WEBVTT

00:00:06.985 --> 00:00:12.081
Nad Atenami dopiero świta,
a Fidiasz już jest spóźniony do pracy.

00:00:12.081 --> 00:00:14.831
Jest 432 rok p.n.e.,

00:00:14.831 --> 00:00:17.990
a on jest architektem,
czyli głównym budowniczym,

00:00:17.990 --> 00:00:21.920
Partenonu, najnowszej
i największej świątyni Aten.

00:00:21.920 --> 00:00:27.051
Po ukończeniu arcydzieło będzie
ogromną świątynią bogini Ateny

00:00:27.051 --> 00:00:31.011
i świadectwem chwały Ateńczyków.

NOTE Paragraph

00:00:31.011 --> 00:00:33.092
Ale kiedy Fidiasz przybywa na miejsce,

00:00:33.092 --> 00:00:37.812
czeka na niego pięciu
epistatai, czyli urzędników.

00:00:37.812 --> 00:00:40.410
Oskarżają Fidiasza o defraudację złota

00:00:40.410 --> 00:00:43.825
przeznaczonego na główny posąg świątyni.

00:00:43.825 --> 00:00:47.960
Dają mu czas do zachodu słońca,
żeby uzasadnił wszystkie koszty budowy

00:00:47.960 --> 00:00:53.808
i rozliczył się z każdego płatka złota
albo stanie przed sądem.

NOTE Paragraph

00:00:53.808 --> 00:00:58.836
Urażony oskarżeniami Fidiasz
nie jest jednak zaskoczony.

00:00:58.836 --> 00:01:02.326
Perykles, polityk,
który zlecił budowę Partenonu,

00:01:02.326 --> 00:01:04.634
ma w zarządzie miasta wielu wrogów,

00:01:04.634 --> 00:01:08.054
a ten projekt jest nieco kontrowersyjny.

00:01:08.054 --> 00:01:12.234
Ludność oczekuje klasycznej
świątyni w stylu doryckim

00:01:12.234 --> 00:01:15.868
z prostymi kolumnami
podtrzymującymi poziome belkowanie

00:01:15.868 --> 00:01:18.214
i zwieńczonej trójkątnym dachem.

00:01:18.214 --> 00:01:23.340
Ale plany Fidiasza znacznie wykraczają
poza ateńskie standardy.

00:01:23.340 --> 00:01:28.473
Jego projekty łączą kolumny doryckie
z rozległym fryzem jońskim

00:01:28.473 --> 00:01:34.015
i przedstawiają Panatenaje.

00:01:34.015 --> 00:01:38.782
Ta rzeźba nie tylko ukaże
ludzi i bogów obok siebie,

00:01:38.782 --> 00:01:42.312
czego nigdy dotąd nie widziano w świątyni.

00:01:42.312 --> 00:01:46.357
Będzie też kosztować znacznie
więcej niż tradycyjna świątynia.

00:01:46.357 --> 00:01:50.917
Modląc się, żeby wydatki kolegów
okazały się bez zarzutu,

00:01:50.917 --> 00:01:53.711
Fidiasz wyrusza,
żeby dowieść swojej niewinności.

NOTE Paragraph

00:01:53.711 --> 00:01:58.656
Najpierw wydaje polecenia
architektom Iktinosowi i Kallikratesowi.

00:01:58.656 --> 00:02:00.406
Nie mając światłokopii projektu,

00:02:00.406 --> 00:02:04.167
szczegółowo studiują ogólny szkic

00:02:04.167 --> 00:02:07.242
i trójwymiarowy model.

00:02:07.242 --> 00:02:12.373
Bez dokładnego planu zespół często
musi rozwiązywać problemy na bieżąco,

00:02:12.373 --> 00:02:17.789
kierując się jedynie obliczeniami
i poczuciem symetrii.

NOTE Paragraph

00:02:17.789 --> 00:02:21.709
Jej utrzymanie jest szczególnie trudne.

00:02:21.709 --> 00:02:27.794
Partenon jest zbudowany na łuku
z kolumnami pochylonymi lekko do wewnątrz.

00:02:27.794 --> 00:02:29.034
Żeby pokazać siłę

00:02:29.034 --> 00:02:32.927
i sprawić, że kolumny z daleka
będą wyglądały prosto,

00:02:32.927 --> 00:02:39.455
architekci zastosowali entasis,
czyli lekkie wypukłości w kolumnach.

00:02:39.455 --> 00:02:41.085
Dla innych elementów świątyni

00:02:41.085 --> 00:02:45.669
zespół oblicza symetrię, stosując
względnie spójne proporcje

00:02:45.669 --> 00:02:47.089
w całym projekcie.

00:02:47.089 --> 00:02:51.739
Ale zmiany wymagają ciągłych przeliczeń.

00:02:51.739 --> 00:02:54.609
Po rozwiązaniu jednego z problemów

00:02:54.609 --> 00:02:57.406
Fidiasz zbiera rejestry złota
prowadzone przez kolegów

00:02:57.406 --> 00:03:00.576
i udaje się po przesyłkę specjalną.

NOTE Paragraph

00:03:00.576 --> 00:03:04.289
Ogromne marmurowe bloki
na fronton Partenonu

00:03:04.289 --> 00:03:08.050
właśnie dotarły z kamieniołomów
na górze Pentelejkon.

00:03:08.050 --> 00:03:10.592
Zwykłe rampy zawaliłyby się pod ciężarem

00:03:10.592 --> 00:03:14.086
tych 2-3 tonowych bloków kamiennych,

00:03:14.086 --> 00:03:18.136
więc Fidiasz nakazuje
budowę nowych wyciągów.

NOTE Paragraph

00:03:18.136 --> 00:03:20.246
Po zarejestrowaniu dodatkowego wydatku

00:03:20.246 --> 00:03:23.096
i nadzorowaniu budowy całe popołudnie

00:03:23.096 --> 00:03:26.046
dociera do pracowni rzeźbiarskiej.

00:03:26.046 --> 00:03:31.232
Jego rzeźbiarze tworzą
92 mityczne sceny, czyli metopy,

00:03:31.232 --> 00:03:33.532
mające zdobić świątynię.

00:03:33.532 --> 00:03:37.505
Każda rzeźba inna epicka bitwa,

00:03:37.505 --> 00:03:41.395
mityczna prezentacja greckich zwycięstw

00:03:41.395 --> 00:03:45.455
nad Persją sprzed 40 lat.

00:03:45.455 --> 00:03:49.285
Żadna dotąd świątynia
nie miała tylu metop,

00:03:49.285 --> 00:03:53.963
a każda scena zwiększa
i tak już duże wydatki.

NOTE Paragraph

00:03:53.963 --> 00:03:57.933
W końcu Fidiasz zabiera się
za swoje główne zadanie

00:03:57.933 --> 00:04:01.309
i centralny punkt całej świątyni.

00:04:01.309 --> 00:04:05.485
Pokryty grubymi warstwami złota,
drobiazgowo zdobiony

00:04:05.485 --> 00:04:08.152
i górujący nad ludźmi

00:04:08.152 --> 00:04:13.957
posąg przedstawia patronkę
i obrończynię miasta Atenę Partenos.

00:04:13.957 --> 00:04:18.067
Kiedy świątynia zostanie ukończona,
wokół niej zgromadzą się tłumy,

00:04:18.067 --> 00:04:21.066
żeby modlić się, składać ofiary

00:04:21.066 --> 00:04:25.849
dokonywać rytualnych libacji
ku czci bogini mądrości.

NOTE Paragraph

00:04:25.849 --> 00:04:27.709
Fidiasz spędza resztę dnia,

00:04:27.709 --> 00:04:30.246
projektując wykończenie posągu,

00:04:30.246 --> 00:04:34.656
a kiedy światło gaśnie,
przybywają do niego epistatai.

00:04:34.656 --> 00:04:39.229
Po przestudiowaniu rejestrów
triumfalnie podnoszą głowy.

00:04:39.229 --> 00:04:42.729
Fidiasz mógł wykazać
ogólne wydatki świątyni,

00:04:42.729 --> 00:04:47.216
ale w aktach nie ma słowa
o złocie z posągu.

NOTE Paragraph

00:04:47.216 --> 00:04:52.017
W tym momencie przybywa sam Perykles,
żeby ocalić głównego budowniczego.

00:04:52.017 --> 00:04:55.567
Sponsor świątyni mówi,
że całe złoto na posąg

00:04:55.567 --> 00:05:00.544
można zważyć indywidualnie
i udowodnić niewinność Fidiasza.

00:05:00.544 --> 00:05:02.654
Po przydzieleniu robotników do zadania

00:05:02.654 --> 00:05:06.723
i nakazaniu urzędnikom
pilnowania ich do późnej nocy

00:05:06.723 --> 00:05:09.717
Fidiasz i jego patron
zostawiają przeciwników

00:05:09.717 --> 00:05:12.333
na łasce potężnej Ateny.