گشت چاندراوەکانی لاشەدا هەیە
بە تێپەڕبوونی کات.

00:00:46.284 --> 00:00:50.994
ئەژنۆی پلاستیکیی دروستکراوی جێگرەوە 
دوای نزیکەی ٢٠ ساڵ دەبێت بگۆڕدرێت.

00:00:50.994 --> 00:00:54.311
چاندراوەکانی تر، بۆ نمونە ئەوانەی بۆ 
مەبەستی جوانکاری دانراون،

00:00:54.311 --> 00:00:57.031
ئەوانیش دوای ١٠ ساڵ دەبێت بگۆڕدرێن.

00:00:57.031 --> 00:01:01.561
ئەمە تەنها شتێکی بێزارکەر نییە، بەڵکو 
دەکرێت گرانبەها و مەترسیداریش بێت.

NOTE Paragraph

00:01:01.561 --> 00:01:05.296
ئەم ڕێگرییە بەهۆی
سیستمی بەرگریی لەشمانەوە ڕوودەدات.

00:01:05.296 --> 00:01:08.706
بەو پێیەی بەدرێژایی سەدان میلیۆن ساڵی 
پەرەسەندن پوخت کراون،

00:01:08.706 --> 00:01:10.016
بوونە بە پێشەوای بەرگریی

00:01:10.016 --> 00:01:14.366
و نایابانە تەنە بێگانەکان دەناسنەوە.

00:01:14.366 --> 00:01:15.706
سیستمی بەرگری لەشمان

00:01:15.706 --> 00:01:20.036
گەنجینەیەکی ناوازەی هەیە کە پڕە لە ئامراز
بۆ چارەسەرکررن، ڕێگریکردن، و تێکشکاندنی

00:01:20.036 --> 00:01:22.926
هەر شتیک پێیان وابێت کە نابێت هەبێت.

00:01:22.926 --> 00:01:25.766
بەڵام لە دەرەنجامی ئەم چاودێرییە
بەردەوامە

00:01:25.766 --> 00:01:29.766
مامەڵەکردنی لەشمان لەگەڵ تەنە بەسوودەکانی،
وەکو پەمپی ئەنسۆلین،

00:01:29.766 --> 00:01:34.366
هەمان مامەڵەیە کە لەگەڵ ڤایرۆسێک یان 
بەکتریایەکی زیانبەخش دەیکات.

NOTE Paragraph

00:01:34.366 --> 00:01:37.482
هەر کە پەمپی ئەنسۆلین لە پێستدا 
جێگیر دەکرێت،

00:01:37.482 --> 00:01:41.842
لەش كاردانەوەیەکی دەبێت کە ناودەبرێت 
بە "وەڵامدانەوە دژی تەنی بێگانە."

00:01:41.842 --> 00:01:44.054
ئەمەش بە پرۆتینە گەڕۆکەکان دەست پێدەکات

00:01:44.054 --> 00:01:47.144
کە دەلکێن بە ڕووی دەرەوەی
تەنە چێندراوەکەوە.

00:01:47.144 --> 00:01:49.534
ئەو پرۆتینانە لە دژەتەنەکان پێکدێن،

00:01:49.534 --> 00:01:52.194
کە هەوڵی دامرکاندنی تەنە نوێیەکە دەدەن

00:01:52.194 --> 00:01:55.624
و ئاماژە دەنێرن بۆ خانەکانی تری بەرگری
تاوەکو بە شوێنەکە بگەن

00:01:55.624 --> 00:01:58.154
بۆ ئەوەی هێرشێکی بەزەبر بکەن.

NOTE Paragraph

00:01:58.154 --> 00:02:00.164
خانە خێرا وەڵامدەرەوەکانی هەوکردن،

00:02:00.164 --> 00:02:02.514
وەکو نیوترۆفیڵس و ماکرۆفەیجس،

00:02:02.514 --> 00:02:05.094
بەخێرایی وەڵامی بارە لەناکاوەکە دەدەنەوە.

00:02:05.094 --> 00:02:08.284
نیوترۆفیڵەکان دەنکۆڵەی 
پڕ لە ئەنزیم دەردەدەن

00:02:08.284 --> 00:02:12.014
کە هەوڵی تێکشکاندنی ڕووی دەرەوەی
دەرزی پەمپی ئەنسولینەکە دەدەن.

00:02:12.014 --> 00:02:14.484
ماکرۆفەیجەکانیش ئەنزیم دەردەن،

00:02:14.484 --> 00:02:16.764
پێکەوە لەگەڵ ئۆکسیدی نیتریک،

00:02:16.764 --> 00:02:21.424
کارلێکی کیمیایی پێکدەهێنن بە 
تێپەڕبوونی کات تەنەکە لەناو دەبات.

00:02:21.424 --> 00:02:25.571
ئەگەر خانەکانی ماکرۆفەیج سەرکەوتوو نەبن 
لە لەناوبردنی تەنە بێگانەکان بەخێرایی،

00:02:25.571 --> 00:02:30.867
ئەوا دەلکێن بەیەکەوە و بارستەیەک پێکدەهێنن
کە ناودەبرێت بە "خانەی زەبەلا‌‌ح."

00:02:30.867 --> 00:02:34.031
لە هەمان کاتدا، خانەکانی تری 
وەکو دایکە ڕیشاڵەخانەکان

00:02:34.031 --> 00:02:39.011
بەرەو شوێنەکە دەڕۆن و دەست دەکەن بە دانانی
چەند چینێکی ئەستووری بەستەرە شانە.

00:02:39.011 --> 00:02:43.005
ئەمانەش دەبنە هۆی داخستنی ئەو دەرزییەی 
پەمپەکە بۆ دابەشکردنی ئەنسۆلین

00:02:43.005 --> 00:02:45.275
بۆ پشکنینی ئاستی گلوکۆز بەکاری دەهێنێت.

00:02:45.275 --> 00:02:47.755
بە تێپەڕبوونی کات ئەم شێوەیە دروست دەبێت،

00:02:47.755 --> 00:02:51.325
و جێ برینێک جێ دەهێڵێت 
لە دەوروبەری چێندراوەکە.

NOTE Paragraph

00:02:51.325 --> 00:02:54.765
جێ برینەکە وەک دیوارێکی داخراوی لێدیت

00:02:54.765 --> 00:02:57.095
کە لەوانەشە ببێتە هۆی ڕێگریکردن
لە کارلێکی گرنگ

00:02:57.095 --> 00:02:59.615
لە نێوان لەش و ئەندامە چێندراوەکە.

00:02:59.615 --> 00:03:03.205
بۆ نمونە، جێ برین لە دەوروبەری ئامێری 
رڕکخەری لێدانی دڵ دەبیتە هۆی تێکدانی

00:03:03.205 --> 00:03:07.475
گەیاندنی کارەبا کە زۆر گرنگە 
بۆ کارکردنیان.

00:03:07.477 --> 00:03:11.337
ئەژنۆی دروستکراوی جێگرەوە لەوانەیە
کۆن بێت وردەڵەیان لێ بوەرێت،

00:03:11.337 --> 00:03:15.047
و بەمەش بەرگرییە خانەکان لە دەوربەری 
تەنۆچکەکان کۆدەبنەوە و دەبنە هۆی هەوکردن.

00:03:15.047 --> 00:03:19.817
بەداخەوە، هێرشەکانی سیستمی بەرگری 
دەکرێت ببنە هەڕەشە لەسەر ژیانمان.

NOTE Paragraph

00:03:19.817 --> 00:03:23.400
بەهەرحاڵ، لێکۆڵەرەوەکان ڕێگەی نوێ 
دەدۆزنەوە بۆ هەڵخەڵەتاندنی سیستمی بەرگری

00:03:23.400 --> 00:03:28.020
تاوەکو ئەو ئامرازە نوێیانە قبوڵ بکات
کە دەیکەینە ناو شانەکانی لەشەوە.

00:03:28.020 --> 00:03:31.677
بۆمان دەرکەوتووە داپۆشینی ئەندامە چێندراوەکان
بە مادەی کیمیای یان دەرمانی تایبەت

00:03:31.677 --> 00:03:34.297
دەبێتە هۆی دامرکاندنەوەی وەڵامدانەوەکانی
سیستمی بەرگریی.

00:03:34.297 --> 00:03:37.987
بە شیوەیەکی بنچینەیی وا لە چاندنەکە
دەکەن بۆ سیستەمی بەرگری ون بێت.

00:03:37.987 --> 00:03:41.307
هەروەها ئێمە چاندنی زۆر بە
مادەیی سروشتی دروست دەکەین

00:03:41.307 --> 00:03:44.077
و بە شێوەی کە ڕاستەوخۆ
لاسایی شانەکە دەکاتەوە،

00:03:44.077 --> 00:03:46.547
بەڵام جەستە بەرگری لە
هێرشبەرێکی لاواز تر دەکات

00:03:46.547 --> 00:03:50.997
لە چاو ئەو هێرشەی

00:03:50.997 --> 00:03:53.131
هەندێک چارەسەری پزیشکی چاندنەکە ڕێکدەخەن

00:03:53.131 --> 00:03:56.791
نوێکردنەوەی پێکهاتی لە ناوچوو
یان شانە تێک شکاوەکە.

00:03:56.791 --> 00:04:00.301
لەم حاڵەتانەدا، دەتوانین چاندنەکان
دیزاین بکەین بۆ لەخۆگرتنی پێکهاتەکان

00:04:00.301 --> 00:04:02.591
کە ئاماژە تایبەتەکان دەنێرێت،

00:04:02.591 --> 00:04:06.811
و بە وریاییەوە کاردانەوەکانی
بەرگری جەستەمان دەگونجێت.

NOTE Paragraph

00:04:06.811 --> 00:04:10.838
لە داهاتوودا، ئەم ڕێگەی کارکردنە
بەدرێژایی لەگەڵ سیستەمی بەرگری

00:04:10.838 --> 00:04:14.088
دەتوانن هاوکارمان بن لە بەرەو پێشچوونی
ئەندامە دەستکردەکان بەتەواویی،

00:04:14.088 --> 00:04:16.308
گونجاندنی ئەندامە دەستکردەکان بەتەواوی،

00:04:16.308 --> 00:04:18.858
و چارەسەری ئەو برینانەی خۆیان چاککەرەوەن.

00:04:18.858 --> 00:04:22.268
لەوانەیە ڕؤژێک ئەم چارەسەرانە
شۆرشێک لە پزیشکی دروست بکەن

00:04:22.268 --> 00:04:25.878
و بیگۆرن، بۆ هەتاهەتایەـ ئەو
جەستانەی ئێمە لەناوی دەژین.