WEBVTT

00:00:06.985 --> 00:00:12.081
Dok zora sviće nad Atinom,
Fidija već kasni na posao.

00:00:12.081 --> 00:00:14.831
Godina je 432. p.n.e.,

00:00:14.831 --> 00:00:17.990
i on je „arhitekton”
to jest glavni graditelj

00:00:17.990 --> 00:00:21.920
Partenona - atinskog najnovijeg
i najvećeg hrama.

00:00:21.920 --> 00:00:27.051
Kada bude gotovo, njegovo remek-delo
će da bude ogromni oltar za boginju Atinu,

00:00:27.051 --> 00:00:30.464
kao i svedočanstvo atinske slave.

NOTE Paragraph

00:00:31.011 --> 00:00:36.112
Međutim, kad stigne na gradilište zatiče
pet „epistata” tj. gradskih zvaničnika

00:00:36.112 --> 00:00:37.812
koji čekaju da se sukobe s njim.

00:00:37.812 --> 00:00:40.410
Optužuju Fidiju da je proneverio zlato

00:00:40.410 --> 00:00:43.825
namenjeno za sveti središnji kip u hramu.

00:00:43.825 --> 00:00:47.960
Ima rok do zalaska sunca da dostavi
sve izdatke za hram

00:00:47.960 --> 00:00:53.808
kao i račune za svaki grumen zlata -
ili da se suoči sa zakonom.

NOTE Paragraph

00:00:53.808 --> 00:00:58.836
Iako ga ove lažne optužbe vređaju,
Fidija nije iznenađen.

00:00:58.836 --> 00:01:02.326
Perikle, političar koji je naručio
izgradnju Partenona,

00:01:02.326 --> 00:01:04.634
ima brojne neprijatelje u gradskoj upravi,

00:01:04.634 --> 00:01:08.054
a ovaj projekat je unekoliko kontroverzan.

00:01:08.054 --> 00:01:12.234
Javnost očekuje klasični hram
u dorskom stilu:

00:01:12.234 --> 00:01:15.868
sa jednostavnim stubovima
koji pridržavaju horizontalni pervaz,

00:01:15.868 --> 00:01:18.214
krunisan trougaonim krovom.

00:01:18.214 --> 00:01:23.340
Međutim, Fidijini planovi su daleko
radikalniji po atinskim merilima.

00:01:23.340 --> 00:01:28.473
Njegov nacrt kombinuje dorske stubove
sa širokim jonskim frizom,

00:01:28.473 --> 00:01:34.015
na kom je prikazana ogromna panorama
gradskog Velikog panatinskog festivala.

00:01:34.015 --> 00:01:38.782
Ne samo da će ova skulptura da prikaže
ljude i bogove rame uz rame -

00:01:38.782 --> 00:01:42.312
što nikad pre nije viđeno
kao dekor na hramu -

00:01:42.312 --> 00:01:46.357
već će i da košta mnogo više
od uobičajenog pristupa.

00:01:46.357 --> 00:01:50.917
Moleći se bogovima da su njegove kolege
vodile zapis o svojim troškovima,

00:01:50.917 --> 00:01:53.711
Fidija se zapućuje
da dokaže svoju nevinost.

NOTE Paragraph

00:01:53.711 --> 00:01:58.656
Prvo proverava sa svojim arhitektama,
Iktinom i Kalikratom.

00:01:58.656 --> 00:02:00.406
Umesto korišćenja nacrta,

00:02:00.406 --> 00:02:04.167
udubljuju se u „singrafu”
to jest glavni plan,

00:02:04.167 --> 00:02:07.242
kao i paradigmu, tj. tri-de model.

00:02:07.242 --> 00:02:12.373
Bez preciznog nacrta, ekipa često mora
da rešava probleme u realnom vremenu,

00:02:12.373 --> 00:02:17.789
vodeći se samo pažljivim proračunima
i sopstvenim osećajem za simetriju.

NOTE Paragraph

00:02:17.789 --> 00:02:21.709
Održavanje ove simetrije
se pokazalo naročito teškim.

00:02:21.709 --> 00:02:24.136
Partenon je izgrađen na nagibu

00:02:24.136 --> 00:02:27.794
sa stubovima koji se
blago povijaju ka unutra.

00:02:27.794 --> 00:02:29.034
Kako bi prikazali snagu

00:02:29.034 --> 00:02:32.927
i potencijalno postigli da stubovi
izgledaju pravo posmatrani iz daljine,

00:02:32.927 --> 00:02:39.455
arhitekte su uključile entazu,
tj. blaga ispupčenja na svakom stubu.

00:02:39.455 --> 00:02:41.085
Za ostale elemente hrama,

00:02:41.085 --> 00:02:45.669
ekipa proračunava simetriju
uzimajući relativno stabilne proporcije

00:02:45.669 --> 00:02:47.089
duž dizajna.

00:02:47.089 --> 00:02:51.739
Međutim, njihovi promenljivi planovi
zahtevaju stalna preračunavanja.

00:02:51.739 --> 00:02:54.609
Nakon što pomogne
u rešavanju jednog sličnog proračuna,

00:02:54.609 --> 00:02:57.406
Fidija sakuplja zapise o zlatu od kolega

00:02:57.406 --> 00:03:00.576
i zapućuje se da preuzme
specijalnu isporuku.

NOTE Paragraph

00:03:00.576 --> 00:03:05.100
Ogromni blokovi mermera
za timpane Partenona su upravo stigli

00:03:05.100 --> 00:03:08.050
iz kamenoloma sa planine Pentelikon.

00:03:08.050 --> 00:03:09.986
Obične rampe bi popucale

00:03:09.986 --> 00:03:14.086
pod težinom ovih kamenih blokova
od dve do tri tone,

00:03:14.086 --> 00:03:18.136
te Fidija naređuje izgradnju novih kotura.

NOTE Paragraph

00:03:18.136 --> 00:03:20.246
Nakon beleženja dodatnih troškova

00:03:20.246 --> 00:03:23.096
i nadgledanja izgradnje čitavo popodne,

00:03:23.096 --> 00:03:26.046
konačno stiže u radionicu za kipove.

00:03:26.046 --> 00:03:31.232
Njegovi skulptori rezbare
92 mitske scene tj. metope

00:03:31.232 --> 00:03:33.532
kojima ukrašavaju hram.

00:03:33.532 --> 00:03:37.505
Svaka rezbarija prikazuje sukobe
iz različitih epskih bitaka -

00:03:37.505 --> 00:03:42.445
a sve su mistki prikaz
grčke pobede nad Persijom

00:03:42.445 --> 00:03:45.455
od pre četrdesetak godina.

00:03:45.455 --> 00:03:49.285
Ni na jednom hramu pre
nije korišćeno toliko metopa,

00:03:49.285 --> 00:03:53.963
a svaka scena doprinosi
sve većim troškovima hrama.

NOTE Paragraph

00:03:53.963 --> 00:03:57.933
Konačno se Fidija vraća
svojoj primarnoj obavezi

00:03:57.933 --> 00:04:01.309
i ključnoj tački celokupnog hrama.

00:04:01.309 --> 00:04:05.485
Prekriven debelim slojem zlata,
minuciozno ukrašen

00:04:05.485 --> 00:04:08.152
i nadvisujući se nad vernicima,

00:04:08.152 --> 00:04:13.957
ovo će da bude kip gradske pokroviteljke
i zaštitnice: Atine Partenos.

00:04:13.957 --> 00:04:18.067
Kada hram bude završen, gomila
će se okupljati u njegovom podnožju -

00:04:18.067 --> 00:04:21.066
nudeći molitve, polažući žrtve

00:04:21.066 --> 00:04:25.849
i posipajući libacije
u čast boginje mudrosti.

NOTE Paragraph

00:04:25.849 --> 00:04:27.709
Fidija provodi ostatak dana

00:04:27.709 --> 00:04:30.246
dizajnirajući završne detalje na kipu,

00:04:30.246 --> 00:04:34.656
i dok svetlost bledi,
stižu epistati da se suoče s njim.

00:04:34.656 --> 00:04:39.229
Nakon bdenja nad njegovim zapisima,
trijumfalno podižu poglede.

00:04:39.229 --> 00:04:42.729
Fidija je možda vodio zapise
o generalnim troškovima hrama,

00:04:42.729 --> 00:04:47.216
ali njegovi zapisi
ne pominju zlato sa kipa.

NOTE Paragraph

00:04:47.216 --> 00:04:52.017
U tom trenutku stiže Perikle lično
da spasi svog glavnog graditelja.

00:04:52.017 --> 00:04:55.567
Pokrovitelj hrama saopštava
da sve zlato sa kipa

00:04:55.567 --> 00:05:00.544
mogu da uklone i izvagaju pojedinačno
kako bi dokazali Fidijinu nevinost.

00:05:00.544 --> 00:05:02.654
Određujući radnike za zadatak -

00:05:02.654 --> 00:05:06.723
i naređujući zvaničnicima
da ih nadgledaju da kasno u noć -

00:05:06.723 --> 00:05:09.717
Fidija i njegov pokrovitelj
ostavljaju svoje protivnike

00:05:09.717 --> 00:05:12.053
na milost moćne Atine.