[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.75,0:00:02.20,Default,,0000,0000,0000,,Ik ben marien chemicus.
Dialogue: 0,0:00:02.22,0:00:04.34,Default,,0000,0000,0000,,Ik kijk naar de chemie\Nvan de oceanen van nu
Dialogue: 0,0:00:04.37,0:00:07.37,Default,,0000,0000,0000,,maar ook naar de chemie\Nvan de oceanen in het verleden.
Dialogue: 0,0:00:07.39,0:00:09.45,Default,,0000,0000,0000,,Ik kijk terug in de tijd
Dialogue: 0,0:00:09.48,0:00:12.63,Default,,0000,0000,0000,,door te werken met de fossiele resten\Nvan koralen in de diepzee.
Dialogue: 0,0:00:12.65,0:00:15.30,Default,,0000,0000,0000,,Een foto van zo'n koraal\Nzie je achter mij.
Dialogue: 0,0:00:15.32,0:00:19.74,Default,,0000,0000,0000,,Het is dichtbij Antarctica omhoog gehaald\Nvan een diepte van duizenden meters,
Dialogue: 0,0:00:19.77,0:00:21.86,Default,,0000,0000,0000,,dus heel anders dan de koralen
Dialogue: 0,0:00:21.88,0:00:25.67,Default,,0000,0000,0000,,die je met een beetje geluk\Nop vakantie in de tropen te zien krijgt.
Dialogue: 0,0:00:25.69,0:00:27.75,Default,,0000,0000,0000,,Ik hoop dat je door mijn verhaal
Dialogue: 0,0:00:27.77,0:00:29.56,Default,,0000,0000,0000,,de oceaan in 4 dimensies gaat zien.
Dialogue: 0,0:00:29.59,0:00:33.46,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een prachtig tweedimensionaal beeld\Nvan de watertemperatuur
Dialogue: 0,0:00:33.49,0:00:35.08,Default,,0000,0000,0000,,aan het zee-oppervlak.
Dialogue: 0,0:00:35.10,0:00:39.13,Default,,0000,0000,0000,,Het is een satellietfoto\Nmet zeer hoge resolutie.
Dialogue: 0,0:00:39.90,0:00:42.76,Default,,0000,0000,0000,,De globale kenmerken haal je er zo uit.
Dialogue: 0,0:00:42.79,0:00:46.45,Default,,0000,0000,0000,,De equatoriale zones zijn warm\Nomdat daar meer zonlicht is.
Dialogue: 0,0:00:46.48,0:00:49.16,Default,,0000,0000,0000,,Bij de polen is het water koud:\Ndaar is minder zonlicht.
Dialogue: 0,0:00:49.19,0:00:52.11,Default,,0000,0000,0000,,Daardoor zijn er grote ijskappen\Nontstaan op Antarctica
Dialogue: 0,0:00:52.13,0:00:53.94,Default,,0000,0000,0000,,en hoog op het noordelijk halfrond.
Dialogue: 0,0:00:54.30,0:00:57.72,Default,,0000,0000,0000,,Als je diep duikt of zelfs alleen maar\Nmet je tenen voelt, merk je:
Dialogue: 0,0:00:57.74,0:00:59.68,Default,,0000,0000,0000,,hoe dieper je komt, hoe kouder het wordt
Dialogue: 0,0:00:59.71,0:01:03.69,Default,,0000,0000,0000,,en dat komt vooral doordat het water\Nop grote diepte in de oceaan
Dialogue: 0,0:01:03.71,0:01:06.88,Default,,0000,0000,0000,,afkomstig is uit de poolstreken\Nwaar de waterdichtheid groter is.
Dialogue: 0,0:01:07.84,0:01:10.95,Default,,0000,0000,0000,,20.000 jaar geleden
Dialogue: 0,0:01:10.98,0:01:12.84,Default,,0000,0000,0000,,zag de aarde er heel anders uit.
Dialogue: 0,0:01:12.86,0:01:16.33,Default,,0000,0000,0000,,En ik heb schematisch \Neen van de grote verschillen geschetst
Dialogue: 0,0:01:16.35,0:01:18.60,Default,,0000,0000,0000,,die je ziet als je zover\Nteruggaat in de tijd.
Dialogue: 0,0:01:18.63,0:01:20.31,Default,,0000,0000,0000,,De ijskappen waren veel groter.
Dialogue: 0,0:01:20.34,0:01:23.96,Default,,0000,0000,0000,,Ze bedekten een groot deel\Nvan de continenten en de oceanen.
Dialogue: 0,0:01:23.99,0:01:26.48,Default,,0000,0000,0000,,Het zeeniveau was 120 m lager.
Dialogue: 0,0:01:26.50,0:01:30.05,Default,,0000,0000,0000,,Het CO2-niveau\Nlag veel lager dan nu.
Dialogue: 0,0:01:30.07,0:01:33.72,Default,,0000,0000,0000,,Globaal gezien was de aarde\Nwaarschijnlijk 3-5 graden kouder
Dialogue: 0,0:01:33.74,0:01:36.56,Default,,0000,0000,0000,,en in de poolstreken\Nwas het nog veel, veel kouder.
Dialogue: 0,0:01:37.91,0:01:39.47,Default,,0000,0000,0000,,Ik probeer te begrijpen,
Dialogue: 0,0:01:39.50,0:01:41.45,Default,,0000,0000,0000,,samen met mijn collega's,
Dialogue: 0,0:01:41.47,0:01:44.38,Default,,0000,0000,0000,,hoe we zijn terechtgekomen\Nvanuit dat koude klimaat
Dialogue: 0,0:01:44.38,0:01:47.59,Default,,0000,0000,0000,,in het warme klimaat\Ndat we nu zo lekker vinden.
Dialogue: 0,0:01:47.62,0:01:49.67,Default,,0000,0000,0000,,Uit het onderzoek aan ijskernen
Dialogue: 0,0:01:49.70,0:01:52.78,Default,,0000,0000,0000,,bleek dat die opwarming\Nniet geleidelijk ging,
Dialogue: 0,0:01:52.80,0:01:57.55,Default,,0000,0000,0000,,wat je wel zou verwachten\Nbij langzaam toenemende zonnestraling.
Dialogue: 0,0:01:58.15,0:02:01.38,Default,,0000,0000,0000,,En dit zien we aan de ijskernen,\Nwant als je in het ijs boort
Dialogue: 0,0:02:01.41,0:02:04.68,Default,,0000,0000,0000,,zie je per jaar gevormde lagen.\NDat kun je ook aan ijsbergen zien.
Dialogue: 0,0:02:04.70,0:02:06.69,Default,,0000,0000,0000,,Hier zie je die blauw-witte lagen.
Dialogue: 0,0:02:06.72,0:02:10.34,Default,,0000,0000,0000,,In de ijskernen is gas ingesloten,\Ndaardoor kunnen we het CO2 meten.
Dialogue: 0,0:02:10.37,0:02:12.73,Default,,0000,0000,0000,,Zo weten we dat het CO2-niveau\Nvroeger lager lag.
Dialogue: 0,0:02:12.76,0:02:15.75,Default,,0000,0000,0000,,De chemie van het ijs zegt ook iets\Nover de temperatuur
Dialogue: 0,0:02:15.77,0:02:17.25,Default,,0000,0000,0000,,in de poolstreken.
Dialogue: 0,0:02:17.27,0:02:20.95,Default,,0000,0000,0000,,En als je dan de reis onderneemt\Nvan 20.000 jaar terug naar onze tijd,
Dialogue: 0,0:02:20.98,0:02:22.78,Default,,0000,0000,0000,,zie je dat het warmer is geworden.
Dialogue: 0,0:02:22.81,0:02:24.43,Default,,0000,0000,0000,,Het tempo was niet steeds gelijk.
Dialogue: 0,0:02:24.46,0:02:26.24,Default,,0000,0000,0000,,Soms werd het snel warmer,
Dialogue: 0,0:02:26.26,0:02:27.50,Default,,0000,0000,0000,,dan was er een plateau
Dialogue: 0,0:02:27.53,0:02:28.79,Default,,0000,0000,0000,,waarna het weer snel ging.
Dialogue: 0,0:02:28.82,0:02:30.84,Default,,0000,0000,0000,,Er was verschil tussen de twee poolstreken
Dialogue: 0,0:02:30.86,0:02:33.59,Default,,0000,0000,0000,,en ook de toename van CO2\Nverliep sprongsgewijs.
Dialogue: 0,0:02:34.81,0:02:37.85,Default,,0000,0000,0000,,We weten vrij zeker dat de oceaan\Nhier een grote rol in speelde.
Dialogue: 0,0:02:37.88,0:02:40.24,Default,,0000,0000,0000,,De hoeveelheid koolstof\Nin de oceaan is enorm
Dialogue: 0,0:02:40.27,0:02:42.82,Default,,0000,0000,0000,,60 keer zo groot als in de atmosfeer.
Dialogue: 0,0:02:42.85,0:02:46.05,Default,,0000,0000,0000,,De oceaan transporteert ook\Nwarmte over de evenaar,
Dialogue: 0,0:02:46.07,0:02:49.84,Default,,0000,0000,0000,,ze is vol voedingsstoffen\Nen bepaalt de primaire productiviteit.
Dialogue: 0,0:02:50.14,0:02:53.13,Default,,0000,0000,0000,,Als we dus willen weten\Nwat er in de diepzee gebeurt,
Dialogue: 0,0:02:53.15,0:02:54.74,Default,,0000,0000,0000,,moeten we daarheen afdalen
Dialogue: 0,0:02:54.77,0:02:57.24,Default,,0000,0000,0000,,om ter plekke waarnemingen te doen.
Dialogue: 0,0:02:57.38,0:03:00.39,Default,,0000,0000,0000,,Dit zijn spectaculaire filmbeelden\Nvan een onderzeese berg,
Dialogue: 0,0:03:00.42,0:03:02.60,Default,,0000,0000,0000,,een kilometer diep\Nin internationale wateren,
Dialogue: 0,0:03:02.63,0:03:05.61,Default,,0000,0000,0000,,midden in de Atlantische oceaan\Nbij de evenaar.
Dialogue: 0,0:03:05.63,0:03:08.68,Default,,0000,0000,0000,,Jullie horen bij de eersten\Ndie dit stukje zeebodem zien,
Dialogue: 0,0:03:08.71,0:03:10.35,Default,,0000,0000,0000,,samen met mijn onderzoeksteam.
Dialogue: 0,0:03:11.34,0:03:13.52,Default,,0000,0000,0000,,Of dit onbekende soorten zijn,\Nweten we niet.
Dialogue: 0,0:03:13.58,0:03:17.94,Default,,0000,0000,0000,,Daarvoor moet je verzamelen\Nen flink aan de slag met determineren.
Dialogue: 0,0:03:17.97,0:03:19.86,Default,,0000,0000,0000,,Je ziet prachtige zachte koraalsoorten,
Dialogue: 0,0:03:19.88,0:03:22.14,Default,,0000,0000,0000,,en slangsterren die op deze koralen leven.
Dialogue: 0,0:03:22.16,0:03:25.22,Default,,0000,0000,0000,,Die lijken op tentakels\Ndie uit de koralen naar buiten steken.
Dialogue: 0,0:03:25.24,0:03:28.12,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn koralen met diverse skeletvormen\Nvan calciumcarbonaat
Dialogue: 0,0:03:28.14,0:03:31.52,Default,,0000,0000,0000,,die groeien op het basalt\Nvan deze enorme onderzeese berg,
Dialogue: 0,0:03:31.54,0:03:34.90,Default,,0000,0000,0000,,en dat donkere materiaal,\Ndat zijn fossiele koralen.
Dialogue: 0,0:03:34.93,0:03:38.22,Default,,0000,0000,0000,,Daar gaan we nu over praten\Nop onze reis terug in de tijd.
Dialogue: 0,0:03:39.03,0:03:41.52,Default,,0000,0000,0000,,Daarvoor moeten we een\Nonderzoeksschip charteren.
Dialogue: 0,0:03:41.54,0:03:44.58,Default,,0000,0000,0000,,Dit is de James Cook,\Neen schip voor oceaanonderzoek.
Dialogue: 0,0:03:44.60,0:03:45.87,Default,,0000,0000,0000,,Het ligt in Tenerife.
Dialogue: 0,0:03:45.90,0:03:47.23,Default,,0000,0000,0000,,Mooi schip hè?
Dialogue: 0,0:03:47.55,0:03:49.38,Default,,0000,0000,0000,,Prachtig als je niet zo'n zeeman bent.
Dialogue: 0,0:03:49.70,0:03:52.21,Default,,0000,0000,0000,,Soms ziet het er meer zó uit.
Dialogue: 0,0:03:52.23,0:03:55.43,Default,,0000,0000,0000,,Hier zijn we bezig om alle\Nkostbare monsters veilig te stellen.
Dialogue: 0,0:03:55.45,0:03:58.27,Default,,0000,0000,0000,,Iedereen is druk bezig\Nen ik ben heel erg zeeziek.
Dialogue: 0,0:03:58.29,0:04:01.29,Default,,0000,0000,0000,,Het is niet altijd leuk,\Nmaar over het geheel genomen wel.
Dialogue: 0,0:04:01.31,0:04:03.90,Default,,0000,0000,0000,,Voor dit werk moet je goed leren\Nhoe je kaarten maakt.
Dialogue: 0,0:04:03.92,0:04:07.66,Default,,0000,0000,0000,,Zulke spectaculaire aantallen koralen\Nzie je niet overal.
Dialogue: 0,0:04:07.68,0:04:10.72,Default,,0000,0000,0000,,Wel overal ter wereld in de diepzee,
Dialogue: 0,0:04:10.75,0:04:13.06,Default,,0000,0000,0000,,maar je moet wel de plekken\Nweten te vinden.
Dialogue: 0,0:04:13.09,0:04:16.25,Default,,0000,0000,0000,,We zagen zojuist een wereldkaart\Nwaarop onze route stond aangegeven
Dialogue: 0,0:04:16.28,0:04:17.48,Default,,0000,0000,0000,,van vorig jaar.
Dialogue: 0,0:04:17.99,0:04:19.39,Default,,0000,0000,0000,,Dat was een tocht van 7 weken
Dialogue: 0,0:04:19.41,0:04:21.43,Default,,0000,0000,0000,,en hier zie je\Nonze zelfgemaakte kaarten
Dialogue: 0,0:04:21.46,0:04:25.53,Default,,0000,0000,0000,,van 75.000 km2 zeebodem,\Nin zeven weken gemaakt,
Dialogue: 0,0:04:25.55,0:04:28.08,Default,,0000,0000,0000,,en dat is maar een piepklein\Nstukje zeebodem.
Dialogue: 0,0:04:28.10,0:04:29.87,Default,,0000,0000,0000,,We trekken van west naar oost,
Dialogue: 0,0:04:29.89,0:04:33.39,Default,,0000,0000,0000,,een traject dat op een overzichtskaart\Nweinig bijzonderheden vertoont,
Dialogue: 0,0:04:33.42,0:04:36.67,Default,,0000,0000,0000,,maar er zijn daar bergen\Nzo hoog als de Mount Everest.
Dialogue: 0,0:04:36.70,0:04:38.63,Default,,0000,0000,0000,,De kaarten die we aan boord maken
Dialogue: 0,0:04:38.65,0:04:40.64,Default,,0000,0000,0000,,hebben een resolutie van zo'n 100 meter:
Dialogue: 0,0:04:40.67,0:04:43.56,Default,,0000,0000,0000,,dat is genoeg om te bepalen\Nwaar we aan de slag kunnen
Dialogue: 0,0:04:43.58,0:04:45.49,Default,,0000,0000,0000,,maar niet genoeg om veel te kunnen zien.
Dialogue: 0,0:04:45.52,0:04:48.24,Default,,0000,0000,0000,,Daarvoor zijn onderwater-robots nodig
Dialogue: 0,0:04:48.26,0:04:50.48,Default,,0000,0000,0000,,die 5 m boven de zeebodem kunnen zweven.
Dialogue: 0,0:04:50.50,0:04:53.72,Default,,0000,0000,0000,,Daarmee kunnen we kaarten maken\Nmet een resolutie van één meter,
Dialogue: 0,0:04:53.74,0:04:55.83,Default,,0000,0000,0000,,en dat op dieptes van duizenden meters.
Dialogue: 0,0:04:55.86,0:04:57.68,Default,,0000,0000,0000,,Hier zie je zo'n onderwater-robot
Dialogue: 0,0:04:57.70,0:05:00.01,Default,,0000,0000,0000,,geschikt voor onderzoeksdoeleinden.
Dialogue: 0,0:05:00.03,0:05:02.52,Default,,0000,0000,0000,,Bovenaan zie je een rij sterke lampen.
Dialogue: 0,0:05:02.54,0:05:05.60,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn high-definitioncamera's\Nen robotarmen op gemonteerd
Dialogue: 0,0:05:05.62,0:05:08.53,Default,,0000,0000,0000,,en allerlei kleine opbergruimtes\Nvoor de monsters.
Dialogue: 0,0:05:09.09,0:05:12.80,Default,,0000,0000,0000,,Dit is de eerste duik\Ndie we op deze reis hebben gedaan,
Dialogue: 0,0:05:12.83,0:05:14.54,Default,,0000,0000,0000,,hier dalen we af in de oceaan.
Dialogue: 0,0:05:14.56,0:05:17.43,Default,,0000,0000,0000,,We dalen vrij snel om ervoor te zorgen\Ndat de onderwaterrobot
Dialogue: 0,0:05:17.46,0:05:19.18,Default,,0000,0000,0000,,geen last heeft van andere schepen.
Dialogue: 0,0:05:19.20,0:05:20.40,Default,,0000,0000,0000,,We gaan naar beneden
Dialogue: 0,0:05:20.42,0:05:22.60,Default,,0000,0000,0000,,en dit is wat je te zien krijgt.
Dialogue: 0,0:05:22.62,0:05:26.12,Default,,0000,0000,0000,,Dit zijn diepzeesponzen,\Nongeveer een meter groot.
Dialogue: 0,0:05:26.96,0:05:31.00,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een zwemmende holothurie,\Neen klein formaat zeeslak,
Dialogue: 0,0:05:31.09,0:05:32.28,Default,,0000,0000,0000,,vertraagd afgespeeld.
Dialogue: 0,0:05:32.30,0:05:34.69,Default,,0000,0000,0000,,Het meeste materiaal\Ndraai ik juist versneld af
Dialogue: 0,0:05:34.71,0:05:36.64,Default,,0000,0000,0000,,omdat het allemaal heel traag beweegt.
Dialogue: 0,0:05:37.47,0:05:40.41,Default,,0000,0000,0000,,Dit is ook een prachtige holothurie.
Dialogue: 0,0:05:40.90,0:05:43.97,Default,,0000,0000,0000,,En het dier dat nu aan komt zwemmen\Nwas een grote verrassing.
Dialogue: 0,0:05:43.99,0:05:47.40,Default,,0000,0000,0000,,Zoiets had ik nog nooit gezien\Nen wij waren allemaal verrast.
Dialogue: 0,0:05:47.43,0:05:51.02,Default,,0000,0000,0000,,We hadden er zo'n 15 uren werk opzitten\Nen wilden dolgraag iets filmen,
Dialogue: 0,0:05:51.04,0:05:53.78,Default,,0000,0000,0000,,en toen kwam plotseling\Ndit enorme zeemonster langsrollen.
Dialogue: 0,0:05:53.80,0:05:56.91,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een pyrosoom,\Noftewel een tunicatenkolonie.
Dialogue: 0,0:05:56.93,0:05:58.72,Default,,0000,0000,0000,,Hier waren we niet op uit,
Dialogue: 0,0:05:58.74,0:06:01.39,Default,,0000,0000,0000,,wij zochten naar koralen, diepzeekoralen.
Dialogue: 0,0:06:02.19,0:06:04.49,Default,,0000,0000,0000,,Dadelijk krijg je er een te zien.
Dialogue: 0,0:06:04.52,0:06:07.15,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een kleintje, zo'n 5 cm hoog,
Dialogue: 0,0:06:07.18,0:06:09.28,Default,,0000,0000,0000,,opgebouwd uit calciumcarbonaat.
Dialogue: 0,0:06:09.30,0:06:12.65,Default,,0000,0000,0000,,Je ziet zijn tentakels\Nmet de stroming meebewegen.
Dialogue: 0,0:06:13.18,0:06:16.29,Default,,0000,0000,0000,,Een dier als dit wordt\Nwaarschijnlijk 100 jaar oud.
Dialogue: 0,0:06:16.32,0:06:19.86,Default,,0000,0000,0000,,Bij de groei neemt het uit het water\Nchemische stoffen op.
Dialogue: 0,0:06:19.88,0:06:22.08,Default,,0000,0000,0000,,Welke stoffen dat zijn en hoeveel van elk,
Dialogue: 0,0:06:22.11,0:06:24.78,Default,,0000,0000,0000,,hangt af van de temperatuur, van de pH
Dialogue: 0,0:06:24.81,0:06:26.35,Default,,0000,0000,0000,,en van de voedingsstoffen.
Dialogue: 0,0:06:26.38,0:06:29.61,Default,,0000,0000,0000,,Als we doorhebben hoe deze stoffen\Nin hun skelet worden opgenomen
Dialogue: 0,0:06:29.64,0:06:32.13,Default,,0000,0000,0000,,kunnen we terug gaan,\Nfossielen verzamelen
Dialogue: 0,0:06:32.16,0:06:35.30,Default,,0000,0000,0000,,en reconstrueren hoe de oceaan\Ner in het verleden heeft uitgezien.
Dialogue: 0,0:06:35.32,0:06:38.76,Default,,0000,0000,0000,,Hier zijn we bezig\Neen koraal op te zuigen
Dialogue: 0,0:06:38.78,0:06:41.39,Default,,0000,0000,0000,,om het in een monsterbak te doen.
Dialogue: 0,0:06:41.41,0:06:43.47,Default,,0000,0000,0000,,We doen dat voorzichtig, zeg ik erbij.
Dialogue: 0,0:06:43.49,0:06:45.88,Default,,0000,0000,0000,,Sommige organismen worden nog ouder.
Dialogue: 0,0:06:45.90,0:06:49.30,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een zwart koraal, Leiopathes.\NDe foto is genomen
Dialogue: 0,0:06:49.33,0:06:52.59,Default,,0000,0000,0000,,door mijn collega Brendan Roark,\Nbij Hawaï, op een diepte van 500 m.
Dialogue: 0,0:06:52.61,0:06:54.66,Default,,0000,0000,0000,,Vierduizend jaar is heel lang.
Dialogue: 0,0:06:54.96,0:06:58.10,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt een takje\Nvan zo'n koraal polijsten.
Dialogue: 0,0:06:58.12,0:07:00.41,Default,,0000,0000,0000,,Dit stukje is 100 micrometer breed.
Dialogue: 0,0:07:00.76,0:07:03.25,Default,,0000,0000,0000,,Brendan heeft analyses gedaan\Naan deze koralen
Dialogue: 0,0:07:03.28,0:07:05.08,Default,,0000,0000,0000,,-- je kunt de merktekens zien --
Dialogue: 0,0:07:05.11,0:07:08.07,Default,,0000,0000,0000,,en hij heeft kunnen aantonen\Ndat dit jaarringen zijn,
Dialogue: 0,0:07:08.09,0:07:10.00,Default,,0000,0000,0000,,dus zelfs op een diepte van 500 m
Dialogue: 0,0:07:10.03,0:07:12.80,Default,,0000,0000,0000,,kan koraal seizoenswisselingen vastleggen,
Dialogue: 0,0:07:12.82,0:07:14.55,Default,,0000,0000,0000,,wat nogal spectaculair is.
Dialogue: 0,0:07:14.58,0:07:18.37,Default,,0000,0000,0000,,Maar 4000 jaar brengt ons nog niet terug\Ntot de piek van de laatste ijstijd.
Dialogue: 0,0:07:18.40,0:07:19.56,Default,,0000,0000,0000,,Wat moeten we dan doen?
Dialogue: 0,0:07:19.58,0:07:21.59,Default,,0000,0000,0000,,We stappen over naar de fossiele koralen.
Dialogue: 0,0:07:22.18,0:07:25.11,Default,,0000,0000,0000,,Nu vindt mijn onderzoeksteam\Nmij niet meer zo aardig.
Dialogue: 0,0:07:25.14,0:07:26.28,Default,,0000,0000,0000,,Maar we gaan door.
Dialogue: 0,0:07:26.31,0:07:27.93,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn overal reusachtige haaien,
Dialogue: 0,0:07:27.95,0:07:30.45,Default,,0000,0000,0000,,er zitten pyrosomen,\Ner zwemmen holothuries,
Dialogue: 0,0:07:30.47,0:07:31.74,Default,,0000,0000,0000,,er leven enorme sponzen,
Dialogue: 0,0:07:31.77,0:07:34.36,Default,,0000,0000,0000,,maar ik stuur ze naar beneden\Nnaar die dode fossielen
Dialogue: 0,0:07:34.39,0:07:37.94,Default,,0000,0000,0000,,en laat ze dag in dag uit\Nde zeebodem afstropen.
Dialogue: 0,0:07:37.97,0:07:41.33,Default,,0000,0000,0000,,We verzamelen al die koralen,\Nwe halen ze naar boven en sorteren ze.
Dialogue: 0,0:07:41.36,0:07:43.65,Default,,0000,0000,0000,,Maar ze verschillen allemaal in ouderdom.
Dialogue: 0,0:07:43.68,0:07:45.58,Default,,0000,0000,0000,,Als we ze kunnen dateren
Dialogue: 0,0:07:45.60,0:07:48.11,Default,,0000,0000,0000,,en die chemische signalen kunnen meten,
Dialogue: 0,0:07:48.14,0:07:49.56,Default,,0000,0000,0000,,kunnen we erachter komen
Dialogue: 0,0:07:49.58,0:07:52.06,Default,,0000,0000,0000,,wat er in het verleden\Nin de oceaan is gebeurd.
Dialogue: 0,0:07:52.56,0:07:54.26,Default,,0000,0000,0000,,Hier zien we aan de linkerkant
Dialogue: 0,0:07:54.29,0:07:57.32,Default,,0000,0000,0000,,een plakje uit een koraal,\Nheel zorgvuldig gepolijst
Dialogue: 0,0:07:57.34,0:07:59.31,Default,,0000,0000,0000,,en gefotografeerd.
Dialogue: 0,0:07:59.34,0:08:00.49,Default,,0000,0000,0000,,Aan de rechterkant
Dialogue: 0,0:08:00.51,0:08:03.61,Default,,0000,0000,0000,,zie je datzelfde stukje koraal,\Nbestraald in een kernreactor
Dialogue: 0,0:08:03.64,0:08:04.79,Default,,0000,0000,0000,,voor kernsplijting.
Dialogue: 0,0:08:04.81,0:08:06.44,Default,,0000,0000,0000,,Overal waar verval is geweest
Dialogue: 0,0:08:06.47,0:08:08.45,Default,,0000,0000,0000,,is dat zichtbaar in het koraal,
Dialogue: 0,0:08:08.47,0:08:10.36,Default,,0000,0000,0000,,aan de verdeling van het uranium.
Dialogue: 0,0:08:10.39,0:08:11.54,Default,,0000,0000,0000,,Waarom doen we dit?
Dialogue: 0,0:08:11.56,0:08:13.85,Default,,0000,0000,0000,,Uranium wordt niet hoog aangeslagen,
Dialogue: 0,0:08:13.87,0:08:15.03,Default,,0000,0000,0000,,maar ik ben er dol op.
Dialogue: 0,0:08:15.06,0:08:18.27,Default,,0000,0000,0000,,Uit het verval leiden we\Nhet tempo en de datering af
Dialogue: 0,0:08:18.29,0:08:19.83,Default,,0000,0000,0000,,van wat er in de oceaan gebeurt.
Dialogue: 0,0:08:19.85,0:08:21.24,Default,,0000,0000,0000,,Zoals ik eerder al zei,
Dialogue: 0,0:08:21.26,0:08:24.30,Default,,0000,0000,0000,,zijn we daarnaar op zoek\Nin ons onderzoek naar het klimaat.
Dialogue: 0,0:08:24.32,0:08:26.37,Default,,0000,0000,0000,,We bepalen de hoeveelheden uranium
Dialogue: 0,0:08:26.40,0:08:29.14,Default,,0000,0000,0000,,en thorium, een dochterproduct,\Nin deze koralen
Dialogue: 0,0:08:29.16,0:08:31.94,Default,,0000,0000,0000,,en daarmee bepalen we\Nhoe oud de fossielen precies zijn.
Dialogue: 0,0:08:32.74,0:08:34.93,Default,,0000,0000,0000,,Met deze animatie\Nvan de Zuidelijke Oceaan
Dialogue: 0,0:08:34.96,0:08:38.09,Default,,0000,0000,0000,,laat ik zien hoe we deze koralen gebruiken
Dialogue: 0,0:08:38.12,0:08:42.19,Default,,0000,0000,0000,,om de oude geschiedenis\Nvan de oceaan te achterhalen.
Dialogue: 0,0:08:42.21,0:08:44.64,Default,,0000,0000,0000,,Je ziet hier de dichtheid\Nvan het oppervlaktewater
Dialogue: 0,0:08:44.66,0:08:47.06,Default,,0000,0000,0000,,in een animatie van Ryan Abernathey.
Dialogue: 0,0:08:47.48,0:08:49.52,Default,,0000,0000,0000,,De gegevens beslaan maar één jaar,
Dialogue: 0,0:08:49.54,0:08:52.15,Default,,0000,0000,0000,,maar laten zien hoe dynamisch\Nde Zuidelijke Oceaan is.
Dialogue: 0,0:08:52.50,0:08:55.91,Default,,0000,0000,0000,,De intensieve menging\Nvooral in de Drake Passage,
Dialogue: 0,0:08:55.93,0:08:58.37,Default,,0000,0000,0000,,het gebied binnen de zwarte lijn,
Dialogue: 0,0:08:58.39,0:09:01.00,Default,,0000,0000,0000,,is één van de sterkste\Nzeestromingen op aarde,
Dialogue: 0,0:09:01.03,0:09:03.24,Default,,0000,0000,0000,,die hier van west naar oost stroomt.
Dialogue: 0,0:09:03.26,0:09:06.69,Default,,0000,0000,0000,,Die vermenging is erg turbulent\Nvanwege de enorme onderzeese bergen.
Dialogue: 0,0:09:07.08,0:09:12.01,Default,,0000,0000,0000,,En daardoor kunnen zeewater en atmosfeer\NCO2 en warmte uitwisselen.
Dialogue: 0,0:09:12.03,0:09:15.54,Default,,0000,0000,0000,,Zo 'ademen' de oceanen\Ndoor de Zuidelijke Oceaan.
Dialogue: 0,0:09:16.86,0:09:22.33,Default,,0000,0000,0000,,We hebben koralen verzameld\Naan beide kanten van deze passage
Dialogue: 0,0:09:22.35,0:09:25.38,Default,,0000,0000,0000,,en mijn uraniumdatering\Nheeft iets verrassends opgeleverd:
Dialogue: 0,0:09:25.40,0:09:27.91,Default,,0000,0000,0000,,de koralen zijn noordwaarts geëmigreerd
Dialogue: 0,0:09:27.93,0:09:31.06,Default,,0000,0000,0000,,tijdens de overgang van het glaciaal\Nnaar het interglaciaal.
Dialogue: 0,0:09:31.08,0:09:32.29,Default,,0000,0000,0000,,We weten de oorzaak niet
Dialogue: 0,0:09:32.32,0:09:34.24,Default,,0000,0000,0000,,maar we denken aan de voedselbronnen
Dialogue: 0,0:09:34.26,0:09:36.84,Default,,0000,0000,0000,,en misschien de zuurstof in het water.
Dialogue: 0,0:09:37.57,0:09:38.87,Default,,0000,0000,0000,,Op dit punt zitten we.
Dialogue: 0,0:09:38.90,0:09:40.62,Default,,0000,0000,0000,,Wat weten we nu over het klimaat
Dialogue: 0,0:09:40.64,0:09:42.68,Default,,0000,0000,0000,,door de studie van die zuidelijke koralen?
Dialogue: 0,0:09:42.89,0:09:46.17,Default,,0000,0000,0000,,We hebben onderzeese bergen afgestroopt,\Nfossiele koralen verzameld,
Dialogue: 0,0:09:46.18,0:09:48.20,Default,,0000,0000,0000,,zie hier mijn illustratie.
Dialogue: 0,0:09:48.23,0:09:50.21,Default,,0000,0000,0000,,In de ijstijd, zo denken we
Dialogue: 0,0:09:50.23,0:09:52.25,Default,,0000,0000,0000,,nu we de koralen hebben geanalyseerd,
Dialogue: 0,0:09:52.28,0:09:55.36,Default,,0000,0000,0000,,was de Zuidelijke Oceaan\Nin de diepte erg rijk aan koolstof
Dialogue: 0,0:09:55.39,0:09:58.08,Default,,0000,0000,0000,,afgedekt door een laag water\Nvan geringere dichtheid,
Dialogue: 0,0:09:58.10,0:10:01.18,Default,,0000,0000,0000,,die het CO2 tegenhield\Nzodat het niet in de atmosfeer kwam.
Dialogue: 0,0:10:01.75,0:10:04.34,Default,,0000,0000,0000,,Minder oude koralen toonden ons
Dialogue: 0,0:10:04.37,0:10:08.95,Default,,0000,0000,0000,,dat door de klimaatverandering\Nhet water deels vermengd was geraakt.
Dialogue: 0,0:10:08.97,0:10:11.44,Default,,0000,0000,0000,,Daardoor is er koolstof\Nnaar boven gekomen.
Dialogue: 0,0:10:12.15,0:10:15.25,Default,,0000,0000,0000,,En als we recentere koralen analyseren
Dialogue: 0,0:10:15.28,0:10:17.53,Default,,0000,0000,0000,,of koralen van nu naar boven halen
Dialogue: 0,0:10:17.56,0:10:19.76,Default,,0000,0000,0000,,en de chemische samenstelling bepalen,
Dialogue: 0,0:10:19.78,0:10:23.78,Default,,0000,0000,0000,,zien we dat koolstof in de oceaan\Nkan worden opgenomen of afgestaan.
Dialogue: 0,0:10:23.80,0:10:25.88,Default,,0000,0000,0000,,Zo kunnen we fossiele koralen gebruiken
Dialogue: 0,0:10:25.90,0:10:27.84,Default,,0000,0000,0000,,om meer te leren over ons milieu.
Dialogue: 0,0:10:29.83,0:10:31.96,Default,,0000,0000,0000,,Ik laat jullie nog één plaatje zien:
Dialogue: 0,0:10:31.98,0:10:35.91,Default,,0000,0000,0000,,een beeld uit het eerste filmpje\Ndat ik jullie heb laten zien.
Dialogue: 0,0:10:35.93,0:10:38.04,Default,,0000,0000,0000,,Dit is een spectaculaire koralentuin.
Dialogue: 0,0:10:38.07,0:10:40.63,Default,,0000,0000,0000,,We hadden niet verwacht\Nzulke mooie dingen te vinden
Dialogue: 0,0:10:40.65,0:10:42.53,Default,,0000,0000,0000,,op dieptes van duizenden meters.
Dialogue: 0,0:10:42.56,0:10:43.93,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn daar nieuwe soorten.
Dialogue: 0,0:10:44.42,0:10:46.32,Default,,0000,0000,0000,,Het is gewoon een prachtige plek.
Dialogue: 0,0:10:46.34,0:10:47.72,Default,,0000,0000,0000,,Er zitten fossielen tussen.
Dialogue: 0,0:10:47.74,0:10:51.28,Default,,0000,0000,0000,,Je hebt nu geleerd de fossiele koralen\Ndie daar beneden zijn te waarderen.
Dialogue: 0,0:10:51.70,0:10:54.56,Default,,0000,0000,0000,,Wanneer je weer eens het geluk hebt\Nover de oceaan te vliegen
Dialogue: 0,0:10:54.59,0:10:55.100,Default,,0000,0000,0000,,of over de oceaan te varen,
Dialogue: 0,0:10:56.02,0:10:58.69,Default,,0000,0000,0000,,bedenk dan dat daar beneden\Ngigantische bergen zijn
Dialogue: 0,0:10:58.71,0:11:00.58,Default,,0000,0000,0000,,die niemand ooit gezien heeft,
Dialogue: 0,0:11:00.60,0:11:02.22,Default,,0000,0000,0000,,en dat er prachtige koralen zijn.
Dialogue: 0,0:11:02.24,0:11:03.40,Default,,0000,0000,0000,,Dankjewel.
Dialogue: 0,0:11:03.42,0:11:07.88,Default,,0000,0000,0000,,(Applaus)